duit de verf!
Herontwikkeling Kraanbolwerk Herontwikkeling Kraanbolwerk Stedenbouwkundig plan Van verffabriek november 2011 naar kleurrijke woonomgeving
Aanpassen
Februari 2011
Zwolle
uit de verf!
Weet je wat jij moet doen Je moet me kussen in het donker, in het donker vlakbij waar het water stroomt en lang ook moet je me kussen tot we allebei naar adem snakken en dan moet je naar me kijken en mijn hand vastpakken en iets zeggen dat je hebt gedroomd en mij daarin een plaatsje geven en steeds mijn naam uitspreken en zeggen dat je me altijd al zocht maar steeds de weg kwijtraakte of naar school moest of je had een baan, vrienden, er was ineens een feest, je weet toch er kwam van alles tussen en dan neem je me mee naar het donker vlakbij waar het water stroomt. Hier dus. Hier moet je me kussen. Ester Naomi Perquin
2
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Stedenbouwkundig plan Kraanbolwerk
november 2011
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
3
uit de verf!
Noordereiland
4
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Inhoudsopgave 1. Inleiding
7
2. Procesverantwoording 2.1 Opgave 2.2 communicatietraject
9
3. Het Kader
13
4. Ontwerpuitgangspunten
17
5. Beleidsaspecten
33
6. Het ontwerp
39
7. Concept Beeldkwaliteitsplan
57
8. Uitwerkingsaspecten 8.1 Civieltechnisch 8.2 Technisch programma van eisen 8.3 Milieu 8.4 Verkeer 8.5 Groen / water / ecologie
71
Bijlage: • Urban Fabric, Paul Meurs (2008) - Cultuurhistorische verkenning en analyse Kraenbolwerk • Rapportage Doelgroepen • De queeste naar het optimale hoogtesilhouet.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
5
uit de verf!
Kraanbolwerk in de jaren '30
6
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
1 Inleiding Voor u ligt het stedenbouwkundig plan Kraanbolwerk,
Dit plan is het vervolg op het Stedenbouwkundig
november 2011.
Programma van Eisen (SPvE) Schaepman uit 2004, de
De ontwikkeling van dit project is mede mogelijk gemaakt
randvoorwaarden die zijn vastgelegd in de grondexploitatie
door de inzet van verschillende overheidspartijen die
en de bijlage ‘Herontwikkeling Kraanbolwerk, van
geld beschikbaar hebben gesteld om dit bijzonder stukje
verffabriek naar kleurrijke woonomgeving, februari 2011’.
Zwolle te ontwikkelen. Door deze inzet en de medewerking
In het Stedenbouwkundig plan worden de ruimtelijke
van de eigenaar van de grond, Schaepman lakfabrieken
mogelijkheden uiteengezet.
inzicht
Expertisecentrum Stadskantoor Lübeckplein 2 Postbus 10007 8000 GA Zwolle Telefoon (038) 498 23 99 Fax (038) 498 20 41
www.zwolle.nl
Schaepman Stedenbouwkundig Programma van Eisen
B.V, kwam er ruimte om het project verder uit te werken. Het stedenbouwkundig plan is in samenwerking met de
Hoofdstuk 2 gaat in op de opgave en het beoogde resultaat
ontwikkelende partij, AM, is opgesteld.
van de herontwikkeling van het Kraanbolwerk. Hoofdstuk 3 beschrijft het kader en de uitgangspunten. Hoofdstuk 4
"In dit Stedenbouwkundig plan worden velerlei 'technische'
gaat nader in op de ontwerpuitgangspunten die in hoofdstuk
aspecten behandeld. Dat kan niet anders. Situering
5 worden vertaald naar het stedenbouwkundig ontwerp.
gebouwen en hun hoogtes en beeldkwaliteit, de structuur
In hoofdstuk 6 wordt een eerste aanzet gegeven voor het
van de openbare ruimte en hoe te parkeren, al die zaken
beeldkwaliteitplan. Het beeldkwaliteitplan wordt in het
moeten worden uitgezocht en bepaald. Belangrijk maar
bestemmingsplan verder uitgewerkt.
Versie Datum
revisie 04 april 2004
Stedenbouwkundig programma van eisen Schaepman 2004
uiteindelijk gaat het er om een omgeving te maken waar mensen op een prettige wijze kunnen wonen, werken en ontspannen. En een stedelijke invulling die de bezoekers
duit de verf!
Zwolle
van de stad aangenaam verrast en gastvrij verwelkomt. Waar tot voor kort verfblikken stonden opgestapeld, brandt Herontwikkeling Kraanbolwerk Van verffabriek naar kleurrijke woonomgeving Februari 2011
straks 's avonds licht achter de ramen en spelen kinderen op het plein of zit het stelletje uit het gedicht op een bankje te kussen aan de kade. Dan en pas dan hebben we het goed
Herontwikkeling Kraanbolwerk, Van verffabriek naar
gedaan".
kleurrijke woonomgeving , februari 2011'
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
7
uit de verf!
Beeldcollage van het Kraanbolwerk, deels uit het cultuur-historisch onderzoek van Urban Fabric
8
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
2 Procesverantwoording 2.1 Opgave
Stedenbouwkundig plan is een vervolg op een lang proces.
Dit projectplan is ter kennisgeving bij het raadbesluit
Met het verplaatsen van de fabriek Schaepman en de
Op basis van het vastgestelde SPvE Schaepman uit 2004
van februari 2011 gevoegd. Hierin wordt de locatie
herontwikkeling van de locatie naar een woongebied ter
zijn varianten uitgewerkt waardoor al veel kennis is
Kraanbolwerk beschreven en worden de uitgangspunten
grootte van 1 hectare ontstaat de kans voor de binnenstad
opgedaan over de (on-)mogelijkheden van deze plek. In dit
voor de ontwikkeling benoemd.
van Zwolle om te voorzien in centrumstedelijk wonen: het
stedenbouwkundig plan is gezocht naar evenwicht tusssen
Kraanbolwerk.
de gewenste ruimtelijke kwaliteit, de vraag uit de markt
2.2 Communicatietraject
Bij de ontwikkeling van dit gebied zijn verschillende partijen
en specifiek de beoogde doelgroepen en de economische
Het Kraanbolwerk is voor de stad een zeer beeldbepalende
betrokken waaronder de eigenaar het bedrijf Schaepman,
haalbaarheid.
locatie in de binnenstad en een van de grote ontwikkellocaties aan het Waterplein. College en raad
grondeigenaar De Vries, AM (onderdeel van BAM) en de gemeente Zwolle. In 2010 is na intensief overleg tussen
De financiële middelen zijn bepaald door de vastgestelde
hechten veel waarde aan de mening van de Zwollenaren
de partijen toegewerkt naar een voorovereenkomst waarin
grondexploitatie en de voorovereenkomst die met de
gezien het unieke stukje van de stad. De opgave was
de uitgangspunten en condities zijn verwerkt waardoor de
verschillende partijen is afgesproken en de economische
de communicatie dusdanig te organiseren dat alle
ontwikkeling van het Kraanbolwerk mogelijk wordt.
situatie.
belanghebbenden voldoende geïnformeerd zijn en / of
Vanuit de marktanalyse (zie bijlage) wordt aangegeven
voldoende in de gelegenheid gesteld zijn om ideeën in
Door de raad is in februari 2011 het raadsvoorstel
dat de locatie Kraanbolwerk zich goed leent voor de
te brengen of te reageren op voorstellen. Tevredenheid
ontwikkeling Kraanbolwerk vastgesteld. Hierbij is de
bouw van een binnenstadprogramma variërend van
over de wijze van informeren en een positief imago
voorovereenkomst en het financiële kader in de vorm van
middeldure en dure koopappartementen en grondgebonden
over de gebiedsontwikkeling waren de belangrijkste
de grondexploitatie vastgelegd. Het daarbij gevoegde
stadswoningen. Door de variatie in het plan wordt op
communicatiedoelstellingen. Het op verschillende manieren
stedenbouwkundige model geeft een richting voor
verschillende doelgroepen gemikt. Op basis van een
visueel inzichtelijk presenteren van de plannen was
de planontwikkeling waarbij wordt uitgegaan van een
doelgroepenanalyse zijn uitgangspunten geformuleerd die
daarvoor een belangrijke voorwaarde.
woningbouwprogramma van circa 111 appartementen en
kunnen bijdragen aan het voor deze doelgroep gewenste
Het opstellen van het stedenbouwkundig plan en het
circa 43 grondgebonden woningen. Een marktanalyse heeft
woonklimaat.
beeldkwaliteitplan is een cruciale fase in de planvorming.
Naast het financiële kader en de marktanalyse is een groot
De basis voor het communicatietraject is neergelegd in een
Het ontwikkelen van het Kraanbolwerk is een voor de
aantal ruimtelijke uitgangspunten en thema’s benoemd die
communicatieplan dat is vastgesteld door het college. Het
binnenstad grote ontwikkeling waarbij circa 150 woningen
ook zijn weergegeven in het projectplan 'Herontwikkeling
communicatieplan bestrijkt de periode van de planvorming
gebouwd kunnen worden voor ruim 300 bewoners. Het
Kraanbolwerk, van verffabriek tot kleurrijke woonomgeving'.
en de uitvoering.
aan de basis gestaan van het Stedenbouwkundig plan.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
9
uit de verf!
Excursie 14 mei 2011 'cool / uncool'
Informatiebijeenkomst juni 2011
Dobbelmanterrein, Nijmegen
Hessenberg, Nijmegen
Doesburg
Sonja Paauw: 'Cool, er wordt geleefd'
Reinier Mulder: 'Uncool,
Ronald van Vliet: 'Cool, mooi voorbeeld als voortzetting
te weinig gedaan met de
bebouwing Thorbeckegracht. Schaal van dit project
openbare ruimte'
als geheel spreekt aan, uitvoering van de ramen niet. Metselwerk onder goot wel´
Meer beelden: http://www.zwolle.nl/wonen-leven/bouwen-wonen/projecten-bouwen-wonen/kraanbolwerk/enquete-1.htm
Schets Klankbordgroeplid Elte de Vries
10
Kraanbolwerk en sociale media
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Klankbordgroep
daarmee deels opgetilde maaiveld waren de meningen
wordt het concept stedenbouwkundig plan toegelicht aan
Een klankbordgroep, bestaande uit omwonenden,
verdeeld. Ook over de noodzaak van een bewandelbare
de hand van veel tekeningen, schetsen en een 3D-filmpje.
een enkele potentiële bewoner voor Kraanbolwerk en
kade langs de kop kwam geen eensluidend advies. Een
Daarnaast is er informatie te vinden over de historie van het
vertegenwoordigers van diverse belangenorganisaties
aantal wensen van een deel van de klankbordgroep is in het
gebied. Bezoekers van de site konden, gedurende drie weken
heeft tijdens vier bijeenkomsten, met AM en de gemeente,
plan niet overgenomen door gemeente en AM omdat deze
in juni, in een enquête hun mening geven over de plannen
meegedacht over het Stedenbouwkundig plan en de
ingrijpende consequenties voor het hele stedenbouwkundig
en de beeldkwaliteit. De website is zeer goed bezocht. Meer
beeldkwaliteit en gereageerd op concrete voorstellen.
plan zou hebben en de financiële haalbaarheid van het plan
dan zesduizend mensen hebben een of meerdere pagina's
Door de kennis, ideeën en inzichten van belanghebbenden
te zeer onder druk zou zetten.
bekeken. De gemiddelde tijd dat de site bekeken werd lag
in de klankbordgroep te betrekken in de planvorming wordt
gemiddeld boven de twee minuten. Driekwart van de mensen
de kans op een beter plan verhoogd en ontstaat er meer
Wijkplatform Binnenstad
die de enquête hebben ingevuld reageerden positief op de
begrip voor ieders belangen.
Tijdens de informatiemarkt op het Wijkplatform Binnenstad
plannen. Kritische geluiden waren er ook; het totale volume
Ter inspiratie is door de projectorganisatie een excursie
op 25 mei konden bezoekers op panelen inzicht krijgen in
wordt als te groot ervaren en de toren aan de Friesewal als
georganiseerd naar vergelijkbare projecten in Nijmegen
de planvorming, vragen stellen aan de plannenmakers en
te hoog.
en Doesburg. Diverse raadsleden waren daarbij aanwezig.
eventueel reageren op de conceptplannen. Sociale media
Aan de deelnemers is gevraagd onderdelen van deze reeds uitgevoerde plannen te fotograferen die hen aanspraken
Informatiebijeenkomst
Twitter en Facebook zijn ingezet om mensen te verwijzen
(‘cool’) of juist tegenstonden (‘uncool’) om dit tijdens
Op 28 juni 2011 is een informatiebijeenkomst gehouden
naar de website en te enthousiasmeren om hun mening te
vervolgbijeenkomsten van tekst of commentaar te voorzien.
waar voor zo’n zestig belangstellenden de plannen zijn
geven over de plannen in de enquête.
Door met elkaar in gesprek te gaan en beelden met elkaar
gepresenteerd. Een grote maquette bood inzicht, niet alleen
te vergelijken ontstond er op deze manier een gezamenlijk
in de Kraanbolwerkplannen, maar ook in de plannen in de
Publiciteit
gewenst toekomstbeeld over de beeldkwaliteit.
directe omgeving rond het zogenoemde ‘Waterplein’, de
Er is behoorlijk veel publiciteit gegenereerd rond de
Het resultaat van de bijeenkomsten is dat er wel een
Kamperpoort met het Katwolderplein en de Roelenweg-
planvorming. De Stentor heeft uitgebreid verslag gedaan van
zekere consensus is ontstaan over de beeldkwaliteit, maar
Oost locatie.
de presentatie tijdens het wijkplatform Binnenstad en daar-
dat de verdeeldheid binnen de klankbordgroep over het
Website met enquête
na meegewerkt aan het regelmatig attenderen van lezers
Stedenbouwkundig plan op onderdelen groot blijft. Met
De website vormt de basis voor de informatieverstrekking
op de website met de enquête. Verschillende persberichten
name het bouwvolume (te massaal en te hoog) blijft punt
naar geïnteresseerden en belanghebbenden buiten de
zijn uitgebracht tot aan de zomer hebben er vrijwel wekelijks
van discussie. Over de halfverdiepte parkeergarage en
klankbordgroep. Op de website zwolle.nl/kraanbolwerk
artikelen in Wijzer, Stentor en Swollenaer gestaan.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
11
uit de verf!
Kraanbolwerk en omliggende projecten
De Thorbeckegracht als versteend deel Zwarte Water
Hoofdentrees van Zwolle
12
Het Waterplein als kruispunt Zwarte Water en Stadsgracht
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
3 Het Kader Iedereen uit de stad en de regio kent het Kraanbolwerk.
Gezien de ervaring van voorgaande studies en de veranderde
Misschien niet onder die naam, maar wel als de
economische situatie is het van groot belang dat het plan
onderschreven door geconsulteerde Zwolse
Schaepmanfabriek. Het is een prominente plek in de
aansluit op de woningmarkt. De (financiële) haalbaarheid
makelaars. Het doelgroepenonderzoek is te lezen
binnenstad, niet te missen. De kans doet zich voor dat hier
hangt daar van af.
in bijlage 2;
op korte termijn mensen zullen wonen, werken, wandelen
Het stedenbouwkundig plan moet daarom voldoen aan
•
Gezien de onderzochte bodemverontreiniging zal
en bovenal genieten. Aan het beeld van Zwolle kan een
een aantal door de markt aangegeven en financiële
een groot deel van de locatie gesaneerd moeten
nieuw en betekenisvol icoon worden toegevoegd.
randvoorwaarden:
worden.
Het is voor de maat en schaal van de binnenstad een
•
De locatie moet een bepaalde verdiencapaciteit
majeure ontwikkeling. Gelukkig is er inmiddels door velen
hebben. Deze vertaalt zich in het aantal te
Deze randvoorwaarden leggen een stevige claim op de
over deze plek nagedacht; een cumulatie van kennis van de
realiseren woningen: circa 110 appartementen
planvorming. Daar staat tegenover dat nu duidelijker is voor
plek en wat het zou kunnen worden.
en 45 grondgebonden woningen.
wie gebouwd gaat worden en dat ten opzichte van eerdere
Het totale bouwvolume komt hiermee op circa
plannen het aantal m2 bebouwing is teruggebracht van
In 2004 is door de gemeenteraad het SPvE Schaepman
23.000 m2 bruto vloeroppervlak ;
27.500 naar 23.000 m2 bvo. Dat geeft richting en lucht.
vastgesteld. Tussen toen en nu is er uiteraard veel gebeurd.
•
De locatie wordt in drie fasen ontwikkeld.
Inzichten zijn gerijpt, gewijzigd en voor een deel hetzelfde
Elke fase moet een marktconforme differentiatie
gebleven. De motie van de gemeenteraad dd. 7 februari
kennen in appartementen en grondgebonden
2011 is als randvoorwaarde meegenomen.
woningen;
De resultaten van dat onderzoek worden
•
De stallinggarage wordt halfverdiept aangelegd
De opgave is om het Kraanbolwerk te ontwikkelen tot een
waarbij de bovenkant maximaal 1,20 m boven
hoogwaardig binnenstedelijk woonmilieu. Passend binnen
de kades uitsteekt. De garage wordt mechanisch
de historische context (aanwijzing beschermd stadsgezicht)
geventileerd. De bouw gebeurt in twee fasen. Een
en de context van de plannen in de directe omgeving
geheel verdiepte stallinggarage is financieel
(Waterplein). Natuurlijk moet het een mooi plan worden
onmogelijk;
met aansprekende architectuur en aantrekkelijke openbare
•
Het plan moet voldoen aan de woonwensen
ruimte.
van de toekomstige doelgroepen. Om die goed
in beeld te krijgen is, in opdracht van AM, door een
extern bureau daar onderzoek naar verricht. Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
13
uit de verf!
Maquette Kraanbolwerk 14
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Cultuurhistorie en relatie beschermd stadsgezicht
zichten en dergelijke wordt in de volgende hoofdstukken
In januari 1993 is de binnenstad, en dus ook het
beschreven.
gebied Schaepman ministerieel aangewezen als beschermd stadsgezicht. Bij de vaststelling van het bestemmingsplan “Beschermd Stadsgezicht” (11 juni 2001) is door de gemeenteraad de locatie Schaepman uit het bestemmingsplan gehaald. Dit betekent dat voor het nog op te stellen bestemmingsplan Kraanbolwerk onderbouwd moet worden hoe om te gaan met de cultuurhistorische waarden van deze locatie. In de tekst behorende bij de ministeriële aanwijzing staat niets vermeld over de locatie Schaepman.
Om die cultuurhistorische waarden van het Kraanbolwerk te kunnen bepalen is in 2008 in opdracht van de BAM een cultuurhistorische verkenning en analyse uitgevoerd door Urban Fabric. Het doel is om de waarde en betekenis van het gebied in kaart te brengen. Dit is gebeurd in drie stappen: een analyse van het stadsdeel (de locatie als onderdeel van de fortenkroon), een waardestelling van de bestaande gebouwen en een gedetailleerd onderzoek naar het fabrieksgebouw de Volharding en het bedrijfscomplex van Schaepman. Het rapport is opgenomen als bijlage. De aanbevelingen uit dit onderzoek zijn nagenoeg integraal in het Stedenbouwkundig plan overgenomen. Het onderzoek heeft zijn waarde bewezen als belangrijke inspiratiebron. De relatie van het plangebied met de binnenstad qua hoogtes, Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
15
uit de verf!
1. Hoogte accenten op tweede rij vanaf waterplein
3. Open zicht op water en groen
16
2. Evenwichtige hoogtes op eerste rij
4. Maaiveld op twee niveau's, zicht op water, over water
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
4 Ontwerpuitgangspunten De bouwstenen voor het ontwerp.
ontwerpers van de verschillende projecten, onder leiding
De eerste stedenbouwkundige vragen zijn altijd: “waar hoort
van de gemeentelijk stedenbouwkundige, zich gebogen over
het bij?” en “wat is de identiteit?”. Voor het Kraanbolwerk
deze opgave. De resultaten van dit overleg zijn verwerkt
lijkt dat eenvoudig: de historische binnenstad. Nader
in een verslag en hoe dit heeft uitgewerkt wordt hier
inzoomend hoort het ook bij de collectie bolwerken
behandeld.
die de stad rijk is. Maar ook bij het Noordereiland met zijn eigenheid en sfeer. En ook bij de andere locaties
De studentenwoningen en de zorgvoorziening aan de
die in de nabije omgeving in ontwikkeling zijn met als
Burgemeester Roelenweg en Pannekoekendijk zijn
gemeenschappelijk speelveld “Het Waterplein”. En het
ontworpen als vier pakhuisachtige gebouwen van zeven en
Kraanbolwerk kent uiteraard ook zijn eigen geschiedenis,
negen lagen hoog. Ze zijn gericht op de aanliggende straten
als industriegebied en handelskade.
en opgezet rondom een semi-openbare tuin met daaronder
Kortom, op de vraag “waar hoort het bij?” is geen pasklaar
een halfverdiepte parkeergarage. Voor het Katwolderplein is
antwoord te geven. Een precieze analyse en waardering
het van belang te weten dat een negen lagen hoog ‘pakhuis’
moet leiden tot een stelsel van ontwerpuitgangspunten; de
aan het Zwarte Water staat en daar ook op is gericht. Haaks
bouwstenen voor het ontwerp. Het Kraanbolwerk vraagt om
op de Pannekoekendijk en kijkend over de Achtergracht
een genuanceerd stedenbouwkundig plan. Om een plan dat
staat een zeven lagen hoog ‘pakhuis’. Het hogere ‘pakhuis’
zich op subtiele wijze invoegt in het rijke cultuurhistorisch
staat ten opzichte van de binnenstad achter de bomen bij de
erfgoed van de stad.
brug, het lagere staat meer zichtbaar aan de Achtergracht (met zeven lagen even hoog als de Zwanenburg). Deze plek
Het Waterplein
maakt onderdeel uit van het rivieroevergebied langs het
Eigenlijk is het Waterplein een verkeerde naam. Het is geen
Zwarte Water, waar voor de aanleg van de stadsgracht ook
plein. Het is een speelveld waarop ontwikkelingen plaats
het Noordereiland deel van uit maakte.
vinden. Het is voor velen niet nieuw dat in de directe omgeving
Bij het Katwolderplein worden op dezelfde wijze de
meer plannen worden voorbereid. Om de samenhang van
hoogtes geordend. Deze locatie maakt deel uit van de
deze projecten te bepalen, hebben in november 2009 de
'Waar hoort het bij?'
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
Kamperpoort en definieert de rand van de wijk. Ook hier
17
uit de verf!
5. De vier cadeaus aan de stad, betekenisvolle nieuwe pleinen en parken
6. Een opbouw met panden
Bolwerken van Zwolle
7. De wandeling verbeteren, verhogen verblijfskwaliteit 18
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
komt een hoogteaccent (10 lagen, 30 meter). Deze is meer
het gebouw en het hof verankeren de plek zo in de tijd; de
Door vanaf het plein ruimtes tussen de bebouwing open
naar achteren gesitueerd en staat dus ook op de tweede
ziel van het plan. Met het Katwolderplein wordt een nieuw
te houden ontstaan er zichtrelaties naar binnen en naar
rij. Op die manier vindt er een geleidelijke overgang plaats
plein toegevoegd aan de stad, met betekenis als uitloper
buiten.
van gevels aan de straat naar hoogteaccenten daarachter
van de binnenstad en verrijking van de Kamperpoort. Met de
en wordt zo de relatie naar de binnenstad ruimtelijker en
Rodetorenbrug wordt dit plein verbonden met de openbare
Onlangs is de collectie bolwerken van Zwolle opgenomen
zachter. Overigens komt dit overeen met de positie van
ruimtes van de historische binnenstad.
in de canon van de Nederlandse ruimtelijke ordening. Als
de Peperbus; die staat ook niet op de rand maar in de
exemplarisch voorbeeld van een duurzaam groen/stedelijk
binnenstad. Dit ontwerpuitgangspunt is ook aangehouden
Al deze projecten hebben het water als bindend element.
woonmilieu in een historische setting. De historische
voor het Kraanbolwerk; een hoogteaccent is mogelijk maar
Het wordt daarom ook het waterplein genoemd. Het water
binnenstad is natuurlijk prachtig, maar wat Zwolle uniek
wel op de tweede rij en aan de Friesewal.
geeft ruimte, ervaring en dynamiek. De dynamiek en de
maakt is de gaafheid van de vestingstad. Ieder bolwerk heeft
De hoek Pannekoekendijk–Katerdijk markeert de entree
ervaring van het water maakt deze plek zeer speciaal. Hier
een eigen karakter en sfeer en met elkaar vormen ze toch
van de stad en verdient architectonisch veel aandacht maar
staat de stad al eeuwenlang in contact met de buitenwereld.
een eenheid. Met de herontwikkeling van het Kraanbolwerk
is niet meer de plek van het hoogteaccent. De hoogte is nu
Er werd handel gedreven. Veerboten voeren op Amsterdam.
wordt deze collectie voltooid. Speciale aandacht vraagt de
achttien meter en komt zo overeen met de hoogtes van het
Oude foto’s en schilderijen laten zien dat vroeger alle oevers
continuïteit van het groen aan beide kanten van het water.
Kraanbolwerk aan de zijde van de Thorbeckegracht.
werden gebruikt voor scheepvaart en handel. Die dynamiek
Het groene karakter staat rondom het waterplein hier en
Zo wordt samenhang aangebracht tussen deze zo totaal
is nu overgenomen door auto’s, fietsers, voetgangers,
daar onder druk. Vanwege het vele verkeer en de ruimte
verschillende projecten.
bussen en pleziervaart. Het waterplein is nog steeds de plek
die dat vraagt en door het harde industriële karakter. Dat
waar je de stad binnenkomt; alle routes voor alle soorten
laatste is natuurlijk onderdeel van de identiteit van de plek.
Een ander uitgangspunt is dat alle projecten als het ware
verkeer komen hier bij elkaar. De rand van de middeleeuwse
De plek waar straks mensen wonen, winkelen, lopen en
een cadeau moeten geven aan de stad. Een cadeau in de
stad opent zich via de bolwerken naar het westen. Dat
fietsen. Uitgangspunt is dan ook de kades en oevers op een
vorm van een bijzondere openbare ruimte; dat kan een
extraverte karakter is een kwaliteit en bijzonder ten opzichte
passende wijze te voorzien van bomen en ander groen zodat
plein zijn, een hof of een tuin. Dat laatste zoals in het plan
van de overige meer introverte bolwerken met daarachter,
het geheel wat zachter wordt, beter aansluit op de overige
voor de Roelenweg. In het stedenbouwkundige plan voor
veilig verscholen, de middeleeuwse stad.
bolwerken en de groene singelgracht versterkt.
het Kraanbolwerk is het voorstel van de Volharding een hof
Het Katwolderplein kan deze kwaliteit sterker maken; door
te maken met instandhouding van de voorgevel, een deel
het iets verhoogde plein, door variatie in bebouwing en
van de bouwmassa en constructieve details. De echo van
hoogtes en dat er ’s avonds licht brandt en mensen lopen.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
19
uit de verf!
Koopmanshuizen factoorpanden Continue vernieuwing door de eeuwen heen: handel - bedrijvigheid - industrie - plek nieuwe functies Koopmanshuizen - factoorpanden - industriele complexen - nieuwe type gebouwen
Industriele complexen
Verschillen in grootte, korrel en hoogte en expressie smal - breed - groot losstaand Beeld van fijnzinnig en gedecoreerd naar kloek en stoer.
20
Nieuwe type gebouwen
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Resumerend wordt bij de projecten rondom het Waterplein
handelsactiviteiten die al op het Noordereiland plaatsvonden
ontwikkeling van de bolwerken en dit deel van de
gestuurd op de volgende ruimtelijke aspecten:
in de vorm van koopmanshuizen en factoorpanden. Ook
binnenstad. Was het Noordereiland de aangewezen
1.
Hoogteaccenten tot 30 meter op de tweede rij;
nu lenen de bolwerken van het Noordereiland zich voor
plek om overlastgevende functies te huisvesten, nu zijn
2.
Evenwichtige hoogtes (16 tot 20 meter) voor de
grotere nieuwe functies zoals het theater De Spiegel. De
en worden deze functies verdrongen ten gunste van
bebouwing op de eerste rij;
ruimtelijke opbouw van het Noordereiland kenmerkt zich
aantrekkelijk wonen in historische context. Uitgangspunt
3.
Open zicht op het water en het groen
door smallere grachtenpanden en factoorpanden langs de
is de ruimtelijke opbouw zoals die door de eeuwen heen
4.
Geterrasseerd maaiveld
Thorbeckegracht en naar achteren en op het Kraanbolwerk
gestalte heeft gekregen vast te houden; de logica van de
5.
Toevoegen nieuwe openbare ruimtes in de vorm
grotere, robuuste bouwmassa’s als herinnering aan het
plek. De bebouwing op het Kraanbolwerk kent variatie in
van een plein, een hof en park
industriële verleden.
bebouwing; in grootte, hoogte, korrel, breedte en expressie.
6.
Een wereld van panden
Het Kraanbolwerk onderscheidt zich van de andere
Met architectuur die verwijst naar handel, bedrijvigheid
7.
Verbeteren van de openbare ruimtes tussen de
bolwerken omdat hier bebouwing op de kop vanuit de kade
en industrie van het Noordereiland. Met gebouwen die
projecten ten faveure van het verblijven.
oprijst.
individueel afleesbaar zijn.
De collectie bolwerken
De identiteit van het Noordereiland laat zich lezen als een
Uitgangspunten:
Na het slechten van de vestingwerken midden negentiende
continue verandering door de eeuwen heen.
•
Bebouwing die oprijst vanuit de kade;
eeuw kon Zwolle zich ruimtelijk en economisch openen naar
•
Van handel en bedrijvigheid naar industrie en
•
Variatie in bebouwing;
haar omgeving. De twaalf bolwerken transformeerden naar
nieuwe stedelijke functies en wonen:
•
Architectuur die verwijst naar handel,
woongebieden in een parkachtige setting en naar handel
•
Van koopmanshuizen en factoorpanden naar
bedrijvigheid en industrie. Robuust en stevig en
en industrie. Dat laatste geldt voor vijf bolwerken op het
industriële complexen en nieuwe gebouwtypes
subtiel en gevoelig als de koopmanshuizen en
Noordereiland. De ruimte die vrijkwam, werd benut voor
•
Van verschillen in grootte, hoogte, korrel en
factoorspanden aan de Thorbeckegracht
nieuwe functies als tuchthuis, gasfabriek, ambachtschool,
expressie
manege en allerlei vormen van industrie. Grotere gebouwen
•
Van fijnzinnig en gedecoreerd naar kloek en stoer.
en gebouwcomplexen. Een nieuwe maat en schaal werd aan de stad toegevoegd. Het stadsbeeld wijzigde indringend.
Geleidelijk aan wordt het wonen de hoofdfunctie voor
De functies waren een logische voortzetting van de
het Noordereiland. Een vanzelfsprekende stap in de
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
21
uit de verf!
De meanderende rivier
Thorbeckegracht; de meander wordt ruimte en plek.
De handelskade
De rooilijnen
22
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
De meanderende rivier
Uitgangspunten:
Zwolle is een waterstad; het water heeft de stad gevormd.
•
Trompetvorm rooilijn met zichtlijn langs
Dat geldt ook voor de Thorbeckegracht. De Thorbeckegracht
(destijds Nije Graven genoemd) is aangelegd om het water te verwerken dat vanuit het Sallandse achterland in steeds
•
Verspringende rooilijn;
•
Kloeke en brede gebouwen als de Volharding met
bebouwingswand naar buiten;
verschillen in hoogtes;
•
Markeren uiteinde door middel van losstaand
•
Handhaven van een deel van de massa van de
gebouw aan de kade.
Volharding, en de footprint inzichtelijk houden;
grotere hoeveelheden naar de stad kwam stromen. De rivier meandert en die meander is nog terug te zien in
De vorm van het bolwerk
Haaks op de kades
het bochtige verloop van de kademuren en de rooilijnen. De
In de 19e eeuw was voor de handel behoefte aan meer
Kenmerkend voor het Noordereiland zijn de smalle
bebouwingswand aan de noordzijde buigt mee met de kade
strekkende meters kade. Daarom is toen de ruitvorm van
straten en stegen haaks op de Thorbeckegracht zoals
maar de breedte van de kade is niet constant. De ruimte
het bolwerk aangepast. De terugspringende ravelijn naast
de Spinhuisbredehoek, de Posthoornbredehoek en
is langgerekt zonder eindeloos te zijn. Je bent binnen
het bolwerk werd gelijk getrokken met het bolwerk: de
de Kanonsteeg. Plek voor eenvoudige woningen voor
maar eigenlijk ook buiten. Dat buiten zijn wordt versterkt
Friesewal. Anders dan de Thorbeckegracht is deze kade
neringdoenden (zie bijlage 1). De verschillen in ervaring
door het zicht over het water heen naar het landschap aan
ontworpen. De bebouwing aan de kade was forser en hoger
van de openbare ruimte zijn bijkans extreem; van zicht
weerszijden van de binnenstad. Aan het uiteinde van de
(o.a. de Volharding). De rooilijn is minder gedefinieerd. De
op het verre landschap tot de stilte van een steeg. Deze
Thorbeckegracht heeft het Noordereiland een kenmerkende
bebouwing staat niet op een lijn en de wand is niet continu.
kwaliteit, van verschillen in ervaring, wordt ook ingezet op
trompetvorm. De stad opent zich naar buiten. Deze
De handelskade maakt deel uit van de historie van de stad.
het Kraanbolwerk door smalle straten en een hof te maken
trompetvorm is uitgangspunt bij de herontwikkeling. De
Terugbrengen van de oorspronkelijke ruitvorm van het
tussen de Thorbeckegracht en de Friesewal.
rooilijn van de Thorbeckegracht moet deze vorm volgen en
bolwerk zou een deel van de Zwolse geschiedenis uitwissen.
dus iets wijken. Aan beide uiteinden van de Thorbeckegracht
Kleine sprongen in de rooilijn van de Frieswal hebben als
Uitgangspunten:
staat bebouwing aan de kade. Dit versterkt het gevoel van
bijkomend voordeel dat de zon zijgevels aanlicht en zo de
•
Toevoegen van nieuwe verbindingen tussen
binnen zijn zonder het zicht op het landschap te blokkeren;
sfeer van deze noordgevel en het verblijven op de kade
Thorbeckegracht en Friesewal
het interieur van de stad. Belangrijk is dat er een zichtlijn is
aangenamer maakt.
•
Verstiltheid en rust door samenhang in de
bebouwing en bestrating.
tussen de bebouwingswand en het bouwblok aan de kade naast de zichtlijn over het water naar het landschap.
Deze observaties leiden tot een aantal uitgangspunten voor de bebouwing aan de Friesewal: •
Handhaven van de handelskade;
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
23
uit de verf!
De stegen De steeg Derde Bredehoek
Kloeke bouwblokken, fijne parcellering en losse gebouwen
De Volharding aan de Friesewal
24
Erfgoed
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Cultuurhistorisch erfgoed
Er is onderzocht hoe om te gaan met de voorgevel van de
Uitgangspunten:
Over het cultuurhistorisch erfgoed is hierboven al het
Volharding. Slopen en herbouwen met oorspronkelijke
•
Behoud van de voorgevel en de maat en schaal van
een en ander aangehaald. Kort samengevat: robuuste
materialen of laten staan en later opnemen in een nieuw
de Volharding voelbaar houden;
gebouwen die op het water zijn gericht, de industriële
bouwkundig geheel. De tweede optie is het uitgangspunt.
•
Bijzondere architectonische details van de
sfeer op de kop, verspringende rooilijn en forsere
Consequentie is dat de gevel een aantal jaren gestut
Volharding opnemen in stedenbouwkundigplan;
bouwvolumes aan de Friesewal, een gepaste beëindiging
zal moeten worden. De verwachting is dat het pand op
•
Sloop van de overige bebouwing.
van het bebouwingsritme langs de Thorbeckegracht
staal is gefundeerd. In dat geval zal te zijner tijd de gevel
(bestaande uit een golvende rooilijn met factoorpanden en
op dezelfde wijze moeten worden gefundeerd als de
Stadsbeeld en bouwhoogtes
koopmanshuizen), en een structuur van stegen haaks op de
aanliggende bebouwing. Technisch en financieel is dat
Het stadsbeeld aan de Thorbeckegracht wordt bepaald door
gracht als rijgdraden die verschillende onderdelen van het
oplosbaar, doch is niet zonder risico.
bouwblokken met een hoogte variatie van twee tot vier lagen
plan met elkaar verbinden.
Het interieur van de Volharding bestaat uit een bijzondere
met kap. Dit is ook het uitgangspunt bij het beëindigen van
Voor de Volharding zijn in het rapport van Urban Fabric twee
houten kapconstructie en het gebouw wordt gedragen
de wand aan de westzijde. Aan de westkop van de kades
opties aangegeven. Ten eerste: behoud en herbestemming
door genagelde gietijzeren kolommen. Uitgangspunt is
komen hogere bouwhoogtes voor. Losstaande gebouwen
van het pand als geheel; dit stelt eisen aan het aard en
deze architectonische kenmerken een plek te geven in het
die refereren aan het robuuste industriële landschap. Qua
gebruik en heeft consequenties voor de exploitatie van het
Stedenbouwkundig plan en in de architectuur.
hoogte variëren deze gebouwen tussen 5, 6 en 7 lagen.
de Friesewal en voelbaar houden van de maat en schaal
De overige bebouwing wordt in het rapport van Urban
De analyse van het Waterplein heeft aangetoond dat aan de
van de Volharding aan de kade. Zo ontstaat van afstand een
Fabric laag gewaardeerd. De waardering zit meer in
oostzijde van de Friesewal een hoger gebouw mogelijk is.
ruimtelijke en historische gelaagdheid.
de stedenbouwkundige setting. Nader onderzoek heeft
Uitgangspunt is een geleding in twee opgaande volumes,
uitgewezen dat het voormalige ABTB-complex gedeeltelijk
beiden beëindigd met een steile kap met twee lagen. De
In het ontwerp is de tweede optie als uitgangspunt
is gefundeerd op de kademuur. Gebruikelijk in die tijd,
goothoogte bevindt zich op laag acht. Dit hogere en in
aangehouden. En wel omdat
maar daarop is de kademuur niet berekend en gebouwd.
zijn vorm markante gebouw staat ruimtelijk gesitueerd
•
er gesaneerd moet worden;
Het ABTB-complex vertoont aan de waterzijde over de
in de knik van de Achtergracht. Een bijzondere plek
•
handhaven van de gehele Volharding de
gehele lengte scheurvorming. Noodconstructies houden
met voldoende maat en ruimte om zich heen. Met de
stallinggarage praktisch en financieel onmogelijk
het gebouw overeind. Gelet op deze aspecten is sloop
Zwanenburg en het studentenhuis aan de Pannenkoekendijk
maakt.
onvermijdelijk.
(beiden zeven lagen) wordt dit deel van de Achtergracht
gehele gebied. De tweede optie: behoud van de gevel aan
ruimtelijk bepaald.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
25
uit de verf!
Stedenbouwkundig concept 26
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Onderzocht is hoe deze hoogte zich manifesteert aan de
voorheen een bouwmassa van 28 m hoog. Toch is dit niet
dakhellingen. De meestertimmerman gebruikte eenvoudige
routes naar en in de stad:
als uitgangspunt genomen omdat het te dominant wordt.
geometrische principes om een dak te construeren. Hij
•
Het gebouw is zichtbaar de binnenstad komend
Helemaal in relatie tot de andere projecten rondom het
maakt daarbij gebruik van de gulden driehoeken 3:4:5
vanaf de Dijkstraat maar onder een hoek en dus
Waterplein. Een bouwmassa op deze plek in zes lagen
(stadshuizen) en 5:12:13 (kerken en openbare, bijzondere
niet frontaal en dominant. In die zin neemt
(achttien meter) harmonieert beter in het geheel. Het zorgt
gebouwen). Deze driehoeken werden zowel staand
het een vergelijkbare positie in als de Spiegel bij
voor een evenwichtige en harmonieuze opbouw van de
als liggend toegepast met als resultaat een beperkt
de Stenen Pijp. De toneeltoren van de Spiegel
massa’s aan weerszijden van het water en maakt zo een
hellingrepertoire van vier soorten hellingen die goed zijn te
is 26 meter, vergelijkbaar met acht lagen. De
mooie wand naar het Rode Torenplein.
combineren: 23, 37, 53 en 67 graden.
Spiegel (en voorheen de gasfabriek) hebben laten
zien dat hogere gebouwen achter de bebouwings-
In de massaopbouw van het Kraanbolwerk is als
gebouwd met kappen met deze hellingen. Voor gebouwen
wand van de Thorbeckegracht ruimtelijk goed
uitgangspunt gekozen dat sprongen in hoogtes bij voorkeur
die refereren aan het industriële verleden kan een
inpasbaar zijn;
twee lagen moeten zijn. Kleinere hoogteverschillen maken
uitzondering worden gemaakt.
•
Komend vanaf de Burgemeester Roelenweg toont
dat de bouwmassa’s 'verklonteren' en het geheel massaler
In hoofdstuk 6 beeldkwaliteit wordt dit toegelicht.
het gebouw zich ook overhoeks en zijn het vooral
oogt dan het in werkelijkheid is.
de twee kappen die het beeld dragen;
•
Vanuit woonstraten in Dieze of straten in de
De historische binnenstad is een stad van kappen. Dit
•
Doorgaande bebouwing wand Thorbeckegracht
binnenstad is het gebouw niet zichtbaar en heeft
dakenlandschap kent overwegend zadeldaken in allerlei
twee tot vier lagen met kap
het dus geen nadelige effecten.
variaties. Zo is dat ook op het Noordereiland. Dit geldt
•
Op de kop losstaande en hogere bebouwing met
•
Vanaf de nieuwe Rodetorenbrug verrijzen de
vooral voor de smallere koopmanswoningen, maar ook voor
wisselende hoogtes tot zeven lagen;
kappen boven de rest van de bebouwing uit.
de bredere factoorshuizen. Deze hebben naast zadeldaken
•
Het hoogste gebouw aan de Friesewal (acht lagen
Ze geven zo de totale compositie diepte en
ook schilddaken. De grote pakhuizen op de kop van het
met twee lagen in steile kap);
Kraanbolwerk hadden een bijzonder fraaie kap in een
•
Sprongen in hoogtes minimaal twee lagen;
kruisvorm met een fronton. De Volharding is de laatste
•
Alle gebouwen krijgen een kap, uitzonderingen
Er is ook ruimtelijk onderzocht wat het zou betekenen als
getuigenis van deze robuuste bouwvorm.
daargelaten.
het hoogteaccent gesitueerd zou worden op de kop van het
Ondanks dat de binnenstad vele vormen van kappen kent,
Kraanbolwerk, ter plaatse van het Schaepmancomplex.
oogt het geheel toch harmonieus en samenhangend. Dat
Historisch een verdedigbare plek, want hier stond
heeft vooral te maken met de beperking in de variatie
gelaagdheid.
Uitgangspunt is dan ook dat op het Kraanbolwerk wordt
Uitgangspunten:
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
27
uit de verf!
28
Referentiebeeld Raambuurt Deventer
Referentiebeeld Nieuw Leyden
Referentiebeeld, Nijmegen
Referentiebeeld Delftse stoep, Nijmegen
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Stadsplattegrond en openbare ruimte
de Friesewal wordt het hoogteverschil tussen beide niveaus
de binnenstad is dit de uitgelezen plek om te wandelen en
Kenmerkend voor dit deel van het Noordereiland zijn
overbrugd door middel van een hellingbaan en trap. Ook
om op een terras of met je geliefde op een bank te zitten.
twee typen ruimtes, de kades en de smalle dwarsstraten.
op de kop van het Kraanbolwerk ligt de rand van de garage
De doorlopende kades zijn de Friesewal en de
terug. Belangrijk uitgangspunt is dat de stallinggarage niet
Naar verwachting zullen ook gezinnen met kinderen het
Thorbeckegracht met op de westkop losse gebouwen op
als dusdanig te zien is. De garage wordt als vanzelfsprekend
Kraanbolwerk een prettige plek vinden om te wonen.
de kades. De kromming van de rooilijn aan de westkop
geïntegreerd met de inrichting van de openbare ruimte of
Vandaar dat ruimte gereserveerd moet worden voor een
van de Thorbeckegracht is daarbij de verbijzondering. De
met de bebouwing.
veilige en beschutte speelplek van 100 tot 500m2 voor
tweede type ruimte zijn de smalle dwarsstraten waarlangs
kinderen tot 6 jaar. Een plek in het bouwblok ligt meer voor
bebouwing is gesitueerd. Door deze dwarsstraten ontstaan
Uitgangspunt is dat er drie nieuwe verbindingen komen
de hand dan aan een kade. De precieze afmeting van de
er zichtlijnen van kade naar kade.
tussen beide kades: een smalle steeg of gang op de grens
speelplek en de te plaatsen speeltoestellen worden bepaald
van het terrein van Lenderink, een hof ter plaatse van de
nadat de bewoners bekend zijn. De inrichting zal met hun
Bepalend voor de sfeer en het karakter van de openbare
Volharding en een straatje van vijf a zes meter breed op de
inbreng worden besproken.
ruimte is de inpassing van de halfverdiepte stallinggarage.
kop van het Kraanbolwerk. Ter plaatse van de doorsteek bij
De maximale hoogte ten opzichte van het nieuwe maaiveld
de Volharding aan de Thorbeckegracht is er de mogelijkheid
Voor het autoverkeer is het mogelijk in één richting rond
( 2,10m. + N.A.P.) bedraagt 1,20 m. Met dit hoogteverschil
van een daghorecavoorziening in de vorm van een klein
te rijden; van de Friesewal door het straatje op de kop
kun je van het lage niveau op het hogere kijken. Het
paviljoen met terras op het niveau van de lage kade.
en dan via de Thorbeckegracht naar de Dijkstraat. De
hoogteverschil wordt daardoor niet ervaren als een muur
Het maken van doorzichten naar en zichtlijnen op de kop
entree van de parkeergarage bevindt zich in het hogere
of een barrière. Het aangebrachte hoogteverschil refereert
naar het water toe is een belangrijk uitgangspunt. In het
gebouw aan de Friesewal. Na deze entree wordt de kade
naar het typische van de bolwerken (zie Badhuiswal, Eekwal
verlengde van de bebouwingswand aan de Thorbeckegracht
eenrichtingverkeer. De bestaande parkeerplaatsen aan de
en Suikerberg).
kun je met een trap naar de bestaande kade afdalen. Dit
Friesewal worden deels gehandhaafd. Behalve deze komen
De rand van de stallinggarage wordt ten opzichte van
sluit aan op het historische feit dat hier vroeger ook een trap
er geen parkeerplaatsen in de openbare ruimte.
de bestaande kades naar binnen gesitueerd. Voor de
was. Doordat de garage terug ligt, is het mogelijk om op
De profielen van de kades en straten zijn afgestemd op
Thorbeckegracht betekent dit dat de ruimte wordt
deze markante plek een boom te planten.
hulpdiensten en vuilniswagens. De exacte hoogtes van
opgedeeld in twee niveaus; een deel op het niveau van de
kades en straten worden in het openbare ruimteplan
bestaande kade langs het water en een hoger deel langs de
Uitgangspunt is dat de kades op passende wijze worden
bepaald.
bebouwingswand.
voorzien van beplanting. Vooral de verblijfskwaliteit van
Uit een overleg met de woonbootbewoners aan de Friesewal
De rand van de stallinggarage aan de Friesewal komt achter
de Thorbeckegracht vraagt veel zorg en aandacht. Goed
is gebleken dat deze opteren voor een andere ligplaats en
de voorgevel van de Volharding te liggen. Aan het eind van
gelegen op de zon en met een mooi uitzicht op het water en
wel aan de overzijde van de Achtergracht. Dit in verband
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
29
uit de verf!
Principe doorsnede Kraanbolwerk
30
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
met de schaduwwerking van de geplande bebouwing. Voor
•
Entree stallinggarage aan de Friesewal en zoveel
Bij het gesloten bouwblok heeft ieder pand (woning) een
de boten is bezonning essentieel, in de winter eigenlijk nog
mogelijk aan oostzijde plangebied;
duidelijke voor- en achterkant. Aan de voorkant hebben de
belangrijker dan in de zomer in verband met tegengaan van
•
Handhaven deel parkeerplaatsen aan waterkant
woningen op de begane grond een actieve en levendige plint,
vocht. De mogelijkheden hiervoor worden nu onderzocht.
Friesewal, zie beleidsaspecten verkeer en
hogere begane grondlaag (stoepen en trappen). Bij de losse
parkeren, hoofdstuk 7.
gebouwen zijn er alleen maar voorkanten die of grenzen aan
De bestrating, verlichting, straatmeubilair en huisvuil-
de kade of aan het water.
verzamelplekken zijn van het standaard kwaliteitniveau van
Bouwblok en gebouw
Uitgangspunt is “zo veel mogelijk voordeuren aan straat”.
de binnenstad.
Ook hier zijn twee kenmerkende typen te onderkennen.
Dat geldt ook voor de appartementen. De woningen op
Op termijn zal voordat met het ontwerp van de openbare
Het eerste is een gesloten bouwblok met doorlopende
de begane grond krijgen een eigen voordeur. Voor de
ruimte wordt begonnen, een specifiek Programma van
bebouwing (rooilijn) langs de kades en bebouwing langs
leefbaarheid en de sfeer van de openbare ruimte is dit
Eisen Openbare Ruimte worden opgesteld waarin alle
de dwarsstraten. Het gesloten bouwblok vormt de
essentieel.
aspecten meer uitputtend en preciezer worden benoemd
stedenbouwkundige eenheid maar niet de architectonische
Wonen is de hoofdfunctie, maar door zowel wonen en
en vastgelegd, de Zwolse Gehandicaptenraad zal hierbij
eenheid. Deze wordt gevormd door de individuele panden
werken mogelijk te maken in het gebied en met name aan
betrokken worden.
met een verschillende korrelgrootte en architectuur
de Thorbeckegracht zijn zowel bij aanvang van het project
(brede factoorpanden, smalle koopmanshuizen en het
als op termijn wel mogelijkheden voor functiemenging.
Uitgangspunten:
pand Lenderink als rijksmonument). Het tweede type
Deze mogelijkheid wordt in het bestemmingsplan
•
Maximaal 1,20 meter hoogteverschil tussen
wordt gevormd door losse gebouwen op de westkop van
opgenomen. Hierdoor is ruimte om het plan met de tijd te
bestaande kades en verhoogd maaiveld;
het Noordereiland met elk hun eigen architectuur met
laten meegroeien en te veranderen met de dynamiek van de
•
De stallinggarage wordt zodanig geïntegreerd dat
als bijzonderheid dat de gebouwen doorlopen tot aan de
tijd.
deze niet zichtbaar is vanuit de openbare ruimte;
kademuur.
Eveneens is er ruimte voor een daghoreca in het
•
Er komen drie verbindingen tussen beide kades;
•
Het maken van doorzichten en zichtlijnen vanuit de
Uitgangspunten:
kop naar het water en het groen;
•
•
De kades voorzien van bomen en inrichten als
dwarsstraten;
Uitgangspunten:
onderdeel van het woongenot;
•
Losse gebouwen op de kop;
•
Zoveel mogelijk voordeuren aan straat;
•
Een speelplek van 100 tot 500 m2 voor kinderen
•
Individualiteit panden.
•
Actieve en levendige plint met hogere begane
tot 6 jaar;
Gebouw en omgeving
grondlaag aan de Thorbeckegracht.
•
Éénrichtingverkeer;
stedenbouwkundigplan aan de Thorbeckegracht
Doorlopende bebouwing langs kades en
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
opgenomen.
31
uit de verf!
32
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
5 Beleidsaspecten Archeologie, monumenten en cultuurhistorie
monumenten. Het gebied kent wel een rijke historie
Rode Torenplein de hoeveelheid doorgaand verkeer via de
Dit gebied beslaat het terrein tussen de Thorbeckegracht,
en eigenheid. Conform het Zwolse monumentenbeleid,
Dijkstraat aanzienlijk is afgenomen. Uitgangspunt is dat de
Schuttevaerhaven, Friesewal en de Kanonsteeg. De Friese
dat is gericht op de instandhouding van historisch
entree van de stallinggarage ontsloten is op de Friesewal.
wal maakte oorspronkelijk deel uit van een zeventiende
waardevolle objecten, complexen, openbare ruimte en
Na deze entree wordt de route éénrichting, tegen de klok in.
eeuws verdedigingswerk en ontleent zijn naam aan
stedenbouwkundige en landschappelijke structuren, wordt
de beurtschepen op Friesland die daar aan de kade
hiermee in het plan rekening gehouden. Voor de bepaling
De Dijkstraat is in het GVVP aangewezen als vervoersas
liggen. De fabrieksgebouwen van Schaepman aan de
van de aanwezige cultuurhistorische waarden en hoe
voor de bus, hoofdfietsroute en secundaire ontsluitingsroute
Thorbeckegracht zijn onderkelderd. Verder liggen in de
daar mee om te gaan in het ontwerp wordt verwezen naar
voor de binnenstad vooral bestemd voor bevoorradend
lakstokerij vier lakputten. Op de plek van de onderkelderde
het rapport van Urban Fabric. De aanbevelingen uit dit
verkeer. Bovendien functioneert de Dijkstraat als looproute
fabrieksgebouwen en de lakputten is de archeologische
onderzoek zijn nagenoeg integraal in het stedenbouwkundig
van de parkeeraccommodaties buiten de gracht naar de
verwachtingswaarde 0%. Voor het overige gedeelte van
plan overgenomen. Het onderzoek heeft zijn waarde
binnenstad.
het terrein geldt een waarde van 50% en 100%. Het
bewezen als belangrijke inspiratiebron.
eerste deel met een waarde van 50% betreft het gebied
Het gebied moet voldoende bereikbaar zijn voor brandweer,
tussen de Thorbeckegracht en het deel van het terrein
Verkeer en parkeren
overig vrachtverkeer (zoals verhuiswagens) en de
van Schaepman. Op het oudste kadastrale minuutplan
De locatie Schaepman ligt binnen het 30km/u gebied
vuilnisophaaldienst.
uit 1832 zijn hier een voormalige blauwververij en een
binnenstad. Het gebied wordt vanaf de Dijkstraat ontsloten
Het parkeren moet voldoen aan de parkeernorm zoals die is
pakhuis gesitueerd. Op de plek van deze gebouwen is
via de Friesewal en de Thorbeckegracht.
opgenomen in het bouwbesluit. De norm is ´duur segment´.
een opgraving noodzakelijk. Het overige deel dient door
Toen de Schaepmanlocatie, Lenderink en de Vries nog in
Het Kraanbolwerk wordt zoveel mogelijk autoluw. Behalve
middel van een archologisch proefonderzoek onderzocht
bedrijf waren, was de bereikbaarheid van deze locatie voor
de bestaande parkeerplaatsen aan de Friesewal zijn er
te worden. Het tweede deel van het terrein van Schaepman
zwaar verkeer problematisch. De verkeersbewegingen
verder geen parkeerplaatsen in het openbaar gebied.
heeft een archeologische waarde van 100% en betreft het
straks worden veroorzaakt door de bouw van de circa
gebied tussen het jonge kantoorcomplex van Schaepman
honderdvijftig woningen. Dit genereert een hoeveelheid
Programma
en de Kanonsteeg. Hier lag een aantal pakhuizen met
autobewegingen die vergelijkbaar is met een rustige
Kraanbolwerk is een goede plaats voor horeca dankzij de
achtererven. Later zijn hier oude fabrieksgebouwen van
woonstraat en past dus in het 30 km/u regime. De Friesewal
ligging aan het water. Alleenstaande daghoreca zonder
Schaepman herrezen waaronder het gebouw de Volharding.
en de aansluiting van de Friesewal op de Dijkstraat kan
eigen aantrekkingskracht (locatie, specifieke doelgroepen
Dit terrein dient archeologisch onderzocht te worden.
deze toename van het autoverkeer met de huidige inrichting
en aanbod) kan het moeilijk krijgen, omdat de locatie
Binnen het plangebied bevinden zich geen aangewezen
prima verwerken. Temeer daar bij de verkeersknip op het
buiten de loop ligt. De gedachte om ambachten mogelijk
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
33
uit de verf!
te maken, is een interessante. Vanuit het economisch
werken direct door op het peil in de Zwolse stadsgracht. Nu
Waterberging
beleid wordt gestimuleerd om in het bestemmingsplan
is nog niet te voorspellen wat de uitkomst van dit onderzoek
Mocht in het plan een uitbreiding plaatsvinden ten koste
beschermd stadsgezicht meer ruimte te reserveren voor
zal zijn en wanneer peilaanpassingen worden ingevoerd.
van de waterberging dan moet het percentage waterberging
ambachten. We denken dan voor al binnen de context van
Duidelijk is wel dat het peil niet lager wordt, eerder hoger.
gecompenseerd worden.
de cultuurbeleving in de binnenstad. Het zou mooi zijn als
Dit heeft consequenties voor het Kraanbolwerk.
Daarvoor zijn twee mogelijkheden:
kunstenaars en ambachtslieden in hun atelier aan het
Uitgangspunt is dan ook dat de woningen ontsloten worden
1
werk zijn. Het gebied van het Kraanbolwerk zou zich in die
vanaf het hoger gelegen dek van de stallingsgarage. Deze
berging. Het waterschap geeft het eenheidsbedrag per m³.
richting kunnen ontwikkelen.
ligt op 3,20 +NAP. De woningen op de begane grond van de
Het Waterschap Groot Salland realiseert daarmee binnen
appartementen die uit de kade oprijzen moeten 2,60 +NAP
enkele jaren één of meerdere compensatiegebieden waarbij
Waterhuishouding en riolering
waterdicht zijn.
soortgelijke compensatiebehoeften van andere Zwolse
De kades van de Thorbeckegracht en Friesewal liggen nu
Nader overleg met het waterschap zal moeten uitwijzen
regionale of particuliere initiatieven geïntegreerd worden.
beide op 1,80 +NAP.
of en waar de kades van de Friesewal en Thorbeckegracht
2
Provinciale Staten hebben voorjaar 2011 de Maatgevende
opgehoogd moeten worden. Uitgangspunt vanuit de
aan de realisatie van een natuurontwikkelings/
Hoogwaterstand , de waterstand die als uitgangspunt
gemeente zal een ophoging tot 2,10 a 2,25 +NAP zijn.
waterbergingsproject van de gemeente Zwolle waarbij een
wordt genomen voor het ontwerpen van de versterking van
Gegarandeerd moeten worden dat deze delen bij extreem
redelijke financiële bijdrage in de te maken kosten verwacht
waterkeringen, is vastgesteld op 1,91 +NAP. Een verhoging
hoog water afgezet kunnen worden en dat het gehele gebied
kan worden.
van zestien cm. Met vijftig cm golfopzet betekent dit dat de
en de woningen altijd bereikbaar zijn via een hogere route.
Initiatiefnemer betaalt de compensatie van de
Het waterschap Groot Salland neemt deel
keringen (de kades) een hoogte moeten hebben van 2,40 +NAP. De woningen en de drempel van de parkeergarage
Het algemene uitgangspunt is dat het regenwater van de
Groenbeleidsplan
moeten tot 2,60 +NAP waterdicht zijn. Dit vereist nog
daken en verharding van particulier terrein op eigen terrein
In het Groenbeleidsplan van 1998, overgenomen door het
nader onderzoek in verband met de freatische lijn van het
wordt geïnfiltreerd, conform het gemeentelijk beleid. In
Structuurplan 2020 maakt de locatie Schaepman deel uit
grondwater.
dit specifieke geval met een verdiepte stallingsgarage en
van het (bestaande) stedelijke structuurgroen van Zwolle.
In het kader van het Deltaprogramma wordt gestudeerd op
vervuilde grond, is het toegestaan om het hemelwater te
Het groen bestaat op dit moment uit een rij kastanjes langs
een gewenste en haalbare verhoging van het peil van het
lozen op de stadsgracht. Dit in overleg met de stedelijke
de Thorbeckegracht, een aantal lindes op de Friesewal en
IJsselmeer. Dit heeft consequenties voor Zwolle en vooral
beheerder riolering van de gemeente Zwolle. Aan het lozen
een moeraseik op de kop. De rij kastanjes loopt tot ongeveer
de binnenstad. De binnenstad is op te vatten als een eiland
op de stadsgracht kunnen nadere eisen worden gesteld.
halverwege de locatie Schaepman en is een voortzetting van
in het IJsselmeer. Peilaanpassingen van het IJsselmeer 34
de rij kastanjes langs de Thorbeckegracht aan de oostzijde Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
van de Dijkstraat. De bomen hebben weliswaar te lijden van
de luchtkwaliteitsnormen.
de vierde verdieping als gevolg van het verkeer op de
de bestrating maar zijn vitaal. De lindes hebben, meer nog
Voor een aantal projecten, waarvan duidelijk is dat deze niet
Pannekoekendijk).
dan de kastanjes, te lijden van de bestrating en rommel bij
in betekenende mate bijdragen aan luchtkwaliteit, hoeft niet
Hier wordt niet voldaan aan de doelstelling uit het
de stam. Verbetering van de groeiomstandigheden (meer
getoetst te worden aan de grenswaarden. Dit is geregeld in
gemeentelijk gebiedsgericht milieubeleid voor het
open grond) is wenselijk. De moeraseik is een nog niet zo
het Besluit niet in betekenende mate bijdragen (NIBM). In
gebiedstype Centrum Stedelijk (53 dB), maar blijft de
grote, fraaie boom, die goed groeit.
de bij dit besluit behorende Regeling NIBM is de lijst met
belasting onder de wettelijke grenswaarde (63 dB).
categorieën van gevallen (kantoor- en woningbouwlocaties,
In situaties waar nieuw te bouwen woningen
Uitgangspunten vanuit groen zijn:
specifieke inrichtingen) opgenomen die niet in betekenende
een geluidsbelasting ondervinden boven de
•
De kastanjes handhaven en de rij door te zetten tot
mate bijdragen aan de luchtverontreiniging. Aangezien de
voorkeursgrenswaarde, dient allereerst onderzocht te
aan het bolwerk;
NIBM grens voor woningbouw in de regeling (bij minimaal
worden of deze geluidsbelasting gereduceerd kan worden
•
De lindes betere groeiomstandigheden te geven en
twee ontsluitingswegen) ligt bij maximaal drieduizend
door het treffen van maatregelen aan de bron of in het
de rij door te zetten tot aan het bolwerk;
woningen, kan het project Kraanbolwerk dus zonder
overdrachtsgebied. Voor wat betreft vermindering van het
•
Handhaving van de moeraseik is afhankelijk van
toetsing aan de grenswaarden voor het aspect luchtkwaliteit
wegverkeerslawaai kan gedacht worden aan verbetering van
het stedenbouwkundig plan;
uitgevoerd worden.
het wegdektype.
•
Het totale aantal te planten bomen moet minimaal
hetzelfde zijn als het aantal bomen dat gekapt
Geluid
Voor een aanzienlijk aantal woningen is berekend
wordt (Beleidslijn Compensatie Bomen, 2003);
Er is een verkennend akoestisch onderzoek naar
dat de voorkeursgrenswaarde van 48 dB vanwege
•
Bij de te handhaven bomen moet het gebied binnen
wegverkeerslawaai uitgevoerd. Samenvattend komt hieruit
wegverkeerslawaai wordt overschreden. Hier dienen hogere
de kroonprojectie vrijblijven van veranderingen
het volgende beeld. Met name aan de randen van het
grenswaarden voor te worden aangevraagd.
(bebouwing maar ook verharding, kabels en
plangebied wordt de voorkeursgrenswaarde van 48 dB ten
De gevelwering van de woningen moet dusdanig zijn dat het
leidingen) en van activiteiten tijdens de bouw.
gevolge van alle omringende wegen overschreden.
gecumuleerde geluidsniveau van alle wegen samen niet
Hierbij gaat het om de Katerdijk, Schuttevaerkade,
leidt tot overschrijding van de 33 dB grenswaarde binnen de
Milieu
Buitenkant, Burgemeester Roelenweg, Pannekoekendijk,
woning.
Luchtkwaliteit
rijksweg A28). De maximale grenswaarde voor de
Er zal nog een gevelweringonderzoek nodig zijn (ten
Uit de gemeentelijke jaarrapportage luchtkwaliteit van de
geluidsbelasting van binnenstedelijk wegverkeer op
behoeve van de hogere grenswaarde procedure om aan te
afgelopen jaren en beschikbare gegevens voor het jaar 2020
woningen van 63 dB wordt nergens overschreden.
tonen dat wordt voldaan aan het Bouwbesluit) als er meer
blijkt dat in en nabij het plangebied ruim wordt voldaan aan
De hoogst berekende waarde is 60 dB (blok C vanaf
bekend is over de detaillering van de woningen.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
35
uit de verf!
Externe veiligheid
Bodemverontreiniging
heeft hiervoor in oktober 2007 de Visie op de Ondergrond
Alleen relevant is het aspect vervoer van gevaarlijke stoffen
Op de gehele locatie Kraanbolwerk is sprake van
vastgesteld en besloten de basisprincipes uit deze visie
over de rijksweg A28. Het plangebied ligt op minimaal 410
bodemvervuiling. De vervuiling is ontstaan als gevolg van
toe te passen in projecten. Deze basisprincipes zijn
meter van de A28.
de gevoerde bedrijfsactiviteiten. Sanering is noodzakelijk
verder uitgewerkt in het gebiedsbeheersplan voor het
Plaatsgebonden risico, de veiligheidszone
om het gebied geschikt te maken voor woningbouw. Voor
centrumgebied van Zwolle.
(gestandaardiseerde PR 10-6 contour) voor het wegvak ter
de sanering wordt uitgegaan van een functionele sanering
Belangrijke uitgangspunten zijn ondermeer het
hoogte van het plangebied (nr. O11) bedraagt dertien meter
van de bovengrond in combinatie met de realisatie van
structureel en georganiseerd toepassen van koude
(gemeten vanaf het midden van de weg). Deze reikt dus niet
een halfverdiepte parkeergarage ter plaatse van een groot
en warmte opslag (KWO), het koppelen van KWO aan
tot het plangebied. Plaatsgebonden risico vormt dus geen
deel van de locatie. De functionele sanering heeft als doel
grondwatersaneringsopgaven en de beheersing van
belemmering voor de geprojecteerde ontwikkeling.
de locatie geschikt te maken voor het beoogde gebruik,
grondwaterverontreinigingen in het centrumgebied.
Groepsrisico:
waarbij de risico’s van de aanwezige verontreinigingen
Door mee te doen aan deze gebiedsgerichte Wbb-aanpak
De locatie Kraanbolwerk ligt in zone IV (> 300 m.) van het
bij het toekomstig gebruik worden weggenomen. Voor de
zoals beschreven is in Visie op de Ondergrond, kan door
gebiedsgericht externe veiligheidsbeleid, waardoor kan
sanering wordt in principe niet dieper ontgraven dan het
middel van afkoop deze (diepe) grondwatersanering
worden volstaan met een standaard verantwoordingsplicht
parkeergarage niveau, behalve om een aantal oude tanks
achterwege blijven en worden alle nazorgverplichtingen
van het groepsrisico.
te verwijderen. De restverontreiniging die achterblijft
overgedragen aan de gemeentelijke gebiedsbeheerder.
Op basis van de circulaire Risiconormering vervoer
zal vanwege de afdichting van de parkeerkelder met
Bovendien worden op deze wijze onderzoekskosten,
gevaarlijke stoffen dient bij het maken van een
een betonvloer niet tot humane risico’s leiden (contact,
die gemaakt zouden moeten worden om de
groepsrisicoberekening te worden uitgegaan van het
uitdamping). De restverontreiniging die achterblijft zal
grondwaterverontreiniging (meer volledig) in beeld te
risicoplafond van wegvak O11 (knooppunt Zwolle-Zuid
naar verwachting nog wel naleveren aan het grondwater.
brengen, vermeden.
- knooppunt Zwolle - Noord). Dit zijn 3.093 wagens GF3
Vanuit een gevalsgerichte Wet bodembescherming (Wbb)
De gemeente past het principe van de gebiedsgerichte
(brandbaar gas). Het invloedsgebied van deze stof is 325
benadering is nog een aanvullende grondwatersanering
aanpak van grondwaterverontreiniging toe. Binnen het
meter.
nodig zijn.
beheergebied Zwolle Centrum mogen verontreinigingen
De afstand van de A28 tot de grens van plangebied Kraanbolwerk is meer dan 400 meter, dus buiten het
Zwolle wil de evenwichtige groei en duurzame ontwikkeling
voldoen. Het toepassen van KWO (koude warmte opslag)
invloedsgebied. Een groepsrisico berekening is niet nodig.
van de stad voortzetten en goed regelen. Bij een optimale
stimuleert de natuurlijke afbraak van verontreinigingen,
inrichting en ruimtegebruik is ook de ondergrondse
draagt bij aan de beheersing van verontreinigingen binnen
dimensie een factor van betekenis. De gemeenteraad
het gebied en is een beproefde techniek van duurzame
36
zich verplaatsen zolang ze aan de kwaliteitseisen
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
energieopwekking. Van belang voor de beheersing van
klimaatbeleid.
goed toepasbaar zijn en in de regel kostenneutraal zijn). De
de grondwaterverontreiniging is de optimalisering van
Om tenminste 60% van het energiegebruik te realiseren zijn
gemeente stelt het computerprogramma ter beschikking
brondieptes en bronlocaties.
er ook aanvullende maatregelen nodig, zoals toepassing
van de ontwikkelende partij. In gezamenlijk overleg wordt
van zonne-energie (PV en zonnecollectoren) en verbeterde
het te realiseren prestatieniveau vastgelegd.
Duurzaamheid
isolatie.
•
Energie
waaruit minimaal vijf maatregelen gekozen moeten worden.
In 2009 heeft het college een interim klimaatbeleid
Duurzaam bouwen
Dit geeft minder flexibiliteit aan bouwpartijen, maar wel
vastgesteld met betrekking tot nieuwbouw van woningen
Op 8 januari 2007 heeft de gemeenteraad de Beleidsvisie
duidelijkheid.
en utiliteitsgebouwen om het verouderde gemeentelijk
Duurzaam Bouwen vastgesteld. Het beleid is van toepassing
klimaatbeleid in overeenstemming te brengen met het
op gebouwen en grond-, weg- en waterbouw en is erop
Afvalcontainer en inzamelpunten
rijksbeleid. Hiermee wordt vooruitgelopen op de vaststelling
gericht dat overal een minimaal niveau voor duurzaamheid
De ontwikkelaar dient bij elk appartementengebouw zorg
van nieuw gemeentelijk klimaatbeleid. Daarbij zijn de
bereikt moeten worden. De beleidsvisie biedt twee
te dragen voor de mogelijkheid om inpandig afval in te
volgende doelstellingen geformuleerd:
methodieken voor het realiseren van het minimale niveau.
zamelen. De inzameling van afval voor grondgebonden
Doelstelling 1: Alle woningen, die nieuw worden gebouwd
Bouwpartijen kunnen een keuze kunnen maken voor één
woningen wordt gedaan met mini containers (drie mini
in Zwolle worden vanaf 1 januari 2011 gerealiseerd met
van beide. De methodes verschillen in flexibiliteit:
containers per woning voor restafval, groente, fruit en
een EPC van 0,6 en vanaf 1 januari 2015 met een EPC
•
tuinafval en papier).
van 0,4; Gebiedsmaatregelen (collectieve duurzame
flexibiliteit voor de bouwpartijen. GPR (Gemeentelijke
Op basis van het stedenbouwkundigplan wordt een
energiesystemen, zoals Koude/Warmte-opslag, mogen niet
Praktijk Richtlijn) Gebouw is een computerprogramma dat
bestemmingsplan opgesteld waarin de basislijnen
ter compensatie van de EPC worden aangewend.
ontwerpgegevens van een gebouw omzet in kwaliteit- en
worden vastgelegd overeenkomstig tekening .. Voor de
Doelstelling 2: Het aandeel duurzame energie van het
duurzaamheidprestaties, verdeeld over de thema’s energie,
omgevingsvergunning kan gebruik worden gemaakt van een
totale energiegebruik voor een nieuw te bouwen woning of
materialen, afval, water, gezondheid en woonkwaliteit.
projectuitvoeringsbesluit.
utiliteitsgebouw bedraagt ten minste 60%.
Het programma is bruikbaar voor zowel woningbouw als
De toepassing van GPR Gebouw geeft maximale
Toepassing van de lijst van acht maatregelen,
utiliteitsbouw (kantoren en scholen). Het minimaal te De toepassing van koude warmte opslag (KWO) draagt –
bereiken niveau van kwaliteit- en duurzaamheidprestaties
naast de doelstellingen van de Visie op de Ondergrond en
(GPR=7) komt overeen met de toepassing van de vaste,
het daarvan afgeleide gebiedsbeheerplan Zwolle Centrum -
kostenneutrale maatregelen uit het Nationaal Pakket
in belangrijke mate bij aan de doelstellingen van het interim
Duurzame (Utiliteits)bouw (maatregelen, die altijd technisch Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
37
uit de verf!
´De Heldin´
´De Volharding´
´De Koningin´
´De Tweeling´
´De Stelling´
38
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
6 Het Ontwerp Aan de hand van de kaders en uitgangspunten uit
die iets vertellen over hun positie in het stedenbouwkundig
het stedenbouwkundige plan. Markant vanaf de
hoofdstuk 3 en 4 heeft AM het ontwerp van de locatie
plan en die allitereren met de naam de Volharding; de ziel
binnenstad en vooral vanaf het Rode Torenplein;
gemaakt met haar afdeling AM Concepts in overleg met de
van het plan.
•
De Heldin markeert de noordelijke hoek van het
plan, de plek waar schepen de punt
stedenbouwkundigen van de gemeente Zwolle. Stedenbouwkundig bestaat het ontwerp uit twee delen;
•
De Tweeling heeft in het architectonisch beeld een
moeten ronden;
een bouwblok tussen de twee kades die aansluit op de
sterke relatie met de Volharding. Het gebouw
•
De Koningin staat aan de Friesewal, is het hoogste
bouwblokken van het Noordereiland en op de kop van het
staat ook in de doorlopende bebouwingswand
gebouw en wordt bekroond met twee markante
bolwerk losse gebouwen op de rand van de kade. Drie noord
van de Thorbeckegracht. Die dubbele positie komt
kappen.
- zuid routes verbinden de twee kades. Het bouwblok kent
tot uitdrukking in de naamgeving;
een mix aan grondgebonden woningen en appartementen.
•
De Stelling staat aan het eind van de kade, op de
In de komende paragrafen maken we een wandeling in de
De losse gebouwen zijn appartementen met wisselende
plek van het huidige Schaepmangebouw.
toekomst door het gerealiseerde plan.
hoogtes. Deze appartementen hebben werknamen gekregen
De naam komt voort uit de markante positie in
Legenda plankaart Grondgebonden woningen, met mogelijkheid van bedrijf aan huis Appartementen Openbaar gebied op maaiveld, 2,10m + NAP
Openbaar gebied op half verdiepte garage 1,2+m boven huidig maaiveld Bestaande gebouwen
Binnentuin Mogelijk horecapaviljoen Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
39
uit de verf!
´De Tweeling´ ´De Stelling´ ´Lenderink´
Uitsnede Thorbeckegracht
Bestaande Thorbeckegracht, zicht richting het westen
40
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Thorbeckegracht
van de huizen laten dit toe. Het zorgt voor een levendig
Wandelend langs de Thorbeckegracht buigt de straatwand
en aantrekkelijk straatbeeld. Anders dan de huidige
na het monumentale pand van Lenderink naar achteren.
Thorbeckegracht want nieuw, maar door toepassing van
Je ervaart het zicht naar buiten; over het water en tussen
zelfde ruimtelijke thema’s toch vertrouwd.
de bebouwing. De wandelaar heeft hier een keuze; of via een hellingbaan naar het hogere niveau van de kade of
Na het appartementengebouw ‘de Tweeling’ verandert
op hetzelfde niveau de wandeling vervolgen langs bomen
het karakter van de bebouwing. De wand schuift
en bankjes. De bebouwing bestaat uit grondgebonden
achter ‘de Stelling’ en wordt onderdeel van de kop
woningen, schouder aan schouder. Het ritme van de
van het Kraanbolwerk. De architectuur verloopt van
wand is die van smalle koopmanshuizen en bredere
koopmanshuizen en factoorspanden naar gebouwen die
factoorpanden (twee of drie woningen geschakeld). Net als
verwijzen naar handel en ambacht. Zo wordt het verleden
elders is ook hier een zone voor de woningen met ruimte
als plek voor handel zichtbaar. De korrel, het ritme en de
voor stoepen, trappen, bloembakken ed. Sommige panden
individualiteit van de panden wordt wel doorgezet. Deze
hebben een werkruimte of atelier op de begane grond.
wand wordt op de kop van het bouwblok doorgezet, tot aan
De verdiepingshoogte van de eerste laag en de indeling
de Friesewal.
Impressie van de Thorbeckegracht, zicht richting het westen
Aanzicht Thorbeckegracht
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
41
uit de verf!
Aanzicht Friesewal
Uitsnede Friesewal
42
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Friesewal
bieden ruimte aan vier appartementen. De bekroning
gelegen straatje of hof, ontsloten via de Friesewal. Deze
De Friesewal is anders. Hier wordt het beeld bepaald
door middel van deze twee kappen bepaalt het beeld. In
wand bestaat uit grondgebonden woningen. De woningen en
door vier grotere, bredere volumes die refereren aan het
dit gebouw bevindt zich de entree naar de parkeergarage.
de Koningin hebben dezelfde architectuur. Dat versterkt de
industriële en het handelskarakter. De Volharding is daar
De Koningin staat vrij. De bebouwingswand aan de kade
intimiteit en samenhang van het hof. Vanuit dit hof is via een
met een breedte van negentien meter één van. De volumes
van de Friesewal vouwt zich naar binnen en ´omarmt´ de
steeg of gang ook de Thorbeckegracht bereikbaar.
aan weerszijden van de Volharding zijn maximaal vier
Koningin. Zo ontstaat een klein, intiem, autovrij en hoger
lagen hoog. Het pand aan de westzijde heeft bij voorkeur een kap, die aan de oostzijde is plat. Ze hebben grote ramen aan de noordzijde om zoveel mogelijk licht binnen te laten. De panden staan op het niveau van het dak van de stallinggarage. Het hoogteverschil met de kade wordt overwonnen met stoepen die verwijzen naar laad- en losplatforms. De nieuwe gebouwen staan dichter bij de rand van de kade dan De Volharding; daardoor verbijzondert de Volharding zich in het ensemble. Door de sprongen in de rooilijn en de openingen in de bebouwingswand wordt de kade niet somber en donker; de zon licht zijgevels aan en schijnt via de openingen op de kade. Op het eind van de kade is een hellingbaan en trap naar het hoger gelegen maaiveld. Het gebouw ‘de Heldin’ steekt met een lager deel door de bebouwingswand en leidt de wandelaar de kop van het bolwerk binnen. Het volume aan de achterzijde van het perceel Lenderink is het appartementengebouw ‘de Koningin’. De Koningin is met een goothoogte op acht lagen en twee steile kappen van twee lagen het hoogste gebouw in het plan. Ze is in tweeën geleed en daardoor verticaal en rijzig. De twee steile kappen Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
43
uit de verf!
A
´De Volharding´
Grondgebonden woningen aan het hof refereren aan het oorspronkelijke gebouw.
´De Tweeling´
A Uitsnede plankaart, in blauw de contouren van de Volharding
44
Impressie van het hof, zicht richting Friesewal
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Van kade naar kade via de Volharding
de Thorbeckegracht staat ‘de Tweeling’, een
Van de drie verbindingen in het plan tussen
appartementengebouw met twee woningen per laag en zes
Thorbeckegracht en Friesewal springt die ter plaatse van
lagen hoog. De architectuur van dit appartementengebouw
De Volharding het meest in het oog. De Volharding bepaalt
en de grondgebonden woningen is afgeleid van de
de sfeer van deze verbinding. Deels als gebouw maar ook
Volharding. Verticale raamindeling, horizontale witte
als openbare ruimte. Uitgangspunt is dat de voorgevel
banden, baksteenkeuze en detaillering en hergebruik van de
blijft staan. Aansluitend daarachter bevinden zich aan
voor de Volharding zo kenmerkende bouwelementen zoals
weerszijden twee woningen in het volume van het pand.
de genagelde gietijzeren kolommen.
In het midden van de voorgevel van de Volharding, waar
De Tweeling verbindt twee sferen; die van het hof en die
voorheen de voordeur zat, is nu een poort. Met een trap kom
van de doorlopende wand van de Thorbeckegracht. Met een
je als voetganger op een iets hoger gelegen binnenplein.
breedte van circa zestien meter neemt het de korrel van de
Dit plein of hof heeft ongeveer de breedte van de Volharding
factoorpanden over. Architectonisch moet de Tweeling een
(circa 13 m) en is circa 400 m2 groot. Aan dit hof liggen aan
antwoord geven op deze dubbele positie.
weerszijden grondgebonden woningen. Aan de andere kant van de verbinding en aan
Thorbeckegracht
Hergebruik constructie van de Volharding in architectuur en inrichting openbare ruimte Doorsnede AA over het Hof, van Friesewal tot Thorbeckegracht, met half verdiepte parkeergarage
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
45
uit de verf!
46
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Het hof biedt een beschutte en veilige plek voor de kleinsten om te spelen en voor de volwassenen een plek om elkaar te ontmoeten en activiteiten te organiseren. De achterpaden van het bouwblok aan weerszijden komen mede daarom uit op deze centrale plek. Een grote boom in een ruim plantvak completeert de inrichting en geeft het hof een vriendelijke en zachte, groene sfeer. Staand in het hof is de Thorbeckegracht nabij, met de Peperbus zichtbaar die daarbovenuit torent; de binnenstad is altijd voelbaar. Via een brede trap is het lager gelegen deel van de kade van de Thorbeckegracht bereikbaar. Dit deel van de kade is alleen toegankelijk voor voetgangers en de inrichting is daarop afgestemd; robuuste bestrating behorende bij een kade met boomgroepen, zitbanken, hagen en een enkel plantvak. De mogelijkheid bestaat dat op het niveau van de lagere kade (het oorspronkelijke niveau) een horecavoorziening komt. Als een klein paviljoen en alleen voor daghoreca; “Prosecco in de zon”.
Zo vormt de Volharding, de Tweeling, de hofwoningen en de openbare ruimte een samenhangend geheel. Een ´rijgdraad´ tussen de twee kades verbonden met de historie van de plek. Een voor bewoners en bezoekers betekenisvolle verbinding tussen Friesewal en Thorbeckegracht.
Impressie van het hof, zicht richting Thorbeckegracht
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
47
uit de verf!
Aanzicht kop Kraanbolwerk
48
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Van kade naar kade via de kop van het bolwerk
Het langgerekte gebouw heet ‘de Stelling’. Het staat aan het
van het licht over het water te profiteren. De balkons en
Op de kop van het bolwerk staan drie
einde van de 800 meter lange kade en is een wand van het
de zonwering aan de zuidgevel zijn geïntegreerd in de
appartementengebouwen met elk een eigen uitstraling. Een
Rode Torenplein. De bebouwing op deze plek heeft in de loop
architectuur, bijvoorbeeld als een stalen staketsel bevestigd
gevarieerd beeld bezien vanaf de overzijde van het water.
der tijden meerdere gedaanten gehad; een groot pakhuis in
aan de gevel. Als ware het een podium gericht naar het
De twee noordelijkste appartementengebouwen staan dicht
twee lagen met een bijzonder fraaie kap in een kruisvorm
Rode Torenplein.
tegen elkaar aan. De ruime opening met de Stelling zorgt
met een fronton. Die kap is daarna vervangen door een
voor licht en doorzicht. Een royale plek waar een boom
plat dak met uitstekende graanopslag. Na een brand is het
Van kade naar kade via een smalle steeg of gang
groeit en waar met een trap afgedaald kan worden naar het
geheel vervangen door twee gebouwen, een hoge malerij
Op de perceelgrens met Lenderink verbindt een smalle
oorspronkelijke kadeniveau.
en silo en daarachter een garage. In stappen werd dit pand
steeg of gang het hof bij de ‘Koningin’ met de beide
Het middelste pand staat 1,5 meter terug op de kade. Deze
verhoogd tot een opslagruimte van dertig meter hoog.
kades. De binnenstad kent meer van dit soort stegen of
strook is de privé buitenruimte voor de appartementen
Daarna werd dit weer verlaagd tot twintig meter. Het huidige
gangen zoals de Lauwermansgang, de Muursteeg en op
direct aan de kade. Dit pand is opgebouwd uit drie
Schaepmangebouw is een samengesteld volume van twaalf,
het Noordereiland de Viskorvengang. Ruimtelijk wellicht
volumes van vier lagen hoog en afgedekt met kappen. De
zeventien en twintig meter hoog. De Stelling neemt met zes
onbeduidend maar voor de beleving, het gebruik en de sfeer
architectuur heeft de kenmerken van de straatwand van het
lagen (negentien meter) een gemiddelde van deze hoogtes
o zo belangrijk.
bouwblok aan de overzijde van het straatje. De samenhang
over. Het gebouw is opgebouwd met zes woningen per laag,
tussen beide wanden geeft deze verbinding tussen beide
ontsloten door twee stijgpunten.
Samenvattend is het ontwerp een samenhangend geheel,
kades een eigen rustige en intieme sfeer en identiteit.
Het gebouw kent een gevarieerde volumeopbouw die
met veel variatie in massaopbouw, architectuur en
Net als bij De Volharding maar dan meer geïnspireerd op
ook het Schaepmangebouw zo kenmerkt. Het is één
openbare ruimten. Thorbeckegracht en Friesewal als kades
de industriële-, handels- en ambachtscomplexen uit het
architectonisch ensemble met een subtiele onderverdeling
met hun eigen sfeer en identiteit en haaks daarop drie
verleden.
in volumes. De architectuur verwijst naar het industriële
onderscheidende verbindingen die beide kades aan elkaar
verleden van deze plek. Stoer en kloek met een baksteen
te verbinden. De rij met grondgebonden woningen zijn
Het gebouw bij de afgeschuinde punt, ‘de Heldin’, is een
die daar bij past. Grote horizontale raampartijen bepalen
vanuit elk standpunt op afstand bezien zichtbaar. De hogere
samengesteld volume; twee oprijzende volumes van zeven
het beeld. De onderste appartementen kunnen worden
en grotere appartementengebouwen geven het geheel
lagen met kappen en haaks daarop, als beëindiging van
ontworpen als split level omdat de rand van de garage vijf
een dynamisch beeld en rondlopend steeds wisselende
Friesewal een smaller en lager volume in vijf lagen, ook
meter naar binnen ligt. Daarmee kunnen deze woningen
perspectieven. Uitnodigend om te bezoeken en rond te
met kap. Het lagere volume maakt zo de overgang naar de
extra hoge raampartijen krijgen om zoveel mogelijk
lopen, ook voor mensen die er niet wonen.
bebouwingshoogte aan de Friesewal. Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
49
uit de verf!
Conto
ur ga
rage
Inrit garage
Conto
ur ga
50
rage
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Impressie
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
51
uit de verf!
Bezonningsstudie huidig
21 maart 09:00
21 maart 12:00
21 maart 15:00
21 maart 18:00
21 juni 12:00
21 juni 15:00
21 juni 18:00
21 maart 12:00
21 maart 15:00
21 maart 18:00
21 juni 12:00
21 juni 15:00
21 juni 18:00
huidig
21 juni 09:00 toekomstig
21 maart 09:00 toekomstig
21 juni 09:00
52
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Bouwhoogten
7+k
5+k
3/4+K 3+K
4+k
3/4+K
3+K 3/4+K
6
4 8+K
3+K
6+k
3+K 3/4+K
Legenda 3+K: goothoogte 7-9 meter boven maaiveld ( 3.20+ N.A.P.) 4+K: goothoogte 10-12 meter boven maaiveld ( 3.20+ N.A.P.) 5+K: goothoogte 13-15 meter boven maaiveld ( 3.20+ N.A.P.) 6: goothoogte 18 meter boven maaiveld ( 3.20+ N.A.P.) 7: goothoogte 21 meter boven maaiveld( 3.20+ N.A.P.) 8+k: goothoogte 23 -26 meter boven maaiveld ( 3.20+ N.A.P.) Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
53
uit de verf!
Kraanbolwerk programmatabel CONCEPT Blok
typologie
A
app app app app app app
B
C
D
E
54
F
bouwlagen
aantal
5 en 6
5 en 6
app app app
4 +K
app app app app app
5 en 7
ggb ggb ggb ggb ggb ggb ggb ggb
3+K en 4+K 4 4 4 4 4 4 1
app app app
6
ggb ggb
3+K en 4+K 3
BVO TOT m2 BVO won.m2 12 5 5 6 6 34 8 4 12 7 7 2 3 19 2 4 4 1 5 6 1 23 6 6 12 1
755
4314 381 1524 391
1982
0 294 1764
BVO won.TOT m2 GBO won.m2*
111 98 110 113 107
1332 490 550 678 642 3692
101 89 100 103 97
110 108
880 432 1312
100 98
104 106 118 127
728 742 236 381 381
95 96 107 115
176 212 200 212 216 224 165
352 848 800 212 1080 1344 165 4801
160 193 182 193 196 204 150
115 135
690 810 1500
105 123
145
132
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
145
23 E
F
G
app app app
6
ggb ggb ggb ggb ggb ggb ggb ggb ggb ggb
3+K en 4+K 3 3,5 4 4 3,5 3,5 4 4 4
app app app
8+k
app app Totaal
aantal app ggb tot metrage BVO app BVO GGB BVO TOT
6 6 12 1 5 1 1 8 4 1 3 1 25 3 4 8 12 2 29
0 294 1764
0 3727
3727
4801 uit de verf!
115 135
690 810 1500
105 123
145 151 161 168 188 212 208 216 236
145 755 161 168 1504 848 208 648 236 4673
132 137 146 153 171 193 189 196 215
75 93 95 126 190
225 372 760 1512 380 3249
68 85 86 115 173
106 48 154 13311 9474 22785
* BVO won naar GBO / 1,1 Horecafunctie inwissel met woning
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
55
uit de verf!
Stedebouwkundige essentiekaart
56
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
7 Concept Beeldkwaliteisplan De plankaart van het stedenbouwkundig ontwerp is in de
De architectonische aspecten worden verder uitgewerkt in
hiernaast afgebeelde kaart vertaald naar de essenties
het concept beeldkwaliteitplan. Dit wordt later uitgewerkt en
van het plan. Datgene waar je echt op wil sturen. Het
definitief gemaakt in het bestemmingsplan.
is in die zin te lezen als de stap tussen het ontwerp en het bestemmingsplan. Wat is hard en waar zit marge? De gebouwen en gebouwensembles zijn aangegeven en uitgewerkt naar stedenbouwkundige aspecten in de matrix.
Morfologie en typologie type woning
ontsluiting
buitenruimte
aantal lagen dakbeeindiging
breedte opmerking
I
Grondgebonden
voordeur aan straat / kade
tuin, (dak)terras, geen balkon, stoep
2 tot 5
80% kap in meerdere richtingen en vormen
4,8 - 6m
variatie in korrel door schakeling. Doorlopende gevelwand
II
Grondgebonden
voordeur aan kade / hof
tuin, (dak)terras
3 tot 5
kap of plat
4,8 - 6m
per 4 woningen één architectonisch volume
III
Appartementen 3 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras, tuin 4
dwarskappen
n.v.t.
BG mogelijk splitlevel lager deel op oorspronkelijk kade
A 'de Stelling'
Appartementen 2x 3 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras
6
ontworpen '5de gevel'
n.v.t.
verspringing in dakvlak
B 'de Tweeling'
Appartementen 2 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon
6
schildkap
16m
2 app. In de kap
C 'de Heldin'
Appartementen 2,3 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras
5,7
ontworpen '5de gevel'
n.v.t.
overkraging max. 2 meter
D 'de Koningin'
Appartementen 2,3,4 spanner
Begane grond, voordeuren aan straat. Verdieping portiek
balkon, (dak)terras
8
dubbel laagsekap
n.v.t.
entree parkeergarage, trafo ruimte, verjongend volume
V 'Volharding'
Grondgebonden
voordeur aan plein
tuin en evt. terras
3
Langskap
5,4 - 6m
arcade aan plein van 0,70 -1,5m. Diep
VI 'Volharding'
Grondgebonden
voordeur aan plein
tuin en evt. terras
3 tot 5
40% kap
4,8 - 6m
2 won. Langrichting, integratie voorgevel Volharding. Poort, Passend binnen maatvoering Volharding
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
57
uit de verf!
V Volharding Kernwaarde “Interessante detaillering: met boogramen, inspringende geveldelen, betonnen speklagen en sluitstenen. Het gebruik van ‘moderne’ materialen zoals staal en beton, de houten dakconstructie en details als de ijzeren haken waaraan de huiden werden gehangen om te drogen herinneren aan de eerdere functies van het gebouw” (P. Meurs)
Icoon van het bestaande Schaepman terrein, en identiteitsdrager van het nieuwe plan.
Inzet ●
één architectonisch ensemble met de Tweeling
●
aansluiten op architectonische kenmerken Volharding
Middelen ●
hergebruik van constructieve elementen zoals
geklonken, gietijzeren kolommen en houten spanten.
58
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
●
mogelijke entree voetgangers stallingsgarage als
object op plein
●
keuze baksteen afgeleid aan die van de Volharding
●
witte horizontale banden
●
verticale raamindeling
●
gebruik van naamgeving
uit de verf!
B
‘de Tweeling’
Kernwaarde De Tweeling verbindt twee sferen; die van het hof en die van de doorlopende wand van de Thorbeckegracht. De breedte van circa 16 meter neemt de korrel van de factoorspanden over. In architectonisch beeld is er een sterke relatie met de Volharding.
Inzet ●
aansluiten op kenmerken van ensemble
Volharding Middelen
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
●
verticale raamindeling en
horizontale gevelindeling
●
betonnen witte banden
●
keuze baksteen afgeleid aan die van de Volharding
●
balkons aan de Thorbeckegracht maximaal 60 cm
uitpandig, twee meter aan de westgevel
●
beëindiging met afgeknot schilddak of plat dak.
●
voegt zich in de wand van de Thorbeckegracht
●
Fijnzinnige detaillering
59
uit de verf!
C ‘de Heldin’ Kernwaarde De Heldin staat op de voor de scheepvaart afgeschuinde punt. Ze beeindigt de Friesewal, maar niet frontaal en daardoor begeleidt ze de doorgaande route naar binnen. Industrieel erfgoed als referentie: “..kenmerkte zich door grotere, hogere losstaande bouwvolumes” (P. Meurs). Komt tot uitdrukking in de overkraging tbv bijv. balkons
Inzet ●
Massaopbouw in 2 architectonische onderscheidende
delen in 5 en 7 lagen. Dakbeëindiging met kap dwars
op de gracht
●
Architectuur verwijst naar pakhuis
Middelen ●
verticale raamindeling, ‘sprekende’ ramen
●
verticale gevelindeling
●
buitenbalkons overkragen als onderdeel plasticiteit
volume en de industriële expressie (staal).
georiënteerd op het water
●
alzijdig gebouw
●
oprijzend uit het water: steen kademuur punt is die van
het gebouw. markante steen in combinatie ander
materiaal
60
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
III 'kop' Kernwaarde Een architectonisch krachtig gebouw die zich onderscheidt van de twee andere gebouwen op de kop
inzet ●
Een ten opzichte van de aanliggende gebouwen lager
volume. ●
Maakt deel uit van de kop en is in architectonisch
opzicht famillie van de grondgebonden woningen aan
de overzijde van het straatje.
●
Staat niet direct aan de kade maar 1,5 meter terug, een
terras op de kade.
Middelen
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
●
drie volumes met kappen
●
verticale raamindeling, ‘sprekende’ ramen
●
verticale gevelindeling
●
buitenbalkons overkragen als onderdeel plasticiteit
volume en de industriële expressie (staal).
georiënteerd op het water
●
onderste laag terras op de kade
●
alzijdig gebouw
61
uit de verf!
A ‘de Stelling’ Kernwaarde Deze plek vraagt om een spraakmakend gebouw, het architectonisch icoon van dit plan. Inzet ●
De Stelling staat in verlengde van achthonderd meter
kademuur én is een wand van het Rode Torenplein,
daarmee onderscheidt hij zich.
●
Industrieel erfgoed als referentie: “..kenmerkte zich
door grotere, hogere losstaande bouwvolumes” (P.
Meurs). ABTB gebouw als inspiratiebron.
●
orientatië op het Rodetorenplein
Middelen ●
één architectonisch ensemble
●
plasticiteit in volumeopbouw
●
buitenbalkons als onderdeel horizontale geleding en de
industriële expressie (staal)
●
grote horizontale raamindeling, ‘sprekende’ ramen
●
verticale gevelindeling
●
decoratie met wit geschilderde of gekeimde betonnen
elementen ●
dak als 5e gevel; dakreliëf door hoogtesprongen.
Bijzondere dakbeeindiging en terugliggende volumes.
●
verankerd op de kade: baksteen als die van de
kademuur. combinatie van stenen mogelijk.
●
in architectuur, geintegreerde oplossing van balkons en
zonwering 62
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
D ‘de Koningin’ Kernwaarde Belangrijke beelddrager voor het gehele plan Inzet De Koningin staat op het knikpunt van de Achtergracht en gezien vanaf de Thorbeckegracht op de tweede rij. Ze is een ensemble van een toren met aan haar voeten grondgebonden woningen. Toren en grondgebonden woningen zijn familie van elkaar. Ze is rijzig en kalm en sierlijk gekapt. Middelen Toren ●
noordgevel als een van de panden aan de
negentiende eeuwse handelskade
●
verticale raam- en gevelverdeling
●
gevelmateriaal die uitdrukking geeft aan robuust
industrieel karakter
●
massa opbouw in twee onderscheidende delen
●
buitenbalkons op de zuidgevel als constructief
onderdeel op de schaal van het gebouw
●
baksteen en keramisch materiaal heeft de
voorkeur. ● beëindiging dmv. twee steile dwarskappen als
silhouet georiënteerd op de stad.
Middelen grondgebonden ●
verticale raamverdeling met diepe neggen, grote
raamopeningen
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
●
Verticale gevelindeling
●
Rustig, ingetogen (moderne) uitstraling
●
Interieur van straatje in samenhang met toren 63
uit de verf!
I Thorbeckegracht Kernwaarde Vertrouwde en hedendaagse voortzetting bebouwingswand Thorbeckegracht. Inzet De essenties van de Thorbeckegracht als zeventiende eeuwse kade worden doorgezet; “doorlopende wand bestaande uit factoorshuizen en koopmanswoningen.” (P. Meurs) Middelen ●
kenmerkt zich door individuele panden, schouder
aan schouder met wisselingen in goothoogtes,
kapvormen en –richtingen en gevelbreedtes cf
factoorspanden en koopmanshuizen.
●
panden zijn symmetrisch ( tweede of derde
vensterassen) en soms niet.
●
verticaliteit komt tot uitdrukking in hoge
raamopeningen in combinatie lage borstweringen.
●
fijnzinnig gedetailleerd. Baksteen (overwegend)
nuance bruin-rood en beperkter keim/stucwerk in
lichte kleur
●
overgang verticale vlak en straat
●
wisselende verdiepingshoogte, hogere begane grond
verspringende daklijsten
●
Evt dakterrassen zorgvuldig in dakvlak opgenomen
●
Mogelijkheid tot bedrijf aan huis
I b
Industriële handelskade
●
Idem aan a, maar met referentie naar industrieel
verleden 64
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
II Friesewal Kernwaarde Vertrouwde en hedendaagse invulling van de 19e eeuwse handelskade. Inzet Vier robuuste gebouwen met de Volharding als inspiratie Middelen
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
●
Grote raamopeningen (noordgevel)
●
verticale geleding in de gevel
●
Detaillering verwijst naar industriële handelskade
Kloeke detaillering
●
Baksteen
●
trappen en stoepen als overbrugging
hoogteverschil kade en woningen
65
uit de verf!
66
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Buitenruimtes Kernwaarde De nadere uitwerking van de buitenruimtes en balkonnen volgt in het beeldkwaliteitsplan voor het Kraanbolwerk. Er zijn drie typen balkonnen te onderscheiden. ●
Balkonnen met een maximale diepte van 60
cm aan de Thorbeckegracht. Hier wordt
continuiteit van de wand gewenst, hierin passen
balkonnen met grote uitkraging niet.
●
Balkonnen met een diepte van maximaal
twee meter. Dit geldt voor plekken waar de invloed
van een balkon invloed heeft op de openbare
ruimte, zoals bijvoorbeeld achter de Koningin.
●
Balkonnen met een uitkraging van drie meter.
Balkonnen zijn zeer beeldbepalend en uitermate belangrijk in het gevelontwerp, voor alle typen geldt dat een zorgvuldige inpassing en architectuur. Bijgevoegd een inspiratiecatalogus.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
67
uit de verf!
68
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Openbare ruimte
Kernwaarde De stegen en het hof zijn de schakel tussen de zeventiende eeuwse Thorbeckegracht en de negentiende eeuwse kade aan de Friesewal De nadere uitwerking van de openbare ruimte volgt in een apart inrichtingsplan voor het Kraanbolwerk
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
69
uit de verf!
70
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
8 Uitvoeringsaspecten Sloop, afvoer sloopmateriaal
Planning
Bouwrijp maken: Het bouwrijp maken wordt opgestart
Bij sloop aandacht voor transportbewegingen. Vroegtijdig
Voor het project Kraanbolwerk is een integrale planning
gelijktijdig met de saneringswerkzaamheden. Op basis van
overleg met omwonenden en bedrijven is noodzakelijk.
opgesteld. De planning start bij het opstellen van het
het saneringsplan kunnen de bestekken worden opgesteld
Een serieuze opties is afvoer van bouwpuin via het water.
projectplan (januari 2011) en eindigt bij de oplevering
voor de sanering en werkzaamheden om het terrein verder
Ook het breken van het puin op de locatie behoort tot de
(medio 2016) van de eerste woningen op het Kraanbolwerk.
bouwrijp te maken.
mogelijkheden. Hiervoor dienen de nodige vergunningen
Onderstaand zijn de belangrijkste werkzaamheden in de tijd
aangevraagd te worden
weergegeven.
Bestemmingsplanprocedure (Crisis & Herstelwet): Eind 2011 / zal gestart worden met het voorontwerp
Terreininrichting
Overeenkomsten: Om partijen aan elkaar te binden en de
bestemmingsplan, medio 2012 zal het voorontwerp worden
Buiten de grenzen van het bouwterrein mogen geen (bouw)
randvoorwaarden vast te leggen is een voorovereenkomst
afgerond. Vervolgens zal het ontwerp bestemmingsplan
keten, reclameborden, depots, tijdelijke nutsvoorzieningen
met de drie betrokken partijen gesloten (januari 2011).
worden opgesteld en vastgesteld door B&W, waarna het
e.d. worden gesitueerd. Overlast als gevolg van zwerfvuil,
Vervolgens wordt separaat een koopovereenkomst
ontwerp bestemmingsplan ter inzage zal worden gelegd.
zand en stof van het bouwterrein moet voor de omliggende
met Schaepman (eind 2011/ begin 2012), en een
Na het beoordelen van de zienswijzen en vaststelling
bebouwing tot een minimum worden beperkt en direct
uitgifteovereenkomst met AM (eind 2011/ begin 2012)
van het bestemmingsplan door de Raad wordt het
worden opgeruimd. Wegen grenzend aan het bouwterrein
gesloten.
bestemmingsplan ter visie gelegd. Het bestemmingsplan
moeten schoongehouden worden zo vaak als dit
zal, rekening houdend met beroep bij de Raad van State,
noodzakelijk is voor de veiligheid van het verkeer. Vegen
Sloop: De sloopwerkzaamheden zullen eind 2011/ begin
moet worden gedaan met een veegzuigauto.
2012 starten. Er is inmiddels een sloopvergunning
Aan- en afvoerroutes
3e/4e kwartaal 2013 vigerend zijn.
aangevraagd, en verleend voor het grootste deel van de
Start bouw parkeergarage: Nadat de grond is geleverd aan
gebouwen.
AM, inclusief ontgraven parkeerbak, zal gestart worden met
De aan- en afvoerroutes van en naar het plangebied voor
de werkzaamheden voor de parkeergarage. In de huidige
het bouwverkeer moeten worden vastgesteld in overleg met
Sanering: Eind 2011 /begin 2012 zal gestart worden met
planning wordt uitgegaan van start bouw op 1 januari 2014.
de afdeling BOR (beheer openbare ruimte) van de eenheid
het opstellen van een gedetailleerd saneringsplan. Als
De grondgebonden woningen en de appartementen voor de
Wijkzaken van de gemeente Zwolle. Er mag geen gebruik
alle randvoorwaarden zijn vastgelegd in het bestek kan
1e fase worden na de bouw van de parkeergarage opgestart.
worden gemaakt voor het aan- en afvoeren van materiaal en
de aanbestedingsprocedure in gang worden gezet. De
Volgens huidige inzichten zal de bouw in drie fasen
materieel van de Buitenkant en de Assiesstraat/Menno van
saneringswerkzaamheden zijn gekoppeld aan de start van
plaatsvinden en zullen de eerste woningen in het tweede
Coehoornsingel
de bouw.
kwartaal van 2016 worden opgeleverd. De laatste woningen worden in 2019 opgeleverd.
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
71
uit de verf!
72
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
uit de verf!
Colofon Uitgave: Gemeente Zwolle,
AM: Antoinette Wilmot Marcel de Ruiter Lieuwe Conradie Gemeente Zwolle Projectteam Kraanbolwerk, met name Atelier Stad & Landschap
Henk Snel
Menno Brouwer
Martijn Boelhouwers en Jesse Fokkink (Buro MA.AN)
Stedenbouwkundig plan - Kraanbolwerk
73
