Ds. H.J. van Schuppen en zijn theologische ontwikkeling Presentatie John Exalto, Oude Kerk Lunteren, 19 november 2015
Hervormd-gereformeerden breder dan Gereformeerde Bond
Ds. I. Kievit bedankt als lid Gereformeerde Bond (1927)
Hendrik Jan van Schuppen (1883-1969) • Geboren te Veenendaal; vader manufacturier • Ooms en neefs: sigarenfabrieken Ritmeester, Panter, Schimmelpenninck
Hendrik Jan van Schuppen (1883-1969) • Geboren te Veenendaal; vader manufacturier • Ooms en neefs: sigarenfabrieken Ritmeester, Panter, Schimmelpenninck • Bevindelijke stamboom met moeders in Israël • Betovergrootmoeder Grietje Hiensch-van Broekhuizen: Moederlijke lessen en vermaningen aan hare kinderen, nadat zij bepaald was bij haar levenseinde (ca. 1800) • Overgrootmoeder Chrisje Beijer-Hiensch (1805-1869): ‘een geestelijke vraagbaak’
Grootmoeder Grietje Van Schuppen-Beijer (1825-1889): ‘Zij was begiftigd met licht van onderscheid, maar overigens zeer zacht in het behandelen van zoekende zielen’
Relaties en contacten in Veenendaal • Neef grootmoeder: broodbakker Hendricus Hiensch (1841-1912), ouderling en oefenaar Gereformeerde Kerken • Jannetje Hootsen (1860-1919) alias Zwart Jannetje (schoonzus oudste dochters Grietje van Schuppen en Hendricus Hiensch) • Willem den Hengst (1859-1927), sinds 1894 Veenendaal, in 1913 overstap, gevolgd door Pieter Mark – oom van Willemijntje Mark (1894-1981)
Ds. M. Jongebreur en de Julianakerk (Veenendaal)
Kasboek GB met betalende leden 1906-1907 • Schuppen, H. van Gzn., Veenendaal — 11 aug. 1906: ƒ 1,-; 10 april 1907: ƒ 1,De eerste ‘bonders’ uit Lunteren: • Hassley, F.J., Lunteren — 20 juni 1906: ƒ 2,50; 10 april 1907: ƒ 2,• Voort, P. van der, Lunteren — 20 juni 1906: ƒ 2,50; 10 april 1907: ƒ 2,• Willemsen, H., Lunteren — 20 juni 1906: ƒ 1,-; 10 april 1907: ƒ 1,-
Van Schuppen als jong predikant • 1912 (29 jaar): diploma gymnasium en aanvang studie theologie Utrecht • Actief in ‘Voetius’ (preses I. Kievit) • 1918: dertien beroepen • Door Jongebreur in Groot-Ammers bevestigd: ‘Zooals verwacht was, gaf de bazuin geen onzeker geluid. De jeugdige prediker deed zich aanstonds kennen als een prediker van Gods absolute souvereiniteit.’ • Tot eind jaren twintig: spreekbeurten voor Gereformeerde Bond
In de Conventsbeweging • 1921: in Commissie van Advies GB over predikantstraktementen • 1922 omgezet in zelfstandige Convent van gereformeerde kerkenraden > lijn Hugo Visscher (modus vivendi) • Van Schuppen in De Waarheidsvriend tegen synode: heengaan kan plicht worden. Verwijzing naar ds. J.P. Paauwe
• Strijdbaar figuur die polemiek niet schuwt; volgeling Hugo Visscher (belijdeniskerk) • Dooppraktijk Groot-Ammers • De geopende fontein (1920): ‘Niet ieder van Gods gekenden bereikt hier het hooge standpunt in de genade, waardoor hij weet dat zijn zonden verzoend zijn.’
Van Schuppen ‘niet vrij van Piëtisme’ (prof. J.A.C. van Leeuwen)
De weg naar Lunteren • • • • • • • • •
Theologische wending: Conventsmeditaties 1925-1927 pastoraal-bemoedigend > waarschuwend-separerend Schijn en zijn: beroep op Theodorus van der Groe Het ‘eischend gericht der bekeering’ Appèl ontbreekt; zoeken naar vaste grond Eenling in Conventskring: representant bevindelijkheid? Op kandidatenlijst ARP 1926-1929 Oudewater (na vernietigd beroep Maarssen) 1929 Lunteren, bevestiging ds. I. Kievit (1920-1923)
Prekenbundels • Nog volop actief in de hervormd-gereformeerde beweging • 1930 heruitgave De geopende fontein: ‘Wie ze koopt, moet bedenken, dat ze naar mijn vaste overtuiging niet den toets van het zuiver gereformeerd of reformatorisch beginsel kunnen doorstaan.’ • 1932 Sterven en leven als reactie op onbegrip
Verantwoording “Wie het bundeltje van toen en nu naast elkander legt zal het groote verschil zien, een verschil als van leugen en waarheid. Dat de leugen niet gezegend wordt heb ik zelf ondervonden. Dat God de waarheid echter wèl zegent, en daaraan Zijn H. Geest verbindt tot rechtvaardiging van zondaren en tot onderwijzing van Zijn ware volk heb ik mogen beleven en het is mij tot groote vreugde en tegelijk tot bevestiging der waarheid geweest.”
Ds. J.P. Paauwe
Het punt des tijds • ‘Al deze zaken grijpen op één oogenblik plaats. Ze liggen allen opgesloten in die èène rechtvaardigmaking, die in de H. Schrift steeds in verband wordt gebracht met het geloof. De rechtvaardigmakende daad Gods en de vrijspraak, door of uit, of op het geloof, geschieden in één punt des tijds.’ • Rechtvaardiging door het geloof in de consciëntie tijdens de vierschaar • Sterk polemisch ingekleurd
Afstand van Bondsstreven “Zoolang de zuivere reformatorische waarheden, omtrent wedergeboorte, geloof en rechtvaardigmaking niet worden geleerd, is alle werken om onze Herv. Kerk te reformeeren met onvruchtbaarheid geslagen. En de jaren, die achter ons liggen, hebben het zonneklaar bewezen, dat we, ondanks alle pogingen van z.g. gereformeerde zijde, steeds dieper in het moeras zijn weggezonken en nog wegzinken.”
Afscheid van de Bond (1935)
Weer een andere Van Schuppen? • 1937 lezing classis Arnhem: de doop ‘verzegelt wat God geeft, en dat God daardoor de gedoopte vermaant en verplicht, in geloof aan te nemen wat Hij geeft’. • Omstreeks dezelfde tijd: hervormdgereformeerde predikanten in de eierhal • Actief in HGSP • Contacten met Hendrik van der Mheen (1888-1939)
Hermann Friedrich Kohlbrugge (1803-1875): ‘geloof nochtans, al hangen er duizend duivels aan je beenen’
hoedemakerianen en kohlbruggianen in de HGSP
v.l.n.r.: Hendrik van der Mheen, ds. C.A. Lingbeek, ds. H.J. van Schuppen en dr. K.H.E. Gravemeijer
Ontwikkelingen in Lunteren • Gerardus Oorthuys (1876-1959) sinds 1943 hulppredikant in Lunteren • De eeuwige jeugd van Heidelberg (tweede druk 1948): ‘Zoowel de gedegen Evangelieprediking van Ds H.J. van Schuppen, als de fundamentlooze tegenkanting daartegen, zijn mij een levende leerschool geworden.’ • Na WO 2 ‘vreemde’ predikanten op de kansel, sinds 1948 Open Deurdiensten • Jaren veertig verzet in de gemeente tegen ‘dwingend geloofsappel’ van Van Schuppen
Ontwikkelingen in Lunteren • • • • • • •
1950 evangelisatie De Valk (Peppelenkerkje) Vertrek hervormd-gereformeerden naar Barneveld 1953 emeritaat Van Schuppen 1956 ds. G. Boer (Van Schuppen aanwezig) 1956 Vereniging Nederlandse Hervormde Minderheid 1957 de Hervormde Kapel (Van Schuppen leidt dienst) 1969 rouwdienst Oude Kerk
