Driek de Wit. Voorwoord

Voorwoord Ben jij een gemeentelijke professional dan heb je waarschijnlijk al een aantal verandertrajecten meegemaakt. De kans is groot dat de gemeente waar je voor werkt al verschillende gedaantewisselingen onderging, bijvoorbeeld van secretariemodel naar sectorenmodel naar directiemodel. Misschien is de gemeente wel ontstaan uit een fusie van twee of meer gemeenten. Vermoedelijk overleefde je al minstens één cultuurverandertraject. Zeker is het dat het volgende verandertraject alweer voor de deur staat of dat je er midden in zit. Is het geen verandering van de structuur of cultuur dan toch in ieder geval van processen en werkwijze. Word je murw van al die trajecten of schiet je af en toe in de weerstand? Begrijpelijk. Ik maakte een aantal reorganisaties en een fusie mee en ook werd een aantal organisaties waar ik voor werkte, opgeheven. In het begin maakte ik me nog druk onder andere als lid van de ondernemingsraad maar het laatste traject liet ik zoveel mogelijk langs me heengaan. Ik trok mijn eigen plan, daarbij geholpen doordat ik precies wist wat ik wilde. Dat is goed uitgepakt, maar terugkijkend voelt het toch niet prettig dat ik mezelf – terwijl ik er nog wel werkte - eigenlijk terugtrok uit de organisatie en daarmee ook van mijn collega’s. Met behulp van mijn eigen ervaringen als werknemer die verandertrajecten onderging en mijn kennis en ervaringen als coach schreef ik dit boek1. Het boek is bedoeld om gemeentelijke professionals te helpen om krachtiger uit een verandertraject te komen. Door het boek te lezen, aan de slag te gaan met de oefeningen en na te denken over de vragen ga je je positiever voelen, kun je je eigen koers bepalen en verbeteren je werkrelaties. Stuur dit e-boek gerust door naar collega’s en bekenden. Wil je een deel van de tekst gebruiken, zet er dan een correcte bronvermelding bij met werkende link: http://www.driekdewit.nl Ik wens je veel succes en plezier.

Driek de Wit Coach voor gemeentelijke professionals Certified Professional Co-Active Coach (CPCC) Associate Certified Coach (ACC)

1 Dit e-boek verscheen eerder onder de titel ‘Kom maar op met die reorganisatie! Een handreiking voor

jou als medewerker om krachtiger uit een reorganisatie te komen’

Inhoudsopgave Inleiding .....................................................................................................................4 1 Beïnvloed je gedachten en emoties positief ......................................................7 1.1 Herschrijf je verleden ........................................................................................................8 1.2 Word een optimist ..........................................................................................................10 1.3 Kom in de flow ................................................................................................................13

2 Weet wie je bent en bepaal je eigen koers......................................................16 2.1 Weet wat je goed kunt ..................................................................................................17 2.2 Weet wat je wilt ..............................................................................................................19 2.3 Weet wat je belangrijk vindt .........................................................................................22

3 Verbeter je werkrelaties ......................................................................................26 3.1 Vertrouw met verstand ..................................................................................................27 3.2 Onthul jezelf.....................................................................................................................30 3.3 Word nieuwsgierig ..........................................................................................................33

Tot slot ......................................................................................................................35 Bronnen....................................................................................................................36

© 2014 driekdewit.nl

Inleiding Handreiking Dit e-boek biedt gemeentelijke professionals een handreiking om krachtiger uit een verandertraject te komen. Met krachtiger bedoel ik: dat je positievere gevoelens hebt, inzicht in jezelf zodat je je eigen koers kunt bepalen en betere werkrelaties. Voor medewerkers Er zijn veel boeken over hoe je als manager verandertrajecten moet aanpakken. Er is weinig geschreven over hoe je als medewerker op een goede manier met een verandertraject om kunt gaan. Dit e-boek voorziet daarin. Veranderen doet pijn Bij een verandertraject moet je als medewerker vaak veel opgeven: je functie, je werkplek, de kamer voor jou alleen, je status, een bepaalde manier van werken, verantwoordelijkheden, vrijheden etc. Dat doet pijn. Extra pijn doet het omdat: •

Het lang niet altijd duidelijk is waarom er wordt veranderd en wat het op moet leveren. Er is geen lokkende stip op de horizon om je aan vast te houden.

•

Je als medewerker vaak nauwelijks invloed hebt op het verloop van het verandertraject en ook niet op de besluitvorming. Je kunt niet veel meer doen dan afwachten.

•

Er als je pech hebt, niemand is waar je met je vragen en je zorgen terecht kunt.

•

Een verandertraject vaak lang duurt en soms ook nog langer dan gepland.


4

Wat heeft dit voor effect op medewerkers? Wellicht herken je jezelf of je collega’s in één of meer voorbeelden: •

Klagen over het verloop van het traject en het management

•

Cynische opmerkingen maken

•

Minder of geen inzet plegen voor het werk

•

Het proces negeren

•

Wantrouwend zijn ten opzichte van management en collega’s

•

Profilering

Afwachten? Tijdens een verandertraject lijkt het alsof je alleen maar kunt afwachten. Dit kan ertoe leiden dat je je als een slachtoffer voelt en gedraagt. Je ziet niet meer waar je wél invloed op hebt en welke mogelijkheden er wél zijn. Het kan ook anders. Ondanks het verandertraject kun je een prettige tijd hebben en bovendien krachtiger uit het proces komen dan je erin ging. Regie nemen Hoe doe je dat? Dat kun je doen door regie te nemen over dat waar je wel invloed op hebt. Er is één ‘ding’ waar je altijd en onder alle omstandigheden invloed op uit kunt oefenen en dat ben jezelf. Je hebt invloed op: •

Je gedachten en je emoties

•

De keuzes die je maakt

•

De kwaliteit van je relaties


5

Leeswijzer Hoofdstuk 1 van dit e-boek gaat over het zodanig beïnvloeden van je gedachten en je emoties dat je je positiever voelt. In hoofdstuk 2 komt aan bod hoe je meer inzicht in jezelf kunt krijgen zodat je de keuzes kunt maken die bij je passen en jouw eigen koers kunt bepalen. Hoofdstuk 3 gaat in op het verbeteren van je werkrelaties. Je kunt dit e-boek van begin tot einde lezen maar je kunt er ook die onderwerpen uithalen die voor jou relevant zijn. Klik op de hoofdstuktitel om direct naar het betreffende hoofdstuk te gaan: 1. Beïnvloed je gedachten en emoties positief 2. Weet wie je bent en bepaal je eigen koers 3. Verbeter je werkrelaties


6

1 Beïnvloed je gedachten en emoties positief Als je je gedachten en emoties wilt beïnvloeden, is het goed een onderscheid te maken in: •

Gedachten en emoties over het verleden

•

Gedachten en emoties over de toekomst

•

Gedachten en emoties in het heden

Hoe je deze gedachten en emoties beïnvloedt, kun je lezen in respectievelijk: 1.2 Herschrijf je verleden 1.3 Word een optimist 1.4 Kom in de flow (Door op de paragraaftitel te klikken kom je meteen bij de desbetreffende paragraaf)


7

1.1 Herschrijf je verleden Loop jij rond met negatieve emoties over het verleden? Heb je een kater overgehouden aan een eerder verandertraject of is er in je werk of in je privéleven iets gebeurd wat je dwars zit? Realiseer je dan dat alle emoties die je over het verleden voelt, volledig worden bepaald door je gedachten over het verleden en je interpretatie ervan. Dat betekent dat je kunt kiezen hoe je je voelt over het verleden. Twee dingen kunnen je helpen om je positiever over het verleden te voelen: •

Dankbaarheid versterkt het genieten en het positief waarderen van het verleden

•

Vergevingsgezindheid vermindert de invloed van nare gebeurtenissen op jou en kan zelfs slechte herinneringen in goede veranderen

Dit is geen pleidooi om je negatieve gevoelens weg te stoppen Het is goed aandacht te besteden aan verdriet, boosheid of teleurstelling en dit soort gevoelens te uiten. Waar het omgaat is dat het niet je leven moet gaan bepalen. Ik pleit er ook niet voor dat je over je heen laat lopen en alles voor lief neemt. Het is prima om het uit te spreken als iets je niet bevalt. Vergeven doe je voor jezelf Vergeven is niet goedpraten wat er gebeurd is of het vergeten of ontkennen. Het gaat er ook niet om dat je jezelf klein maakt. Integendeel: door te vergeven maak je jezelf juist groot. Je maakt je los van de ander en laat niet toe dat wat hij of zij gedaan heeft jou negatief beïnvloedt. Vergeven doe je voor jezelf.


8

aan de slag:

Vergroot je dankbaarheid Realiseer je waar je allemaal dankbaar voor bent en wie je dankbaar bent. Maak om te beginnen een lijst van minimaal 25 dingen waar jij dankbaar voor bent en schrijf minstens een week lang elke avond op waar jij, terugkijkend op je dag, dankbaar voor bent. Verwerk en vergeef Stap 1 Schenk aandacht aan je negatieve gevoelens Stap 2 Schrijf je negatieve gevoelens op in de vorm van een brief aan degene die je gekwetst heeft. Deze brief verstuur je niet. Stap 3 Lees de brief hardop voor terwijl je alleen bent Stap 4 Lees de brief hardop voor aan iemand die je volledig vertrouwt Op deze manier erken je je gevoelens en geef je ze lucht. Als het voorlezen van de brief geen emoties meer oproept, ben je klaar om te vergeven: Stap 5 Schrijf nu weer een brief waarin je de ander vergeeft. Ook deze brief verstuur je niet. Stap 6 Lees ook deze brief een paar keer hardop voor. Stap 7 Bedenk tot slot een ritueel om achter de gebeurtenis een punt te zetten. Verbrand bijvoorbeeld de brieven en proost met een lekker drankje op je eigen vergevingsgezindheid.

Als jij je verleden afsluit, wat krijgt dan de ruimte?


9

1.2 Word een optimist Je gedachten bepalen je emoties over de toekomst Ook voor emoties over de toekomst geldt dat deze volledig bepaald worden door de gedachten die je er op dit moment over hebt. Positieve emoties over de toekomst, zoals optimisme en hoop kun je vergroten door je bewust te worden van pessimistische gedachten en deze te bestrijden. Hoe herken je pessimistische gedachten? Een negatieve gebeurtenis krijgt een permanent karakter. Bijvoorbeeld: je maakt een fout in je werk en denkt: “ik doe altijd alles fout, dat zal nooit veranderen”. Een optimistische gedachte is: “ik heb dit keer een fout gemaakt, volgende keer probeer ik het beter te doen” (tijdelijk karakter). Algemene versus specifieke verklaringen In een pessimistische gedachte wordt voor een negatieve gebeurtenis een algemene verklaring gegeven. Bijvoorbeeld: “alle managers denken alleen maar aan zichzelf”. Een optimistische gedachte geeft een specifieke verklaring: “deze manager denkt in deze situatie vooral aan zichzelf omdat hij bang is zijn baan te verliezen”. Voor positieve gebeurtenissen geldt het omgekeerde Een positieve gebeurtenis krijgt een tijdelijk karakter en een specifieke verklaring. Bijvoorbeeld: “dat ik dat examen gehaald heb kwam omdat ik dit keer heel hard geleerd had maar eigenlijk ben ik dom dus volgende keer zal ik wel zakken.”

Invloed negatieve gebeurtenis Verklaring negatieve gebeurtenis Invloed positieve gebeurtenis Verklaring positieve gebeurtenis

Optimistisch tijdelijk

Pessimistisch permanent

specifiek

algemeen

permanent

tijdelijk

algemeen

specifiek


10

Doorslaan in optimisme Dat gebeurt als je niet meer kritisch naar jezelf kijkt en dingen die fout gaan ‘goedpraat’ of erger nog: anderen er de schuld van geeft. Ik pleit dus voor optimisme maar wel met beide benen op de grond blijven staan en eerlijk zijn naar jezelf en naar anderen.

aan de slag: Heb je negatieve emoties over de toekomst ga dan eens het volgende na: • • • •

Wat is de situatie of gebeurtenis die je verwacht? Welke gedachten heb je over deze situatie of gebeurtenis? Wat is het effect van deze gedachten op je emoties en gevoelens? Tot welk gedrag leiden deze gedachten, emoties en gevoelens?

Een voorbeeld: Gebeurtenis:

De gevolgen van het verandertraject voor mijn functie

Gedachten:

Ik krijg vast een functie onder mijn niveau en die moet ik dan wel accepteren omdat er geen andere functies zijn waar ze mij voor willen hebben

Emoties:

Angst en boosheid

Gevoelens:

Spanning in mijn lijf en hoofdpijn

Gedrag:

Boos uitvallen tegen een collega om een kleinigheid

Ga nu de discussie aan met je gedachten en stel daarbij de volgende vragen: •

In hoeverre zijn deze gedachten gebaseerd op bekende feiten?

•

In hoeverre helpen deze gedachten me mijn doelen te bereiken?

•

In hoeverre helpen deze gedachten me ongewenste emoties en gevoelens te voorkomen? © 2014 driekdewit.nl

11

•

In hoeverre helpen deze gedachten me ongewenste conflicten te voorkomen?

Kom je tot de conclusie dat je gedachten je niet helpen, vervang ze dan door andere gedachten die je wel helpen. Voorbeeld helpende gedachten: ‘Op dit moment kan ik nog niet weten welke functie ik straks krijg. Wel kan ik mijn best doen om een leuke baan te krijgen door mijn inzicht te vergroten in wat ik goed kan, wil en belangrijk vindt en dit uit te spreken en ernaar te handelen.’ Het effect hiervan: Emoties:

Nog een beetje bang maar ook benieuwd wat de toekomst gaat brengen

Gevoelens:

Ontspanning

Gedrag:

Aan mijn collega vragen waar hij denkt dat ik goed in ben

In het begin voelt dit misschien een beetje onwennig. Op den duur slijten de helpende gedachten in en worden jouw ‘natuurlijke’ gedachten.

Hoe zou je je op dit moment voelen met een optimistische blik op de toekomst?


12

1.3 Kom in de flow Martin Seligman onderscheidt in zijn boek ‘Gelukkig zijn kun je leren’ drie categorieën positieve emotie in het heden: •

Genoegens

•

Voldoening

•

Zinvolheid

Genoegens Emoties over gebeurtenissen in verleden of toekomst worden volledig bepaald door je gedachten. Emoties in het heden kunnen ook rechtstreeks getriggerd worden, zonder dat er gedachten aan te pas komen. Het gaat dan vooral om emoties veroorzaakt door zintuiglijke prikkels: genieten van een stuk chocolade, een warme douche of mooie muziek bijvoorbeeld. Hier hoef je niet over na te denken om te genieten. Dit soort positieve emoties noemt Seligman ‘genoegens’. Genoegens zijn vluchtig en tijdelijk. Je went er snel aan en dan wordt het effect minder. Dit kun je tegengaan door langzaam en met aandacht te genieten. Voldoening Voldoening duurt langer, er komt denkwerk aan te pas en je went er niet snel aan. Voldoening wordt gekenmerkt door overgave en betrokkenheid. Je gaat volledig op in je bezigheden, zodanig dat je je niet meer bewust bent van jezelf. Een heel belangrijk kenmerk van voldoening is de afwezigheid van bewust gevoelde emoties. Voldoening wordt ook wel ‘flow’ genoemd. Flow heeft ten minste een aantal van de volgende kenmerken: •

Je hebt een duidelijk doel

•

Je bent geconcentreerd en doelgericht bezig

•

Je gaat volledig op in de activiteit en vergeet jezelf en de tijd

•

De resultaten van je handelen zijn onmiddellijk duidelijk


13

•

De activiteiten zijn uitdagend maar net niet zo moeilijk dat je het niet kunt

•

Je hebt het gevoel controle te hebben over de activiteit

•

De activiteit op zich is belonend, bijvoorbeeld leuk om te doen

Hoe kun je meer voldoening krijgen in je werk? Door dat wat je goed kunt en leuk vindt dagelijks in te zetten. Zinvolheid Als je je inzet voor iets dat groter is dan jezelf, geeft je dat niet alleen voldoening maar bovendien een gevoel van zinvolheid. Daarmee is je geluk in het heden compleet. Om je optimaal te kunnen voelen in het heden moet je dus: •

Doen wat je goed kunt

•

Doen wat je wilt doen

•

Je inzetten voor een hoger doel

Om te doen wat je goed kunt en wat je wilt doen, moet je wel weten wat dat is. Om te weten voor welk ‘hoger doel’ je je in wilt zetten, moet je inzicht hebben in wat je belangrijk vindt. Hoofdstuk 2 van dit e-boek gaat over ontdekken wat je goed kunt, wilt en belangrijk vindt. Als je dat weet kun je keuzes maken die bij jou passen en je eigen koers bepalen.

aan de slag:

Houd minimaal een week dagelijks bij of je momenten van flow had en noteer het volgende: •

Wat was je aan het doen?

•

Hoe voelde je je?

•

Was je alleen of samen met anderen?

•

Welke van jouw kwaliteiten zette je in? © 2014 driekdewit.nl

14

•

Welk resultaat heb je bereikt?

Op die manier ontdek je de rode draad in jouw momenten van flow. Weet je wat die rode draad is dan kun je bewust op zoek gaan naar meer momenten van flow.

Als jij vaker in flow bent, wat kun je dan allemaal bereiken?


15

2 Weet wie je bent en bepaal je eigen koers Hoofdstuk 2 gaat over het maken van keuzes die bij je passen en het bepalen van je eigen koers. Daarvoor moet je inzicht hebben in wie je bent. Eerst een aantal opmerkingen over het maken van keuzes. Het is goed je te realiseren dat je altijd een keuze hebt Wat je sowieso zelf bepaalt, is hoe je met iets omgaat. Niemand kan jou dwingen om cynisch, gelaten, boos, wantrouwig, optimistisch, hoopvol, vrolijk of positief te zijn. De keuze is aan jou. In een veranderproces word je vaak gedwongen keuzes te maken Misschien moet je intern solliciteren. Waar solliciteer je dan op? Zet je in op één functie of solliciteer je op meer functies (als die mogelijkheid bestaat)? Wellicht word je wel voor de vraag gesteld: ‘blijf ik bij deze organisatie of ga ik weg?’ Wat kan je helpen bij het maken van keuzes? Weten wat je goed kunt, wat je wilt en wat je belangrijk vindt. Hoe je hier achter kunt komen, kun je lezen in respectievelijk: 2.1 Weet wat je goed kunt 2.2 Weet wat je wilt 2.3 Weet wat je belangrijk vindt (klik op de paragraaftitel om meteen naar de desbetreffende paragraaf te gaan)


16

2.1 Weet wat je goed kunt Sterke punten Uit diverse onderzoeken van onderzoeksinstituut Gallup blijkt dat de beste managers ter wereld zich richten op het inzetten en ontwikkelen van de sterke punten van medewerkers. Het kan natuurlijk geen kwaad om het management van je organisatie daar op te attenderen. Krijg je geen voet aan wal op dit punt, zorg dan in ieder geval dat je zelf inzicht hebt in wat jij goed kunt. Je kunt meer dan je denkt Dat wat we goed kunnen, vinden we vaak zo normaal dat we het niet meer zien. Het is dan ook altijd een goed idee om aan anderen te vragen wat zij denken dat je goed kunt. Is bescheidenheid één van je sterke punten, zet dat dan nu even opzij. Gericht op zoek In tijden van verandering is het belangrijk te weten wat je goed kunt Je kunt dan gericht op zoek naar of je ogen openhouden voor een functie die bij jou past (binnen of … buiten de organisatie).

aan de slag: Neem een moment voor jezelf en beantwoord de volgende vragen. Denk daarbij niet alleen aan werk maar ook aan wat je betekent voor je familie, je gezin, je vrienden, de (sport)vereniging, je buurt etc. •

Welke voordelen heb jij ten opzichte van anderen (talenten, opleidingen, vaardigheden, competenties, ervaring, certificaten, contacten, netwerken)?

•

Wat zijn jouw top vijf werk-prestaties tot nu toe?

•

En wat is je top vijf buiten je werk?

•

Wat heb jij te bieden dat uniek is? © 2014 driekdewit.nl

17

•

Welke specifieke kennis heb jij?

•

Met wat voor soort vragen/opdrachten/klussen komen mensen naar jou toe voor hulp?

•

Wat vinden andere mensen dat jouw sterke punten zijn?

•

In welke activiteiten kan je jouw hart en ziel kwijt?

Vraag vervolgens aan minimaal drie andere mensen deze vragen over jou te beantwoorden.

Stel je maakt een reclamespotje om jezelf aan te prijzen, hoe ziet het eruit?


18

2.2 Weet wat je wilt Vergroot je kansen Misschien vervalt je huidige functie of doen zich nieuwe mogelijkheden en kansen voor. Je krijgt wellicht de vraag of je leidinggevende wilt worden of je besluit zelf om eens buiten de organisatie te gaan kijken. Ook kan het zijn dat het sowieso al bij je ‘kriebelde’ omdat je wat anders wilt. In al die gevallen is het goed om te weten wat je wilt. Dan kun je gericht zoeken en het uitspreken. Dat vergroot de kans aanzienlijk dat je krijgt wat je wilt. Veel mensen vinden het moeilijk te bepalen wat ze willen. Hoe komt dat? a. Keuzestress b. Ontbreken van tijd en rust c. Belemmerende gedachten Ad a. Keuzestress Vroeger was je pad al voor je uitgestippeld voordat je geboren werd. Je opa was bakker, je vader was bakker en dus werd jij ook bakker. De wereld was overzichtelijk en simpel. Dat is nu wel anders. Je kunt bijna alles worden wat je wilt en dat is nu net het probleem. Hoe te kiezen uit de veelheid aan mogelijkheden? Wat daarbij helpt is je het volgende te realiseren: •

De keuze die je nu maakt, is niet voor eeuwig

•

Een goede keuze kun je niet maken terwijl je op de bank of achter je computer zit

Kiezen voelt vaak als iets dat onomkeerbaar is en voor altijd In werkelijkheid is dat natuurlijk niet zo. Je kunt op een keuze terugkomen, je kunt iets uitproberen en dan toch besluiten om (weer) iets anders te gaan doen. Misschien ben je bang daardoor als wispelturig over te komen. Beter wispelturig dan blijven hangen in iets wat je niet wilt. Of niet soms?


19

We zijn geneigd zeker te willen weten dat iets voor ons geschikt is Pas als we dat weten zijn we bereid te kiezen. Het is echter onmogelijk om dat zittend op de bank of via google te bepalen. De beste manier om erachter te komen of een bepaald soort werk geschikt is, is het daadwerkelijk doen van dit werk. Dat kan niet altijd. Wat wel kan, is gaan praten met mensen die dit werk doen en eens een dag (of langer) met iemand meelopen. Ad b. Ontbreken van tijd en rust Heb je weleens echt de tijd en de rust genomen om na te denken over wat jij wilt? Luister je naar jezelf of ben je vooral bezig met het zorgen voor anderen en/of het verwerken van externe input: Email, Facebook, TV, WhatsApp, … Met je leven online kun je het al zo druk hebben dat je niet meer aan het echte leven, laat staan jezelf toekomt. Ad c. Belemmerende gedachten Weet je wat je wilt dan treedt er helaas vaak een mechanisme in werking dat zijn uiterste best doet om je ervan af te houden dat te gaan doen wat je wilt. Je krijgt allerlei belemmerende gedachten in je hoofd, zoals: •

Dat kan ik niet of daar ben ik te oud voor

•

Dat doen al zoveel mensen wat heb ik nog toe te voegen?

•

Stel je voor dat ik succes behaal dan ben ik beter dan mijn vader/ oudere zus / …

•

Als ik dat ga doen dan moet ik weer bij het begin beginnen en verlies ik status/salaris/…

•

Dat ga ik echt niet doen want dat deden mijn moeder en oma ook al

•

Daar kun je geen geld mee verdienen


20

aan de slag: Neem minstens een halve dag per week tijd en rust voor jou alleen Voor sommige mensen kan yoga of mediteren goed werken. Is dat niks voor jou ga dan in ieder geval eens even offline, ga een stuk wandelen of doe iets creatiefs (zonder computer). Durf te vragen en te experimenteren Maak een afspraak met iemand die werk doet dat jij graag wilt doen en vraag hem of haar het hemd van het lijf. Vraag eens of je een dag met iemand mee mag lopen. Misschien zijn er wel mogelijkheden voor jobrotation binnen jouw organisatie en/of tussen jouw organisatie en andere organisaties? Nee heb je, ja kun je krijgen. Word je bewust van belemmerende gedachten Schrijf ze op en ga de discussie met ze aan. Hierbij kun je weer de vragen gebruiken van paragraaf 1.2: • • • •

In hoeverre zijn deze gedachten gebaseerd op bekende feiten? In hoeverre helpen deze gedachten me mijn doelen te bereiken? In hoeverre helpen deze gedachten me ongewenste emoties en gevoelens te voorkomen? In hoeverre helpen deze gedachten me ongewenste conflicten te voorkomen?

Vervang niet-helpende gedachten door helpende gedachten.

Als je zeker wist dat het zou lukken wat zou je dan doen?


21

2.3 Weet wat je belangrijk vindt Zinvol bezig zijn draagt eraan bij je goed te voelen Het gaat erom je in te zetten voor iets wat groter is dan jijzelf; iets wat jij belangrijk vindt en waar je je voor in wilt zetten. Hoe kom je erachter wat dat is? Je waarden kunnen je hierbij helpen. Waarden zijn trouwens ook handig bij het maken van keuzes. Nu is het moment Een verandertraject is een goed moment om stil te staan bij wat jij belangrijk vindt. Als je je bewust bent van je waarden zie je vaak vanzelf meer kansen die aansluiten bij jouw waarden. Leidende principes Waarden zijn leidende principes die vorm geven aan jouw gedrag en jouw oordelen. Waarden staan voor wat jij van belang vindt in je leven. Elk mens heeft unieke waarden. Het respecteren van je eigen waarden geeft voldoening, ook als dat soms lastig is. Stel dat ‘onafhankelijkheid’ voor jou een belangrijke waarde is. Het is lang niet altijd gemakkelijk om je onafhankelijk op te stellen en die waarde na te leven. Blijf je dit toch volhouden dan krijg je een gevoel van integriteit en van tevredenheid. Wordt de waarde ‘onafhankelijkheid’ niet gerespecteerd dan voel je innerlijke spanning of ontevredenheid.


22

aan de slag:

De volgende oefening om je waarden te ontdekken komt nagenoeg volledig overeen met de oefening ‘Mountains and Valleys’, afkomstig van www.culturesync.net

Bij de oefening gebruik je de volgende grafiek:

Waardering gebeurtenis

Positief

Negatief Geboren

Nu Tijdlijn 

Bepaal mijlpalen •

Ga na wat vanaf het moment dat je geboren bent tot nu toe de belangrijkste momenten in je leven en werk zijn. Het gaat om die dingen die in je biografie niet mogen ontbreken. Het kunnen heel positieve maar ook heel negatieve gebeurtenissen zijn.

•

Voor elke mijlpaal bepaal je wanneer dit geweest is. Probeer zeven tot tien gebeurtenissen te vinden.

•

Voor elke positieve mijlpaal zet je een bolletje boven de horizontale stippellijn, hoe positiever hoe hoger je het bolletje zet. © 2014 driekdewit.nl

23

•

Voor elke negatieve mijlpaal zet je een bolletje onder de horizontale stippellijn, hoe negatiever hoe lager.

Bepaal waarden •

Bepaal per gebeurtenis de waarden. Voor elke positieve gebeurtenis stel je jezelf de vraag: welke waarden waren aanwezig of werden erkend waardoor het positief voor mij was?

•

Voor elke negatieve gebeurtenis stel je jezelf de vraag: welke waarden waren afwezig of werden bedreigd waardoor het negatief voor mij was?

•

Kijk nu per gebeurtenis naar de lijst waarden die je gevonden hebt en vraag je af of er dieperliggende waarden zijn. Welke waarden zijn echt essentieel voor jou om je leven te kunnen leven zoals jij dat wilt?

Kies je kernwaarden Kies nu uit de lijst de vijf tot acht waarden die het belangrijkste voor je zijn. Om deze lijst terug te brengen tot je top drie tot vijf kernwaarden stel je jezelf per waarde de volgende vragen: •

Wat is hier zo belangrijk aan voor mij? Zoek naar dieperliggende waarden.

•

Kan ik zonder deze waarde leven?

•

Is deze waarde belangrijk voor me ook op het moment dat ik tegenslag of problemen ervaar?

Zet nu je drie tot vijf kernwaarden op een rijtje. Kleur je kernwaarden in Zet achter elke kernwaarde een aantal woorden om je kernwaarde meer invulling te geven en koppel er een metafoor aan. Bijvoorbeeld: Vrijheid / volledig mezelf kunnen zijn / volop genieten van het leven


24

Vrijheid = op mijn rug in een alpenweide liggen, genietend van de zon en de rust Bakens Nu je inzicht hebt in je kernwaarden, beschik je over bakens die je kunnen helpen om jouw eigen pad te volgen, om te bepalen waar jij jouw sterke punten voor in wilt zetten en om besluiten te nemen die bij jou passen.

Hoe ben jij als je je kernwaarden volledig respecteert?


25

3 Verbeter je werkrelaties Tijdens een verandertraject staan relaties onder druk Er kan sprake zijn van wantrouwen tussen medewerkers en managers maar ook tussen medewerkers onderling en tussen managers onderling. Ook kan er concurrentie ontstaan, zeker als er functies verdwijnen. Dat is heel jammer want juist als er een verandertraject speelt, zijn goede relaties belangrijk. Je kunt je zorgen delen en elkaar ondersteunen. Het werk wordt er een stuk leuker en plezieriger op. Bovendien helpen goede relaties je om jezelf te ontwikkelen en om te groeien als mens. Wat kan je helpen om de kwaliteit van je relaties te verbeteren? Je leest het in de volgende paragrafen: 3.2 Vertrouw met verstand 3.2 Onthul jezelf 3.3 Word nieuwsgierig (klik op de paragraaftitel om meteen naar de desbetreffende paragraaf te gaan)


26

3.1 Vertrouw met verstand Vertrouwen vergroot de creativiteit, de betrokkenheid en het werkplezier. Bovendien leidt vertrouwen tot meer efficiëntie en effectiviteit en dus tot lagere kosten. Helaas kan een veranderproces een sterk negatief effect hebben op de mate van vertrouwen die in een organisatie aanwezig is. Wat is eigenlijk vertrouwen? Nooteboom definieert vertrouwen als volgt: ‘Vertrouwen is de verwachting dat mensen of dingen ons niet in de steek laten ook al is dat mogelijk. Vertrouwen is de bereidheid dat risico te lopen (of daar geen aandacht voor te hebben).’ Risico Als je spreekt over vertrouwen dan betekent dat dat er een situatie is waarin je niet over alle kennis of informatie beschikt. Was dat wel het geval dan hoefde je niet te vertrouwen want dan ‘wist’ je gewoon alles. Doordat je niet alle kennis of informatie hebt, loop je een risico. Waarom is vertrouwen belangrijk? Vertrouwen leidt tot een positieve houding ten aanzien van degene die je vertrouwt, en dit kan zich op verschillende manieren uiten: •

Open communicatie en het uitwisselen van informatie, kennis delen

•

Psychologische veiligheid

•

Accepteren van informatie, invloed en besluiten van managers

•

Leren van elkaar

•

Toeschrijven van positieve motieven aan de ander

•

Betere samenwerking en prestaties

•

Meer betrokkenheid bij de organisatie

•

De bereidheid van medewerkers om zich extra in te zetten © 2014 driekdewit.nl

27

Ik ben wel goed maar niet gek Allemaal leuk en aardig zul je zeggen, maar als er een verandertraject speelt dan kan een beetje gezond wantrouwen geen kwaad. Dat ben ik met je eens. Ik pleit dan ook niet voor blind vertrouwen maar voor verstandig vertrouwen. Vertrouwen met verstand Om tot verstandig vertrouwen te komen, is het goed te weten waar het van afhangt of iemand zijn afspraken en beloftes nakomt. In het algemeen is dat afhankelijk van: •

Zijn/haar intenties/motivatie (willen)

•

Zijn/haar competenties/middelen (kunnen)

•

De omstandigheden (situatie)

Voor verstandig vertrouwen is het dus belangrijk om inzicht te hebben in deze drie factoren. Gebruik je gezonde verstand, maar doe dat op een positieve manier en niet op een wantrouwige manier. Om tot verstandig vertrouwen te komen is het namelijk wel nodig dat je geneigd bent om anderen te vertrouwen. Kritische succesfactoren voor vertrouwen Tijdens verandertrajecten hoor je het management vaak zeggen: ‘we zorgen voor een open communicatie’. Toch is er dan sprake van wantrouwen bij medewerkers. Dat komt omdat een goede informatie-uitwisseling weliswaar een kritische succesfactor is voor vertrouwen, maar alleen niet voldoende is. Andere belangrijke criteria zijn: •

Een gezamenlijk belang

•

Een positief beeld over en weer

•

Beide partijen kennen elkaars verwachtingen en beschikken over de vereiste kwaliteiten om de verwachtingen waar te kunnen maken

•

Er is goed zicht op de risico’s en de bereidheid deze te accepteren


28

aan de slag: Probeer het volgende minimaal twee weken uit en kijk wat dat voor effect op je heeft: •

Besluit om door de bril van vertrouwen naar de wereld te kijken

•

Zorg ervoor dat anderen jou kunnen vertrouwen, maar ook dat je jezelf kunt vertrouwen: kom afspraken met anderen én met jezelf na

•

Maak je bedoelingen kenbaar (zodat anderen niet hoeven te raden) en ga uit van de goede bedoelingen van anderen

•

Schenk anderen vertrouwen

Wat is het effect op jou als iemand je volledig vertrouwen schenkt?


29

3.2 Onthul jezelf Je relaties kun je versterken door ‘jezelf te onthullen’ en anderen te vragen hoe ze jou zien. Laat merken wat je bezighoudt en hoe je in elkaar steekt en vraag feedback. Waarom zou je dat doen en al zeker op het moment dat er een verandertraject gaande is? Er zijn verschillende redenen: •

Je relaties verbeteren: anderen leren jou beter kennen, er is meer openheid tussen jou en anderen

•

Je leert jezelf beter kennen. Dat is handig als er een verandertraject loopt want dan kun je jezelf ook beter over het voetlicht brengen

•

Anderen begrijpen je beter waardoor je meer kunt ontspannen: als anderen weten wat er bij jou speelt hoef je immers niks meer te verbergen. Verbergen kost veel inspanning

Johari venster Een model dat dit inzichtelijk maakt, is het Johari venster: Bekend Onbekend aan mijzelf aan mijzelf Bekend aan anderen

Open ruimte

Blinde vlek

Onbekend Verborgen Onbekend aan gebied gebied anderen

1. Open ruimte Dit kwadrant staat voor de dingen die je over jezelf weet en die anderen over jou weten. Het betreft: gedrag, kennis, vaardigheden en houdingen.


30

2. Blinde vlek Je blinde vlek gaat over dingen die jou betreffen die je zelf niet ziet maar anderen wel. Het kan gaan over simpele informatie of diepgaande zaken (bijv. gevoelens van tekortschieten, incompetentie, afwijzing e.d.) die moeilijk onder ogen te zien zijn maar een ander wel ziet. 3. Verborgen gebied Dingen die je over jezelf weet maar die anderen niet weten. 4. Onbekend gebied Het laatste kwadrant betreft dingen die jij niet weet en anderen ook niet. Het doel van het Johari venster is de open ruimte vergroten Dit heet zelfonthulling en is een proces van geven en nemen tussen jou en anderen. Als je informatie over jezelf deelt, wordt de open ruimte groter (in verticale zin) en het verborgen gebied kleiner. Als je feedback krijgt, wordt je open ruimte groter (in horizontale zin) en je blinde vlek kleiner. Het Johari venster met meer open ruimte na het onthullen van jezelf en het vragen van feedback: Bekend aan mijzelf Bekend aan anderen

Open ruimte

Onbekend aan mijzelf 

Blinde vlek

 Onbekend Verborgen aan gebied anderen

Onbekend gebied


31

Zelfonthulling: Hoe meer je je opent en je gedachten, gevoelens, dromen en doelen blootgeeft, hoe meer mensen je begrijpen en vertrouwen. Natuurlijk moet je niet alles aan iedereen onthullen. Pas hier weer verstandig vertrouwen toe. Feedback: Het tweede belangrijke proces om je open ruimte te vergroten is het ontvangen van feedback van anderen. Feedback helpt je om dingen over jezelf te leren die anderen kunnen zien maar jij niet. Dit is belangrijk voor je persoonlijke groei. Feedbackregels Als je feedback geeft, neem dan de volgende regels in acht: •

Wees specifiek en concreet, beschrijf het gedrag waarover je feedback wilt geven

•

Praat vanuit jezelf (ik-boodschap) en benoem het gevoel dat het gedrag jou geeft

•

Geef je negatieve feedback, geef dan ook aan wat je wel zou willen

aan de slag: Ga de komende week eens oefenen met het vergroten van je open ruimte door informatie over jezelf te geven en actief feedback te vragen. Doe dat bijvoorbeeld met één of meer collega’s die je vertrouwt. Vind je die stap nog te spannend, begin dan met vrienden en familie. Kijk eens hoe het je bevalt en wat het je oplevert.

Wat is er mogelijk als jij jezelf meer laat zien?


32

3.3 Word nieuwsgierig Nieuwsgierigheid zien we vaak als een negatieve eigenschap Het beeld dat erbij hoort: de buurvrouw die achter de gordijntjes staat te kijken als er bij jou bezoek komt. Het gaat dan om nieuwsgierig zijn naar feiten: wie komt er op bezoek? In wat voor soort auto rijdt hij of zij? Voorbeelden op de werkvloer zijn: Wie doet het met wie? Die collega is al wel erg lang ziek hij heeft zeker een burn-out? Dat soort nieuwsgierigheid gaat vaak gepaard met raden, invullen en roddelen. Het kan ook anders Nieuwsgierigheid kan ook een heel goede eigenschap zijn. Ik bedoel dan oprechte interesse in iemand anders. Niet in de feiten maar in beweegredenen en gevoelens. Waarom doet iemand wat ie doet? Waarom zegt iemand wat ie zegt? Wat doet het verandertraject eigenlijk met die collega? Waarom is die manager vandaag zo kortaf? Hoe gaat het eigenlijk met die collega die al een paar weken ziek is? Verbeter je relaties Alleen al dit soort vragen in gedachten stellen zonder ze zelf te beantwoorden (raden naar / invullen van het antwoord) helpt om je relatie met andere mensen te verbeteren. Je verlegt je aandacht van jezelf naar de ander. Je betrekt het gedrag en de woorden van anderen niet meer op jezelf maar vraagt je af wat er bij de ander achter zit. Aanmoedigen De volgende stap is de ander aanmoedigen om iets van zijn beweegredenen en gevoelens met je te delen. Dat doe je door: •

Onbevooroordeeld te luisteren

•

Niet te proberen de ander te helpen of oplossingen aan te dragen

•

Actief te luisteren: de ander aankijken, knikken, aanmoedigende woorden als hm hm, oh ja?, ga verder e.d.


33

•

Open vragen stellen. Open vragen zijn vragen die je niet met ja of nee kunt beantwoorden; goede open vragen beginnen vaak met ‘hoe’ of met ‘wat’. Vragen die beginnen met ‘waarom’ zijn minder geschikt omdat die de ander in de verdediging kunnen dringen

•

Verplaats je in het referentiekader van de ander, in de manier waarop hij/zij ergens naar kijkt

•

Erken de ander in zijn/haar gevoelens, wat overigens niet hoeft te betekenen dat je de ander gelijk geeft

aan de slag: Train de komende weken je nieuwsgierigheidsspier. Probeer er eens achter te komen wat jouw naaste collega’s bezighoudt en wat voor effect het verandertraject op ze heeft.

Wat is het effect op jou als iemand oprechte interesse in je heeft?


34

Tot slot Na het lezen van dit e-boek heb je een aantal handvatten om je prettiger te voelen; je eigen koers te bepalen en je werkrelaties te verbeteren. Wil je je ervaringen met mij delen dan is dat zeer welkom. Heb je het gevoel dat je er alleen niet uit komt, neem dan eens contact op. Ik help je graag. Je kunt mij als volgt bereiken: •

Telefoon: 06-11318238 (maandag t/m zaterdag van 9 tot 21 uur)

•

Email: [email protected]

Meer informatie vind je op: www.driekdewit.nl

Driek de Wit Coach voor gemeentelijke professionals


35

Bronnen Covey, Stephen M.R., Slim vertrouwen: Principes en vaardigheden om vertrouwen te creeren. Business Contact, 2012. Csikszentmihalyi, Mihaly., Flow: Psychologie van de optimale ervaring. Boom, 1999 2001. Diekstra, René., Ik kan denken / voelen wat ik wil. Swets & Zeitlinger B.V, 1999. Nooteboom, B., Vertrouwen: Vormen, grondslagen, gebruik en gebreken van vertrouwen. AcademicService, 2002. In: Vos, Robert en Witte, René, Vertrouwen geven en in control zijn; gaat dat samen? 2009. Robinson, Ken., The Element: How finding your passion changes everything. Viking Penguin 2009. Seligman, Martin E.P., Gelukkig zijn kun je leren. Spectrum, 2009. Tiggelaar, Ben., Dromen Durven Doen: Het managen van de lastigste persoon op aarde: jezelf. Spectrum, 2005. Vos, Robert en Witte, René., Vertrouwen geven en in control zijn; gaat dat samen? Ministerie van Financiën, Directie Begrotingszaken 2009. Whitworth, Laura, Kimsey-House, Karen & Henry, Sandahl, Phil., Co-Actief Coachen: Nieuwe vaardigheden voor professioneel en persoonlijk coachen. Thema, 2009. www.culturesync.net


36

Driek de Wit. Voorwoord

Recommend Documents