DRIEJAARLIJKS RAPPORT

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu

Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen Dienst Psychosociale gezondheidszorg

DRIEJAARLIJKS RAPPORT 2001-2002-2003 Oktober 2004

Cel Gezondheidsbeleid Drugs

Driejaarlijks Rapport – Inhoudstafel

Inhoudstafel I.

INLEIDING.................................................................................................................................1

II. SAMENVATTING .....................................................................................................................3 III. WETTELIJK EN POLITIEK KADER IN BELGIË ............................................................15 1.

Historisch overzicht .............................................................................................................15

2.

Bevoegdheden inzake gezondheid.......................................................................................17 2.1. 2.2. 2.3.

Federale Staat......................................................................................................................... 18 Gemeenschappen ................................................................................................................... 18 Cel Gezondheidsbeleid Drugs ............................................................................................... 19

IV. INVENTARIS VAN HET GEVOERDE BELEID INZAKE VERSLAVING TUSSEN 2001 EN 2003 .............................................................................................................................20 1.

Preventie ..............................................................................................................................20 1.1. 1.2. 1.3. 1.4.

2.

Harm reduction ....................................................................................................................34 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.

3.

Federaal niveau ...................................................................................................................... 42 Vlaamse Gemeenschap .......................................................................................................... 50 Waalse Gewest....................................................................................................................... 51

Onderzoek en evaluatie........................................................................................................54 4.1. 4.2. 4.3.

5.

Franse Gemeenschap ............................................................................................................. 36 Vlaamse Gemeenschap .......................................................................................................... 39 Duitstalige Gemeenschap ...................................................................................................... 41 Waalse Gewest....................................................................................................................... 41 Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ..................................................................................... 41

Behandeling .........................................................................................................................42 3.1. 3.2. 3.3.

4.

Federale Overheid.................................................................................................................. 20 Franse Gemeenschap van België: beleid van gezondheidspromotie op het vlak van verslavingen – 2001 – 2003 ................................................................................................... 22 Vlaamse Gemeenschap .......................................................................................................... 28 Waalse Gewest....................................................................................................................... 34

Federaal niveau ...................................................................................................................... 54 Vlaamse Gemeenschap .......................................................................................................... 57 Franse Gemeenschap ............................................................................................................. 58

Informatiesystemen..............................................................................................................58 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7.

Systemen waaraan de Federale Regering en federale entiteiten deelnemen.......................... 58 Federale Overheid.................................................................................................................. 65 Vlaamse Gemeenschap .......................................................................................................... 67 Franse Gemeenschap ............................................................................................................. 70 Duitstalige Gemeenschap ...................................................................................................... 72 Brussels Hoofdstedelijk Gewest ............................................................................................ 72 Waalse Gewest....................................................................................................................... 73


I


V. ACTIVITEITENRAPPORT CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS..............................74 1.

Het verkrijgen van een globaal inzicht ................................................................................75 1.1. 1.2. 1.3. 1.4.

2.

Preventie van misbruik en beperken van de schade ............................................................77 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.

3.

Spuitenruil.............................................................................................................................. 77 Alcopops ................................................................................................................................ 78 Verslag over het Early Warning System en het meedelen van informatie in België............. 78 Benzocampagne ..................................................................................................................... 79 Toegankelijkheid geneesmiddelen......................................................................................... 79

Optimalisering van het aanbod ............................................................................................79 3.1. 3.2.

4.

Onderzoeksvoorstellen voor het Federaal Wetenschapsbeleid .............................................. 75 Werkgroep TDI-registratie .................................................................................................... 76 Werkgroep gokverslaving...................................................................................................... 76 Financiering van het nationaal Focal Point............................................................................ 77

Pilootprojecten ....................................................................................................................... 79 Registratie van de substitutiebehandelingen.......................................................................... 79

Uitwerking van overlegde beleidsplannen...........................................................................80 4.1. 4.2.

Communicatie drugs .............................................................................................................. 81 Lokale en bovenlokale structuren .......................................................................................... 81

5.

Inventaris .............................................................................................................................81

6.

Adviezen en aanbevelingen .................................................................................................82 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. 6.6. 6.7.

Aanbevelingen inzake preventiebeleid .................................................................................. 82 Risicobeperking : "drugtesting on site" ................................................................................. 82 Rohypnol................................................................................................................................ 83 Subutex .................................................................................................................................. 83 Drugdoden in Tongeren ......................................................................................................... 83 Beroepsgeheim in het Waalse ontwerpdecreet m.b.t. de zorgcoördinatie ............................. 83 Therapeutisch advies en Case manager ................................................................................. 84

7.

Voorstellen om de kwaliteit van de gegevens en informatie te verbeteren .........................84

8.

Samenwerkingprotocollen ...................................................................................................85

9.

Driejaarlijks verslag.............................................................................................................85

10. Andere..................................................................................................................................85 10.1. Huishoudelijk reglement........................................................................................................ 85 10.2. Algemene Cel Drugsbeleid.................................................................................................... 85

11. Samengevat..........................................................................................................................86 VI. EVALUATIE EN AANBEVELINGEN..................................................................................87 1.

Samenvatting van de vorige hoofdstukken..........................................................................87 1.1. 1.2. 1.3.

2.

Politiek en wettelijk kader in België...................................................................................... 87 Inventaris van de gevoerde politiek inzake afhankelijkheid.................................................. 87 Evaluatie van het werk van de CGD...................................................................................... 88

Aanbevelingen voor het optimaliseren van het werk van de CGD......................................89


II


2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.

De Algemene Cel Drugsbeleid .............................................................................................. 89 Het bevorderen van de coherentie van het gevoerde beleid................................................... 90 Bevorderen van de informatiesystemen................................................................................. 90 Organisatie van het werk : definiëring van de prioriteiten en planning................................. 91 Betrokkenheid van de leden................................................................................................... 91

BIJLAGEN Afkortingen

Bijlage A

Protocolakkoord

Bijlage B

Adviezen en aanbevelingen

Bijlage C

Bijlage RIZIV

Bijlage D

Criteria betreffende afhankelijkheid en middelenmisbruik volgens de DSM-IV

Bijlage E

Epidemiologie

Bijlage F

De plaats van België in de internationale context

Bijlage G

Lijst van studies en onderzoeken zoals vermeld van universiteiten

Bijlage H

Naam van de personen die hebben meegewerkt aan de redactie van dit rapport

Bijlage I


III

Driejaarlijks Rapport - Inleiding

I.

INLEIDING Dit document is het eerste driejaarlijkse rapport van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD). Het hoofddoel van dit rapport bestaat erin een beeld te geven van het drugbeleid in België en het werk van de CGD terzake. Dit rapport heeft niet de ambitie exhaustief te zijn maar we hopen dat met het aanbeiden van concrete gegevens dit document als uitgangspunt kan dienen voor een constructieve reflectie op het beleid, wat het tweede doel van dit rapport zal vormen. De CGD werd opgericht na de Interministeriële Gezondheidsconferentie van 30 mei 2001, waarop de verschillende Ministers van gezondheidszorg het Protocolakkoord betreffende de oprichting van een geïntegreerd drugbeleid1 ondertekend hebben, waarbij ze zichzelf ertoe verbinden “zonder afbreuk te doen aan hun eigen bevoegdheden, (…) hun beleid inzake preventie van het gebruik van bewustzijnsbeïnvloedende middelen (hierna “drugs” genoemd) en hulpverlening aan mensen met druggerelateerde gezondheidsproblemen in overleg op elkaar af te stemmen.”. Sedertdien verenigt de CGD maandelijks de vertegenwoordigers van de verschillende ministeriële kabinetten van volksgezondheid. Volgens het Protocolakkoord behoort het opstellen van een driejaarlijks rapport tot de opdrachten van de CGD. Dit rapport bevat ten minste: •

een activiteitenrapport;

•

een inventaris van de door de verschillende regeringen binnen de grenzen van hun respectieve bevoegdheden gevoerde beleid alsmede van de door de contracterende autoriteiten bevolen opdrachten;

•

aanbevelingen en concrete voorstellen met het oog op een betere preventie van de gezondheidsproblemen ten gevolge van druggebruik en de opvang, de zorg en de behandeling van mensen met gezondheidsproblemen t.g.v. druggebruik.

In deze tekst bedoelen we met het woord “drugs” alle legale of illegale psychoactieve stoffen, die aanleiding kunnen geven tot een problematisch gebruik wat de gezondheid betreft. Aangezien deze notie van problematisch gebruik voor het ogenblik het voorwerp van een studie van het Federale Wetenschapsbeleid2 uitmaakt, gaan we hier niet trachten er een algemene definitie van te geven. Voor dit rapport gebruiken we die termen in de zin van een gebruik waarover de verbruiker geen controle meer heeft of dat voor die gebruiker psychische of fysieke stoornissen meebrengt. Dat begrip van gebruik of problematische consumptie dekt 1 2

Zie bijlage Onderzoek van het Federaal Wetenschapsbeleid, Het problematisch gebruik van drugs, is gestart op 1 september 2003 en zal eindigen op 31 oktober 2004 (www.belspo.be). De promotoren zijn D.Kaminski (UCL) en T.Decorte (RUG)


Driejaarlijks Rapport - Inleiding

dus de noties schadelijk gebruik, misbruik of verslaving zoals gedefinieerd door de WHO3 en de DSM-IV4. Deze laatste bepaalt die begrippen in zijn hoofdstuk over de druggerelateerde stoffen. In België als op internationaal niveau maken de druggerelateerde stoffen deel uit van de geestesstoornissen en worden als dusdanig in de internationaal gebruikte diagnosehandboeken zoals de DSM-IV of de ICM-105 van de WGO gedefinieerd. Wat het plan van deze tekst betreft : een overzicht beschrijft de belangrijke punten van elk hoofdstuk en de belangrijkste aanbevelingen voor het beleid. Na die samenvatting komt er een overzicht van het Belgisch institutioneel bestel en de federale en gefederaliseerde bevoegdheden inzake Volksgezondheid. Vervolgens geven we een overzicht van de inzake preventie, behandeling en onderzoek uitgevoerde activiteiten op het gebied van drugs. We beschrijven hier enkel de initiatieven van de Federale Staat en de deelgebieden, dus niet de vaak belangrijke verwezenlijkingen van de CGD vanaf zijn oprichting in 2001 tot 2003. Het laatste hoofdstuk is het belangrijkste aangezien het de evaluatie van het werk van de Cel Drugbeleid bevat alsmede aanbevelingen voor een beter beleid van volksgezondheid inzake drugs in België. In de bijlage vindt men o.a. een deel “Epidemiologie” en een belangrijke beschrijving van de internationale organisaties die bij de drugproblematiek betrokken zijn, en waarin België vertegenwoordigd is of zou kunnen zijn. Vele mensen hebben aan dit rapport meegewerkt : de leden van de CGD en zijn wetenschappelijk secretariaat op de FOD6 Volksgezondheid, dat de opstelling van dit rapport gecoördineerd heeft. De verschillende vormen van samenwerking verklaren de stijlverschillen in dit document. Bepaalde universiteiten hebben ook een bijdrage geleverd aan dit rapport door te verwijzen naar de studies die werden gerealiseerd in België. De lijst met studies is opgenomen in de bijlage. We wensen er hier nog aan te herinneren dat het een van de doelstellingen van dit rapport is: “het mogelijk maken van een constructieve kritiek op het beleid inzake gezondheidszorg op het gebied van drugs en op het aandeel dat de CGD daarin heeft”.

3

4

5

6

“Men stelt de diagnose schadelijk gebruik wanneer de consumptie schadelijk is voor de fysieke of geestelijke gezondheid. Het verslavingssyndroom kenmerkt zich door een stijgend verlangen naar de stof, de moeilijkheid om het gebruik onder controle te houden, een syndroom van fysiologisch afkicken, tolerantie t.o.v. de gevolgen van de stof, het achterwege laten van andere bronnen van plezier en interesse en het voortzetten van de consumptie ondanks de schadelijke gevolgen voor zichzelf en anderen” WGO (2001). Rapport over de gezondheid in de wereld. Geestelijke gezondheid : nieuwe conceptie, nieuwe hoop. Genève. (p.30) American Psychiatric Association (APA)(1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 4th edition (DSM-IV).Washington, American psychiatric Association (zie in de bijlage de definities van misbruik en verslaving). Wereldgezondheidsorganisatie (1992). ICM-10/ICD-10. International Classification of Diseases. Tenth revision. Chaptre V (F) : Troubles mentaux et troubles du comportement. Descriptions cliniques et directives pour le diagnostic. Genève, Wereldgezondheidsorganisatie. “FOD” staat voor “Federale Overheidsdienst” (nieuwe benaming van de vroegere federale ministeries). Voor het gemak schrijven we hier “FOD Volksgezondheid” i.p.v. “FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu”.


2

Driejaarlijks Rapport - samenvatting

II. SAMENVATTING

INLEIDING Dit document bevat een samenvatting van het eerste driejaarlijkse rapport van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD). Het hoofddoel van dit rapport bestaat erin een beeld te geven van het drugbeleid in België en het werk van de CGD terzake. Wij hopen dat het zal dienen als ondersteuning bij een constructieve reflectie op het beleid. De CGD werd opgericht na de Interministeriële Gezondheidsconferentie van 30 mei 2001, waarop de verschillende Ministers van gezondheidszorg het Protocolakkoord ondertekend hebben, volgens dewelke de belangrijkste missie van de CGD is “de ontwikkeling van een geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs”. De leden van de CGD vertegenwoordigen de kabinetten van volksgezondheid, zowel op federaal niveau als op niveau van de deelregeringen. In dit document bedoelen we met het woord “drugs” alle legale of illegale psychoactieve stoffen, die aanleiding kunnen geven tot een problematisch gebruik wat de gezondheid betreft, dit is een gebruik waarover de verbruiker geen controle meer heeft of dat voor die gebruiker psychische of fysieke stoornissen meebrengt. Alle noodzakelijke referenties bevinden zich in het volledige driejaarlijkse rapport. Hierin bevindt zich ook een lijst met bijlagen waarin, onder andere, zijn opgenomen: het Protocolakkoord dat voorziet in de oprichting van de CGD, de adviezen neergelegd door de CGD, informatie omtrent epidemiologie, internationale organisaties inzake drugs, RIZIVconventies en referenties van universitaire studies.

WETTELIJK EN POLITIEK KADER IN BELGIË Naar aanleiding van een aantal staatshervormingen vanaf het jaar 1970, worden de bevoegdheden inzake gezondheid – en dus ook inzake drugs – verdeeld over de Federale Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten. De Gemeenschappen hebben het merendeel aan bevoegdheden inzake primaire preventie en risicobeperking. De bevoegdheden inzake zorg worden verdeeld over de Federale Staat en de deelregeringen. Deze verdeling is niet helemaal hetzelfde in het zuiden als in het noorden van het land, met name daar de Franse Gemeenschap een deel van haar bevoegdheden inzake zorg heeft overgedragen aan het Waalse gewest terwijl in Vlaanderen de Gemeenschap en het Gewest fusioneerden. Terzake houdt de federale Staat de bevoegdheden inzake de definiëring van de regels voor Cel Gezondheidsbeleid Drugs

3


zorgverstrekking en de financiering van die zorgen. Deze verdeling van de verschillende bevoegdheden onderstreept de nood aan een overlegorgaan zoals de CGD.

INVENTARIS VAN HET GEVOERDE BELEID INZAKE VERSLAVING TUSSEN 2001 EN 2003 Preventie De Franse en de Vlaamse Gemeenschap zijn de belangrijkste actoren inzake preventie van druggebruik in België. Niettemin heeft de Federale Staat, die een aantal bevoegdheden in dat domein bewaart, preventiecampagnes gevoerd omtrent misbruik van benzodiazepines. De Franse Gemeenschap heeft een decreet dat de sector van de gezondheidspromotie organiseert en de objectieven en strategieën beschrijft inzake de preventie van verslavingen. De Gemeenschap werkt hoofdzakelijk via subsidiëring van meerjarige projecten in het kader van de strategieën van het decreet. De meerderheid van de acties viseren een schoolgaande populatie via de professionele tussenschakels van de school of de gespecialiseerde opvangcentra. De gesubsidieerde projecten zijn onderverdeeld in verschillende types: documentatie, opleiding, interventie, overleg, actie-onderzoek. De Franse Gemeenschap heeft een campagne gewijd aan tabak (nicotinevergiftiging) maar normaal zijn de ondersteunde projecten niet gericht op één product. Zij participeert tevens aan Europese en internationale overleggroepen. In de Vlaamse Gemeenschap vormt het hoofddoel het voorkomen van de gezondheidsschade veroorzaakt door legale of illegale drugs alsook door gokverslaving. Om de populatie te bereiken werkt de Vlaamse Gemeenschap met sleutelfiguren afkomstig uit de diverse maatschappelijke sectoren. Voor wat betreft alcohol en andere drugs vormt de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) de belangrijkste partner van de Vlaamse Gemeenschap. Zij verspreidt onder andere informatie, ontwikkelt concepten, biedt opleidingen aan en neemt deel aan overlegplatformen. De regionale preventie-actoren werken in de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. De VAD zorgt voor afstemming tussen de verschillende werkingen op basis van een samenwerkingsakkoord. De acties inzake alcohol en andere drugs zijn georiënteerd met name op het onderwijs, de werkomgeving, het sportmilieu, het uitgaansleven, de welzijnssector,… Om het aantal rokers te verminderen heeft de Vlaamse Gemeenschap een specifieke campagne opgezet waaraan verschillende instituties hebben meegewerkt. De Vlaamse Gemeenschap participeert eveneens aan verschillende Europese en internationale programma’s. In de Duitstalige Gemeenschap is de ‘Arbeitsgemeinschaft für Suchtvorbeugung und Lebensbewältigung (ASL) – officieel erkend door de Gemeenschapsregering – verantwoordelijk voor de primaire preventie. Haar objectieven zijn: de populatie bewust


4


maken van de verschillende gevaren die verslaving met zich mee kan brengen en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Risicobeperking De risicobeperking heeft als eerste doelstelling het inperken van de schade die uit legaal of illegaal druggebruik kan voortvloeien. In de Franse Gemeenschap richten de initiatieven, op touw gezet door verschillende organisaties, zich meer bepaald op gebruikers van injectiedrugs, druggebruikers in de gevangenis en jonge druggebruikers op festivals en andere feestelijke evenementen. Het merendeel van deze acties werd gerealiseerd door laagdrempelige diensten en straathoekwerk. Deze projecten omvatten de verspreiding van informatie in, meer bepaald, festivalsettings, de realisatie van brochures, de aanwezigheid van teams op festivalmanifestaties, pill testing tijdens bepaalde festivals, de opleiding van personeel, preventie van besmettelijke ziekten. In dit laatste domein hanteren bepaalde projecten de techniek “Boule de Neige” of “snow ball” waarbij de verspreiding van informatie en preventie gerealiseerd worden door ervaringsdeskundigen en dit met als doel om de gebruikers te bereiken die weinig zichtbaar zijn in de zorgstructuren. De Vlaamse Gemeenschap heeft een belangrijk spuitenruilprogramma via actoren zoals artsen, apothekers, gespecialiseerde drughulpverleners, straathoekwerkers en diensten die actief zijn in de preventie van besmettelijke aandoeningen. Dit programma wordt gecoördineerd door provinciale coördinatoren tewerkgesteld bij de Medische Sociale Opvangcentra. Deze coördinatoren houden zich ook bezig met of werken ook mee aan opleidingsprogramma’s voor ‘overdosispreventie’ en preventie van besmettelijke ziekten. De Vlaamse Gemeenschap ondersteunde tevens de straathoekwerkers. In de Duitstalige Gemeenschap is de ASL eveneens gedeeltelijk betrokken in de secondaire preventie. Het Waalse Gewest heeft haar bijdrage geleverd aan verscheidene initiatieven in nauw overleg met de Franse Gemeenschap en dit in het kader van de festivals maar ook voor de spuitenruil en de opleiding rond risicobeperking voor professionelen.

Behandeling Op Federaal niveau nemen de FOD Sociale zaken en de FOD Volksgezondheid de druggebruikers ten laste via Staatsorganismen die onder hun voogdij staan en in de eerste plaats de Rijksdienst voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV). De instellingen betrokken bij de zorg voor druggebruikers kunnen onderverdeeld worden in twee categorieën. Er bestaan enerzijds de ziekenhuisinstellingen en gelijkgestelde psychiatrische instellingen (de psychiatrische ziekenhuizen en de psychiatrische afdelingen in algemene ziekenhuizen,


5


maar ook in beperkte mate de psychiatrische verplegingstehuizen en de initiatieven beschut wonen). Anderzijds financiert het RIZIV een aantal zorginstellingen, ambulant of residentieel, gespecialiseerd in toxicomanie zoals de medisch-sociale opvangcentra, de dagcentra, de crisisinterventiecentra en de therapeutische gemeenschappen. Daarenboven wordt een deel van de personen met een verslaving opgenomen door artsen in private kabinetten. De FOD Volksgezondheid houdt zich ook bezig met pilootprojecten, die als doel hebben het verbeteren van het zorgaanbod inzake middelengerelateerde stoornissen en het opvullen van lacunes. Drie typen van pilootprojecten werden opgestart in 2002: de implementatie van de functie van zorgcoördinator binnen de overlegplatformen geestelijke gezondheid, de intensieve behandeling van patiënten met een dubbele diagnose, de uitwerking van crisiseenheden en de implementatie van de functie van case manager in deze eenheden. De Vlaamse Gemeenschap ondersteunt diverse acties inzake zorg binnen het domein van de verslavingen. Zo erkent en subsidieert zij de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg die een ambulante gespecialiseerde hulp aanbieden bij problemen van psychische, relationele of psychosomatische aard, dus ook inzake middelengebruik. De VAD organiseert vormingen rond alcohol en andere drugs voor hulpverleners uit de categoriale alcohol- en drugsector en uit andere voorzieningen die regelmatig werken met alcohol-, medicatie-, illegale drug-, of gokproblemen. Een overlegplatform “Zorgcircuits middelenmisbruik” werd gelanceerd met als objectief enerzijds het uitwisselen van ervaringen en knowhow vanuit de verschillende regio’s en anderzijds het ontwikkelen van een visie over ‘Zorgcircuits middelenmisbruik’. Het bestaat uit mensen vanuit het werkveld, academici, hulpverleners en coördinatoren. Een werkgroep psycho-educatie heeft methodieken uitgewerkt voor de uitvoering van psycho-educatieve activiteiten in de verslavingszorg. In het Waalse Gewest ondersteunt het ministerie van gezondheid een reeks projecten voor het bieden van hulp en het verlenen van ambulante zorg aan mensen met verslavingsproblemen door aan bepaalde diensten voor geestelijke gezondheidszorg specifieke opdrachten toe te vertrouwen of (meestal) door kleine verenigingsprojecten inzake hulp en zorg met jaarlijkse subsidies te ondersteunen Een decreet betreffende de netwerken en diensten gespecialiseerd in verslaving wil verschillende initiatieven voor hulp en bijstand op bovenlokaal niveau in een netwerk plaatsen om de synergieën te versterken en de leemten te identificeren zodat die zonder gevaar voor overlapping opgevuld kunnen worden alsmede op termijn een echt, plaatselijk, samenhangend en voor de gebruiker toegankelijk gezondheidssysteem oprichten op grond van wat er bestaat. Dit decreet kan de door de Federale Overheid genomen initiatieven dus aanvullen en versterken


6


Het Waalse Gewest heeft een bijzonder beleid opgezet inzake tabak op niveau van de organisatie van de ontwenningshulp.

Onderzoek en evaluatie Op Federaal niveau en binnen het domein dat ons bezighoudt wordt het merendeel van de studies ondersteund door het federale Wetenschapbeleid (ex-DWTC) in het kader van Onderzoeksprogramma’s ter ondersteuning van de Federale Beleidsnota inzake de drugsproblematiek. De Vlaamse Gemeenschap en de Franse Gemeenschap hebben elk verschillende onderzoeken ondersteund in het drugsdomein.

Informatiesystemen Er bestaan heel wat informatiesystemen in België maar er zijn er maar weinig die gemeenschappelijk zijn voor alle Belgische instellingen. Systemen waaraan de Federale Regering en federale entiteiten deelnemen

Het programma “Drugs” van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid vertegenwoordigt in België het Nationaal Focal Point REITOX en het dient te voldoen aan nationale internationale verplichtingen in het kader van de opdrachten van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving. Vier gespecialiseerde centra inzake drugs nemen de taken op als Sub-Focal Point. Om haar verplichtingen na te komen, heeft het programma “Drugs” verschillende activiteiten ontwikkeld : de voortzetting van de ontwikkeling van een Belgische informatienetwerk; inzameling, analyse, synthese en verspreiding van gegevens betreffende het drugfenomeen; ontwikkeling van een snel waarschuwingssysteem inzake drugs; implementatie van het Europees REITOX-programma. Het doel van het Early Warning System (EWS) of vroegtijdig waarschuwingssysteem is het vroegtijdig opsporen van nieuwe synthetische drugs (NSD) en zo snel mogelijk het netwerk van partners, dus het EWDD en de vier Sub-Focal Points, hierover te informeren. In België houdt het EWS zich niet alleen bezig met nieuwe synthetische drugs maar ook met alle illegale drugs die bijzonder gevaarlijk zijn. Federaal

Op een meer strikt federaal niveau zijn de Minimale Psychiatrische Gegevens (MPG) een registratiesysteem dat door de FOD Volksgezondheid wordt beheerd. Dit systeem verzamelt de gegevens inzake de psychiatrische behandelingen die binnen de zorginstellingen worden gesteld, en dit voor wat de middelengerelateerde stoornissen betreft. Dit systeem is verplicht in de psychiatrische ziekenhuizen, de psychiatrische afdelingen van de algemene ziekenhuizen alsook binnen de initiatieven voor beschut wonen en de psychiatrische verzorgingstehuizen.


7


Vlaamse Gemeenschap

In 1996 heeft de Vlaamse Regering de Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen (VAD) gevraagd een uniform registratiesysteem uit te werken, met name de Vlaamse Registratie Middelengebruik (VRM), teneinde te beschikken over gegevens uit de hele Vlaamse Gemeenschap m.b.t. druggebruikers. Verschillende types van organisaties namen deel aan dit systeem, hierbij inbegrepen de ziekenhuizen en de straathoekwerkprojecten Als Sub-Focal Point werkt de VAD tevens mee aan het verzamelen en het verspreiden van nieuwe informatie over trends in het kader van het Early Warning Systeem. Het Drug Aid RegisTration System is een registratiesysteem dat wordt gebruikt door de centra voor de behandeling van middelenmisbruik met RIZIV-conventies in het Vlaamse landsgedeelte. De Sleutel is een netwerk van 10 ambulante en residentiële instellingen die allen deel uitmaken van de vzw ‘Provincialaat der Broeders van Liefde’. De Sleutel heeft zijn eigen registratiesysteem voor de inzameling van gegevens uitgewerkt. In 1976 is een aantal Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg in Vlaanderen begonnen met een registratie inzake de behandeling van stoornissen m.b.t. geestelijke gezondheid. Deze registratie bevat tevens variabelen die specifiek zijn voor middelengebruik. Het VLAams STRaathoekwerk OVerleg (VLASTROV) coördineert sinds 1999 de registratie van de straathoekwerkprojecten. In 1996 maakte de Vlaamse Gemeenschap middelen vrij voor de opstart van een registratiesysteem voor drugpreventieactiviteiten. Het uiteindelijke systeem zal de benodigde informatie voor een Vlaams gezondheidsbeleid moeten verstrekken en een intern evaluatiesysteem moeten zijn. Franse Gemeenschap

Naast haar taak als Belgisch Sub-Focal Point is Eurotox de permanente eenheid voor het observeren van het fenomeen van het druggebruik in de Franse Gemeenschap. Eurotox is ermee belast informatie in te zamelen, te verwerken en te verspreiden. Eurotox gebruikt gegevens van andere informatiesystemen maar verzamelt ook haar eigen gegevens. Het registratiesysteem “Sentinelle” is operationeel in Charleroi sinds 1995. Verschillende types van centra nemen deel aan dit registratiesysteem. Bedoeling is toezicht te houden op de populatie van druggebruikers die in contact staat met diensten van de regio Charleroi. Enkel de gebruikers van illegale drugs worden geregistreerd. De resultaten worden overgezonden in het kader van het partnerschap tussen grote steden van de Raad van Europa alsook aan Eurotox.


8


Duitstalige Gemeenschap

Het Sub-Focal Point, ASL, is verantwoordelijk voor de coördinatie van de registratie van statistische gegevens, inclusief de registratie van de vragen naar een behandeling. De ASL heeft in verschillende instellingen een specifiek registratiesysteem ingevoerd voor de druggebruikers in behandeling. Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Het Sub-Focal Point ‘Concertation Toxicomanie Bruxelles – Overleg Druggebruik Brussel (CTB-OTB)’ werd opgericht als een bicommunautaire organisatie die actief is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het CTB-ODB is verantwoordelijk voor de organisatie van het registratiesysteem Addibru, dat de druggebruikers in Brussel registreert. Momenteel nemen 10 à 15 centra deel aan dit systeem waarvan het merendeel gespecialiseerde centra zijn. Bedoeling is een overzicht te verkrijgen van de gezondheidsproblemen die verband houden met het druggebruik. De gegevens worden aan Eurotox overgezonden. Ze worden ook gebruikt in het kader van het partnerschap tussen grote steden van de Raad van Europa. Waalse Gewest

Krachtens een decreet van het Waals Gewest zijn alle Centra voor geestelijke gezondheid in het Waalse Gewest verplicht om epidemiologische gegevens te bezorgen. Een instrument voor de gegevensinzameling werd ontwikkeld teneinde gegevens over alle mentale stoornissen, waarvan de middelengerelateerde stoornissen slechts een onderdeel uitmaken, te verzamelen. Met de medewerking van Eurotox werd een addendum toegevoegd dat meer specifieke variabelen betreffende het druggebruik omvat.

ACTIVITEITEN VAN DE CGD De Cel Gezondheidsbeleid Drugs, die maandelijks bijeenkomt, heeft een groot aantal dossiers onderzocht, waarvan we hier een deel bespreken.

Het verkrijgen van een globaal inzicht Op niveau van de registratie van behandelingen is het noodzakelijk om over een uniform en centraal systeem te beschikken, niet alleen als hulpmiddel voor een Belgische gezondheidsbeleid maar ook om een antwoord te kunnen bieden op de vragen van het EWDD. Een rapport rond de “Treatment Demand Indicator”, gerealiseerd door het programma “Drugs” van het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid, beschrijft de bestaande registratiesystemen en vergelijkt ze met de variabelen die het voorwerp zouden moeten uitmaken van een gecentraliseerd systeem. In 2003 heeft een werkgroep dit verslag bestudeerd teneinde het te vertalen in een concreet voorstel dat kan dienen ter ondersteuning


9


van een politieke beslissing. Het doel is in 2004 tot een samenwerkingsakkoord te komen dat door de verschillende Ministers van Volksgezondheid is ondertekend. In 2002 heeft de Minister bevoegd voor de Nationale Loterij voorgesteld om een Overlegplatform inzake Gokverslaving op te richten met het oog op het voeren van een preventiebeleid terzake. In maart 2003 reageerde de CGD aangezien ze niet werd gecontacteerd bij de oprichting van dat platform. In april heeft ze kunnen deelnemen aan een vergadering van het platform, maar ingevolge van de verkiezingen van mei 2003 kon de Cel geen verdere informatie meer verkrijgen over dit Overlegplatform.

Preventie van misbruik en beperken van de schade Sinds 2002 volgt de CGD het verloop van de preventiecampagnes rond benzodiazepines en verstrekt ze advies. Zij heeft gevraagd om in de toekomst op de hoogte te worden gehouden van de volgende campagnes en dit vanaf de conceptualisering ervan. Zij wenst tevens een harmonisatie van de campagnes die door andere overheden worden georganiseerd. De CGD wenst een correcte terugbetaling te verkrijgen van alle substitutiemiddelen en dit met het oog op een grotere toegankelijkheid van de behandelingen. De Geneesmiddelencommissie heeft echter reeds herhaaldelijk de procedure voor het verkrijgen van de terugbetaling verworpen. In september 2003 hebben de Voorzitter van de CGD en de Geneesmiddelencommissie een gentleman’s agreement afgesloten, volgens dewelke de CGD geïnterpelleerd zal worden wanneer de Geneesmiddelencommissie substitutiemedicatie bespreekt.

Optimalisering van het behandelingsaanbod Sinds 2002 volgt de CGD de drie pilootprojecten op die de FOD Volksgezondheid opstartte ter uitvoering van de Federale beleidsnota van 2001. Deze drie projecten zijn: Zorgcoördinatie; Dubbele Diagnose; Crisiseenheden en Case Managers. Wat betreft de substitutiebehandelingen werd pas in 2002 een wet hierrond afgekondigd. De Federale Minister van Volksgezondheid heeft de CGD gevraagd een advies te formuleren omtrent het ontwerp van Koninklijk Besluit tot uitvoering van deze wet. Na de bespreking heeft de CGD wijzigingen voorgesteld aan het federale kabinet. Daarenboven werd het wetenschappelijk secretariaat belast met het opstellen van een studie over de verschillende in het buitenland bestaande registratiesystemen voor substitutiebehandelingen en het uitwerken van een voorstel voor een Belgische registratie van deze behandelingen. Dit document werd voorgesteld aan de leden van de Cel maar het heeft geen gevolg gekregen en het koninklijk besluit werd slechts in 2004 gepubliceerd.


10


Uitwerking van overlegde beleidsplannen Gezien er een zekere verwarring bestond m.b.t. de inhoud en de respectieve taken van enerzijds de lokale coördinatiegroepen drugs (LCD) en anderzijds de zorgcircuits, werd in 2002 een werkgroep van de CGD opgericht om een tekst dienaangaande op te stellen. In 2002 en 2003 hebben discussies rond deze tekst plaatsgevonden en de CGD heeft, zonder succes, getracht een akkoord te vinden rond de begrippen uit de verschillende betrokken teksten.

Inventaris Het Federaal Wetenschapsbeleid heeft een onderzoek “Drugbeleid in Cijfers” gefinancierd, dat een inventaris heeft opgemaakt van alle overheden met bevoegdheden op het vlak van illegale drugs en van het geld dat in dat domein wordt gestoken. In 2003 werd het rapport nog niet overhandigd aan de leden van de Cel maar deze studie zou wel reeds een deel van de inventaris kunnen omvatten

Adviezen en aanbevelingen In 2002 werden de preventieprogramma’s van de verschillende deelregeringen binnen de CGD besproken. Vervolgens werd een consensustekst uitgewerkt m.b.t. de verschillende standpunten en aanbevelingen inzake het preventiebeleid. Die tekst moest tijdens de volgende regeerperiode als basis dienen voor de initiatieven die de Federale Regering inzake drugspreventie moest nemen. De CGD heeft in 2003 geen standpunt dienaangaande ingenomen. In 2002 heeft de Franse Gemeenschap het advies van de CGD gevraagd omtrent het project “Drugtesting on site”, dat in Wallonië loopt. In 2003 benadrukt de CGD, in het door haar uitgebrachte advies, dat het de voorkeur verdient dergelijk project uit te werken in het kader van een algemene preventieve aanpak van drugs. Het is aanbevolen een wetenschappelijk kader in de vorm van een protocol uit te werken. Daar Rohypnol gebruikt is geweest om bepaalde misdaden of wanbedrijven te vergemakkelijken, heeft de CGD in oktober 2003 een advies willen voorleggen aan de Federale Minister van Volksgezondheid waarin zij voorstelt om de taken van het Early Warning System uit te breiden naar het illegale gebruik van legale substanties gezien dit gebruik een risico kan vormen voor de volksgezondheid. Het Early Warning System hangt echter af van het Focal Point waarvan de statuten enkel tot illegale drugs beperkt zijn. Het is onmogelijk om de taken van het Early Warning System uit te breiden zonder daarbij eerst de statuten van het Focal Point uit te breiden. Het advies is bijgevolg niet verzonden. In oktober 2003 heeft het wetenschappelijk secretariaat een vraag van het “Observatoire des drogues” in Luik inzake Subutex, een vervangingsproduct voor opiumderivaten, doorgegeven. Aangezien de Subutex-tabletten een betrekkelijk hoge dosis buprenorfine Cel Gezondheidsbeleid Drugs

11


bevatten, heeft het “Observatoire” de FOD Volksgezondheid gevraagd - artsen en centra informatie te verschaffen omtrent het gebruik van deze substantie. Een dossier werd opgesteld door het wetenschappelijk secretariaat van de CGD op basis van een literatuuroverzicht en contacten met Frankrijk en Nederland. Het werd in december 2003 voorgesteld aan de CGD. In 2004 zal het verslag voor advies aan de Farmaceutische Inspectie worden voorgelegd. In 2002 heeft de Waalse regering een voorontwerp van decreet opgesteld betreffende de erkenning en de subsidiëring van de netwerken en diensten gespecialiseerd in verslavingen. Op vraag van de Waalse regering heeft de CGD een advies geformuleerd omtrent dit ontwerp van decreet. In dit advies benadrukt de Cel de noodzaak tot het waarborgen van het beroepsgeheim. Het advies werd verstuurd naar de Minister-President van het Waalse Gewest en de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid van het Waalse Gewest. De tekst van het decreet werd pas in december 2003 gepubliceerd waardoor het niet meer op de agenda kon worden geplaatst in 2003. In 2002 heeft de Federale Minister van Volksgezondheid de CGD gevraagd een advies uit te brengen over een ontwerp van koninklijk besluit betreffende het “therapeutisch advies”. De CGD heeft dit punt besproken en onderstreept hierbij het belang om de specifieke opdrachten en opeenvolgende interventies van zowel de case manager van Justitie, de case manager van Volksgezondheid en de therapeutische adviseurs, als van het hulpverleningsnetwerk duidelijk te omschrijven. De CGD heeft hierover een consensus bereikt maar er werd geen officieel advies verstuurd.

Andere Er werd een huishoudelijk reglement opgesteld en goedgekeurd in december 2003. Een Algemene Cel Drugbeleid moet worden opgericht met als doelstelling het uitwerken van een alomvattend en geïntegreerd drugsbeleid. De CGD zal dan functioneren als ad hoc werkgroep voor deze Algemene Cel. In 2002 werd het ontwerp van tekst over het samenwerkingsakkoord m.b.t. de Algemene Cel binnen de CGD voorgesteld en besproken. De Federale Overheid heeft een wet goedgekeurd waarbij dat samenwerkingsakkoord wordt bekrachtigd. Maar in 2003 had enkel de Franse Gemeenschap hieraan gevolg gegeven.

EVALUATIE EN AANBEVELINGEN Samenvatting van de vorige hoofdstukken De taken van de CGD zijn noodzakelijk gebleken door de versnippering van de acties inzake drugs, een versnippering te wijten aan de diversiteit van autoriteiten, instellingen en diensten betrokken in deze materie. Daarenboven kunnen deze acties zich op verschillende niveaus


12


bevinden: preventie, schadebeperking, behandeling, informatiesystemen, evaluatie en onderzoek. België beschikt over diverse zorgmodaliteiten, die overeenstemmen met de specifieke noden van de druggebruiker, maar deze modaliteiten zijn nog onvoldoende bekend en worden nog te weinig georganiseerd in termen van netwerken en zorgcircuits. Het zou noodzakelijk zijn om het beleid inzake preventie en zorg beter te evalueren. Deze evaluaties zouden dan epidemiologische gegevens naar voren kunnen brengen, die als basis zouden dienen voor een gezamenlijk beleid inzake drugs. Voor wat epidemiologie betreft, beginnen de informatiesystemen zich te ontwikkelen, maar gezien de beperkte gegevens op nationaal niveau, rest er nog veel werk. Ditzelfde geldt ook voor de zorgvragen die niet geïdentificeerd worden door uniforme indicatoren in het gehele land. De realisaties van de CGD gedurende deze drie jaren, zijn talrijk. Heel wat uitgewisselde informatie heeft geen aanleiding gegeven tot een officieel advies maar die uitwisselingen hebben wel toegelaten om de dossiers te bespoedigen en de coherentie tussen bepaalde acties te bevorderen en dit met respect tot ieders bevoegdheden. Men mag dus niet het belang van deze informele uitwisselingen over het hoofd zien. Er dient evenwel te worden bemerkt dat, ondanks het bestaan van de CGD, bepaalde initiatieven, die verschillende machtsniveaus betrekken, werden ontwikkeld zonder enige vorm van overleg. De uitwisselingen zijn er soms blijven steken in het stadium van informatie a posteriori. Op niveau van de werking van de CGD kunnen we enkele organisatorische moeilijkheden noteren.

Aanbevelingen voor het optimaliseren van het werk van de CGD •

Het is een absolute noodzaak dat de Algemene Cel wordt opgericht. De optimalisering van het werk van de CGD zal immers beperkt blijven door de afwezigheid van de Algemene Cel. Van zodra deze cel zal opgericht zijn, is het ook belangrijk om na te denken over de relaties die zullen bestaan tussen de Algemene Cel en zijn verschillende werkgroepen waaronder de CGD.

•

Het zou mogelijk moeten zijn om op structurele wijze de adviezen van de CGD te integreren in de procedure voor beleidsontwikkeling. Een dergelijke procedure zou voorkomen dat de CGD, om welke reden dan ook, niet wordt geconsulteerd. Deze methodiek zal toelaten om zo de samenhang van beleidsacties vanaf hun ontstaan na te gaan en te verbeteren.

•

Op een meer systematische wijze een inventaris maken van het gevoerde beleid en deze overmaken aan de CGD. Deze inventaris zou louter vormelijk moeten zijn en zou bijna nutteloos worden gemaakt door de goede werking van voorgaand punt.


13


•

Stand van zaken van de Federale Beleidsnota: het zou nodig zijn dat de Minister van Volksgezondheid, als coördinator van het federale drugbeleid, het actuele statuut van de Nota verduidelijkt, haar eventueel aanpast en het geheel van bevoegde ministers op federaal niveau en op niveau van de deelregeringen betrekt.

•

Het bevorderen, op politiek niveau, van de ontwikkeling en de toepassing van de informatiesystemen op epidemiologisch gebied en rond de noden inzake preventie, risicobeperking en behandeling. Dit zou kunnen bijdragen tot een kritische analyse rond de drugsproblematiek in België.

•

Een definiëring van de prioriteiten en een planning hiervan in het begin van het jaar zouden belemmeren dat de dagordes geen loutere takenlijsten worden zonder samenhang met de objectieven van het Protocolakkoord.

•

Het concreet verbeteren van de communicatie tussen ieder betrokken kabinet en zijn vertegenwoordiger binnen de CGD.

•

Voor de goede werking van de CGD is het nodig dat er een permanente aanwezigheid is van iedere vertegenwoordiger.


14

Driejaarlijks Rapport - Wettelijk en politiek kader in België

III. WETTELIJK EN POLITIEK KADER IN BELGIË Na een kort overzicht van de verschillende overheden in België schetsen we schematisch de bevoegdheden van de Federale Overheid en de deelregeringen inzake gezondheid7.

1.

HISTORISCH OVERZICHT Artikel 1 van de Belgische Grondwet bepaalt : “België is een Federale Staat, samengesteld uit de Gemeenschappen en de Gewesten”. Die korte en ogenschijnlijk eenvoudige zin omvat een complex politiek schema als gevolg van verschillende hervormingen van de grondwet. Er waren tot op heden vijf hervormingen nodig om de Belgische Staat in een Federale Staat om te vormen : in 1970, 1980, 1988-1989, 1993 en 2001. De eerste hervormingen van 1970 hebben de cultuurgebonden aangelegenheden reeds gefederaliseerd. Zo werden er voor drie taalgebieden van het land drie Gemeenschappen (destijds ‘Cultuurgemeenschappen’ genoemd) opgericht: de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap en de Duitstalige Gemeenschap. Gaandeweg werden de bevoegdheden van de Gemeenschappen uitgebreid. Zo werden ondermeer de persoonsgebonden aangelegenheden in 1980 toegevoegd. Het uitoefenen van de gemeenschapsbevoegdheden in Brussel-Hoofdstad, het vierde en ‘tweetalige’ taalgebied in België, werd geregeld in 1989. Er werden daartoe drie specifieke instellingen opgericht. De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) en de Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) krijgen de bevoegdheden waarvoor de Vlaamse Gemeenschap respectievelijk de Franse Gemeenschap uitsluitend bevoegd zijn in BrusselHoofdstad. Hoe moet men de bevoegdheid van deze Commissies concreet opvatten? Ze moeten worden beschouwd als gedecentraliseerde besturen die functioneren onder toezicht van de betreffende Gemeenschap. Het zijn de Gemeenschappen die hen bepaalde bevoegdheden opdragen. De decreterende bevoegdheid blijft evenwel bij de betreffende Gemeenschap. Voor de Franse Gemeenschap bestaat hierop een uitzondering. Zij kan ervoor opteren haar bevoegdheid over te dragen aan de Franse Gemeenschapscommissie. De derde Commissie die werd opgericht is de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie. (COCOM) Deze is bevoegd voor gemeenschapsaangelegenheden waarvoor zowel de Vlaamse als de Franse gemeenschap bevoegd zijn in Brussel-Hoofdstad, de zogenaamde aangelegenheden van ‘gemeen belang’. In tegenstelling tot de andere twee Commissies treedt deze Commissie op zonder dat er sprake moet zijn van enige overdracht van bevoegdheden.

7

De meeste gegevens van dit hoofdstuk alsmede het schema zijn afkomstig van de site van de Federale Belgische Regering www.belgium.be.


15


Deze Commissie functioneert dus als een soort vierde gemeenschap (dus inclusief decreterende bevoegdheid) ondermeer ten aanzien van tweetalige instellingen (vb. OCMW). De Gewesten waarvoor het principe ook reeds in 1970 in de Grondwet werd verankerd, zijn aanvankelijk ontstaan uit een verlangen naar meer economische autonomie. Er werden aldus drie Gewesten opgericht: het Vlaamse Gewest, het Brussels Gewest en het Waalse Gewest. De concrete bevoegdheden van het Vlaamse en het Waalse Gewest werden omschreven in de bijzondere wet van 8 augustus 1980. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd pas in 1988 gevormd. Merk terzijde op dat de bevoegdheden van Gemeenschappen en Gewesten doorheen de jaren niet strikt gescheiden zijn gebleven. De instellingen van het Vlaamse Gewest werden met die van de Vlaamse Gemeenschap versmolten, welke laatste daardoor de gefederaliseerde materies in Vlaanderen beheert. Met ander woorden, sinds 1980 kunnen het Vlaamse Parlement en de Vlaamse Regering de gemeenschaps- en gewestbevoegdheden uitoefenen. Daarnaast droeg de Franse Gemeenschap een aantal bevoegdheden, waaronder het gezondheidsbeleid, over aan het Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie. De Federale Overheid is in principe bevoegd voor alles wat niet uitdrukkelijk tot de bevoegdheid van de Gemeenschappen en Gewesten behoort. Die zogenaamde residuaire federale bevoegdheden omvatten onder meer aspecten van het gerechtelijk recht en het burgerlijk recht. Daarnaast heeft de Federale Overheid toegewezen bevoegdheden of met andere woorden bevoegdheden die voorzien zijn als uitzonderingen op de bevoegdheden van Gemeenschappen en Gewesten (vb. aspecten van het gezondheidsbeleid). Tot slot moeten de voorbehouden bevoegdheden worden vermeld. Dit zijn aangelegenheden die volgens de Grondwet bij, door of krachtens de wet moeten worden geregeld (vb. leger).


16


Figuur 1 : Indeling van de Belgische Federale Staat

2.

BEVOEGDHEDEN INZAKE GEZONDHEID De bevoegdheid inzake gezondheidszorg wordt beschouwd als een persoonsgebonden aangelegenheid waarvoor, zoals hierboven uiteengezet, in principe de Gemeenschappen bevoegd zijn. Het is artikel 5, §1, I, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 die stelt dat het ‘gezondheidsbeleid’ een persoonsgebonden aangelegenheid is : het beleid dat betrekking heeft op de zorgenverstrekking in en buiten verplegingsinrichtingen alsook de gezondheidsopvoeding en de preventieve gezondheidszorg behoren meerbepaald tot het bevoegdheidsdomein van de Gemeenschappen. Hetzelfde artikel bepaalt in verband met deze principiële Gemeenschapsbevoegdheid een aantal uitzonderingen waarvoor de Federale Overheid bevoegd is (= aan de Federale Overheid toegewezen bevoegdheid). We beschrijven hieronder kort die bevoegdheden. We wensen eraan te herinneren dat het verbruik van middelen hier maar bekeken wordt in de mate dat dit verbruik een weerslag heeft op de volksgezondheid, aangezien de CGD enkel bevoegd is inzake drugs voorzover dat de gezondheid betreft.


17


2.1. Federale Staat Zoals vermeld, bestaat de bevoegdheid van de Federale Staat op het vlak van het gezondheidsbeleid voornamelijk uit uitzonderingen geformuleerd op de principiële gemeenschapsbevoegdheid. Zo blijft Federaal bevoegd voor de gezondheidszorgverzekering. De Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid is verantwoordelijk voor de reglementering maar ook voor de uitvoering en de praktische toepassing van de wetgeving inzake de gezondheidszorgverzekering, en dit via het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV). Het vastleggen van de basisregels en de krachtlijnen (organieke wetgeving) van de residentiële (vb. ziekenhuizen, RVT’s, PVT’s) en ambulatoire zorgverlening - voor zover deze een voldoende band heeft met de residentiële zorgverlening waarvoor de federale overheid bevoegd is (vb. GDT’s) - valt ook onder zijn bevoegdheid. Ook het vastleggen van programmatiecriteria, de financiering van exploitatie en infrastructuur evenals het vastleggen van erkenningsnormen (voor zover deze weerslag kunnen hebben op financiering en programmatie) vallen onder de federale uitzonderingsbevoegdheid. Gesignaleerd dient dat de Federale overheid voor een aantal aspecten behorende tot intra- en extra-murale zorgverstrekking bevoegd is zonder dat ze in het artikel 5 van de bijzondere wet zijn opgenomen (= residuaire bevoegdheid). Het zijn de voorbereidende werken van deze wet evenals de Raad van State en het Arbitragehof, die de Federale Overheid bevoegd verklaren. Het betreft ondermeer de geneesmiddelen, de organisatie van de gezondheidsberoepen, de huisartspraktijken, de thuisverpleegkundepraktijken. Benevens de bovenstaande bevoegdheden betreffende de zorgverstrekking behoudt de Federale Staat ook enkele beperkte bevoegdheden inzake gezondheidsopvoeding en preventie. Vooreerst bepaalt de bijzondere wet zelf dat de Federale Overheid bij wijze van uitzondering bevoegd is voor de verplichte inentingen (= profylaxies). Daarnaast aanvaarden voormelde instanties in bepaalde gevallen nationale maatregelen van preventie. Een voorbeeld hiervan is de bevoegdheid voor de tabaksreclame gebaseerd op de federale bevoegdheid voor de levensmiddelenwetgeving.

2.2. Gemeenschappen Op het gebied van het gezondheidsbeleid zijn de Gemeenschappen bevoegd voor de residentiële en ambulatoire zorgverlening evenals de gezondheidsopvoeding en preventieve gezondheidszorg met uitzondering van de bevoegdheden van de Federale Staat. Dit betekent ondermeer dat de Gemeenschappen normen vaststellen voor de instellingen die tot hun bevoegdheid behoren (vb. Centra Geestelijke Gezondheidszorg, rustoorden), de federaal uitgevaardigde regels toepassen door het verlenen van erkenningen, federale instellingen


18


inspecteren, normen uitvaardigen die aanvullend zijn op de federale normen. Het tweede luik van hun bevoegdheid bestaat onder andere uit het voeren van campagnes, het organiseren van specifieke voorlichting (vb. voor toekomstige ouders) evenals het organiseren van bepaalde controles (vb. sportcontroles). Er dient opgemerkt te worden dat de toestand in de Vlaamse en Duitstalige Gemeenschap aan de ene kant en de Franse Gemeenschap aan de andere kant niet gelijkaardig is. Aan Vlaamse zijde neemt de Gemeenschap en dus niet het Gewest de bevoegdheden inzake gezondheidzorg waar. De Franse Gemeenschap op zijn beurt heeft met het decreet II aan het Waalse Gewest en de Cocof bevoegdheden inzake gezondheidszorg gedelegeerd, met uitzondering echter van de gezondheidsopvoeding en de preventieve geneeskunde die onder de bevoegdheid van de Gemeenschap blijft. Hieruit vloeit voort dat het Waalse Gewest en de Cocof de gezondheid onder hun bevoegdheid hebben, met uitzondering uiteraard van de bevoegdheden die federaal of communautair gebleven zijn. Meer in het bijzonder wat de verslavingen betreft strekken hun bevoegdheden zich vooral uit tot de organisatie van de ambulante hulp en zorg. Dat is dan ook de reden waarom hierover wetgeving bestaat. Ze zijn ook gedeeltelijk bevoegd voor bepaalde aspecten van de risicobeperking en de opleiding.

2.3. Cel Gezondheidsbeleid Drugs De versnippering van de bevoegdheden inzake gezondheid – en dus inzake drugs – verklaart de noodzaak van een overlegorgaan. Er werd met het oog op het opzetten van een algemeen geïntegreerd drugbeleid in mei 2001 een Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD) opgericht. De CGD bestaat uit vertegenwoordigers van de ministeriële kabinetten, en dit zowel van de Federale Staat als van de deelregeringen8. De CGD is de eerste stap naar de oprichting van de voor 2002 voorziene Algemene Cel Drugbeleid9.

8

9

Vlaamse Gemeenschap, Franse Gemeenschap, Waals Gewest, Brussels Gewest, Duitstalige gemeenschap, COCOF en COCOM Zie verder het hoofdstuk "Activiteitenrapport Cel Gezondheidsbeleid Drugs".


19

Driejaarlijks Rapport - Inventaris van het gevoerde beleid inzake verslaving tussen 2001 en 2003

IV. INVENTARIS VAN HET GEVOERDE BELEID INZAKE VERSLAVING TUSSEN 2001 EN 2003 Dit hoofdstuk herneemt de lijst van de beleidsacties inzake preventie, behandeling en risicobeperking gevoerd door de Federale Regering en de verschillende deelregeringen die zetelen in de CGD. Dit hoofdstuk werd bewerkstelligd op basis van de aanbreng van de verschillende leden van de CGD. ⇒

Opmerking inzake het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

De gewestregeringen hebben m.b.t. de activiteiten in het Brusselse Gewest een gecoördineerd beleid gevoerd met de verschillende Brusselse communautaire overheden :

1.

•

de COCOF voorziet in de behoeften van de gespecialiseerde diensten, waarbij de door de ambulante diensten verleende behandelingen, de preventie en de risicobeperking gedekt worden. Er wordt daarbij getracht het geheel van de ambulante diensten via de overlegplatformen te coördineren; in 2004 worden dan uiteindelijk de lange-termijnerkenningen toegekend;

•

de VGC legt daarbij de klemtoon op de preventie en de geïntegreerde diensten;

•

de COCOM werkt op basis van het programma in 11 punten. Daarbij coördineert die de Brusselse acties door de epidemiologische gegevens te bevorderen (met name Addibru). Die ontwikkelt ook (via vijf werkgroepen) transversaal uitgewerkte thema’s en geeft de prioriteit aan contacten met en informatie aan de politici (3 diepgaande ontmoetingen tussen de veldwerkers en de Brusselse parlementsleden) met als hoofddoel : “reduce the gap between research, policy and practice”.

PREVENTIE

1.1. Federale Overheid We herhalen hier dat preventie hoofdzakelijk onder de bevoegdheid valt van de Gemeenschappen. 1.1.1. Preventie inzake geneesmiddelenmisbruik

In 2002 besliste de Federale Overheid, geconfronteerd met een stijgend benzo-gebruik (geneesmiddelen die met name als anxiolyticum, kalmeer- en slaapmiddel worden gebruikt), om op basis van het advies van de Hoge Gezondheidsraad eind 2002 een eerste informatie- en sensibiliseringscampagne op te starten gericht tegen het misbruik van slaap- en kalmeermiddelen. Deze eerste campagne had tot doel de bevolking te informeren over de


20


gevaren van een buitensporig benzo-gebruik. Voor reële of potentiële gebruikers werd er een radio- en TV-spot opgenomen en een informatiebrochure opgesteld die via de huisartspraktijken werd verspreid. Voor de artsen werd er hieraan bovendien een speciaal nummer gewijd in de Folia Pharmacotherapeutica10. Dimarso, een enquête- en marktonderzoeksbureau, kreeg de opdracht een pre- en posttest uit te voeren betreffende de zichtbaarheid van de campagne bij de bevolking. De belangrijkste bevindingen hierbij waren dat 1 op 5 van de ondervraagden slaap- en/of kalmeermiddelen gebruikt, dat dit vooral vrouwen ouder dan 50 zijn uit lagere sociale klassen, dat 1 op 2 van de ondervraagden geen alternatieven kent voor hun benzo-gebruik, en dat slechts 1 op 5 een gevoel van afhankelijkheid aan het middel kent, terwijl 1 op 2 van hen al een jaar of langer - dus ver boven de aangewezen innametijd - deze producten inneemt. Die eerste campagne vormde de basis voor de daaropvolgende campagnes die meer specifiek gericht waren op een bepaalde groep van gebruikers. In februari-maart 2003 lanceerde de FOD Volksgezondheid11 de tweede fase van de campagne. Deze campagne richtte zich enerzijds op vrouwen tussen de 30 en 35, en anderzijds op bejaarden met een laag opleidingsniveau. Die doelgroepen werden gekozen op basis van de volksgezondheidsenquête van het WIV van 1997 die bij deze personen, in vergelijking met de algemene bevolking, een groter benzo-gebruik aan het licht bracht. Alpha Marketing Research evalueerde deze campagne. Hier is de belangrijkste bevinding dat kennis niet noodzakelijk overeenkomt met gedrag : 4 op 10 gebruikers beweren dat ze geen beperkingen zien in duurtijd van inname. 7 op 10 (67%) van de ondervraagden zeggen alternatieven te kennen, terwijl dit percentage binnen de algemene bevolking een pak hoger (85%) ligt. Dit zou net omgekeerd moeten zijn. 1 op 3 van de gebruikers zagen de campagne, maar tegelijk herinnerde zich 1 op 4 de boodschap niet en in veel gevallen werd de boodschap niet begrepen zoals ze werd bedoeld. Deze campagnes tegen misbruik van benzodiazepines werden gerealiseerd en gefinancierd op basis van de aanbevelingen en het budget dat is toegekend door de Federale Beleidsnota van 200112.

10

11 12

“Verantwoord gebruik van benzodiazepines” artikel gepubliceerd in de “Folia Pharmacotherapeutica”, oktober 2002. www.health.fgov.be/benzo Federale Regering (2001). Beleidsnota van de Federale Regering in verband met de drugproblematiek, 19 januari 2001. Retreived June 28, 2004 from Gouvernement fédéral, Police fédérale, Web site : http ://www.poldoc.be/dailydoc/document/fgov/2001/g010119f.pdf


21


1.2. Franse Gemeenschap van België: beleid van gezondheidspromotie op het vlak van verslavingen – 2001 – 2003 1.2.1. Referentiekader

In het decreet van 14 juli 1997 (BS 29/08/1997) gewijzigd door het decreet van 17 juli 2003 (BS 21/08/2003) wordt de sector van de Gezondheidspromotie georganiseerd. (Primaire, secundaire en tertiaire) preventie wordt er gedefinieerd als een component die integraal deel uitmaakt van de gezondheidspromotie. Dit concept, dat in het handvest van Ottawa van 1986 is opgenomen, kadert in de holistische stroming: gezondheid wordt als een geheel opgevat, d.w.z. zowel de medisch-psychisch-sociale aspecten als de omgevingsaspecten in ruime zin. Het concept “gezondheidspromotie” werd door de Franse Gemeenschap goedgekeurd en in het decreet van 1997 als volgt gedefinieerd: “Onder gezondheidspromotie moet worden verstaan, het proces waarbij het individu en de collectiviteit in staat worden gesteld in te werken op de beslissende factoren van de gezondheid en, zodoende, deze laatste te verbeteren, door voorrang te verlenen aan een collectieve en solidaire verantwoordelijke betrokkenheid van de bevolking bij het dagelijks leven, waarbij personele keuze en maatschappelijke verantwoordelijkheid naast elkaar bestaan. De gezondheidspromotie heeft tot doel het welzijn van de bevolking te verbeteren door al de krachten op het niveau van het openbaar beleid in samenwerkingsverband te mobiliseren.” Uit deze definitie vloeien verschillende gezondheidspromotiestrategieën voort die de gezondheidsopvoedingsacties of de preventieve acties die enkel op de individuele persoon gericht zijn, overstijgen: •

Deelname van de gemeenschappen;

•

Acties m.b.t. de leefomgeving;

•

Ontwikkeling van persoonlijke en sociale vaardigheden;

•

Heroriëntering van de diensten;

•

Overleg en intersectoriële actie;

•

Informatie en permanente vorming.

In het decreet wordt bepaald dat het beleid van de Franse Gemeenschap inzake gezondheidspromotie in een vijfjarig programma wordt uiteengezet: het eerste bestreek de periode 1998-2003, het tweede de periode 2004-2008. In die programma’s wordt de preventie van verslavingen als een prioriteit gedefinieerd: De preventie van verslavingen berust op een paradox aangezien het er zowel op aankomt een welbepaald gedrag te vermijden als verantwoordelijkheidszin en keuzevrijheid aan te leren. Bovendien zetten de angst voor drugs en de dominantie van het biomedische model (voor elk


22


probleem is er een specifieke behandeling, specifiek vaccin,…) aan tot het zoeken van een manier om het fenomeen uit de weg te ruimen, uit te roeien. Toch maakt de drugsproblematiek deel uit van de menselijke ervaring, en dit in alle culturen. Een ander aspect van de verslavingsproblematiek is de nadruk die wordt gelegd op de illegale psychotropica, terwijl de andere verslavingen (geneesmiddelen, alcohol, tabak) minder aandacht krijgen of in elk geval minder emotie opwekken en op een heel andere manier worden benaderd. Het gevoerde debat heeft ertoe geleid dat men de noodzaak heeft ingezien van projecten inzake gezondheidspromotie met het oog op het verminderen van de risico’s inherent aan het al dan niet intraveneus gebruik van legale of illegale drugs. Tot slot bleek uit de evaluatie van de preventieactiviteiten, die vooral gericht waren op het verspreiden van wetenschappelijke informatie en het ontraden, heel wat beperkingen heeft en zelfs risico’s inhoudt (contraproductieve effecten: de aandacht vestigen op de drugs, bij sommigen zelfs fascinatie ervoor opwekken). In dit opzicht voert de Franse Gemeenschap de volgende strategieën in: a) Gelet op de angst en het activisme die vaak samengaan met de drugproblematiek, de sensibilisering en opleiding van de volwassenen (opvoeders, ouders, jongerenverantwoordelijken) voortzetten; b) De discussie en interactie tussen jongeren en volwassenen op het vlak van de drugproblematiek bevorderen, en dit met het oog op algemene vorming. Het komt er dus op aan de drugproblematiek in te passen in een ruimere vraagstelling over de zin van het leven, over de levenskeuzes in een periode die bepalend is voor de psychosociale ontwikkeling van het individu; c) De preventie richten op de attitudes en gedragingen en op de zin die deze voor de jongeren hebben, veeleer dan op de producten; d) Streven naar een globale perceptie van de verslavingen; e) Ook opteren voor strategieën die in het bijzonder gericht zijn op het verminderen van de risico’s inherent aan het al dan niet intraveneus gebruik van legale of illegale drugs; f) Tot slot: teneinde excessen te vermijden (vb. het bezit van steriele naalden gebruiken als bewijsmiddel), moet het preventiediscours rekening houden met de geest van de rechten van de mens, de democratie en de rechtsstaat. Specifiek voor de Franse Gemeenschap: •

De verslavingspreventie wordt hoofdzakelijk georganiseerd d.m.v. het subsidiëren van projecten (niet te verwarren met het erkennen van diensten); het merendeel van deze projecten zijn over meerdere jaren gespreid, waardoor de promotoren ze op lange termijn kunnen ontwikkelen. De projecten zijn gebaseerd op de bovenvermelde strategieën voor gezondheidspromotie, die voldoen aan criteria voor het toekennen van subsidies:


23


− prioriteitsgraad (verwijzing naar het vijfjarig programma – criteria inzake het invullen van de behoeften, het te bereiken publiek en de gebruikte strategieën) − voorstelling van een analyse van de beginsituatie, de doelstellingen, de strategieën, de geplande acties en een evaluatie van de procedure en de impact; en coherentie tussen die verschillende elementen; − relevantie van de keuze van de doelstellingen, de gevolgde procedure en de evaluatie; − realiseren van een meerwaarde (continuïteit van de impact). •

De meeste diensten of verenigingen die projecten promoten, genieten bovendien subsidies van andere toeziende overheden voor activiteiten op het vlak van zorgverlening, opvoeding of psychosociale begeleiding waarbij de verschillende onderdelen van hun activiteiten elkaar verrijken;

•

Uit geografisch oogpunt hebben de gesubsidieerde projecten een draagwijdte die kan variëren van een zeer beperkte zone (vb. kinderen uit scholen van een welbepaalde gemeente) tot de volledige bevolking van de Franse Gemeenschap;

•

Wat de doelpopulatie betreft, is het zo dat de meeste acties gericht zijn op de schoolgaande populatie via de professionele tussenschakels van de school of de gespecialiseerde opvangcentra (Jeugdhulp, AWIPH, jeugdhuizen) en in beperktere mate de ouders. De specifieke acties inzake harm reduction zijn gericht op een populatie die meestal moeilijker te bereiken is via de klassieke kanalen waarbij o.a. middelen zoals snowball sampling (contact via gelijken) worden ingezet;

•

Wat het thema/de thema’s van de projecten betreft, kan worden opgemerkt dat de meeste projecten passen in het kader van de verslavingspreventie zoals hoger gedefinieerd en niet gericht zijn op één specifiek product.

1.2.2. Subsidies

⇒

Subsidiëren van onderzoeksprojecten of –acties voor gezondheidspromotie in de verslavingssector (tabak, alcohol, illegale drugs)

In 2001: 14 gesubsidieerde projecten •

3 projecten van 1 jaar, 11 meerjarige projecten.

•

8 projecten op lokale schaal en 6 op communautaire schaal.


1 project van 1 jaar, 13 meerjarige projecten.

•



2 projecten van 1 jaar, 13 meerjarige projecten.


24


•


Deze projecten houden het volgende in: Informatie- en documentatiecentra

Lenen en raadplegen van documenten m.b.t.: producten, wettelijk kader, preventieinstrumenten, hulp bij het maken van verhandelingen en eindwerken… Deze centra worden vooral door studenten (secondair en hoger onderwijs), leerkrachten, sociale hulpverleners en ouders geraadpleegd. Opvang en doorverwijzing

Via permanenties en/of telefonische hulplijnen: antwoord op de vragen voor hulp en informatie m.b.t. het gebruik, de producten… Indien nodig doorverwijzing naar therapeutische centra. Volwassenenopleidingen

Deze opleidingen zijn in het algemeen bestemd voor volwassenen die als tussenschakel voor de jongeren fungeren. Het gaat vooral om actieve beroepsbeoefenaars (leerkrachten, opvoeders, psychologen, sociaal assistenten,…), maar ook om toekomstige leerkrachten (opleidingen aan de Hoge Scholen). Er zijn ook opleidingsmodules voor groepen van ouders. Deze opleidingsmodules zijn zowel gericht op theoretische kennis als op knowhow. Naast de producten worden de verschillende aspecten van het druggebruik geanalyseerd. Deze modules hebben tot doel de volwassenen in staat te stellen meer banden te creëren, hun interventies bij de jongeren meer geloofwaardigheid te geven (betrouwbaarheid van de informatie, respect in plaats van veroordeling). Interventies, begeleiding van projecten in de instellingen en diensten

Analyse van de vraag, begeleiding en opleiding, supervisies. Begeleiding van de volwassenen (en de jongeren) bij de analyse van en het omgaan met een situatie, een project, en bij de oprichting van werken discussiegroepen binnen de instellingen. Betrekken van de ouders door het bevorderen van discussie en interactie tussen ouders en opvoeders rond thema’s zoals opvoeding, overheid, verslaving in het algemeen. Verspreiding

Wetenschappelijke artikels, conferenties, publicaties, persoverzichten, websites.


25


Overleg en platformen op lokaal, communautair en internationaal vlak

Samenwerking/overleg/sectorale en intersectorale netwerken met vertegenwoordigers van de verschillende medisch-psychisch-sociale sectoren rond gebruik, preventie, maar ook o.a. ouderschap bij druggebruikers. Onderzoeksactie inzake risicobeperking (zie punt IV 2) Onderzoek

Zie het punt Onderzoek en Evaluatie op pagina 44. ⇒

Tabak

Tijdens de legislatuur van 1999-2004 heeft de Franse Gemeenschap het accent gelegd op tabakspreventie, met name via de financiering van twee belangrijkse projecten, gedragen door “FARES” VZW (stichting tegen ademhalingsaandoeningen en voor de gezondheidsopleiding) en de VZW “Promotion santé et développement durale”. Met hen werd het concept denormalisatie13 van tabak en diens industrie ontwikkeld. Deze nieuwe strategie, die werd gehanteerd in het kader van opleidingen ter preventie van tabak binnen de werksfeer, heeft tevens uitgemond in het op punt stellen van een audio-visuele campagne (radiospots, TV, bioscoop) begeleid door een internetsite (www.avotreinsu.be). Dit concept zal het onderwerp uitmaken van een evaluatie in 2004. ⇒

Ondersteuning van initiatieven voor gezondheidspromotie rond de verslavingsthematiek

•

In 2001: 2 initiatieven,

•

In 2002: 5 initiatieven,

•

In 2003: 11 initiatieven.

Dit behelst:

⇒

•

Themadagen, studiedagen;

•

Symposia, conferenties;

•

Animaties;

•

Brochures, affichecampagnes.

Deelname aan Europese programma’s

Cofinanciering van een Europees project, met name INTERREG (Inter-régions France Wallonie) dat gericht is op verslavingspreventie in Henegouwen: grensoverschrijdend

13

De denormalisatie viseert een verandering in de percepties die verspreid worden in de ganse gemeenschap met respect aan de industrie en zijn producten.


26


platform m.b.t. risicogedrag en verslavingen, coördinatie van een grensoverschrijdend netwerk voor preventie, hulp en onderzoek/actie. Deelname aan het Europees programma ESPAD : onderzoeksprogramma rond het gebruik van alcohol, tabak en andere drugs onder de schoolgaande jongeren van 15-16 jaar (geboren in 1987) in Europa. Het Franstalige gedeelte van de vragenlijst werd gerealiseerd door de ULB. Dit programma werd gerealiseerd in samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap. ⇒

Ondersteunen van allerhande acties inzake gezondheidsopvoeding en gezondheidspromotie in de verslavingssector

Dag rond het thema “tabak” Uitgave van boeken en brochures waaronder: heruitgave van de brochures harm reduction, boeken over de gefinancierde onderzoeken (zie hoger). ⇒

Subsidiëren van het Sub-Focal Point EUROTOX

In het kader van de verplichtingen ten aanzien van de opdrachten van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (EWDD). ⇒

Deelname aan internationale groepen

Een lid van het Directoraat-generaal Gezondheid van de Franse Gemeenschap heeft zitting in de Raad van Beheer van het EWDD, maakt deel uit van de Horizontale Groep Drugs en de Pompidou-groep. ⇒

Samenwerking met de Cel “ Gezondheidsbeleid Drugs”

1.2.3. Referentie

Zie ook hier het punt Onderzoek en Evaluatie op pagina 44. Internetsites ter promotie van de gezondheid www.sante.cfwb.be www.questionsante.org www.ulb.ac.be/esp/promes www.md.ucl.ac.be/entites/esp/reso www.pipsa.org


27


1.3. Vlaamse Gemeenschap Het preventief beleid inzake middelen maakt in principe geen onderscheid tussen legale of illegale drugs. Het voorkomen van gezondheidsschade veroorzaakt door alcohol, tabak, psychoactieve geneesmiddelen, illegale drugs of gokken is de centrale doelstelling. Qua strategie wordt gekozen voor een inclusief beleid. Dit beleid krijgt gestalte door preventiewerkers die over heel Vlaanderen worden ingezet. Zij richten zich niet rechtstreeks tot de bevolking maar werken via sleutelfiguren (intermediairen) in verschillende maatschappelijke sectoren. Deze sleutelfiguren functioneren als brug naar de doelgroep, zij staan garant voor een structurele inbedding en maken continuïteit mogelijk. De betrokken sectoren (onderwijs, vrijetijdssector, bedrijven, gezondheidssector, politie, justitie, … ) dragen op die manier bij tot de implementatie van het preventiebeleid. Voor deze inclusieve aanpak worden een aantal werkingsbeginselen gehanteerd. Er wordt tegelijk persoons-, omgevings- en middelengericht gewerkt. Hierbij krijgen niet alleen middelen en de gevolgen van gebruik aandacht, maar gaan ook inspanningen naar draagkrachtverhoging (onder andere door het aanleren van sociale vaardigheden) en draaglastvermindering (via het werken aan omgevingsfactoren) van individuen en groepen. Bij voorkeur wordt gestreefd naar een intersectorale aanpak doorheen alle maatschappelijke sectoren. Lokale samenwerking en afstemming staan hierbij centraal. Continuïteit vormt de leidraad van deze methode. Er dient daarom een continue aandacht te worden ontwikkeld voor de verschillende ontstaansfactoren van problematisch gedrag. Een duurzame gedragsverandering en een ondersteunende omgeving kunnen slechts op lange termijn gerealiseerd worden. Via participatief werken wordt de steun van alle lokale partners nagestreefd om het preventiebeleid af te stemmen op concrete noden en problemen. Een beleid op maat, waarin oplossingen worden geboden, vormt immers de basis voor een efficiënt en effectief beleid. Participatie van de lokale partners en de lokale bevolking is daarom ook van essentieel belang voor het welslagen van preventie. 1.3.1. Overzicht van beleidsinitiatieven 2001 – 2003 in verband met tabakspreventie

De Vlaamse Gemeenschap hanteert bij de opmaak van een plan voor tabakspreventie een gezondheidsdoelstelling, die het uiteindelijke resultaat van de campagne weergeeft. Voor de periode 2001-2003 luidde deze doelstelling : het aantal rokers in Vlaanderen dient met 10 % te dalen, en dit zowel voor vrouwen als voor mannen en specifiek ook voor jongeren. De realisatie van deze gezondheidsdoelstelling kan afgeleid worden uit de Vlaamse Gezondheidsindicatoren, de Vlaamse Regionale Indicatoren (VRIND) en de DIMARSOenquête van het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO). Voor de uitvoering van dit beleid, werkt de Vlaamse Gemeenschap samen met een aantal organisaties, en dit met het oog op een meer structureel en gecoördineerd preventief gezondheidsbeleid. Voor de uitbesteding van de taken, worden de opdrachten gegoten in een convenant, waaraan een jaarlijkse subsidie is verbonden. Het convenant omvat


28


resultaatsgebieden, doelstellingen en indicatoren, aan de hand waarvan de werking van de organisatie jaarlijks geëvalueerd wordt. De eerste convenanten dateren van 1999 (met einddatum 2001). De nieuwe convenanten hebben een duurtijd van 4 jaar en lopen van 2002 tot en met 2005 (behalve die van de LOGO’s). Volgende organisaties hebben dergelijk contract met de Vlaamse Gemeenschap voor de uitvoering van het tabaksplan : •

Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG ; www.vig.be) : deze organisatie werkt rond de leefstijlgebonden Vlaamse gezondheidsdoelstellingen (roken, ongevallen privé-sfeer en verkeer, voeding). Haar voornaamste taken zijn concept-, methodieken productontwikkeling en deskundigheidsbevordering.

•

26 Lokale Gezondheidsoverlegstructuren (LOGO’s) : sensibilisering, informatieverzameling, organisatie van intersectoraal overleg tussen lokale en regionale partners, opstellen en uitvoeren van lokaal beleidsplan.

•

De Vlaamse Liga tegen kanker (VLK ; www.tegenkanker.net) : massamediacommunicatie onder de vorm van de tweejaarlijkse campagne “Kom Op tegen Kanker”. Ook verzorgt zij informatieverstrekking over kankergerelateerde thema’s via telefoon en website.

•

De Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen (WVVH ; www.wvvh.be) : ontwikkeling van wetenschappelijk onderbouwde aanbevelingen en praktijkrichtlijnen voor Vlaamse huisartsen.

Naast deze organisaties, waarmee een convenant wordt afgesloten, wordt ook een subsidie gegeven aan de vier landsbonden van de mutualiteiten (Christelijke Mutualiteit, Socialistische Mutualiteit, Liberale Mutualiteit en Onafhankelijk Ziekenfonds). Deze organisaties zijn door de Vlaamse Gemeenschap erkend, omdat zij in hun werking meehelpen aan de realisatie van het preventieve gezondheidsbeleid en initiatieven richten naar hun klanten. 1.3.2. Preventiewerkers Centra Geestelijke Gezondheidszorg

In 1988 werd beslist om voor Vlaanderen 10 lokale drugpreventiewerkers aan te werven. Deze werden ondergebracht bij de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG). Toen in 2002 de convenanten met de provincies afliepen, werd het geld dat vrijkwam gebruikt om het aantal preventiewerkers in de CGG uit te breiden. Het totale budget bedraagt momenteel 780.262 euro. Van dit budget worden ongeveer 22 personen betaald, die samen instaan voor 18 VTE. De 22 preventiewerkers zijn verspreid over 10 Centra en dekken samen het volledige Vlaamse grondgebied en Brussel. Het budget is opgenomen in de enveloppefinanciering van de CGG. Het aansturen en ondersteunen van deze preventiewerkers is één van de convenantdoelstellingen van de Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen (VAD). Tussen de VAD en de CGG in kwestie werd een samenwerkingsprotocol afgesloten waarin


29


het engagement van beide partijen werd vastgelegd. VAD zorgt voor vorming, opleiding, intervisie, materiaal en coördinatie op Vlaams niveau. De CGG van hun kant engageren zich om, binnen hun eigen regio, te zorgen voor de regionale implementatie. Ze organiseren deskundigheidsbevordering voor intermediairen, verspreiden de concepten en materialen die door de VAD worden ontwikkeld, participeren aan coördinatiemomenten en registreren met Ginger (zie verder: systemen voor informatieverzameling). Deze protocollen lopen, net als het convenant met de VAD, tot eind 2005. 1.3.3. Alcohol en drugpreventie

De belangrijkste partner van de Vlaamse Gemeenschap in de uitbouw van een degelijk alcohol- en drugbeleid, is de VAD. Ook met deze organisatie heeft de Vlaamse Gemeenschap een convenant afgesloten (2002-2005). Het doel van een preventief alcohol- en drugbeleid is het informeren en vormen van de doelgroep, het installeren van regels en afspraken en het vroegtijdig kunnen ingrijpen indien problemen zich voordoen. Een beleid vormt een samenhangend geheel van maatregelen. Het uitwerken van een beleid is de opdracht van verschillende sectoren (onderwijs, arbeid, jeugdwerk, sport, uitgaansleven, welzijnswerk,…). ⇒

Initiatieven gericht op de sector onderwijs Conceptontwikkeling en ondersteuning

Begin jaren negentig werkte VAD het concept ‘Drugbeleid op school’ (DOS) bestaande uit een discussietekst, een draaiboek en een begeleidersmap voor begeleiders en een publicatie om het gevoerde drugbeleid te evalueren en bij te sturen in het secundair onderwijs. In 2000 kwam daar nog eens de brochure ‘Juridische handvatten voor het omgaan met drugproblemen op school’ bij. Dit is een leidraad voor preventiewerkers, schooldirecties en partners in de schoolomgeving om zowel preventief als bij confrontatie met drugproblemen op te treden. Om alle betrokkenen te motiveren een drugbeleid op school uit te bouwen en om het drugbeleid binnen de school te evalueren, werd de leerlingenbevraging ontwikkeld. De leerlingenbevraging is een manier om informatie te verzamelen over attitudes van leerlingen t.o.v. drugs, hun eigenlijk druggebruik en hun visie op het alcohol- en drugbeleid van de school. De resultaten kunnen de communicatie over drugs en drugpreventie tussen ouders, leerlingen en schoolpersoneel stimuleren en een aanzet vormen tot het optimaliseren van het beleid. Het vormingspakket ‘Drugs op de secundaire school’ biedt docenten van de lerarenopleiding secundair onderwijs de mogelijkheid om op een structurele manier rond alcohol- en drugthematiek te werken. Voor het lager onderwijs werd ‘Basisprincipes voor drugpreventie in de basisschool’, een brochure voor begeleiders van het basisonderwijs ontwikkeld. Binnen de Vlaamse Gemeenschap worden er 2 interventiemodellen gehanteerd binnen de scholen voor wat betreft het drugbeleid: Cel Gezondheidsbeleid Drugs

30


1) Adviesdiensten binnen de school geven gratis en multidisciplinaire ondersteuning aan leerkrachten, ouders en de school. Zij zijn actief op 4 domeinen, met name preventieve gezondheidszorg (promotie van de gezondheid waarbij drugpreventie slechts 1 aspect is), leren en studeren, studiecarrière en psychologisch en sociaal functioneren. Deze adviesdiensten onderhandelen met de scholen over de beleidsovereenkomsten om te bepalen wat de verantwoordelijkheden zijn van zowel de scholen als van deze diensten binnen deze 4 domeinen. 2) Gespecialiseerde zorgorganisaties bieden een breed gamma aan interventies, gaande van training, vorming en ondersteuning (voor leerlingen, leerkrachten en ouders) tot ‘readymade’ didactisch materiaal en educatieve projecten. Deelname aan onderwijsplatforms in Vlaanderen

•

Commissie Gezondheidsbevordering van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR)

•

Werkgroep Kwaliteitslabel van de Vlaamse Onderwijsraad

Deelname aan en ondersteuning van Europese Projecten

•

European School and Drugs (EHSD)

•

ESPAD 2003: ‘European school survey project on alcohol and other drugs’. Dit is een grootschalig Europees onderzoek bij scholieren in 33 Europese landen, uitgevoerd om de 4 jaar, volgens een vastgelegde procedure. België neemt voor het eerst hieraan deel in 2003. Het Vlaamse luik van de bevraging wordt uitgevoerd door de VUB (ONLE) en er wordt voor deze studie ook nauw samengewerkt met de Franse Gemeenschap. De eerste resultaten worden verwacht in 2004.

Evaluatie

•

Evaluatiestudie van het drugbeleid in de Vlaamse secundaire scholen (2001)

•

Preventie van alcohol- en andere drugproblemen. Monitoring/overzicht van preventieactiviteiten in 2001 uitgevoerd door preventiewerkers in Vlaanderen (GINGER)

Vorming

⇒

•

Vormingsdagen voor preventiewerkers

•

Vormingsdagen voor provinciale, regionale en lokale preventiewerkers

leerkrachten,

CLB-medewerkers,

directies

en

lokale

Preventie op de werkvloer

Wat betreft het omgaan met drugs op de werkvloer werd door de VAD een trainingspakket Handbagage, een trainingspakket voor het omgaan met alcohol en drugs op de werkvloer ter beschikking gesteld van de professionals die de beleidsmatige aanpak van de alcohol- en drugthematiek in het bedrijfsleven willen promoten. Daarnaast worden er een aantal vormingsdagen georganiseerd voor bedrijfshulpverleners.


31


⇒

Jeugdwerk

De website www.drugsinbeweging.be is een compacte bundeling van theoretische info, on line tips voor een drugbeleid en werkvormen op maat. Dit initiatief kwam tot stand in samenwerking met enkele nationale koepels van het jeugdwerk. Voor de jeugdhuizen werd een draaiboek ontwikkeld met tal van bruikbare tips, ideeën en spelmaterialen. Voor begeleiders van jongerengroepen werd een gids ontwikkeld met werkvormen en ideeën ter voorbereiding van een gezond kamp. ⇒

Preventie binnen de sportbeoefening

In 2002 werd in samenwerking met de Belgische Voetbalbond en de Vlaamse Sportfederatie een project opgestart. Het gehele project kreeg de naam Zolang je maar clean blijft mee. Het doel van deze campagne is om via informatiesessies de rol van sport en sportclubs binnen preventie te beklemtonen alsook een reflectie te geven over de implementatie van een drugpreventiebeleid binnen de sportclubs. Daarnaast werd nog een syllabus opgesteld onder de naam Alcohol en drugs, maak er geen sport van. Deze syllabus is een handleiding voor sportfunctionarissen, bestuursleden van sportverenigingen, sporttrainers en –monitoren,…). Het project kreeg verder gevolg in 2003. ⇒

Preventie in het uitgaansleven

In 2001 lanceerden VAD en De DrugLijn Bedrogen? Weet ik veel! de eerste sensibiliseringscampagne over uitgaan en drugs in Vlaanderen. Op basis van deze eerste campagne werd in 2003 van start gegaan met een nieuwe campagne Partywise die structureel preventie-initiatieven wil inbouwen in het uitgaansleven. Partywise wil het uitgaanspubliek sensibiliseren en aanzetten tot concrete gedragsveranderingen. Daarom werkte Partywise een campagne uit waarin zes topics centraal staan: oververhitting, belang van de vriendengroep, foutief gedrag, combineren van uitgaansdrugs, uitdroging en promoten van het uitgaansleven. Via mediapartners, advertenties in jongeren- en muziekmedia, sampling op locatie, affichage, flyering, videoclips, website ...komt de info bij het uitgaanspubliek terecht. Partywise richt zich niet alleen tot het uitgaanspubliek, maar ook tot professionals uit de preventie- en jeugdsector. Partywise wil de drugthematiek dan ook blijvend onder de aandacht houden en helpen om preventie-initiatieven in de eigen organisatie mee uit te werken. In concreto vertaalt dit alles zich in vormingsinitiatieven en informatieverstrekking. ⇒

Preventie binnen de welzijnssector

Het welzijnswerk (CAW, OCMW, buurt- en opbouwwerk, Bijzondere Jeugdzorg) is onmiskenbaar een belangrijke partner in de aanpak van de alcohol- en drugproblematiek. Medewerkers in deze sectoren worden zeer regelmatig geconfronteerd met problemen ten gevolge van alcohol- en druggebruik. Daardoor hebben zij een belangrijke signaalfunctie in verband met de omvang en de aard van de problematiek bij hun doelgroep. Zij zijn dan ook


32


een belangrijke partner in een lokaal alcohol- en drugoverleg. In de voorzieningen Bijzondere Jeugdzorg wordt meer en meer een aangepast alcohol- en drugbeleid uitgewerkt. ⇒

Lokaal beleid

VAD ontwikkelde het concept een lokaal alcohol- en drugbeleid. Met dit project roept VAD alle lokale sleutelfiguren op om zich in te schakelen in een lokaal alcohol- en drugbeleid. Sleutelfiguren zijn onder meer jeugdhuisverantwoordelijken, leerkrachten, bedrijfsartsen, eerstelijnswerkers, café-uitbaters, schepenen, ambtenaren, OCMW-medewerkers, sociaal culturele werkers, preventiewerkers, lokale politie. Immers, iedereen kan, vanuit zijn specifieke invalshoek, een bijdrage leveren aan een lokaal alcohol- en drugbeleid. Iedereen kan een rol spelen om alcohol- en drugproblemen bespreekbaar te maken, te voorkomen en te verhelpen. Bij dit concept hoort een visietekst, een draaiboek om een lokaal overleg op te starten, een draaiboek over de aanpak van lokale drugoverlast, verschillende sectorbrochures en cahiers die thema’s uitdiepen. ⇒

Preventie naar specifieke doelgroepen (KOAP)

In 2001 werd een programma voor kinderen van ouders met een alcoholprobleem ontwikkeld. Als output werd een literatuurstudie, een draaiboek voor hulpverleners en werkboekjes voor tieners en juniors gepubliceerd. Om hulpverleners te sensibiliseren werden verschillende vormingen georganiseerd. ⇒

Infolijn

De “Druglijn”, een initiatief van de VAD, is er voor alle vragen in verband met alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie en gokken. Men kan er terecht met informatievragen over drugs zelf, advies bij problemen, vragen over hulpverlening en preventie, documentatiemateriaal,… In 2001 had de Druglijn 6.442 effectieve gesprekken, in 2002 waren dat er 6.527 en in 2003 5.779. Het merendeel van deze bellers waren vrouwen. ⇒

Mediacampagnes rond alcohol en drugs

•

In november 2001 werd de campagne ‘Bedrogen? Weet ik veel!’ als eerste sensibiliseringscampagne opgestart, over uitgaan en drugs.

•

In 2003 werd de campagne ‘Partywise’ gelanceerd, in navolging van bovenvermelde campagne, tevens gericht op het uitgaansleven.

•

Een meerjarige sensibiliseringscampagne ‘Alcohol. Bekijk het eens nuchter’, met ‘A Cool World’ voor de 12- tot 16-jarigen, ‘Gratis Drank’ voor de 17- tot 25-jarigen, en ‘Boodschap in een fles’ voor de 26- tot 45-jarigen.


33


⇒

Vorming

Gedurende 2001-2003 lanceerde de VAD heel wat vormingen voor de verschillende sectoren, met name Centra voor Algemeen Welzijnswerk, OCMW, Bijzondere Jeugdzorg, Buurt- en opbouwwerk,…. De opleidingen hadden vooral tot doel om professionelen in samenwerking met regionale preventiewerkers op een goede manier te leren omgaan met druggebruik binnen hun werkdomein. Daarnaast wordt er ook een specifiek aanbod georganiseerd naar de preventiewerkers in Vlaanderen. (Werkwijze®) ⇒

Een ruim informatieaanbod

Naast een uitgebreide bibliotheek verzorgt en actualiseert de VAD een documentatiebestand. Het documentatiebestand bevat naast sensibiliseringsmateriaal, waaronder affiches en gadgets, ook informatief materiaal, zoals brochures en folders, en gespecialiseerd materiaal, zoals draaiboeken, verslagen, monografieën, voor intermediairen en medewerkers uit de alcohol- en drugsector. Dit alles wordt gebundeld in een documentatiecatalogus. ⇒

Deelname aan verschillende overlegplatforms inzake drugbeleid

•

Adviesgroep drugbeleid

•

Werkgroep suïcide en alcohol- en druggebruik

•


•

Rondetafel alcoholverkoop aan minderjarigen

•

Belgian Information Reitox Network

•

Werkgroep gokpreventie en hulpverlening (kansspelencommissie)

1.4. Waalse Gewest Preventie, hoofdzakelijk gevormd door educatie omtrent gezondheid, behoort hoofdzakelijk tot de bevoegdheid van de Franse Gemeenschap, behalve wanneer het gaat om bepaalde aspecten van risicobeperking (zie desbetreffend hoofdstuk hieronder).

2.

HARM REDUCTION14 Harm reduction maakt deel uit van de secundaire preventie: het gaat niet om primaire preventie – preventie van het gebruik als dusdanig – maar om het voorkomen van de schade die uit het druggebruik kan voortvloeien. De voornaamste doelstelling bestaat erin druggebruikers te helpen om hun gebruik te beheersen teneinde problemen voor hun gezondheid, de gezondheid van hun omgeving of voor de samenleving in het algemeen zoveel mogelijk te vermijden. In de Europese landen werd op grote schaal met harm reduction

14

Een groot deel van de informatie in dit hoofdstuk is overgenomen uit het Belgian National report on drugs 2003, Hoofdst. 10, p. 77 tot 82.


34


begonnen in de jaren tachtig naar aanleiding van de aids-epidemie en omwille van de vaststelling dat druggebruikers een risicogroep vormen daar het HIV-virus zich immers kan verspreiden door het delen van spuiten bij gebruikers van injectiedrugs. De eerste initiatieven waren bijgevolg op dit type van populatie gericht. Aangezien men in de eerste plaats de overbrenging van infectieziekten wilde voorkomen, verspreidt dit type van project ook informatie en voorbehoedsmiddelen om besmetting via seksueel contact te vermijden. Bovendien kunnen via die projecten ook vaak tests worden gedaan om na te gaan of men al dan niet met bepaalde infectieziekten is besmet. Op het vlak van de preventie van schade i.v.m. het gebruik van injectiedrugs bestaan er verschillende soorten initiatieven: •

de verspreiding en het inruilen van spuiten. Spuitenruilprogramma’s zijn in het hele land beschikbaar, behalve in de Duitstalige Gemeenschap. Die programma’s worden aangeboden in instellingen of opvangcentra voor druggebruikers, door straathoekwerkers, maar ook in apotheken.

•

de verspreiding van injectiekits. Deze injectiekits worden via de apotheken verspreid: ‘Sterifix’ is een kit met 2 spuiten, water voor de injectie, ontsmettende staafjes en informatie over de risico’s omtrent overbrenging van ziekten door het delen van het injectiemateriaal.

•

Een andere strategie m.b.t. harm reduction is het installeren van injectiezalen ("shooting rooms") die veilig zijn voor druggebruikers. Dit soort initiatief bestaat niet in België.

•

De verspreiding van substitutiebehandelingen kan als een harm reduction-initiatief worden beschouwd voor zover die behandeling de toevlucht tot risicogebruik vermindert.

Sinds enkele jaren zijn de harm reduction-interventies gevarieerder geworden en vinden met name in het uitgaansmilieu voor recreatieve gebruikers van synthetische drugs plaats. Die initiatieven omvatten de verspreiding van informatie rond synthetische drugs en de beheersing van het gebruik ervan alsook pill testing. Een ander initiatief dat onder harm reduction valt, is het Early Warning System (EWS). In het hele land worden verschillende instellingen gemobiliseerd om een “vroegtijdig alarmsysteem” op te zetten. Bovendien worden er verschillende netwerken op lokaal niveau gecreëerd. Dit systeem zal verder in de tekst beschreven worden onder het punt “Informatiesysteem”. De coördinatie van het nationale beleid en van de lokale praktijken terzake wordt binnen de Cel Gezondheidsbeleid Drugs besproken In 1995 heeft de Federale Regering een actieplan inzake illegale drugs opgesteld, dat geschreven is vanuit een volksgezondheidsoptiek en gebaseerd is op een filosofie van harm


35


reduction. In 1998 kwam er een wet die het mogelijk maakte om spuiten in te ruilen15. Die wet werd gevolgd door een koninklijk besluit dat werd afgekondigd op 5 juni 200016. In de Franse Gemeenschap werden er reeds sinds 1994 spuitenruilprogramma’s opgezet. In Vlaanderen werden in juli 2000 de nodige wettelijke aanpassingen doorgevoerd; de spuitenruilprogramma’s zijn er officieel in 2001 gestart. De gebruikers van injectiedrugs worden door de FOD Volksgezondheid niet als een prioritaire groep gezien in zijn beleid m.b.t de immunisering tegen hepatitis B. Door de hoge kostprijs zijn de vaccins bijgevolg moeilijk toegankelijk.

2.1. Franse Gemeenschap De projecten inzake risicobeperking van de Franse Gemeenschap worden doorgaans door de NGO’s geïnstalleerd. Sommige worden door de steden beheerd in het kader van de “veiligheidscontracten” die door de FOD Binnenlandse Zaken worden gefinancierd. De voornaamste doelstellingen zijn17: de gebruikers bewuster maken van de gezondheidsrisico’s, een reeks alternatieven aanreiken voor hoog risicogedrag en de maatregelen versterken om de door druggebruik veroorzaakte schade in te perken. De doelgroepen zijn: •

Druggebruikers via injectie;

•

Jonge druggebruikers op festivals, muzikale evenementen;

•

Druggebruikers in de gevangenissen.

De risicobeperking is hoofdzakelijk het werk van laagdrempelige diensten en het straathoekwerk. Alle projecten gefinancierd door de Franse Gemeenschap dragen een evaluatief bestanddeel in hun opdrachten. Enkele voorbeelden van acties zijn: •

Toegang tot preventie- en injectiematerieel;

•

Drugs in de gevangenissen;

•

Initiatieven “Boule de neige” en preventie door ervaringsdeskundigen in Charleroi, Luik, Brussel en Namen en op muziekfestivals, technoclubs en raveparty’s.

Die initiatieven behelzen het volgende:

15

16

17

17 November 1998. - Wet tot wijziging van de wet van 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van de giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, ontsmettingsstoffen en antiseptica en het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de geneeskunst, de verpleegkunde, de paramedische beroepen en de geneeskundige commissies. 5 Juni 2000. - Koninklijk besluit tot uitvoering van artikel 4, § 2, 6° van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de geneeskunst, de verpleegkunde, de paramedische beroepen en de geneeskundige commissies. De voornaamste doelstellingen en de doelgroepen gelden ook voor de Vlaamse Gemeenschap, uitgezonderd voor feestevenementen


36


⇒

Informatieverspreiding:

Informatiestands en preventie door ervaringsdeskundigen op feestevenementen: het gaat hierbij om het verspreiden van informatie over drugs, preventie van seksuele risico’s, plaatselijke diensten, … Maar ook om het verdelen van voorbehoedsmiddelen (+ glijmiddelen) en de preventie van dehydratatie. Informatie over druggebruik en het gedrag van de gebruikers wordt ingezameld via vragenlijsten. Ervaringsdeskundigen worden opgeleid (en betaald!) en geselecteerd naargelang van het muzikaal programma van het evenement. ⇒

Brochures

In samenwerking met diverse organen binnen de Franse Gemeenschap werden brochures rond risicobeperking opgesteld voor jonge druggebruikers. In 2003 hadden de beschikbare brochures betrekking op: XTC, cannabis, LSD & paddestoelen, speed & amfetamines, cocaïne, heroïne, psychotropica, alcohol. (Er is voor 2005 een brochure over tabak gepland). Preventie van overdosissen: er werden kleine brochures ter grootte van een kredietkaart met 4 folders over de preventie van overdosissen verdeeld in de Franse Gemeenschap. ⇒

Omgaan met “bad trips”

Specifiek voor druggebruikers die een “bad trip” doormaken is een team van psychologen, verpleegkundigen en een psychiater aanwezig op bepaalde muziekfestivals. Het is de bedoeling om via hulpverlening ter plaatse “overmedicalisatie” en/of ziekenhuisopname te vermijden. ⇒

Proefproject pill testing:

Opgezet in samenwerking met verschillende laboratoria voor sommige festivals in de Franse Gemeenschap. Dit project wordt gezien in een ruimer kader met aanbreng van objectieve en concrete informatie en zonder morele beoordeling. Die aanpak beoogt allerminst het druggebruik bij jongeren te stimuleren, maar wel ze tot nadenken erover aan te zetten en ze alle nodige hulp te bieden om hun gebruik onder controle te houden en de desbetreffende risico’s te vermijden. ⇒

De opleiding van het personeel

De modules omvatten medische informatie (bijvoorbeeld over besmettelijke ziekten), risicobeperking, producten, uitwisseling van spuiten of naargelang de vraag. De Franse Gemeenschap voorziet ook in een opleiding voor ervaringsdeskundigen (druggebruikers of ex-druggebruikers).


37


⇒

De preventie van besmettelijke ziekten

Een NGO heeft een aidspreventieplatform opgericht teneinde projecten op te zetten die zich tot de algemene bevolking richten. Modus Vivendi coördineert de preventie die specifiek gericht is op druggebruikers (gevangenissen inbegrepen). Er worden verschillende diensten aangeboden: •

Opstellen en verspreiden van informatie (onder meer via brochures) over de beschikbare hulpverlening, overdraagbare aandoeningen (AIDS, hepatitis B en C, …) en andere risico’s (voor de gevangenissen is een brochure over het gebruik van medicamenten opgesteld);

•

Flyerkalender met de adressen van de verschillende programma’s voor het uitwisselen van spuiten;

•

De brochure “shooter propre” is gericht op druggebruikers die intraveneus spuiten en biedt informatie over spuiten zonder besmettingsrisico.

Op te merken valt dat de informatiebrochures zijn opgesteld samen met druggebruikers en dat ze zijn aangepast aan de milieus waarop ze zijn gericht. Het initiatief “Boule de neige” (HIV, hepatitis en ander risico’s) dat samengaat met het preventieproject door ervaringsdeskundigen streeft ernaar om via een “snowball”methodologie moeilijk toegankelijke doelgroepen te bereiken. (Ex)-druggebruikers krijgen in het kader van kortetermijncontracten opleidingen (“jobiste”) over HIV, hepatitis of preventie van overdosissen. Na de opleiding keren ze terug naar het terrein om druggebruikers te contacteren, hun boodschap en hun preventiemateriaal te bezorgen en nieuwe kandidaten voor de job te recruteren. Ze worden hierbij geholpen door een vragenlijst, die in tweede instantie gebruikt wordt om gegevens te verzamelen over het gebruik, de gebruikspatronen en het gedrag. De evaluatie van elke interventie gebeurt samen met de ervaringsdeskundigen, zowel collectief als individueel. Elk jaar worden in de Franse Gemeenschap ongeveer 1500 druggebruikers, voornamelijk spuiters, bereikt. “Euro Boule de neige”: Het project is uitgevoerd naar Finland, Griekenland, Italië, Portugal, Spanje en Slovenië18. In 2002 werden snowball-initiatieven opgezet in de gevangenis (gevangenis van Namen). In Brussel is een snowball-initiatief opgezet in verband met stimulerende middelen (XTC, cocaïne, amfetamines).

18

Redactie van een “manuel méthodologique de snowball” en vertaling ervan in het Engels, het Grieks, het Spaans, het Fins, het Portugees, het Sloveens en het Italiaans.


38


2.2. Vlaamse Gemeenschap ⇒

Programma Spuitenruil

Tot eind jaren tachtig vertrok de drughulpverlening in Vlaanderen, net als in de rest van Europa, vanuit een abstinentiemodel. Een dergelijk model had zeker waarde voor een groep gebruikers die gemotiveerd waren om te stoppen. Met de opkomst van de aidsepidemie werd het duidelijke dat er ook nieuwe, aanvullende methodieken moesten ontwikkeld worden, die uitgingen van een zogenaamd ‘schadebeperkend’ model (harm reduction). Deze methodieken richten zich in eerste instantie op het verminderen van de schade van het gebruik (i.p.v. het verminderen van het gebruik zelf). Niet alleen de schade bij de gebruiker zelf, maar de schade die wordt toegebracht aan derden (partners, kinderen, ouders… de maatschappij) wordt in rekening gebracht bij de ontwikkeling van strategieën. Spuitenruil is een duidelijk ‘harm reduction’ initiatief, met als doelstellingen: •

Het voorkomen van besmettelijke aandoeningen (HIV en AIDS, hepatitis B en C) bij injecterende gebruikers, door het verhogen van de beschikbaarheid van injectiemateriaal.

•

Het voorkomen van andere gezondheidsrisico’s (vb. spuitabcessen) door het geven van gerichte preventieboodschappen (naaldhygiëne, gebruik van materiaal…)

•

Voorkomen van besmettinggevaar bij andere groepen van de bevolking (door recuperatie van besmette naalden)

•

Het geven van aanzetten tot meer diepgaande zorgen hulpverlening via gerichte doorverwijzing (drempelverlaging)

Personen die instaan voor spuitenruil mogen niet louter fungeren als ‘menselijke spuitenautomaat’. Hij of zij moet over de nodige competenties bezitten om adviezen te verlenen die de schade aan gezondheid kunnen beperken. De actoren die in aanmerking komen om aan spuitenruil te doen zijn: •

Artsen;

•

Apothekers;

•

Gespecialiseerde drughulpverleners;

•

Straathoekwerkers;

•

Andere diensten die actief zijn in de preventie van besmettelijke aandoeningen.

Elke Vlaamse provincie beschikt over een provinciale coördinator, verbonden aan een plaatselijk Medisch Sociaal Opvangcentrum (MSOC), verantwoordelijk voor de implementatie van spuitenruilprogramma’s bij de lokale actoren. De provinciale coördinatoren worden op hun beurt ondersteund door een Vlaamse coördinator. Elke provincie heeft de mogelijkheid om eigen accenten te leggen in de werking, al naargelang de noden van de doelgroepen. Afstemming gebeurt op een zeswekelijks overleg tussen de Cel Gezondheidsbeleid Drugs

39


provinciale coördinatoren, de Vlaamse coördinator, VAD en De Sleutel. De ontwikkeling van preventiemateriaal en de aankoop van steriel injectiemateriaal en containers gebeurt vanuit een centrale Vlaamse coördinatie. Er is een handleiding voor de spuitenruilprogramma’s opgesteld en verspreid onder alle deelnemers. Die handleiding houdt bijvoorbeeld in: het juridische kader, goede praktijkvoering, besmettelijke ziekten, injectiegebonden gezondheidsproblemen, alternatieve gebruikspraktijken. Naast de organisatie van de eigenlijke spuitenruil staat de coördinator ook in voor de organisatie van een laagdrempelig aanbod inzake screening van vaak voorkomende besmettingen (HIV, HBV, HCV, TBC). Voor diensten die in aanraking komen met zwerfspuiten worden op verzoek vormingen georganiseerd. Ook de samenwerking met ‘peer support’ netwerken van injecterende druggebruikers kan deel uitmaken van een lokale werking. ⇒

Overdosispreventie

Er wordt een lokale opleiding rond “overdosispreventie” voor straathoekwerkers en druggebruikers georganiseerd door de provinciale coördinatoren van de spuitenruilprogramma’s. De druggebruikers worden geselecteerd via reclame en persoonlijke contacten in de laagdrempelige drugdiensten. In Antwerpen worden de gebruikers geselecteerd in nauwe samenwerking met de lokale vereniging van druggebruikers (de enige in het Vlaamse Gewest). Er is tevens een informatiebrochure rond overdosispreventie beschikbaar, die door de drugdiensten, de straathoekwerkers en de spuitenruilprogramma’s wordt verspreid. ⇒

Preventie van besmettelijke ziekten

Beheer van het preventienetwerk door de ervaringsdeskundigen in samenwerking met de straathoekwerkers en het personeel van de spuitenruilprogramma’s. Opleiding en ondersteuning van (ex-) druggebruikers om hun gelijken op te leiden m.b.t. een veiliger druggebruik, de preventie van besmettelijke ziekten, de preventie van overdosissen, enz. De spuitenruilprogramma’s waren oorspronkelijk een onderdeel van de convenant met de VAD. Sinds 2003 hebben de verschillende MSOC’s een aparte convenant met de Administratie Gezondheid. De spuitenruilprogramma’s in de Vlaamse Gemeenschap worden jaarlijks geëvalueerd. Die evaluatie is gebaseerd op een gestructureerde vragenlijst die wordt ingevuld door de druggebruikers die deelnemen aan de ruilprogramma’s. De vragenlijst is toegespitst op risicogedrag, gezondheidsproblemen, de kwaliteit van alle aspecten van spuitenruil en


40


demografische gegevens. In 2002 werden gegevens verzameld voor 145 gebruikers van injectiedrugs. ⇒

Projecten binnen VLASTROV

In 2002 kreeg VLASTROV, een onderafdeling van het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk die instaat voor de ondersteuning van de straathoekwerkers, vanuit de Administratie Gezondheid van de Vlaamse Gemeenschap een project toegewezen. Het project omvatte ondermeer: methodiekontwikkeling, bekendmaking en verspreiding van de werkvorm, vorming, opzetten van registratiesysteem, beleidsbeïnvloedend werk. Einddoel van het project was het aantonen van de meerwaarde van de methodiek straathoekwerk bij het terugdringen van middelengerelateerde gezondheidsschade. Het project liep van 01/10/2002 tot 30/09/2003.

2.3. Duitstalige Gemeenschap Sedert 2001 beheert de ASL 29 instellingen in een netwerk voor een systeem van vroegtijdige opsporing (EWS) met het oog op gegevens over synthetische drugs. Alle middelbare scholen, de regionale brandweerlui, de politie, de geïnteresseerde artsen, de apothekers alsmede de ziekenhuizen worden eveneens geïnformeerd.

2.4. Waalse Gewest In de mate dat de risicobeperking een concept is dat verschillende bevoegdheden van meerdere instanties betreft, heeft het Waalse Gewest in nauwe samenwerking met de Gemeenschap zijn steentje bijgedragen door verschillende initiatieven te ondersteunen : •

Risicobeperking op het festival van Dour door Modus Vivendi in 2001, 2002 en 2003;

•

Opleiding van beroepsmensen in de risicobeperking door Modus Vivendi in 2001, 2002 en 2003;

•

Oprichting en financiering van vaste en mobiele centra voor uitwisseling van spuiten te Charleroi sedert 2002 (Luik heeft reeds een dergelijk instrument via veiligheidscontracten gefinancierd).

Het Waalse Gewest heeft daarenboven in november 2003 een decreet betreffende verslavingen uitgevaardigd teneinde de instrumenten voor hulp, substitutie en risicobeperking over het Waalse grondgebied in het kader van een netwerk te versterken (cfr. hoofdstuk Behandeling).

2.5. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest In Brussel werken de twee Gemeenschappen samen. Het BOM (Brussels Overlegplatform voor Middelengebruik) - Modus Vivendi en de laagdrempelige opvang- en verzorgingscentra – richt zich enkel op spuitenruil in Brussel.


41


In juni 2002 werd in Brussel door verschillende discotheekeigenaars een charter voor “Welzijn binnen het uitgaansleven” ondertekend (Gosuin 2002). De ondertekenaars stemmen er bijvoorbeeld in toe om waterfonteintjes in een chill-out room te plaatsen. Ze werken tevens mee aan de verspreiding van preventieboodschappen. •

De groep "Pilotage stérifix Bruxelles et super seringues" zorgt voor de toegankelijkheid van steriel injectiemateriaal in Brussel;

•

Er zijn lokale platforms (Waals-Brabant, St.-Gillis) rond het thema drugsverslaving georganiseerd;

•

Er worden brunches rond het thema harm reduction georganiseerd voor de Brusselse beroepsmensen.

Er wordt een specifieke opleiding rond harm reduction georganiseerd voor de beroepsmensen in Wallonië en Brussel.

3.

BEHANDELING

3.1. Federaal niveau Op Federaal niveau nemen de FOD Sociale zaken en de FOD Volksgezondheid de druggebruikers ten laste via Staatsorganismen die onder hun voogdij staan en in de eerste plaats de Rijksdienst voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV). De instituties die afhankelijk zijn van deze twee FOD’s kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën : enerzijds de ziekenhuisinstellingen en gelijkgestelde psychiatrische instellingen en anderzijds de instellingen tot functionele revalidatie19. ⇒ De ziekenhuisinstellingen en de gelijkgestelde psychiatrische instellingen

19

20

•

De psychiatrische ziekenhuizen (PZ);

•

De psychiatrische afdelingen in algemene ziekenhuizen (PAAZ);

•

De psychiatrische verzorgingstehuizen geestesstoornissen opnemen;

•

De initiatieven inzake Beschut Wonen (IBW) : de IBW is een leefomgeving in de vorm van een collectieve woongemeenschap (3 tot 10 personen) of van een individuele studio. Die structuur vangt volwassenen met psychosociale of psychiatrische problemen op met het oog op de ontwikkeling van een leefproject in het kader van de plaatselijke gemeenschap20.

(PVT) :

instellingen

die

personen

met

De Ruyver, B., Pelc, I., Casselman, J., Geenens, K., Nicaise, P., From, L., Vander Laenen, F., Meuwissen, K. & Van Dijck, A., Academia Press (Ed) (2004). Drugbeleid in cijfers / La politique des drogues en chiffres, p 87. Guide social. Fiches info : Initiatives d’habitations protégées. Retrieved september 29, 2004, from http://www.guidesocial.be/ infos/info.php?I=22


42


Het is echter nodig om een aantal verduidelijkingen aan te brengen betreffende de reële implicatie van deze instellingen in het domein van bijstand ten aanzien van drugs. Voor wat betreft de algemene ziekenhuizen, lijken deze geen specifieke activiteiten te stellen ten aanzien van drugs, behalve dan binnen de behandeling van aangelegenheden die samenhangen met drugverslaving en/of binnen de spoedopnames. Hetzelfde geldt voor de sector PZT en IBW, die ook geen andere acties dan in uitzonderlijke gevallen stellen binnen het drugsdomein (behalve wanneer dergelijke instelling in dat domein een specialiteitscriterium heeft opgemaakt). Binnen de ziekenhuissector zijn de PZ en PAAZ de meest betrokken actoren in de bijstand aan drugverslaafden. ⇒ Instellingen tot functionele revalidatie

Het RIZIV financiert door middel van de Conventie voor functionele Revalidatie, een aantal zorginstellingen die gespecialiseerd zijn in drugverslaving (wordt verder omschreven in dit hoofdstuk). Men vindt er de belangrijkste categorieën van instellingen in terug21 : de medisch-sociale opvangcentra (MSOC); de dagcentra; de crisisinterventiecentra en de therapeutische gemeenschappen. Naast de bovenbedoelde directe bijdragen komen de publieke overheden ook tussen in de financiering van de gezondheidszorg via subsidiëring van programma’s ter bevordering en preventie van de gezondheid (tabak, alcohol) die onder de bevoegdheid vallen van de Gemeenschappen22. De huisartsen vangen de druggebruikers eveneens op, met name in het kader van de substitutiebehandelingen inzake problematisch gebruik van opiaten. 3.1.1. Rijksdienst voor ziekte- en invaliditeitsverzekering

Verslaafden kunnen (met een tussenkomst van de ziekteverzekering) voor hun behandeling zowel terecht in algemene niet-categoriale voorzieningen als in gespecialiseerde voorzieningen voor verslaafden. ⇒

Algemene niet-categoriale voorzieningen

Het betreft hier verstrekkingen door huisartsen, psychiaters, apothekers, algemene en psychiatrische ziekenhuizen ..., waar de verplichte ziekteverzekering tussenkomt in de kosten in toepassing van de algemene wetgeving dienaangaande. Voor zover een drugsverslaafde verzekerd is bij een ziekenfonds (wat een algemene voorwaarde is) komt hij of zij ook in aanmerking voor deze financiële tussenkomsten. Sommige van de verstrekkingen die deze zorgverstrekkers of voorzieningen aanbieden kunnen specifiek aangewend worden ter behandeling van problematisch druggebruik (raadpleging bij de huisarts die een 21 22

Drugbeleid in cijfers / La politique des drogues en chiffres, p 90. FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu. Gezondheidszorg in België : Verdeling van de financiële middelen voor de gezondheidszorg. Retrieved september 29, 2004, from http://www.health.fgov.be/vesalius/factory/organisation/healthcarestructure/ ggbossb/sgbn.htm


43


substitutiebehandeling voorschrijft, aflevering van substitutiemiddelen door apothekers, opname van een verslaafde in een algemeen ziekenhuis omwille van verslavingsproblemen, opname binnen verslavingsafdelingen van psychiatrische ziekenhuizen, …). Het is op basis van hun gegevens niet mogelijk om te achterhalen welk aandeel in de totale uitgaven voor deze verstrekkingen door de verplichte ziekteverzekering specifiek besteed wordt ter behandeling van drugsverslaving. Waar het RIZIV bevoegd is voor wat de terugbetaling van de tussenkomsten van de medische en paramedische zorgverleners betreft, is Volksgezondheid bevoegd voor het beleid inzake de ziekenhuizen. ⇒

Gespecialiseerde voorzieningen voor drugsverslaafden met een RIZIV-overeenkomst

Via financieringsovereenkomsten die het RIZIV daartoe heeft afgesloten met gespecialiseerde voorzieningen voor drugsverslaafden worden ten behoeve van de patiënten specifieke revalidatieprogramma’s vergoed die zowel een medische als een psychosociale revalidatie van de patiënten beogen. In de periode van 2001 tot 2003 werden in dat opzicht 29 voorzieningen gefinancierd. Een overzichtstabel van deze voorzieningen is opgenomen in bijlage bij dit rapport. De gegevens in deze tabel waren geldig op 31 december 2003. Via de RIZIV-overeenkomsten worden verschillende soorten revalidatieformules vergoed: •

Residentiële programma’s (zowel crisisinterventieprogramma’s als langdurige residentiële programma’s die geen crisisinterventieprogramma’s zijn) ;

•

Ambulante programma’s (zowel ambulante programma’s in groepsverband als individuele begeleiding).

In de overzichtstabel in bijlage is per inrichting aangegeven : •

Welke revalidatieformule(s) van de inrichtingen gefinancierd worden via de RIZIVovereenkomsten. Aan sommige gespecialiseerde RIZIV-voorzieningen voor verslaafden worden via de RIZIV-overeenkomst verschillende revalidatieformules vergoed;

•

Wat de behandelingscapaciteit is per revalidatieformule van elke inrichting (op 31 december 2003). Voor de meeste centra wordt deze capaciteit per dag bepaald, in het geval van de MSOC’s is de capaciteit op weekbasis bepaald;

•

Van welke middelen de patiënten die deze voorzieningen behandelen (primair) afhankelijk zijn (illegale drugs en/of alcohol);

•

Welk budget jaarlijks begroot is voor deze inrichtingen (geldende bedragen op 31 december 2003).


44


In de loop van de periode 2001-2003 heeft het Verzekeringscomité bijkomend met één centrum voor verslaafden een overeenkomst afgesloten, te weten het MSOC van VlaamsBrabant. Het is de bedoeling dat de revalidatieforfaits die de revalidatiecentra voor verslaafden kunnen factureren aan de ziekenfondsen van de patiënten, naast de noodzakelijke werkingskosten, ook de werkelijke personeelskosten van de centra vergoeden. In dat opzicht voorzien de overeenkomsten met de revalidatiecentra voor verslaafden dat het aandeel van de personeelskosten in de revalidatieforfaits, op vraag van de centra, aan de realiteit wordt aangepast, van zodra de werkelijke personeelsuitgaven van een centrum tengevolge van de evolutie van de anciënniteit van het tewerkgestelde personeel, 1 % hoger zouden komen te liggen dan de personeelskosten die begrepen zijn in de prijs van de revalidatieforfaits. In toepassing daarvan zijn in de periode 2001-2003 in het kader van verschillende overeenkomsten met centra voor verslaafden de revalidatieforfaits aangepast. Daarnaast heeft de Regering in zijn begrotingsdoelstellingen voor 2002 en 2003 budgetten gereserveerd voor de uitbreiding van een aantal centra voor drugsverslaafden met een RIZIVovereenkomst. Voor 2002 is in dat opzicht een budgettaire verhoging van 1,027 miljoen euro (41,44 miljoen BEF) op jaarbasis gereserveerd. Vanaf 1 oktober 2003 is specifiek voor de financiering van de MSOC’s een bijkomend jaarlijks budget van 1 miljoen euro vrijgemaakt. Tengevolge van deze budgetverhogingen zal de theoretische behandelingscapaciteit van een aantal RIZIV-centra voor verslaafden toenemen. De aanpassingen van de overeenkomsten die deze uitbreidingen regelen, bevinden zich momenteel nog in de voorbereidingsfase (alleen het sluiten van een overeenkomst met het MSOC van Vlaams Brabant is reeds gerealiseerd). De uitbreidingsdossiers van de meeste MSOC’s en van het centrum ADIC zullen weldra ter goedkeuring voorgelegd worden aan de bevoegde beheerinstanties van het RIZIV. 3.1.2. Pilootprojecten van de FOD Volksgezondheid

⇒

Concept pilootproject

De pilootprojecten zijn projecten die ontworpen zijn om een bepaald zorgmodel en/of zorgorganisatiemodel te testen dat nog niet bestaat in de reguliere gezondheidszorg. Dit model wordt tijdens een bepaalde periode op zijn haalbaarheid getest. Na deze testfase beslist de opdrachtgevende overheid of zij dit model al dan niet zal regulariseren – mits eventueel correcties worden aangebracht – dan wel of ze ervoor opteert een ander model te testen. ⇒

Duur en follow-up van het pilootproject

Meestal loopt een pilootproject 1 jaar. Het pilootproject wordt gedurende zijn looptijd door een begeleidingscomité ondersteund. Bovendien kan het project ook door een wetenschappelijk team worden ondersteund. De evaluatie gebeurt o.a. op basis van de voorlopige verslagen en de eindverslagen van de pilootprojecten, en op basis van de verslagen


45


van het begeleidingscomité en het wetenschappelijk team. Naargelang die evaluatie zal de opdrachtgevende overheid beslissen welk gevolg aan de projecten wordt gegeven. ⇒

Specifieke pilootprojecten m.b.t. drugs

De drie pilootprojecten waarvan sprake vloeien rechtstreeks voort uit bepaalde actiepunten van de Federale Beleidsnota van 2001. Deze Nota stelt vast dat, ondanks het feit dat er in België een zeer verscheiden zorgaanbod bestaat, bepaalde doelgroepen van druggebruikers evenwel niet altijd een beroep kunnen doen op zorg die aangepast is aan hun behoeften23. Drie pilootprojecten werden opgestart: (1) het pilootproject betreffende de implementatie van de functie van zorgcoördinator binnen de overlegplatformen geestelijke gezondheid m.b.t. de behandeling van personen met middelengerelateerde stoornissen ; (2) het pilootproject betreffende de intensieve behandeling van patiënten met een dubbele diagnose; (3) het pilootproject betreffende de uitwerking van crisiseenheden voor personen met middelengerelateerde stoornissen en de implementatie van de functie van case manager in deze eenheden. Einde 2002 zijn deze pilootprojecten van start gegaan voor de periode van één jaar. Alle contracten m.b.t. deze pilootprojecten werden uiteindelijk verlengd tot oktober 2004. Een grondige evaluatie van deze pilootprojecten is voorzien voor 2004. Hieronder vindt u een beschrijving van elk project. ⇒

Zorgcoördinator

Bedoeling van dit project volgens de Federale Beleidsnota van 2001 is een geïntegreerd en globaal zorgaanbod in de vorm van zorgcircuits te verwezenlijken. Het project heeft als titel “De implementatie van de functie van zorgcoördinator binnen de overlegplatforms geestelijke gezondheid m.b.t. de zorg aan personen met middelengerelateerde stoornissen.” De functie van zorgcoördinator bestaat erin het overleg voor de doelgroep op provinciaal niveau te vergemakkelijken, met name door alle nodige en bij het overleg betrokken actoren rond de tafel samen te brengen. Het einddoel is het creëren van zorgcircuits voor de doelgroep van personen met middelengerelateerde stoornissen; zorgcircuits die in de vorm van netwerken zouden moeten kunnen worden geformaliseerd. Het overleg moet minstens alle instellingen en diensten rond de tafel brengen die deel uitmaken van de groep binnen de provincie voor zover ze een relevant zorgaanbod voor de desbetreffende doelgroep organiseren. Het gaat o.a. om:

23

•

De algemene ziekenhuizen die beschikken over een dienst neuropsychiatrie voor observatie en behandeling;

•

De psychiatrische ziekenhuizen;

Federale Regering (2001). Beleidsnota van de Federale Regering betreffende de drugproblematiek, 19 januari 2001. Retreived June 28, 2004 from Gouvernement fédéral, Police fédérale, Web site: http://www.poldoc.be/dailydoc/document/fgov/2001/g010119f.pdf (p.47-53)


46


•

De psychiatrische verzorgingstehuizen;

•

De diensten of centra voor Geestelijke Gezondheidszorg;

•

De inrichtende machten voor Initiatieven Beschut Wonen;

•

Andere actoren die beschikken over voorzieningen, met een RIZIV-overeenkomst en die als doel hebben een specifiek aanbod te organiseren voor de doelgroep in de Geestelijke Gezondheidszorg.

Diverse andere lokale of regionale specifieke zorgeenheden kunnen vanzelfsprekend aan deze lijst worden toegevoegd. In 2002 hebben de overlegplatformen Geestelijke Gezondheid een oproep gedaan aan alle provincies in België, aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Duitstalige Gemeenschap om deel te nemen aan het pilootproject betreffende de implementatie van de functie van zorgcoördinator. Uiteindelijk hebben 9 van de 15 overlegplatformen ervoor geopteerd mee te werken, elk onderverdeeld in een provincie, uitgezonderd de provincie Namen die niet heeft deelgenomen. Het contract loopt van 1 december 2002 tot 30 november 2003. Het werd hernieuwd voor de periode van 1 december 2003 tot 31 oktober 2004. In een aantal van deze provincies bestond reeds een lange geschiedenis aan overleg en projecten rond dit thema. Deze talloze projecten hebben een min of meer belangrijke ervaring opgeleverd, die verder gevaloriseerd kan worden in pilootprojecten rond “zorgcircuits en netwerken”, zoals deze door de Federale Overheid werden opgesteld rond het project zorgcoördinatie. ⇒

Dubbele diagnose

Volgens de voornoemde Beleidsnota hebben clinici de laatste jaren vastgesteld dat er meer en meer patiënten zijn met een dubbele diagnose: ze hebben tegelijkertijd een probleem qua middelengebruik en een psychische stoornis. Welnu, drugsgebruik en psychiatrische aandoeningen zouden elkaar negatief beïnvloeden. Bovendien was het zorgaanbod voor de doelgroep “dubbele diagnose” ontoereikend. Het bleek inderdaad moeilijk deze patiënten op te volgen in zorgprogramma’s voor drugverslaafden (aangezien ze psychische stoornissen vertonen) en in de instellingen van de psychiatrische sector (aangezien ze drugsverslaafd zijn). Deze patiënten zijn bovendien uiterst kwetsbaar en kunnen in geen enkel bestaand zorgaanbod terecht.24 Daarenboven stellen de veldwerkers vast dat wanneer de patiënten in diensten met kenletter A of T worden behandeld, dit de werking van deze diensten kan verzwakken en dat het risico op hervallen van de patiënt veel hoger ligt.

24

Op. cit., blz. 51


47


Er werd dus een pilootproject Intensieve behandeling van patiënten met een dubbele diagnose gelanceerd voor twee eenheden dubbele diagnose. Het bijzondere aan zulke eenheden is dat er voor beide problemen, met name het probleem van het gebruik en de psychotische stoornis, een geïntegreerde, intensieve behandeling, met een personeelsomkadering van 17 VTE voor 10 bedden, wordt aangeboden. Dit pilootproject heeft tot doel de haalbaarheid na te gaan van de eenheden intensieve behandeling voor patiënten met middelengerelateerde stoornissen die ook beantwoorden aan de criteria voor psychotische stoornissen van de DSM-IV. In 2002 werden twee pilootprojecten geselecteerd – CHP de Liège en PZ Sleidinge – op basis van een groep van 14 kandidaten teneinde de eenheid intensieve behandeling voor deze patiënten uit te werken. Het contract liep eerst van 1 oktober 2002 tot en met 30 september 2003. Het werd hernieuwd voor de periode van 1 december 2003 tot 30 september 2004. Om dit zorgaanbod te kunnen genieten, moeten de patiënten een middelengerelateerde en een psychotische stoornis vertonen. Ze mogen geen duidelijke mentale handicap hebben (IQ < 65) of aan een onomkeerbare, chronische pathologie lijden. Het einddoel van de gespecialiseerde behandeling bestaat er in de patiënt na een beperkte periode van intensieve behandeling (6 maanden met een maximale verlenging van 6 maanden) minstens te stabiliseren en vooral de patiënt, in onderling overleg, naar andere ambulante of residentiële centra door te verwijzen teneinde de verdere zorgverlening te kunnen waarborgen. De doelstellingen op individueel vlak zijn: •

Het druggebruik en de ermee samenhangende problemen beperken;

•

De psychiatrische stoornissen stabiliseren;

•

Het algemene functioneringsniveau verbeteren;

•

Specifieke programma’s opstarten met het oog op resocialisatie van de patiënt (life/social skills, werk, wonen, dagelijkse bezigheid,…);

•

De risico’s verminderen m.b.t. het problematisch gebruik van psychotrope substanties.

Net als de andere projecten zal dit pilootproject in 2004 worden geëvalueerd. ⇒

Crisiseenheid en case manager

Het pilootproject “Specifieke crisiseenheid voor personen met middelengerelateerde stoornissen” is er enerzijds gekomen doordat men vaststelde dat drugmisbruik en drugverslaving samen de voornaamste reden vormden voor opname in psychiatrische crisiseenheden. Men heeft ook kunnen vaststellen dat een intensieve en korte therapeutische behandeling van 1.5 tot 5 dagen van patiënten die een beroep deden op de spoedgevallendiensten in 80% van de gevallen een lange ziekenhuisopname kon voorkomen. Anderzijds bleek uit enquêtes en experimenten in België en uit de in het buitenland opgedane Cel Gezondheidsbeleid Drugs

48


expertise dat het wenselijk was de methodologie van het case management in de sector van de drughulpverlening in te voeren25. Case management is een vorm van trajectbegeleiding. Het gaat in casu om de individuele follow-up van sterk verslaafde druggebruikers die reeds verscheidene behandelingen volgden, hervielen en problemen hebben om zich te reïntegreren. De projecten Crisiseenheden en Case manager werden in één project samengebracht teneinde over bijkomende financiële middelen te kunnen beschikken en een eenheid per provincie te kunnen ontwikkelen. Dit pilootproject heeft tot doel in de bestaande zorginstellingen een specifieke crisiseenheid voor druggebruikers te integreren teneinde de verwachtingen en behoeften van de desbetreffende patiënten duidelijk en snel in kaart te brengen, de diagnose te verfijnen en de opvang op middellange termijn efficiënt te organiseren. Dit project richt zich enkel tot patiënten die symptomen vertonen die duidelijk verband houden met het gebruik van een psychoactieve substantie en die zich in een crisissituatie bevinden. De organisatie van het project is gericht op een ziekenhuisopname van korte duur (maximum 5 dagen) vanuit de spoedgevallendienst. De behandeling omvat een multiaxiale evaluatie vanuit verschillende invalshoeken (medisch, psychologisch en sociaal) die door een multidisciplinair gespecialiseerd team wordt uitgevoerd, en dit met de nodige bijsturingen. Vervolgens wordt de druggebruiker naar geschikte diensten en structuren doorverwezen. Het gespecialiseerd multidisciplinair team biedt hem de nuttige hulp aan teneinde het vervolg van de behandeling en de zorgverlening voor te bereiden. Doelstelling van het project is dus, na controle van de acute somatische toestand op de observatie-eenheid, een behandeling te kunnen aanbieden waar de crisissituatie ten gevolge van een middelengerelateerde problematiek kan worden aangepakt om het genezingsproces op gang te brengen. De voornaamste doelstellingen van de gespecialiseerde behandeling zijn dat na deze periode van maximum 5 dagen: •

De patiënt minstens gestabiliseerd is;

•

Hij op basis van overleg tijdens zijn verblijf en na zijn ontslag uit de eenheid naar andere ambulante of residentiële diensten wordt doorverwezen.

Bovendien kan de patiënt met zijn goedkeuring op lange termijn door de case manager worden begeleid die zal zorgen voor de coördinatie van de hulpverlening die door de verschillende partners en externe zorginstellingen wordt aangeboden. De case manager

25

Op. cit., blz. 50


49


verzekert de zorgcontinuïteit tijdens en na opname van de patiënt in de crisiseenheid. Zijn belangrijkste taken zijn: •

De behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de desbetreffende patiënt in kaart brengen;

•

Op basis van die informatie een aantal korte- en lange termijndoelstellingen van het hulpverleningsproces vooropstellen;

•

De patiënt inlichten, raad geven en ondersteunen;

•

De rol van bemiddelaar spelen in geval van een conflictsituatie en de belangen van zijn patiënt verdedigen;

•

De patiënt in contact brengen met en/of begeleiden naar andere diensten;

•

Zorgen voor het tot stand brengen en het aanwenden van hulpmiddelen van de omgeving;

•

Toezien op het hulpverleningsproces (monitoring) en onderzoeken in welke mate de vooropgestelde doelstellingen behaald zijn en of de patiënt tevreden is met de aangeboden hulp (evaluatie).

De voornoemde taken zijn gepland voor elke patiënt met middelengerelateerde stoornissen die in een crisiseenheid opgenomen is. De case manager moet evenwel in de eerste plaats de patiënten opvolgen die hieraan het meeste nood hebben. De case manager kan ook aan Outreaching doen (de patiënt in zijn eigen omgeving opzoeken). De Federale Regering heeft dus de oprichting van negen crisiseenheden gesubsidieerd. De contracten werden reeds 1 maal hernieuwd en lopen van 1 december 2002 tot en met 30 november 2003 en van 1 december 2003 tot 31 oktober 2004. Deze negen crisiseenheden van 4 bedden hebben een personeelsomkadering van 10 VTE en dit voor een intensieve behandeling van maximum 5 dagen. Dit pilootproject zal in 2004 worden geëvalueerd.

3.2. Vlaamse Gemeenschap 3.2.1. De Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg

In een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) kan men terecht voor ambulante, gespecialiseerde hulp bij problemen van psychische, relationele of psychosomatische aard, dus ook inzake middelengebruik. De CGG worden erkend en gesubsidieerd door de Administratie Gezondheidszorg van de Vlaamse Gemeenschap. Zij ziet er op toe dat de vooropgezette resultaten worden gehaald. De mate van specialisatie in begeleiding en behandeling van problematisch middelengebruik verschilt onderling sterk tussen de diverse CGG in Vlaanderen. Enkele centra leggen zich al vele jaren volledig toe op de alcohol-, medicatie-, illegale drug- en/of gokproblematiek. De meeste centra zijn echter niet gespecialiseerd, alhoewel ze deze cliënten wel begeleiden. De laatste jaren is hierin wel een evolutie merkbaar. Door de fusiegolf in deze sector


50


(reorganisatie van 81 onafhankelijke centra naar 21 fusiecentra) beschikken de meeste van de fusiecentra nu over een duidelijk afgebakend “afhankelijkheidsteam”. De behandelingsfinaliteit in alle CGG is het herstel van de gedeeltelijke en/of totale geestelijke gezondheid, inclusief het middelengebruik. Totale abstinentie of op zijn minst het verminderen van het gebruik van één van de middelen is het einddoel van deze begeleidingen. Het aanbod van therapeutische mogelijkheden is erg gedifferentieerd. Er kunnen zowel individuele als relatie-, gezins- en groepstherapieën worden verstrekt. De consultatiefrequentie kan variëren van wekelijks tot maandelijks naargelang de evolutie van de behandeling en de noden van de cliënt. 3.2.2. Vormingsaanbod

Werkwijze® (VAD) is het vormingsaanbod over alcohol en andere drugs dat zich o.a. richt naar hulpverleners uit de categoriale alcohol- en drugsector en uit andere voorzieningen die regelmatig werken met alcohol-, medicatie-, illegale drug-, of gokproblemen. Het vormingsaanbod voor hulpverleners die werken met problematisch middelengebruik is een gedifferentieerd aanbod dat zoveel mogelijk mensen in diverse settings, met diverse vooropleidingen met diverse ervaringen en diverse praktische mogelijkheden wil aanspreken. Daarom zijn er zowel korte opleidingen als een intensieve tweejarige opleiding voorzien. 3.2.3. Platform ‘Zorgcircuit middelenmisbruik’

Dit platformoverleg werd opgestart in 2000 en kreeg een gevolg gedurende de periode 20012003. De doelstellingen van dit overleg zijn : het uitwisselen van ervaringen en knowhow vanuit de verschillende regio’s en het ontwikkelen van een visie over ‘Zorgcircuits middelenmisbruik’. Het bestaat uit mensen vanuit het werkveld, academici, hulpverleners en coördinatoren. Voorlopige resultaten zijn een visietekst en voorbereidend werk voor beleidsadvies in dit domein. 3.2.4. Werkgroep psycho-educatie

Met geïnteresseerde hulpverleners uit de ambulante en residentiële alcohol- en drughulpverlening werd een draaiboek uitgewerkt met methodieken voor de uitvoering van psycho-educatieve activiteiten in de verslavingszorg. De werkgroep startte in 2002 en bestaat uit actieve leden en feedbackgevers. Een pilootversie van het boek werd afgeleverd eind december 2002, waarna een verdere proefdraai van dit document in diverse hulpverleningssettings zal volgen.

3.3. Waalse Gewest Het Waalse Gewest ondersteunde reeds enkele initiatieven, maar het beschikte niet over een juridisch kader om het instrument op samenhangende wijze op zijn grondgebied te organiseren, en waarbij rekening gehouden wordt met initiatieven die van andere autoriteiten uitgaan. Zijn actie is derhalve op drie assen toegespitst : •

Verruiming van zijn steun aan welbepaalde initiatieven;


51


•

Uitwerking van wetgeving inzake de verslaving;

•

Specifiek beleid inzake nicotineverslaving.

3.3.1. Verruiming van de steun aan bestaande initiatieven

De FOD Volksgezondheid ondersteunt een serie projecten voor het bieden van hulp en het verlenen van ambulante zorg aan mensen met verslavingsproblemen door aan bepaalde diensten voor geestelijke gezondheidszorg specifieke opdrachten toe te vertrouwen of (meestal) door kleine verenigingsprojecten inzake hulp en zorg met jaarlijkse subsidies te ondersteunen. Die projecten vindt men vooral in de grote steden. Het beleid van het Waalse Gewest was erop gericht om al die projecten te behouden en er nieuwe op te zetten in de minderbedeelde zones door de nadruk te leggen op partnership en netwerkvorming. Er werden aldus nieuwe diensten opgericht te : •

Couvin : de vzw Le Répit (2000) ;

•

Aarlen : de vzw Acto-lux (2001);

•

Waals-Brabant : Plate-forme de santé mentale (2001) ;

•

Péruwelz en Hainaut : de vzw CAAT (2003).

Over het algemeen is de aan de verschillende projecten inzake verslaving toegekende enveloppe tussen 1999 en 2003 met 80% toegenomen. We noteren eveneens dat het Waalse Gewest de financiering van een reeks initiatieven om hulp te bieden aan verslaafden voortzet via het decreet “Preventie- en nabijheidsplannen” (Plans de prévention et de proximité), en dat op initiatief van de gemeenten. 3.3.2. Het decreet betreffende de netwerken en diensten gespecialiseerd in verslaving

Dit decreet werd door het Waalse Parlement in november 2003 goedgekeurd; het zal in juni 2004 in werking treden. Dit decreet wil de verschillende initiatieven voor hulp en bijstand op bovenlokaal niveau in een netwerk plaatsen om de synergieën te versterken en de leemten te identificeren zodat die zonder gevaar voor overlapping opgevuld kunnen worden alsmede op termijn een echt, plaatselijk, samenhangend en voor de gebruiker toegankelijk gezondheidssysteem oprichten op grond van wat er bestaat. Het wordt opgebouwd op de volgende grote assen : •

Bepaling van 11 zorgzones inzake verslavingen met ongeveer de omvang van een arrondissement met het oog op een billijke verdeling van de middelen en een optimale dekking van het hele grondgebied. Die territoria komen praktisch overeen met die van de “Geïntegreerde diensten voor thuiszorg (GDT)” met het oog op een maximale samenhang met de organisatie van de huisartsenzorg van de eerste lijn. Er wordt maar één netwerk per zone erkend;


52


•

Rekening houden met het geheel van verboden en niet-verboden verslavingen, met inbegrip van tabak, alcohol en gokken;

•

Betrokkenheid van de huisartsen die substitutiemiddelen voorschrijven, groepspraktijken, diensten voor geestelijke gezondheidszorg, ziekenhuizen en diensten gespecialiseerd in verslavingen alsmede elke andere geïnteresseerde actor;

•

Identificatie van het bestaande aanbod en behoeften, verspreiding van de informatie;

•

Opdrachten inzake hulp, zorg bij afkicken en substitutie, risicobeperking, overleg tussen de acteurs, opleiding en intervisie;

•

Uitwerking van een vijfjarenplan per netwerk in overleg met de actoren;

•

Toekenning van een extra financiering voor de coördinatie van elk netwerk waarbij erover gewaakt moet worden dat de coördinatoren van het federale niveau (cfr. punt 3.1.2.) die rol kunnen spelen zodat overlappingen vermeden worden;

•

Er werd een raadgevende commissie opgericht.

Dit decreet komt de door de Federale Overheid genomen initiatieven dus aanvullen en versterken. In de komende maanden worden die netwerken geleidelijk opgezet en kunnen ze samen met de gespecialiseerde diensten erkend worden. De per inwoner voorziene financiering zal geleidelijk verhogen via een inhaalbeweging zodat de minderbedeelde zones geleidelijk op gelijke hoogte van de financieel beter voorziene zones komen, en waarbij de huidige financiering van de bestaande initiatieven gewaarborgd blijft. 3.3.3. Specifiek beleid inzake tabak.

Het Waalse Gewest heeft vroeger nooit een beleid terzake opgezet. De bevoegdheid van het Gewest beperkt zich terzake hoofdzakelijk tot het organiseren van hulp bij afkicken. Gelet op de bijzondere aspecten van die problematiek werd er een bijzonder beleid opgezet dat met name via het decreet in de algemene benadering van de verslavingen geïntegreerd werd. Dat beleid werd in nauw overleg met de belangrijkste terzake actieve organisaties uitgewerkt : •

de “FARES” ;

•

de “SSMG” ;

•

De Vereniging voor bevordering van de gezondheid en duurzame ontwikkeling (L’Association Promotion de la Santé et du Développement Durable);

•

Dienst voor studie en preventie van tabakverslaving (Service d’études et de prévention du Tabagisme) ;

•

De Federatie van groepspraktijken (La Fédération des maisons Médicales) ;

•

Het centrum voor opvoeding van de patiënt (Le Centre d’Education du Patient).


53


In 2002 heeft het Gewest een project van opleiding van groepspraktijken ondersteund wat de oprichting van hulpgroepen m.b.t. het stoppen met roken betreft : het doelpubliek bestond uit kansarme personen, bij wie men het grootste aandeel rokers aantreft. In 2003 : uitwerking van het Waalse plan “gezondheidszorg inzake tabak” (santé en tabac) in nauw overleg met de actoren en de Franse Gemeenschap. In het kader van dat plan werd er in het Waalse gewest de actie “Gratis patch” (Patch gratuit) opgezet. Met die actie wil men de bevolking sensibiliseren en mobiliseren om het roken te laten alsmede de huisartsen ondersteunen bij de belangrijke rol die ze terzake spelen. Bij de evaluatie van die actie zijn de grote noden van de verslaafden bij het afkicken alsmede de grote behoefte aan opleiding bij de huisartsen aan het licht gekomen. Na die actie werd er met name beslist om de opleiding inzake nicotineverslavingen van FARES te financieren alsmede de opleiding van artsenopleiders, die op hun beurt hun confraters op lokaal niveau moeten sensibiliseren en opleiden. Er werd eveneens een initiatief van ondersteuning bij het oprichting van zelfhulpgroepen opgezet.

4.

ONDERZOEK EN EVALUATIE

4.1. Federaal niveau 4.1.1. Studies van de FOD Volksgezondheid

Bepaalde onderzoeken werden rechtstreeks ondersteund door de FOD Volksgezondheid: •

Communicatieplan in het kader van het Early Warning System omtrent het gevaar van drugs in het algemeen CASSELMAN, J., HUPET, P., (2003). Plan de Communication dans le cadre d'un système d'alerte précoce relatif à la dangerosité de toutes les drogues. Brussel : FOD Volksgezondheid.

4.1.2. Studies van het Federaal Wetenschapsbeleid

Op basis van de Federale Beleidsnota van 200126 werden verschillende onderzoeken gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid27 in het kader van Onderzoeksprogramma’s ter ondersteuning van de Federale Beleidsnota inzake de drugsproblematiek. Al deze studies werden opgevolgd door de FOD Volksgezondheid. Hieronder worden alle onderzoeken hernomen, zelfs wanneer ze een minder directe band hebben met volksgezondheid.

26

27

Federale Overheid (2001). Beleidsnota van de Federale Overheid inzake de drugproblematiek, 19 januari 2001. Retreived June 28, 2004 from Gouvernement fédéral, Police fédérale, Web site : http ://www.poldoc.be/dailydoc/document/fgov/2001/g010119f.pdf Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid. Het Federaal Wetenschapsbeleid noemde voorheen "Dienst voor Wetenschappelijke, Technische en Culturele aangelegenheden.” of “DWTC”. www.belspo.be


54


⇒

In het kader van de Federale Beleidsnota 2001 Onderzoeken die werden opgestart in 2002 en beëindigd in 2003

•

Substitutiebehandeling in België: ontwikkeling van een model ter evaluatie van de verschillende types van voorzieningen en van de patiënten Prof. dr. Casselman J. (KUL) en Prof. dr. Pelc I. (ULB)

•

Actie-Onderzoek over de aflevering van methadon in de publieke officina in België M. Brohée J.-P. L'Association Pharmaceutique Belge (APB)

•

Drugs en overlast. Studie van het fenomeen, de beheersing en de effecten van druggerelateerde overlast en dit vanuit verschillende invalshoeken Prof. dr. Ponsaers P. (RUG); Prof. dr. De Ruyver B. (RUG); Prof. dr. Decorte T. (RUG)

•

Voorspellende waarde van een geïntegreerd kwetsbaarheidsmodel gebaseerd op een Nederlandse en Franse aanpassing van de ASAM-criteria bij de keuze van de behandeling van drugsgebruikers Prof. dr. Ansseau M. (ULG)

•

Haalbaarheidsonderzoek voor de evaluatie van behandelcentra voor patiënten met dubbeldiagnose Prof. dr. Sabbe B. (UIA)

•

Psychiatrische effecten van cannabisgebruik: een wetenschappelijke resultaten en onderzoeksmethoden

kritische

analyse

van

Prof. dr. Peuskens J. (KUL) Onderzoeken die werden opgestart in 2003 en eindigen in 2004

•

Substitutiebehandeling in België: ontwikkelen van een model ter evaluatie van de verschillende types van voorzieningen en van de patiënten (Fase II) Prof. dr. Casselman J. (KUL); Prof. dr. Pelc I. (ULB)

•

Onderzoek naar de effectiviteit van behandelingsprogramma’s, specifiek voor patiënten met een dubbele diagnose Prof. dr. Sabbe B. (UIA)

•

Meta-analyse van de impact van lokale projecten drugoverlast (METAN) Prof. dr. Ponsaers P. (RUG); Prof. dr. De Ruyver B. (RUG); Prof. dr. Macquet C. (ULG); Prof. dr. Lemaître A. (ULG)

•

Gecontroleerde heroïneverstrekking : haalbaarheidsonderzoek en opvolging (DHCo) Prof. dr. Ansseau M. (ULG) ; Prof. dr. Lemaître A. (ULG)

•

Problematisch gebruik van drugs


55


Prof. dr. Kaminski D. (UCL); Prof. dr. Decorte T. (RUG) •

Case management in de verslavingszorg en binnen de justitiële sector Prof. dr. De Ruyver B. (RUG); Prof. dr. Broekaert E. (RUG)

•

Uitwerken van een methodiek voor de evaluatie van het drugsbeleid in België, in de sector gezondheid Prof. dr. Annemans L. (RUG)

•

Meta-analyse van het onderzoek naar de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het medicinaal gebruik van cannabis Prof. dr. Sabbe B. (UIA)

•

Actie-onderzoek naar de aflevering van methadon in België en de rol van de apothekers in de officina tegenover de verslaafden M. Brohée J.-P. L'Association Pharmaceutique Belge (APB)

Onderzoeken waarvan de oproep tot voorstellen in 2003 werd gelanceerd

In het kader van een oproep in 2003 voor het Onderzoeksprogramma ter ondersteuning van de Federale Beleidsnota Drugs – Derde oproep van het Federaal Wetenschapsbeleid, heeft de FOD Volksgezondheid zes voorstellen aangebracht voor onderzoeken binnen het evaluatiedomein en het domein ter ondersteuning van het beleid. Deze voorstellen werden tevens ter advies voorgelegd aan de CGD. De gekozen kandidaten zullen hun onderzoek starten in oktober 2004. Het betreft volgende voorstellen: •

Onderzoek naar de doeltreffendheid en de doelmatigheid van verschillende producten die gebruikt worden in het kader van een substitutietherapie;

•

Evaluatie van behandelingsprogramma’s van druggebruikers in intra- en in extramurale settings;

•

Ontwikkeling van richtlijnen voor de behandeling van patiënten die opgenomen zijn in residentiële settings en drugs gebruiken;

•

Longitudinaal onderzoek naar de effecten van cannabis op de gezondheid (fysisch en mentaal) en op het sociaal functioneren bij nieuwe gebruikers ;

•

Opnamepolitiek, behandeling en populatie in klassieke residentiële settings en in instellingen voor verslavingszorg;

•

Methodologie voor de evaluatie van de preventiecampagnes met betrekking tot benzodiazepines.

4.1.3. Andere

Voor het ontstaan van de Federale Beleidsnota Drugs 2001, werd reeds een evaluatieonderzoek gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid:


56


•

Evaluatie van de medisch-sociale opvangcentra voor druggebruikers Pelc, I., De Ruyver, B., Casselman, J., Noirfalise, A., Macquet, C. & al. Evaluatie van de medisch-sociale opvangcentra voor druggebruikers, Algemeen rapport, Federaal Wetenschapsbeleid, Brussel, 2001

4.2. Vlaamse Gemeenschap 4.2.1. Dossiers

Gedurende de periode 2001-2003 heeft de VAD een aantal dossiers rond bepaalde drugthema’s afgewerkt. Deze dossiers omvatten vooral informatie over wetgeving, productinformatie, inhoud van de begrippen en de concrete projecten. De verschillende dossiers die gedurende deze periode gerealiseerd werden worden hieronder kort opgesomd. Ze zijn ter beschikking bij de VAD. •

Cannabis : visie op cannabis vanuit de gespecialiseerde drugssector;

•

Harm reduction : dit dossier behandelt 3 specifieke thema’s die gelinkt zijn aan harm reduction, met name pill testing, betaling van gebruikers van illegale drugs voor hun medewerking aan wetenschappelijk onderzoek en gecontroleerde heroïneverstrekking;

•

Suïcide;

•

Gokken : wetgeving, hulpverlening en preventie inzake kansspelen;

•

Alcopops : wetgeving en definiëring van het begrip;

•

Smart drugs : maatschappelijke context, wettelijk kader, overzicht van nieuwe producten, tendensen, prevalentie;

•

Alcohol;

•

Psychofarmaca: benzodiazepines, antidepressiva en pijnstillers.

4.2.2. Onderzoeksprojecten en studies

•

Schatting van alcoholgebruik/misbruik in Vlaanderen en België (2002).

•

Alcohol- en druggebruik in de Bijzondere Jeugdzorg. Vragen over aanpak en begeleiding anno 2002.

•

Exploratief onderzoek naar zorgbehoeften van een aantal druggebruikers en hun tevredenheid over het bestaande hulpverleningsaanbod (2002).

•

Verkennend onderzoek over de relatie tussen alcohol en nicotine (2002).

•

Groepsdynamiek en interactiemechanismen bij amfetaminegebruikers (2002).

•

Alcohol, illegale drugs, medicatie en gokken. Recente ontwikkelingen in Vlaanderen 2001.


57


4.3. Franse Gemeenschap

5.

•

Pascale JAMOULLE, Drogues de Rue, récits et styles de vie, De Boeck, 2000.

•

Alain VANTHOURNHOUT, Techno, rêves… et drogues ? Rencontrer les jeunes dans les nouveaux lieux d’extase, De Boeck, 2001.

•

Gilles HACOURT, Ecstasy, Pilules sans ordonnances, Usages et usagers de nouvelles drogues de synthèse, L’Harmattan, 2002.

•

Pascale JAMOULLE, La débrouille des familles, Récits de vies traversées par les drogues et les conduites à risque, De Boeck, 2002.

•

Danielle Piette & al, La santé et le bien-être des jeunes d’âge scolaire, Quoi de neuf depuis 1994 ?, Université Libre de Bruxelles, décembre2003. Disponible sur le site www.ulb.ac.be/esp/promes

•

Pascale JAMOULLE, Une anthropologie des conduites à risque dans les zones marquées par la précarité, (à paraître en 2004).

INFORMATIESYSTEMEN

5.1. Systemen waaraan de Federale Regering en federale entiteiten deelnemen 5.1.1. Programma “Drugs” van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Nationaal

Focal Point REITOX 28 Het programma “Drugs” van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid moet aan bepaalde verplichtingen voldoen:

28

•

Nationale verplichtingen zoals beschreven in de “Beleidsnota van de Federale Regering m.b.t. de drugproblematiek” van 19 januari 2001, hoofdstukken “Belgisch Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving” en “Vroegtijdig Waarschuwingssysteem”;

•

Internationale verplichtingen in het kader van de opdrachten van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (EWDD; EEG-verordening nr. 302/93 van de Europese Raad van 8 februari 1993, die past in het algemeen kader van het Verdrag van Maastricht) aangezien het programma de rol van Belgisch Focal Point van het Europees Informatienetwerk over Drugs en Drugsverslaving (REITOX) vervult. Vier in drugs gespecialiseerde centra die zijn aangewezen door de Gemeenschap of het Gewest waar ze zijn gevestigd, vervullen de taak van Sub-Focal Points. De Sub-Focal Points zijn de ASL voor de Duitstalige Gemeenschap, OTB-CTB voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Eurotox voor de Franse Gemeenschap en de VAD voor de Vlaamse Gemeenschap.

http://www.iph.fgov.be/epidemio/epifr/index15.htm


58


Om aan die verplichtingen te voldoen, werden in het kader van het programma “Drugs” volgende activiteiten ontwikkeld: ⇒

Voortzetting van de ontwikkeling van een Belgisch Informatienetwerk bestaande uit bij de problematiek betrokken partners en instandhouding van een permanente band tussen het EWDD en het Belgisch Informatienetwerk

Het betreft hier vooral het deelnemen aan de ontwikkeling van het Europees netwerk: heel concreet betekent dit contacten onderhouden en deelnemen aan de vergaderingen met de vertegenwoordigers van de Europese Focal Points, de verantwoordelijken van het EWDD, de Belgische leden van de Raad van Beheer en het Wetenschappelijk Comité van het EWDD alsook de informatie verspreiden die door het EWDD en het Focal Point wordt gepubliceerd en dit zowel naar de Belgische als naar Europese partners toe. Het Focal Point en de Sub-Focal Points nemen actief deel aan de verspreiding van hun publicaties alsook van die van het EWDD. Het komt erop aan:

⇒

•

De publicaties onder de nationale en regionale organen, de NGO’s en de beroepsbeoefenaars te verspreiden;

•

Deel te nemen aan de publicatie van het jaarverslag van het EWDD (verspreiding van het jaarverslag en perscommuniqués, antwoorden op de vragen van de journalisten en opvolgen van contacten, krantenknipsels).

Inzamelen, analyse, synthese en verspreiding van gegevens betreffende het drugfenomeen

1. Schatting van de prevalentie van het druggebruik onder de algemene bevolking Gegevens betreffende de frequentie van het gebruik van cannabis, ecstasy en amfetamines binnen de algemene bevolking werden tijdens de Nationale Gezondheidsenquête door interview verzameld in 2001, en dat op een representatieve steekproef van meer dan 12.000 personen. 2. Indicator voor de vraag naar behandeling De verschillende systemen voor registratie van gegevens m.b.t. de druggebruikers in behandeling werden geïnventariseerd. In deze inventaris zijn zowel de gespecialiseerde als de niet-gespecialiseerde centra opgenomen. Elk systeem werd ook getest wat betreft het bereik ervan en de conformiteit van de ingezamelde gegevens met de variabelen die door het EWDD via het TDI-protocol (Treatment Demand Indicator) worden gevraagd. Uit de studie blijkt dat op nationaal niveau geen relevante statistieken m.b.t. de variabelen van het Europese TDI-protocol kunnen worden uitgewerkt. Deze situatie is vooral te wijten aan de grote diversiteit aan informatiesystemen. In de studie worden enkele denksporen voorgesteld om de situatie te verbeteren. 3. Schatting van de nationale prevalentie van het problematisch druggebruik Er werd een studie uitgevoerd met betrekking tot de patronen van gebruik, de risico's voor de gezondheid en de behoeften van de heroïnegebruikers. Het veldonderzoek, waarbij de Cel Gezondheidsbeleid Drugs

59


samenstelling van de steekproef gebeurde via de zogenaamde "snowball sampling", werd gerealiseerd in 2002. Het gaat om een samenwerking tussen het programma "Drugs" van het WIV, "Free Clinic"/ “Street Wise” en "Modus Vivendi". 4. Schatting van de lokale prevalentie van problematisch druggebruik Er werd een haalbaarheidsstudie gerealiseerd in 2002 over het gebruik van de "Capturerecapture"-methode met het doel het aantal problematische druggebruikers in de stad Charleroi te schatten. 5. Schatting van de incidentie van problematisch druggebruik De verschillende fases in het leven van een problematische druggebruiker waren onderwerp van een mathematische modelvorming van het fenomeen. De toepassing van dit model op de Belgische gegevens zou België in staat moeten stellen de vermoedelijke evolutie te voorspellen van de incidentie van het problematisch druggebruik voor de komende 20 jaren. 6. druggerelateerde infectieziekten Er werd informatie verzameld die betrekking heeft op de prevalentie van HIV alsook van hepatitis B en C onder de intraveneuze druggebruikers. Er werd een studie uitgevoerd met betrekking tot patronen van gebruik, de risico's voor de gezondheid (onder andere via zelfgerapporteerde gegevens over HIV en hepatitis B en C) en de vraag naar gezondheidszorg van heroïnegebruikers. In 2002 werd het veldonderzoek gerealiseerd (cfr. hierboven “schatting van de prevalentie van het problematisch druggebruik”). 7. Druggerelateerde sterfte De mortaliteitstatistieken van het Nationaal Instituut voor de Statistiek werden volgens de nieuwe richtlijnen van het EWDD voor de periode 1991-1997 verwerkt. Er werd een studie uitgevoerd met betrekking tot de mortaliteitsgegevens die tijdens de periode 19871997 werden geregistreerd teneinde de evolutie in de tijd op basis van de leeftijd, het geslacht en de Gewesten/Gemeenschappen te verduidelijken. ⇒

Ontwikkeling van een snel waarschuwingssysteem inzake drugs

Er werd een systeem voor de inzameling en uitwisseling van informatie ontwikkeld en de banden met de bestaande netwerken, telefonische hulplijnen en toxicologen werden versterkt. Hierbij werden twee netwerken van laboratoria ingevoerd: 1. een eerste waar psychoactieve substanties worden geanalyseerd en 2. een tweede waar analyses van klinische stalen worden verricht. De analyseresultaten van deze psychoactieve substanties worden in een gegevensbank ingevoerd.


60


Teneinde de inzameling van de analyseresultaten van de toxicologische laboratoria te versnellen en te vergemakkelijken, werd een interactieve en geïnformatiseerde gegevensbank ontwikkeld. ⇒

Implementatie van het REITOX-programma

In het kader van het programma “Drugs”, dat als Focal Point fungeert, worden samen met de programmapartners de door het Europees Waarnemingscentrum gevraagde documenten uitgewerkt, zoals het jaarverslag en de standaardtabellen. Het Focal Point neemt ook deel aan de uitvoering van de verschillende hoofdtaken. De hoofdtaken zijn: 1. Bijwerken van het verslag betreffende de stand van zaken m.b.t. het drugfenomeen in België; 2. Actieve deelname aan het elektronisch informatiesysteem EDDRA “Informatieuitwisseling betreffende de activiteiten om de vraag naar drugs terug te dringen” ; 3. Deelname, op nationaal vlak, aan het snel waarschuwingssysteem inzake synthetische drugs in het kader van het “Gemeenschappelijk optreden van 16 juni 1997 gebaseerd op het artikel K.3 van het verdrag van de Europese Unie, betreffende de informatieuitwisseling, de evaluatie van de risico’s en de controle van nieuwe synthetische drugs”; 4. Deelname aan de geleidelijke invoering van vijf epidemiologische sleutelindicatoren. Het werk bestaat vooral uit : 1. Het inzamelen, analyseren en synthetiseren van epidemiologische gegevens m.b.t. het druggebruik en de gevolgen ervan, voor het jaarverslag en de standaardtabellen; 2. Het consolideren van de informatiesystemen d.m.v. netwerken van onderzoekers teneinde de inzameling, analyse en uitwisseling van kwalitatieve en kwantitatieve gegevens te verbeteren; 3. Het tot een goed einde brengen van onderzoeksprojecten. Wat de gegevensbank EDDRA betreft, heeft België 18 projecten ingevoerd. Het Focal Point heeft het EWDD regelmatig ingelicht over de geboekte vooruitgang, de organisatie van de gegevensinzameling en –uitwisseling en de detectie van nieuwe synthetische drugs in België. 5.1.2. Early Warning System

Het Early Warning System29 30 (EWS) of vroegtijdig waarschuwingssysteem heeft tot doel de nieuwe synthetische drugs (NSD) in een vroegtijdige fase op te sporen – zo snel mogelijk 29

E. Leus, D. Walckiers (2002). Early warning system on drugs at public health level in belgium. Progress report November 2002. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Verslag 2002 – 029


61


nadat ze op de markt zijn gebracht – en de informatie over deze drugs te verspreiden. In België houdt het EWS zich niet enkel bezig met nieuwe synthetische drugs maar ook met alle illegale drugs die uitzonderlijk gevaarlijk zijn (drugs die blijvende letsels, een coma of overlijden veroorzaken). Het EWS werd opgericht ten gevolge van de ‘Joint Action’ betreffende de uitwisseling van informatie, de evaluatie van de risico’s en de controle op de nieuwe synthetische drugs, goedgekeurd door de Raad van de Europese Unie op 16 juni 199731. De nieuwe synthetische drugs worden gedefinieerd in deze ‘Joint Action’ als drugs die niet op de lijsten van de Conventie van de Verenigde Naties van 1971 betreffende psychotrope substanties voorkomen, en die een ernstige bedreiging vormen voor de volksgezondheid zoals de substanties opgesomd in de lijsten I of II van diezelfde Conventie en een beperkt therapeutisch effect hebben. Dit verdrag heeft tot doel een snel informatie-uitwisselingsysteem omtrent nieuwe synthetische drugs te creëren en de risico’s die zij meedragen te evalueren teneinde deze nieuwe synthetische drugs onder controlemaatregelen te plaatsen in alle Europese Lidstaten. Deze ‘Joint Action’ beoogt dus in fine de verspreiding van het gebruik van en de handel in potentieel gevaarlijke substanties te voorkomen. Maar het Belgische EWS heeft ook andere doelstellingen die los staan van deze van het Europees systeem. De informatie over de nieuwe synthetische drugs wordt inderdaad niet enkel aan het EWDD toegezonden, maar tezelfdertijd ook aan de Belgische partners van het EWS. Deze partners zijn de vier Sub-Focal Points (VAD, Eurotox, ASL en OTB-CTB), de kabinetten van de bevoegde Ministers, de klinische, forensische en toxicologische laboratoria, de Farmaceutische Inspectie, de hulplijnen (Druglijn, InforDrogue, Antigifcentrum), de gerechtelijke en politionele instanties en de Belgische vertegenwoordiging in het beheer en wetenschappelijk comité van het EWDD. De meldingen worden ook doorgestuurd naar hospitalen. Bovendien concentreert het Belgische EWS zich niet enkel op de nieuwe synthetische drugs aangezien elke potentieel gevaarlijke substantie (dat een blijvend letstel, een coma of overlijden kan veroorzaken) het voorwerp van een vroegtijdige waarschuwing kan uitmaken. Er bestaan verschillende kanalen om informatie te verkrijgen: •

30

31

De informatie m.b.t. drugs: het Focal Point heeft in 1999 besloten om een gegevensbank op te richten met de analyseresultaten van alle drugs, dus niet enkel van de synthetische drugs. Bedoeling was een netwerk van laboratoria op te richten teneinde op een regelmatige en systematische basis informatie te verzamelen. De gegevensregistratie zou op die manier een routine worden en de nieuwe drugs zouden gemakkelijker en sneller kunnen worden geïdentificeerd. De deelname moest op vrijwillige, anonieme en nietbetaalde basis gebeuren. Er werd een onderscheid gemaakt tussen toxicologische

E. Leus, A. Desmet, D. Walckiers. (2001). Development of the Early Warning System on new synthetic drugs at public health level in Belgium. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Verslag 2001 – 007. Journal official L167, 25.06.1997


62


laboratoria – die analyses uitvoeren en chemische informatie verschaffen over drugs en de fysische kenmerken ervan – en de klinische laboratoria – die analyses verrichten over klinische stalen zoals bloed of urine van druggebruikers en klinische informatie verschaffen over de symptomen en gevolgen van het gebruik van drugs. De nadruk werd gelegd op de ontwikkeling van een netwerk van toxicologische laboratoria. Er werd een gestandaardiseerd formulier voor de officiële kennisgeving van de resultaten van de geanalyseerde drugs opgesteld. Dat diende minstens twee maal per jaar aan het Focal Point worden toegestuurd, dat daarna een verslag over de ingezamelde gegevens zou opmaken. De gegevensinzameling begon in januari 1999. Een formulier voor de klinische laboratoria werd tevens uitgewerkt. Om een beter zicht te krijgen op de samenstelling van de drugs die in omloop zijn, heeft het Belgisch REITOX Focal Point in 2002 een project gelanceerd omtrent de in beslag genomen drugs en dit in samenwerking met de Federale Overheidsdienst Justitie, de Federale Politie en enkele toxicologische laboratoria. Op die manier onderzoekt men op een actieve wijze de bijzonder gevaarlijke drugs en de nieuwe synthetische drugs die op de markt verschijnen. Dit project zou verder uitgebreid worden naar het hele Belgische grondgebied. •

Medische informatie en informatie over druggerelateerde spoedgevallen: deze informatie kan dienen om de gevolgen voor de gezondheid van de druggebruiker na te gaan alsook de tendensen te volgen. De informatiebronnen zijn de dienst spoedgevallen en in zekere mate het Antigifcentrum en de hulplijnen.

•

Sociale en culturele informatie m.b.t. het druggebruik : het EWS heeft ook als doel sociale en culturele informatie over de nieuwe synthetische drugs in te zamelen en te verspreiden. Het is de bedoeling om een sociaal-cultureel netwerk te ontwikkelen teneinde uitwisseling van sociaal-culturele informatie tussen het Focal Point en de terreinwerkers via de Sub-Focal Points tot stand te brengen. De informatie is hier dus afkomstig van de gebruikers en hulpverleners op het terrein. Belangrijke informatiebronnen vormen het Antigifcentrum en de drughulplijnen die informatie omtrent de oproepen van personen in nood of die informatie vragen, inzamelen. Het is evenwel niet gemakkelijk om op die manier nieuwe synthetische drugs op te sporen aangezien de gebruikers de chemische samenstelling niet kennen van de drugs die ze gebruiken. Tot slot kan ook in de pers informatie worden teruggevonden maar deze moet grondig nagegaan worden op de juistheid ervan.

Voor het versturen van waarschuwingsberichten is een bijzondere procedure uitgewerkt32.

32

Eindrapport van de interkabinettengroep teneinde het in uitvoering brengen van de beslissing van de Ministerraad (2001 A71760.118) van 31 augustus 2001 inzake “PMA drugs en de communicatie door Volksgezondheid”, van 26 november 2001.


63


⇒

Waarschuwingen inzake NSD NSD, voor het eerst in België gedetecteerd

Indien een NSD voor het eerst door een laboratorium in België wordt gedetecteerd, neemt het Focal Point onmiddellijk contact op met het EWDD om na te gaan of er meer informatie over de stof beschikbaar is op Europees niveau. Ondertussen wordt zo snel mogelijk informatie verzameld over de kenmerken van het monster, de beschikbaarheid van de stof, de plaats van inbeslagneming en de aanverwante symptomen. Indien er geen informatie over de stof beschikbaar is op Europees niveau, wordt op het internet naar informatie gezocht. In geval van een stof die naar alle waarschijnlijkheid geen ernstige bedreiging voor de volksgezondheid vormt, worden de Belgische EWS-partners33 en het EWDD via e-mail of fax gewaarschuwd. Zoals in het voorgaande geval wordt aan de toxicologische laboratoria, de Sub-Focal Points en de hulplijnen gevraagd of zij meer informatie over de stof kunnen verschaffen. Nadat men eerst informatie bij de EWS-partners en het EWDD heeft ingewonnen en de literatuur op basisinformatie heeft doorzocht, ontvangt het gehele EWS-netwerk, het EWDD en de media de meest volledige informatie die op dat moment beschikbaar is. Het EWDD kan de andere Europese landen waarschuwen. In geval van een stof die een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid zou kunnen vormen (overlijden, coma, blijvende verwondingen), wordt het nationale EWS netwerk34 via e-mail of fax gewaarschuwd, net zoals het EWDD en de media. Er wordt aan het laboratoriumnetwerk gevraagd of er laboratoria zijn die deze stof reeds hebben gedetecteerd. De laboratoria ontvangen technische informatie en er wordt hun dringend verzocht om in de toekomst extra aandacht aan de stof te besteden. Er wordt aan de spoeddiensten gevraagd informatie te verschaffen over de symptomen die optreden in geval van overdosis en aan de Sub-Focal Points en het Antigifcentrum wordt gevraagd of zij informatie ontvangen hebben via hun telefonische hulplijnen (“Druglijn” en “Infor-drogues” voor de Sub-Focal Points) of via preventie- en behandelingscentra. Het EWDD kan de andere Europese landen op de hoogte brengen en hun om informatie vragen teneinde te beslissen over een risicoanalyse van de stof, zoals hieronder beschreven. Indien het gaat om een nieuwe synthetische drug zoals omschreven in JA 16/06/1997, kan het EWDD de andere Europese landen opdragen meer gegevens over de stof in kwestie te verzamelen. Op basis van de verzamelde informatie maakt het EWDD een risico-evaluatie om te beslissen of het product onder de “Convention on Psychotropic Substances” van de Verenigde Naties uit 1971 valt. De informatie wordt tegelijkertijd in de vorm van een feitenoverzicht binnen het EWS-netwerk verspreid. 33

34

Dit zijn de Sub-Focal Points, het laboratoriumnetwerk, de telefonische hulplijnen en het Antigifcentrum. Deze instellingen helpen het Drugsprogramma informatie te verzamelen over drugs en druggebruik in België. Andere partners zijn de Kabinetten van de Minister van Volksgezondheid en de Minister van Justitie, de Farmaceutische Inspectie, gerecht en politie, de administratie bevoegd voor volksgezondheid en de Belgische vertegenwoordigers van het Management Board en het Scientific Committee van het EWDD Belgische EWS-partners en ziekenhuizen


64


Via de Sub-Focal Points bereikt de informatie preventie- en behandelingsorganisaties en op die manier ook gebruikers. De VAD verspreidt ook berichten over nieuwe synthetische drugs via haar nieuwsbrief ‘EWS’, Eurotox verstuurt e-mails met de informatie en verspreidt berichten via haar nieuwsbrief ‘Brèves de comptoir’. NSD, reeds in België gedetecteerd en opnieuw gevonden

Indien het niet de eerste keer is dat een specifieke NSD die een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid vormt, in België wordt gedetecteerd, zijn er drie criteria om te beslissen of er al dan niet een waarschuwing wordt verstuurd: kenmerken van de drug, tijd en plaats. Indien het drugmonster dat de NSD bevat andere kenmerken heeft dan in het vorige geval, moet een waarschuwing worden verstuurd. Indien het gaat om een drugmonster met dezelfde kenmerken en de vorige waarschuwing meer dan drie maanden geleden is verzonden, worden het EWS-netwerk, het EWDD en de media opnieuw ingelicht. Indien de waarschuwing recenter is, dan maakt de plaats van inbeslagneming of intoxicatie het verschil. Indien die plaats 50 km van de vorige verwijderd is, wordt er een waarschuwing verstuurd. In alle andere gevallen wordt de informatie enkel vermeld in de ‘Progress reports’ van het EWDD. ⇒

Andere waarschuwingen

Indien een waarschuwing geen betrekking heeft op ‘nieuwe’ synthetische drugs, maar bijvoorbeeld op hoge dosissen van reeds bekende drugs of gevaarlijke additieven, gaat men op dezelfde manier te werk als voor de NSD. ⇒

Andere informatie die via het Belgische EWS wordt verspreid

Informatie over stoffen die in andere Europese landen circuleren die het Focal Point via het EWDD bereikt en algemene informatie van Belgische partners wordt ook naar de partners van het EWS-netwerk doorgestuurd. Indien een stof in een andere EU-lidstaat wordt gedetecteerd, kan het Belgische Focal Point de partners van het EWS-netwerk vragen informatie over die stof te verstrekken. Verslagen m.b.t. de risicoanalyse van synthetische stoffen in het kader van de JA inzake NSD worden ook naar de Belgische partners gestuurd.

5.2. Federale Overheid 5.2.1. Focal Point35

Het Focal Point is ondergebracht in het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid en wordt door de Franse Gemeenschap en de federale Regering gefinancierd. Het heeft als taak de vragen van het EWDD te beantwoorden, epidemiologische gegevens over drugs in te zamelen en te synthetiseren en te zorgen voor de informatieverdeling zowel tussen de Belgische partners als tussen die partners en het EWDD.

35

http://www.iph.fgov.be/epidemio/epifr/PROG15.HTM


65


Het oefent dus een permanente opdracht van globale en multidisciplinaire expertise uit. Haar opdracht is beschreven in punt 5.1.1. Programma “Drugs” van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Nationaal Focal Point REITOX. 5.2.2. Minimale Psychiatrische Gegevens

De Minimale Psychiatrische Gegevens36 (MPG) is een registratiesysteem, dat door de FOD Volksgezondheid wordt beheerd en dat gebaseerd is op de categorieën van de DSM-IV37. Dit systeem zamelt die gegevens in betreffende de psychiatrische behandelingen die binnen de zorginstellingen worden gesteld, met name wat de middelengerelateerde stoornissen betreft. Dit systeem is sinds 1996 verplicht in de Psychiatrische Ziekenhuizen (PZ) en de Psychiatrische Diensten van de Algemene Ziekenhuizen (PAAZ). Sinds 1998 is het ook verplicht voor de Psychiatrische Verzorgingstehuizen (PVT) en de Initiatieven Beschut Wonen (IBW). De MPG-registratie bedraagt de totaliteit van het medisch-psychiatrisch verblijf van de patiënt. Er is een registratie in het begin van het verblijf, bij iedere verschillende behandelingsperiode alsook op het einde van het verblijf. De registratie omvat onder andere: •

De sociaal-demografische gegevens van de patiënt;

•

De diagnose en de problemen m.b.t. de opname;

•

De objectieven die gevolgd worden door de therapeutische equipe;

•

De gegevens betreffende de behandelingen;

•

De diagnose en de residuele problemen bij het ontslag;

•

De therapeutische objectieven van de voorgestelde opvolging.

De belangrijkste doelstelling van de MPG is het voor de overheden mogelijk maken een beleid te ontwikkelen dat aangepast is aan de situatie en gebaseerd is op de epidemiologische gegevens voor wat betreft:

36 37

•

Het vaststellen van de noden inzake psychiatrische uitrusting;

•

De definiëring van de kwalitatieve en kwantitatieve erkenningsnormen voor ziekenhuizen en psychiatrische diensten, binnen de PVT en IBW;

•

De organisatie van financiering voor ziekenhuizen en psychiatrische diensten, PVT en IBW, met hierbij inbegrepen de controle op de efficiënte aanwending van de uitkeringen van staatsfondsen.

http://www.health.fgov.be/vesalius/devnew/FR/prof/regsys/mpg/index.htm American Psychiatric Association (APA) (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 4th edition (DSM-IV). Washington, American Psychiatric Association.


66


Daarenboven kunnen de geregistreerde gegevens op elk moment worden opgevraagd, meer bepaald door het medische team, de leidinggevenden en het therapeutisch team, en wel op dergelijke wijze dat ze op ieder moment over een duidelijk beeld kunnen beschikken van het profiel van de patiënten en de zorgen die worden verleend in de instelling.

5.3. Vlaamse Gemeenschap 5.3.1. Sub-Focal Point

In 1996 heeft de Vlaamse Regering de Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen (VAD) gevraagd een uniform registratiesysteem uit te werken, namelijk de Vlaamse Registratie Middelengebruik (VRM), teneinde te beschikken over gegevens uit de hele Vlaamse Gemeenschap m.b.t. druggebruikers38. De doelstellingen van de VRM zijn: •

Zicht krijgen op de kenmerken van de druggebruikers;

•

Een informatiebasis vormen voor het gezondheidsbeleid inzake problematisch middelengebruik in de Vlaamse Gemeenschap;

•

Vlaanderen in een Belgische en Europese context situeren;

•

De participerende centra een systematische gegevensverzameling bieden voor interne evaluatie van hun eigen resultaten.

De instellingen die deelnemen aan dit systeem zijn: de PAAZ, de Psychiatrische Ziekenhuizen, de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, de Therapeutische Gemeenschappen, de kortdurende therapeutische programma’s, de crisisinterventiecentra, de dagcentra, de Medisch-Sociale Opvangcentra (MSOC) en de straathoekwerkprojecten. In het kader van haar coördinerende rol m.b.t. de organisatie van de VRM, heeft de VAD in 1996 een bijkomende module voor de MPG ingevoerd, met middelengerelateerde variabelen. Die variabelen werden gedefinieerd op basis van die van de Raad van Europa (Pompidougroep) en het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs. Dit registratiesysteem is gericht op patiënten met problemen inzake alcohol of illegale drugs die in psychiatrische ziekenhuizen of PAAZ verblijven. Dit systeem wordt momenteel echter nog niet toegepast, aangezien de VAD sinds 2002 niet meer verantwoordelijk is voor de coördinatie van de gegevensverzameling m.b.t. druggebruikers in behandeling, maar wel de Minister van de Vlaamse Gemeenschap. Als Sub-Focal Point werkt de VAD tevens mee aan het verzamelen en het verspreiden van nieuwe informatie over trends in het kader van het Early Warning Systeem (zoals hierboven reeds aangehaald). Zij verzamelt, in samenwerking met de Druglijn, contextuele informatie en nieuwe trends. Op basis van de verkregen gegevens kan dan eventueel een EWS-brief 38

http ://www.vad.be/werkterreinen/studond/wat/loprojecten/vrm.html


67


worden opgesteld. Daarnaast staat de VAD ook in voor de verspreiding van informatie afkomstig van het Focal Point (van de justitiële diensten en de forensische en niet-forensische labo’s, en de medische informatie en informatie over druggerelateerde ongevallen). Het doorsturen van de informatie doorloopt een vaste procedure: de VAD geeft nieuwe informatie door aan het Focal Point, de andere Sub-Focal Points en een netwerk van professionelen die in contact komen met druggebruikers. Bij de verzending ervan wordt het netwerk gevraagd om de informatie te bevestigen dan wel te ontkrachten en stimuleert men hen ook om andere relevante informatie door te geven. 5.3.2. Andere registratiesystemen

⇒

Drug Aid RegisTration System (DARTS)

Het DARTS is een registratiesysteem dat wordt gebruikt door de centra voor de behandeling van middelenmisbruik met RIZIV-conventies in het Vlaamse landsgedeelte, behalve het MSOC van de provincie Limburg en de behandelingscentra van “De Sleutel”, die hun eigen systeem hebben. Er nemen 30 behandelingcentra deel op vrijwillige basis. De gegevens worden verzameld sinds 1988, toen enkele centra het initiatief namen om een gemeenschappelijk registratiesysteem uit te werken, toentertijd Vlaams Informatie Systeem Drugvrije Centra (VLIS - DC) genaamd. De coördinatie van de registratie wordt verzorgd door de "Vlaamse Vereniging van Behandelingscentra in de Verslavingszorg (VVBV)". ⇒

De Sleutel

De Sleutel is een netwerk van 10 instellingen (therapeutische gemeenschappen, crisisinterventiecentra, ambulante centra, residentiële jongerencentra) die allen deel uitmaken van de vzw Provincialaat der Broeders van Liefde. De Sleutel heeft in 1998 zijn eigen informatiesysteem voor de inzameling van gegevens uitgewerkt. De doelstellingen ervan zijn: •

Van klinisch belang (het aanbod aan de vraag aanpassen);

•

De gegevensverzameling standaardiseren;

•

Onderzoek doen, het fenomeen verslaving beter begrijpen;

•

Intern management.

Er zijn verschillende registratiemomenten en/of verschillende formulieren: •

Formulier voor het eerste contact, registratie van de eerste contacten van de patiënten met een hulpcentrum;

•

Medisch registratieformulier voor alle cliënten die een vraag stellen naar behandeling gerelateerd aan substitutiemiddelen en medicatie;


68


⇒

•

EuropASI, toegepast bij de patiënten aan het begin van hun behandeling in centra (behalve crisiscentra);

•

Beperkt registratieformulier voor de centra waar EuropASI niet kan worden toegepast.

MEDAR – ARCADE

In 1976 is een aantal Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg in Vlaanderen begonnen met een registratie op vrijwillige basis. De concrete organisatie van dat systeem werd verzorgd door de "Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid". Het algemene beheer van het systeem valt onder de verantwoordelijkheid van een samenwerkingsplatform tussen de "Federatie van diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg" en het "Verbond der Verzorgingsinstellingen". Er wordt informatie verzameld over alle personen die een behandeling in een centrum voor geestelijke gezondheidszorg in de Vlaamse Gemeenschap starten, dus over alle stoornissen m.b.t. geestelijke gezondheid. In samenwerking met de VAD werd in 1996 een addendum toegevoegd met variabelen die specifiek zijn voor middelengebruik. De gegevens worden geanalyseerd en voorgesteld in jaarverslagen. Dit systeem werd in 2003 vervangen door de “Applicatie voor de Registratie van Cliëntengegevens voor de Administratie Gezondheidszorg en voor Data-Export” (ARCADE), toen de verantwoordelijkheid m.b.t. de registratie van de Vlaamse centra voor geestelijke gezondheidszorg werd getransfereerd van het samenwerkingsplatform naar de Minister van de Vlaamse Gemeenschap. Ondertussen werd een nieuw programma (Idefix) ontwikkeld door het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg. Dit programma bevat meer elementen van een follow-up systeem en ongeveer 20% van de centra gebruiken dit programma. Idefix kan de overheid van dezelfde data voorzien dan ARCADE, maar hier moeten nog concrete afspraken rond gemaakt worden. ⇒

VLAams STRaathoekwerk OVerleg (VLASTROV)

De registratie van de straathoekwerkprojecten wordt sinds 1999 gecoördineerd door het VLASTROV, een Vlaamse straathoekwerkorganisatie. De gegevens worden doorgestuurd naar de VAD en de Minister van de Vlaamse Gemeenschap, aangezien de VAD niet meer verantwoordelijk is voor de gegevensverzameling m.b.t. druggebruikers in behandeling. ⇒

GINGER

In 1996 maakte de Vlaamse Gemeenschap middelen vrij voor de opstart van een registratiesysteem voor drugpreventieactiviteiten. Dit omdat een gesystematiseerd overzicht van dergelijke praktijken onbestaande was. Het uiteindelijke systeem dient enerzijds de benodigde informatie voor een Vlaams gezondheidsbeleid te verstrekken en anderzijds een


69


intern evaluatiesysteem te zijn voor de gebruiker. Deze opdracht werd door de VAD gerealiseerd tot een geïnformatiseerd monitoringsysteem ‘Ginger’. Zes doelstellingen werden aan dit nieuwe monitoringsysteem gekoppeld : •

Zicht krijgen op de gevoerde preventieve activiteiten in de verschillende sectoren;

•

Het doorzichtig maken van verschillende kanalen en actoren van preventie;

•

Het detecteren van noden en hiaten;

•

Het ontwikkelen van een beleidsinstrument dat binnen de eigen organisatie bruikbaar is voor het vastleggen van prioriteiten;

•

De ontwikkeling van een evaluatie-instrument;

•

Het uitwisselen van gegevens.

De registratie van de preventieactiviteiten gebeurt aan de hand van zes standaardcategorieën, als daar zijn sector, detailsector, type, doelgroep, activiteit en detail-activiteit. Deze activiteiten worden dan gekoppeld aan een organisatie, suborganisatie en contactpersoon. Aan het eind van de registratieperiode worden de activiteitengegevens geëxporteerd naar de VAD, die op haar beurt, op basis van de verwerking van deze data, een rapport samenstelt. Volgende rapporten werden reeds gepubliceerd : •

ROSSIERS, J., “Preventie van alcohol- en andere drugproblemen. Monitoring/overzicht van preventieactiviteiten in 2001 uitgevoerd door preventiewerkers in Vlaanderen”, VAD, 2002.

•

ROSSIERS, J., “Preventie van alcohol- en andere drugproblemen. Monitoring/overzicht van preventieactiviteiten in 2002 uitgevoerd door preventiewerkers in Vlaanderen”, VAD, 2003.

5.4. Franse Gemeenschap39 5.4.1. Sub-Focal Point

Eurotox40 werd in 1990 opgericht en groepeert drie organisaties die in verschillende druggerelateerde domeinen actief zijn:

39

40

•

Infor-Drogues: telefonische hulplijn, preventie en behandeling;

•

Modus Vivendi: preventie van AIDS, harm reduction, opleiding, onderzoek;

•

Prospective Jeunesse: preventie, opleidingen en begeleiding.

K. Colpaert, T. De Clercq. (2003). Implementing the “Treatment Demand Indicator” in Belgium : Registration of drug users in treatment. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Verslag 2003-018. Hoofdstuk 6 http://homepages.ulb.ac.be/~ndacosta/promes/48_eurotox.pdf


70


De specifieke taken van Eurotox zijn: •

Uitvoeren van onderzoeksprojecten;

•

Organiseren van conferenties, seminaries;

•

Onderzoeken van het fenomeen van het druggebruik in de Franse Gemeenschap.

Eurotox is ermee belast informatie in te zamelen, te verwerken, terug te bezorgen aan de verschillende hulpverleners op het terrein en te verspreiden bij de lokale overheden alsook de overheden van de Gewesten en de Gemeenschappen. Eurotox wordt door de Franse Gemeenschap gesubsidieerd als permanente eenheid voor het observeren van het fenomeen van het druggebruik in de Franse Gemeenschap. Daarnaast heeft Eurotox ook de taak van Belgisch Sub-Focal Point. Eurotox is sinds 2000 verantwoordelijk voor de coördinatie van de gegevensinzameling over het druggebruik in de Franse Gemeenschap alsook voor het toezicht op de verschillende aspecten m.b.t. het druggebruik. Eurotox moet dus een adequaat monitoringsysteem invoeren en ontwikkelen dat gebaseerd is op informatie- en gegevensinzameling via de hulpverleners, de geestelijke gezondheidscentra, de zogenaamde “laagdrempelige” diensten, de behandelingsdiensten in de gevangenis, enz… Er worden ook gegevens ingezameld m.b.t. de programma’s voor preventie, behandeling en harm reduction in de Franse Gemeenschap. Eurotox gebruikt de gegevens van andere registratiesystemen (Sentinelle Charleroi, Addibru en het systeem dat door IWSM is ontwikkeld), maar verzamelt ook haar eigen gegevens. Deze gegevens worden samen aan het Nationaal Focal Point toegestuurd. Eurotox ontwikkelt ook een systeem voor het inzamelen van informatie en het terugkoppelen ervan aan de veldwerkers en de druggebruikers. Deze informatie heeft niet enkel betrekking op nieuwe producten, maar ook op alle producten en mengsels ervan die in België en de ons omringende landen worden aangetroffen. De nadruk ligt op de informatie voor de gebruikers teneinde ze te waarschuwen voor eventuele bijkomende risico’s. 5.4.2. Andere registratiesystemen

⇒

Sentinelle Charleroi

Het registratiesysteem “Sentinelle” is operationeel in Charleroi sinds 1995. Tien centra nemen deel aan het registratiesysteem: medisch-sociale centra, crisiscentra, centra voor residentiële behandeling op lange termijn, psychiatrische ziekenhuizen en ambulante diensten. Bedoeling is toezicht te houden op de populatie van druggebruikers die in contact staat met diensten van de regio Charleroi. Enkel de gebruikers van illegale drugs worden geregistreerd. Er wordt een specifieke procedure toegepast om een unieke cliëntencode toe te kennen aan elke cliënt. Het Vincent Van Gogh hospitaal is hier verantwoordelijk voor: ze ontwikkelen een code van 10 karakters, gebaseerd op de initialen en de geboortedatum van de cliënt. Jaarlijks wordt een verslag gepubliceerd. De resultaten worden overgezonden in het kader van het partnerschap


71


tussen grote steden van de Raad van Europa. De gegevens worden ook aan Eurotox toegezonden.

5.5. Duitstalige Gemeenschap 5.5.1. Sub-Focal Point

De “Arbeitsgemeinschaft für Suchtvorbeugung und Lebensbewältigung“ (ASL) is sinds 1997 een NGO en werd officieel erkend door de Regering van de Duitstalige Gemeenschap. De ASL is verantwoordelijk voor de primaire preventie in de Duitstalige Gemeenschap. Deze NGO is ook gedeeltelijk betrokken bij de secundaire preventie. Haar doelstellingen bestaan erin de bevolking bewust te maken van de gevaren van allerlei soorten verslaving alsook de levenskwaliteit te verbeteren. De ASL is ook verantwoordelijk voor de coördinatie van de registratie van statistische gegevens, met inbegrip van de registratie van de vragen naar een behandeling. De ASL heeft in 2000 een specifiek registratiesysteem ingevoerd voor de druggebruikers in behandeling, en dit voor de Duitstalige Gemeenschap in ons land. De deelnemende behandelingscentra zijn de psychosociale centra, de psychiatrische ziekenhuizen en andere welzijnsdiensten. De doelstellingen zijn : nagaan of de gegevens m.b.t. de druggebruikers van de Duitstalige Gemeenschap correct in de nationale en internationale statistieken zijn opgenomen, de tendensen in de Gemeenschap analyseren via de opstelling van een regionaal drugverslag. Het gaat om een registratie op papier van alle gebruikers die in contact komen met een deelnemend centrum. Enkel de gebruikers van illegale drugs worden geregistreerd. De ASL publiceert jaarlijks een verslag over de resultaten van deze registratie. De resultaten worden ook aan het National Focal Point toegestuurd.

5.6. Brussels Hoofdstedelijk Gewest 5.6.1. Sub-Focal Point

Het Overleg Druggebruik Brussel – Concertation Toxicomanie Bruxelles (OTB-CTB) werd in 1993 opgericht als een bicommunautaire organisatie die actief is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op het vlak van gegevensinzameling, overleg tussen de behandelingscentra, coördinatie van de preventie en de behandelingen, ondersteunen van activiteiten m.b.t. het terugdringen van de vraag. Het OTB-CTB is verantwoordelijk voor de organisatie van het registratiesysteem Addibru dat sinds 1996 de druggebruikers in Brussel registreert. Momenteel nemen 10 à 15 centra deel aan dit systeem waarvan het merendeel gespecialiseerde centra zijn. Bedoeling is een overzicht te verkrijgen van de gezondheidsproblemen die verband houden met het druggebruik. Er werden reeds twee epidemiologische verslagen gepubliceerd (1998, 2000). De gegevens worden ook aan Eurotox overgezonden en worden ook gebruikt in het kader van het partnerschap tussen grote steden van de Raad van Europa en worden aan het National Focal Point toegezonden. Cel Gezondheidsbeleid Drugs

72


5.7. Waalse Gewest41 ⇒

Waals Instituut voor de Volksgezondheid

Krachtens een decreet van het Waals Gewest zijn alle Centra voor geestelijke gezondheid in het Waalse Gewest verplicht om epidemiologische gegevens te bezorgen en een activiteitenverslag voor de subsidiërende overheden op te stellen. In 2002 werd een instrument voor de gegevensinzameling ontwikkeld. Twee soorten variabelen worden ingezameld: sociaal-demografische gegevens enerzijds en diagnostische gegevens anderzijds. Dit systeem verzamelt gegevens over alle mentale stoornissen, waarvan de middelengerelateerde stoornissen slechts een onderdeel uitmaken. Met de medewerking van Eurotox werd een addendum toegevoegd dat meer specifieke variabelen betreffende het druggebruik omvat en enkel door centra, betrokken op deze problematiek, wordt ingevuld (die een specifieke overeenkomst hebben voor de behandeling van druggebruikers).

41

K. Colpaert, T. De Clercq. (2003). Implementing the “Treatment Demand Indicator” in Belgium : Registration of drug users in treatment. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Verslag 2003-018. Hoofdstuk 6.


73

Driejaarlijks Rapport - Activiteitenrapport Cel Gezondheidsbeleid Drugs

V.

ACTIVITEITENRAPPORT CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS Pro memorie, de Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD) werd in juni 2001 opgericht naar aanleiding van de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid van 30 mei 2001, tijdens welke de verschillende Ministers van Volksgezondheid een protocolakkoord ondertekend hebben42. In dit protocol verbinden zij er zich toe “zonder afbreuk te doen aan hun eigen bevoegdheden, (..) hun beleid inzake preventie van het gebruik van bewustzijnsbeïnvloedende middelen (hierna “drugs” genoemd) en hulpverlening aan mensen met druggerelateerde gezondheidsproblemen, in overleg op elkaar af te stemmen”. Wij wijzen er tevens op dat de Federale Beleidsnota 200143 voorzag in de oprichting van de CGD. De doelstellingen van de CGD zijn : •

Het verkrijgen van een globaal inzicht in alle aspecten van de drug- en drugverslavingsproblematiek;

•

De continue preventie van het drugmisbruik en het beperken van de schade hieraan verbonden;

•

De optimalisering van het hulpverleningsen behandelingsaanbod van drugverslaafden;

•

De uitwerking van overlegde beleidsplannen met het oog op een geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs.

Om die doelstellingen te verwezenlijken, is de CGD met de volgende vijf opdrachten belast:

42 43

•

Centraliseren, aanvullen en bijhouden van een gedetailleerde inventaris van de voor drugs bevoegde overheden en de door de overheid erkende en/of gesubsidieerde instellingen, organisaties, organen, gespecialiseerde centra, onderzoekscentra, universiteiten, die zich toeleggen op één of meer aspecten van de drugproblematiek ;

•

Formuleren van gemotiveerde adviezen en aanbevelingen m.b.t. de coördinatie van het drugsbeleid, het coördineren van acties en de effectiviteit daarvan (hetzij uit eigen beweging, hetzij op verzoek van de akkoordsluitende overheden) ;

•

Formuleren van voorstellen teneinde de kwaliteit van de gegevens en de informatie die door iedere akkoordsluitende overheid aan de cel worden overgemaakt te optimaliseren;

•

Voorstellen en voorbereiden van samenwerkingsprotocollen teneinde concrete overlegde doelstellingen te bereiken. Deze doelstellingen worden geëvalueerd via concrete indicatoren.

Zie bijlage Federale regering. (2001). "Beleidsnota van de Federale Regering in verband met de drugsproblematiek ". Brussel : www.minsoc.fgov.be


74


•

Opstellen van een driejaarlijks verslag.

Het begrip drugs omvat niet alleen de illegale substanties maar ook legale substanties zoals alcohol, medicatie en tabak. Ook het probleem van de gokverslaving is binnen de CGD besproken. Die CGD is samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende Belgische ministeriële kabinetten die dit protocolakkoord hebben ondertekend. Sinds juni 2001 is de CGD iedere maand samengekomen. Na de eerste vergaderingen tijdens welke praktische problemen werden besproken, heeft de CGD een groot aantal dossiers onderzocht. Hierna lichten we de verschillende activiteiten van de CGD toe en rangschikken we deze overeenkomstig de vier doelstellingen en de vijf voormelde opdrachten. De logistieke middelen, de opvolging van de dossiers en het opstellen van de nodige verslagen voor de CGD worden waargenomen door de leden van het wetenschappelijk secretariaat, die tewerkgesteld zijn binnen de FOD Volksgezondheid.

1.

HET VERKRIJGEN VAN EEN GLOBAAL INZICHT "Het verkrijgen van een globaal inzicht in alle aspecten van de drug- en drugverslavingsproblematiek.."

1.1. Onderzoeksvoorstellen voor het Federaal Wetenschapsbeleid De CGD heeft advies uitgebracht over een aantal onderzoeksvoorstellen van de FOD Volksgezondheid voor het Federaal Wetenschapsbeleid. De CGD heeft met name een positief advies uitgebracht over de zes voorstellen die in 2003 werden verstuurd. Gedetailleerde informatie betreffende die voorstellen is terug te vinden op bladzijde 54. De CGD was tevens geïnteresseerd in het onderzoek "Drugs in cijfers"44 dat tussen 1 december 2000 en 29 maart 2004 plaatsvond daar de resultaten ervan interessant kunnen zijn voor de opdrachten van de CGD (zie verder bladzijde 81). In 2002 werd in het kader van het onderzoeksprogramma ter ondersteuning van de Federale Beleidsnota van 2001 aan het Federaal Wetenschapsbeleid45 de opdracht toevertrouwd een inventaris op te maken van de initiatieven die reeds in het buitenland bestaan m.b.t. het verstrekken van heroïne. Het Federaal Wetenschapsbeleid heeft een oproep gelanceerd voor een studie ter ondersteuning van het beleid : " Gecontroleerde heroïneverstrekking : haalbaarheidsonderzoek en opvolging". Die studie is midden juli 2002 gestart en is gefinaliseerd eind 2003. Indien die studie een positief advies verstrekt, kan een gemotiveerd 44

45

Casselman, J., De Ruyver, B., Pelc, I. (2004). Drugbeleid in cijfers: een studie naar betrokken actoren, overheidsuitgaven en bereikte doelgroepen. Brussel : Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid. www.belspo.be (De Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid heette vroeger " Federale diensten voor wetenschappelijke, technische en culturele aangelegenheden" of "DWTC")


75


dossier ingediend worden bij de UNCPD46 om alzo de goedkeuring te krijgen een dergelijk experiment in België op te starten. De VAD overweegt tevens een literatuurstudie over het verstrekken van heroïne in de huidige context van de drughulpverlening.

1.2. Werkgroep TDI-registratie In 2002 heeft de CGD – via de Belgische vertegenwoordiger in de Wetenschappelijke Raad van het EWDD- vernomen dat, gelet op de verschillende methodes die door de Sub-Focal Points worden gehanteerd, het EWDD onvolledige en onvergelijkbare gegevens had ontvangen van België. Het lijkt er momenteel op dat de kwaliteit van de gegevens die aan het EWDD worden verstrekt minder goed is dan die van de andere Europese landen. In België bestaan er tal van systemen om behandelingsaanvragen te registreren. De gegevens van die systemen zijn niet altijd met elkaar te vergelijken en er moet een uniform en gecentraliseerd systeem op poten worden gezet, en dit niet alleen ter ondersteuning van het Belgisch gezondheidszorgbeleid, maar ook om zich te conformeren aan de vragen van het EWDD. Hierbij dient het volgende te worden beoogd : 1. Een grotere vergelijkbaarheid van de gebruikte methodes ; 2. Een akkoord te bereiken over een “minimale kern” van in België te verzamelen gegevens die aan het EWDD kunnen worden bezorgd ; 3. Bijkomende gegevens te identificeren die voor België van bijzonder nut zijn. Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid heeft een verslag opgemaakt over het "Treatment Demand Indicator" (TDI). Enerzijds beschrijft dit verslag de bestaande registraties en anderzijds vergelijkt ze deze met de variabelen die het voorwerp zouden moeten uitmaken van een gecentraliseerde registratie en licht ze deze toe. Die variabelen zouden aan de behoeften van het Europees protocol moeten tegemoet komen. Een werkgroep – onder het gezag van het WIV – werkt aan dit verslag teneinde het in een concreet voorstel te vertalen dat kan dienen ter ondersteuning van een politieke beslissing. Het doel is in 2004 tot een samenwerkingsakkoord te komen dat door de verschillende Ministers van Volksgezondheid is ondertekend.

1.3. Werkgroep gokverslaving In 2002 merkten zelfhulpgroepen en verschillende verenigingen op dat de Belgische overheid te weinig onderneemt op het vlak van preventie en zorg inzake gokverslaving. Op basis van het advies van verschillende verenigingen heeft Minister Daems, die bevoegd was voor de Nationale Loterij, voorgesteld om een representatief overlegplatform op te richten met het oog op het voeren van een preventiebeleid terzake. 46

United Nations Commission on Population and Development


76


In maart 2003 reageerde de CGD aangezien ze niet werd gecontacteerd bij de oprichting van dat platform. Ze heeft de Federale Minister van Volksgezondheid een advies toegestuurd, met kopie aan de andere Ministers van gezondheid. In dit advies maakt de CGD de Minister erop attent dat het niet logisch is om op het vlak van gokverslaving naast de CGD een overlegcomité op te richten aangezien de taak van de CGD erin bestaat een geïntegreerd en globaal beleid inzake verslaving, waaronder gokverslaving, te voeren. Bovendien is het betwistbaar om overheidssubsidies te verlenen aan een privé-instelling zoals de Rodinstichting die geen voldoende garantie biedt inzake objectiviteit en bekwaamheid. Bovendien is het zo dat Minister Daems, bij het verlenen van die subsidies aan de stichting om een studie uit te voeren, de procedures voor gunning (offerte-aanvragen aan universiteiten en speciaal daarvoor bestemde instellingen) niet gerespecteerd heeft. Einde maart 2003 was er een vergadering van de werkgroep “Gokverslaving” van de CGD. Op deze vergadering werd een vertegenwoordiger uitgenodigd van de Minister bevoegd voor de Loterij. Hij stelde voor dat leden van de CGD deel zouden uitmaken van het begeleidingscomité voor de studie over gokverslaving van de Rodin-stichting. De vertegenwoordiger van de Federale Minister van Volksgezondheid vroeg dat het geld voor dit soort van onderzoek vanaf 2003 niet meer aan de Rodin-stichting zou worden toevertrouwd. In april werden de voorzitter van de CGD en een lid van het wetenschappelijk secretariaat uitgenodigd om deel te nemen aan een vergadering van het Overlegplatform Kansspelen. De verdere deelname zou dan worden besproken met de leden van de CGD maar ingevolge de verkiezingen van mei 2003 kon de Cel geen verdere informatie meer verkrijgen over dit Overlegplatform.

1.4. Financiering van het nationaal Focal Point In 2002 heeft de CGD de financiering van het Belgisch Focal Point uitgespit en een synthese gemaakt van de financiering van de verschillende Sub-Focal Points. De Vlaamse Gemeenschap deelt mee dat zij niet langer financiële middelen toekent aan het Focal Point. De CGD is van mening dat de huidige financieringsovereenkomst moet worden herzien. Er werd dienaangaande geen enkel ander initiatief genomen.

2.

PREVENTIE VAN MISBRUIK EN BEPERKEN VAN DE SCHADE “De continue preventie van het drugmisbruik en het beperken van de schade hieraan verbonden”

2.1. Spuitenruil In 2002 werd het probleem van de financiering van de spuitenruil bestudeerd. Aangezien de spuitenruil deel uitmaakt van de preventie en tot de bevoegdheid van de Gemeenschappen en/of Gewesten behoort, is het niet de taak van de Federale Regering daartoe financiële middelen vrij te maken.


77


2.2. Alcopops Bij de jongeren bestaat er een algemene en stijgende tendens om alcopops te drinken (alcohollimonades). In 2001 en 2002 heeft de CGD hierover gediscuteerd om te weten of het drinken van dergelijke dranken gevaarlijk kan zijn voor de volksgezondheid. Er kwamen verschillende aspecten aan bod : aard van die dranken, verkoop aan minderjarigen, toegankelijkheid via drankautomaten, de wettelijke bepalingen in België en op Europees vlak, enz. De VAD heeft een dossier over de alcopops opgemaakt en een folder dienaangaande voor de jongeren opgesteld.

2.3. Verslag over het Early Warning System en het meedelen van informatie in België Dit systeem werd in 2002 binnen de CGD besproken. De uitwerking van een vroegtijdig waarschuwingssysteem (Early Warning System) was noodzakelijk. Dit systeem dient immers in staat te zijn om zowel nieuwe synthetische drugs als alle illegale drugs die bijzonder gevaarlijk zijn (drugs die blijvende letsels kunnen veroorzaken als coma of overlijden) op te sporen die in omloop zijn op het grondgebied. Dit waarschuwingssysteem moet het mogelijk maken snel te reageren in omstandigheden waarbij het – in het belang van de volksgezondheid – noodzakelijk is de betrokken beroepssectoren zo snel mogelijk nauwkeurige informatie te verschaffen. Concreet bepaalt dit systeem dat wanneer een illegale drug met een bijzonder gevaarlijke samenstelling op Belgisch grondgebied wordt ontdekt deze informatie aan het WIV moet worden meegedeeld, maar ook aan de pers die de bevolking op de hoogte moet brengen. Er bestond reeds een Europees systeem en in de Federale Beleidsnota 2001 was bepaald dit systeem ook in België toe te passen. In 2001 werd een interkabinettenwerkgroep47 belast met het opstellen van een voorstel dienaangaande voor de Federale Ministerraad48. Dit voorstel omvat twee aspecten van die problematiek : de oprichting van een coördinatiecel aangaande synthetische drugs en de verbeteringen aan te brengen aan het systeem dat van kracht is. Met het oog op de concrete verwezenlijking van dit systeem heeft de FOD Volksgezondheid een onderzoek laten uitvoeren dat in februari 200349 werd gepubliceerd. In dat onderzoek wordt het probleem van de informatie-uitwisseling in België in het kader van een vroegtijdig waarschuwingssysteem tegen het licht gehouden. Professor Hupet, één van de promotoren van het onderzoek, is zijn onderzoek aan de CGD50 komen voorstellen.

47

48

49 50

Samengesteld uit vertegenwoordigers van de Minister van Justitie, de Eerste Minister, de Minister van Binnenlandse Zaken, de Minister van Volksgezondheid, het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid en de Federale Politie. Op 21 november 2001 heeft de Ministerraad het eindverslag van de interkabinettenwerkgroep bestudeerd “PMA en de communicatie door Volksgezondheid”. Deze studie zal voorgesteld worden tijdens de algemene vergadering van de cel van mei 2003. Casselman, J., Hupet, P. (2003) "Plan de Communication dans le cadre d'un système d'alerte précoce relatif à la dangerosité de toutes les drogues", Bruxelles : SPF Santé publique, 15 janvier 2003


78


2.4. Benzocampagne De benzocampagnes worden op bladzijde 20 gedetailleerd besproken. Sinds 2002 volgt de CGD het verloop van die preventiecampagnes en verstrekt zij advies. Zij heeft gevraagd om in de toekomst op de hoogte te worden gehouden van de volgende campagnes en dit vanaf de conceptualisering ervan. Zij wenst tevens deze campagne af te stemmen op de campagnes die door andere overheden worden georganiseerd. Wat de derde fase van die campagnes betreft, had de Cel gevraagd dat er vertegenwoordigers van de Gemeenschappen deel zouden uitmaken van de bestaande werkgroep. Dit werd evenwel niet gerealiseerd in 2003.

2.5. Toegankelijkheid geneesmiddelen Bedoeling van de CGD is een correcte terugbetaling te verkrijgen van alle geneesmiddelen die bijdragen tot de stabilisatie van gebruikers van opiaten. In 2002 werd slechts een enkel geneesmiddel terugbetaald in het kader van de behandeling van opiatenverslaving, terwijl er twee andere geneesmiddelen met verschillende werkingsmechanismen op de Belgische markt te verkrijgen zijn. De CGD is van mening dat ook de twee andere vervangingsmiddelen zouden moeten worden terugbetaald, dit met het oog op een grotere toegankelijkheid van de verschillende behandelingsmiddelen. De Geneesmiddelencommissie heeft echter reeds herhaaldelijk de procedure voor het verkrijgen van de terugbetaling verworpen. In september 2003 hebben de Voorzitter van de CGD en de Geneesmiddelencommissie een gentleman’s agreement afgesloten. Volgens dit akkoord zal de CGD geïnterpelleerd worden wanneer de Geneesmiddelencommissie over de geneesmiddelen zal discussiëren die verband houden met de stabilisatie van de druggebruikers51.

3.

OPTIMALISERING VAN HET AANBOD "Optimalisering van het hulpverleningsen behandelingsaanbod."

3.1. Pilootprojecten Sinds 2002 volgt de CGD de drie pilootprojecten op die de FOD Volksgezondheid opstartte ter uitvoering van de Federale beleidsnota van 2001. Die follow-up gebeurt aan de hand van de resultaten van wetenschappelijke evaluaties en met de hulp van de begeleidingscomités. De drie pilootprojecten (Zorgcoördinator – Dubbele diagnose – Crisiscentrum en case manager) worden gedetailleerd besproken in het hoofdstuk “Behandeling” op bladzijde 45.

3.2. Registratie van de substitutiebehandelingen Voor 2004 bestond er in België nog geen wettelijk kader voor de substitutiebehandelingen. Niettegenstaande er op de Consensusconferentie van 1994 richtlijnen werden gegeven, is er

51

Sinds eind 2003 wordt Subutex, één van de vervangingsmiddelen voor opiaten, terugbetaald.


79


pas in 200252 een wet afgekondigd en ontbrak er een toepassingsbesluit dat alle voorwaarden voor de substitutiebehandelingen en de registratie ervan definieert. In de Federale Beleidsnota van 200153 wordt er gewezen op de noodzaak van een registratie van deze behandelingen, dit zowel om “methadon shopping” tegen te gaan als om de informatie te verschaffen die nodig is voor het opzetten van een coherent beleid terzake. In 2002 heeft de Federale Minister van Volksgezondheid, in het kader van de uitwerking van dit koninklijk besluit houdende uitvoering van artikel 3, §454 van de wet van 24 februari 192155, aan de CGD gevraagd een advies te formuleren. De tekst van het ontwerp van koninklijk besluit werd binnen de CGD besproken en de CGD heeft het federale kabinet in 2002 en 2003 herhaaldelijk wijzigingen van het ontwerp van koninklijk besluit betreffende de substitutiebehandelingen voorgesteld. Bovendien werd het wetenschappelijk secretariaat belast met het opstellen van een studie over de verschillende in het buitenland bestaande registratiesystemen voor substitutiebehandelingen. Dit document werd aan de leden van de Cel bezorgd en eind oktober werd het verslag door het wetenschappelijk secretariaat aan de CGD voorgesteld. De presentatie omvatte ook een concreet registratievoorstel dat in België zou kunnen worden toegepast. De CGD was het eens over het algemeen principe van de registratie op voorwaarde dat diezelfde Cel dienst zou doen als begeleidingscomité voor dit project. Dit project heeft uiteindelijk geen verder gevolg gehad in 200356.

4.

UITWERKING VAN OVERLEGDE BELEIDSPLANNEN "Overlegde beleidsplannen met het oog op een geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs."

52

53

54

55

56

22 augustus 2002 – "Koninklijk besluit betreffende het informeren van het Belgisch Focal Point van het Europees informatienetwerk over drugs en drugsverslaving,", gepubliceerd op 01-10-2002, Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Federale regering (2001). Beleidsnota van de Federale Regering in verband met de drugproblematiek, 19 januari 2001. Retreived June 28, 2004 from Gouvernement fédéral, Police fédérale, Web site : http ://www.poldoc.be/dailydoc/document/fgov/2001/g010119f.pdf "De behandeling met vervangingsmiddelen verstrekt door een beoefenaar van de geneeskunde kan niet worden bestraft krachtens de vorige paragraaf. (…). Op voorstel van de Minister tot wiens bevoegdheid de Volksgezondheid behoort, bepaalt de Koning bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad de voorwaarden met betrekking tot: 1° het afgeven en de toediening van het geneesmiddel; 2° de registratie van de behandeling (…)." 24 februari 1921. - [Wet betreffende het verhandelen van giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, psychotrope stoffen, ontsmettingsstoffen en antiseptica en van de stoffen die kunnen gebruikt worden voor de illegale vervaardiging van verdovende middelen en psychotrope stoffen.] (opschrift vervangen door W 2003-0503/46, art. 2, 007; ED : 02-06-2003) Het koninklijk besluit werd in 2004 gepubliceerd : 19 Maart 2004. – Koninklijk besluit tot reglementering van de behandeling met vervangingsmiddelen.


80


4.1. Communicatie drugs Begin 2003 beschouwde de CGD het als een van haar prioriteiten om bij de bevolking een duidelijke boodschap over te brengen omtrent de nieuwe drugswet. Ze stelde voor een persconferentie te houden om de zaken duidelijk op een rijtje te zetten. De leden vonden het beter om een gepaster moment af te wachten na de verkiezingen van mei 2003 en het onderwerp werd dus opgeschort.

4.2. Lokale en bovenlokale structuren Gezien er een zekere verwarring bestond m.b.t. de inhoud en de respectieve taken van enerzijds de lokale coördinatiegroepen drugs (LCD) en anderzijds de zorgcircuits, werd in 2002 een werkgroep van de CGD opgericht om een tekst dienaangaande op te stellen. De LCD verenigt alle relevante partners voor de verschillende aspecten van een drugsprobleem in een regio, zoals daar zijn het zorgcircuit voor middelengerelateerde stoornissen, justitie, politie, tewerkstellingscircuit, onderwijs, jeugdbewegingen, gezondheidsen welzijnssector, enz. Die LCD’s hebben vooral als doel de op lokaal niveau bestaande behoeften en leemten inzake drugs te inventariseren en op te vangen. In 2002 hebben de leden van de CGD een consensus bereikt over de algemene principes die op de eerste bladzijden van de door de werkgroep voorgestelde tekst worden uiteengezet. Voor de toepassing van die algemene principes diende het wetenschappelijk secretariaat de tekst wel nog aan te passen overeenkomstig de eigenheden van de verschillende Gemeenschappen en Gewesten zodat de tekst voor heel België toepasbaar was. In 2003 werd de tekst opnieuw besproken. Immers, de begrippen lokale en bovenlokale structuren, alsook de begrippen “sectoraal” en “intersectoraal” vinden we terug in verschillende teksten in Wallonië, Vlaanderen, alsook in het pilootproject over de zorgcoördinatoren. De CGD heeft tevergeefs een akkoord over deze termen proberen te bereiken. Het wetenschappelijk secretariaat van de CGD werd opnieuw belast met het opstellen van een tekst hieromtrent, maar de basisteksten waarin deze begrippen voorkomen, zijn onderling niet samenhangend. De CGD heeft de leden dus voorgesteld een werkgroep op te richten teneinde samen te werken aan een document betreffende de lokale en bovenlokale structuren. Aangezien slechts één lid zich heeft aangemeld, werd de werkgroep in 2003 niet opgericht.

5.

INVENTARIS " Centraliseren, aanvullen en bijhouden van een gedetailleerde inventaris van de voor drugs bevoegde overheden en de door de overheid erkende en/of gesubsidieerde instellingen, organisaties, organen, gespecialiseerde centra, onderzoekscentra, universiteiten, die zich toeleggen op één of meer aspecten van de drugproblematiek ;"


81


De FOD Wetenschapsbeleid heeft in 2003 het onderzoek “Drugsbeleid in cijfers57” gefinancierd. In dit rapport werd een inventaris opgemaakt van alle overheden met bevoegdheden op het vlak van illegale drugs en van het geld dat in dat domein wordt gestoken. Dit verslag kan als basis dienen voor andere onderzoeken en beleidsbeslissingen. In 2003 werd dit rapport nog niet overhandigd aan de leden van de Cel maar deze studie zou wel reeds een deel van de inventaris kunnen omvatten.

6.

ADVIEZEN EN AANBEVELINGEN " Formuleren van gemotiveerde adviezen en aanbevelingen m.b.t. de coördinatie van het drugsbeleid, het coördineren van acties en de effectiviteit daarvan, hetzij uit eigen beweging, hetzij op verzoek van de akkoordsluitende overheden ;" De CGD maakt een duidelijk onderscheid tussen advies en aanbeveling : een advies wordt door een officiële instantie aangevraagd, terwijl dat bij een aanbeveling niet het geval is.

6.1. Aanbevelingen inzake preventiebeleid In 2002 werden de preventieprogramma’s van de Duitstalige Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Vlaamse Gemeenschap en van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voorgesteld en binnen de CGD besproken. Ook de taak en de opdracht van de politie op het vlak van preventie werden besproken. Vervolgens stelde de VAD een consensustekst op over de verschillende standpunten en aanbevelingen inzake preventiebeleid. Die tekst moest tijdens de volgende regeerperiode als basis dienen voor de initiatieven die de Federale Regering inzake drugspreventie moest nemen. De CGD heeft in 2003 geen standpunt dienaangaande ingenomen.

6.2. Risicobeperking : "drugtesting on site" In 2002 werd het door Modus Vivendi uitgewerkte project “Drugtesting on site” dat in Wallonië loopt, besproken en onderzocht. Dit project wordt door de Franse Gemeenschap gesubsidieerd en deze heeft het advies van de CGD dienaangaande gevraagd. In 2003 benadrukt de CGD, in het door haar uitgebrachte advies, dat het de voorkeur verdient dergelijk project uit te werken in het kader van een algemene preventieve aanpak van drugs. Het is aanbevolen een wetenschappelijk kader in de vorm van een protocol uit te werken. Bovendien engageert de CGD zich als begeleidingscomité voor dit experiment. Er is een officiële brief naar de Minister van Volksgezondheid en Jeugdhulp van de Franse Gemeenschap gestuurd. In 2003 is er geen enkele reactie gekomen omtrent dit advies58.

57

58

Casselman, J., De Ruyver, B., Pelc, I. (2004). Drugsbeleid in cijfers : een studie naar betrokken actoren, overheidsuitgaven en bereikte doelgroepen. Brussel : Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid. Het antwoord van de Franse gemeenschap werd ontvangen in 2004. Het advies van de CGD is opgenomen in bijlage.


82


6.3. Rohypnol In oktober 2003 heeft de Farmaceutische Inspectie vernomen dat Rohypnol gebruikt is geweest om bepaalde misdaden of wanbedrijven te vergemakkelijken. De CGD heeft besloten hieromtrent een advies uit te brengen aan de Federale Minister van Volksgezondheid. Dit advies omvatte een uitbreiding van de taken van het Early Warning System naar het illegale gebruik van legale substanties, gezien dit gebruik een risico kan vormen voor de volksgezondheid. Het Early Warning System hangt echter af van het Focal Point waarvan de statuten enkel tot illegale drugs beperkt zijn. Het is bovendien onmogelijk om de taken van het Early Warning System uit te breiden zonder daarbij eerst de statuten van het Focal Point uit te breiden. Het advies is bijgevolg niet verzonden.

6.4. Subutex In oktober 2003 heeft het wetenschappelijk secretariaat een vraag van het “Observatoire des drogues” in Luik inzake Subutex doorgegeven. Dit geneesmiddel wordt sinds kort in België gebruikt in het kader van substitutiebehandelingen voor opiumderivaten. Aangezien de Subutex-tabletten een betrekkelijk hoge dosis buprenorfine bevatten, heeft het “Observatoire” de FOD Volksgezondheid gevraagd - artsen en centra - informatie te verschaffen omtrent het gebruik van deze substantie. De CGD stelt voor om eerst een gedetailleerd dossier uit te werken alvorens tot communicatie m.b.t. dit onderwerp over te gaan. Dat dossier is opgesteld door het wetenschappelijk secretariaat van de CGD op basis van een literatuuroverzicht en contacten met Frankrijk en Nederland. In december 2003 werd het aan de CGD voorgelegd. Dit verslag, dat als een informatiebrochure voor artsen kan worden beschouwd, is voor advies aan de leden van de CGD voorgelegd. In 2004 zal het verslag voor advies aan de Farmaceutische Inspectie worden voorgelegd.

6.5. Drugdoden in Tongeren In 2003 werd Tongeren met verschillende overdoses geconfronteerd die een dodelijke afloop gekend hebben. De CGD had de Federale Minister van Volksgezondheid aangeschreven met de vraag een brief naar de burgemeester van Tongeren te schrijven om diens aandacht op die overdoses te vestigen. De brief werd niet verzonden en er is geen verder gevolg geweest.

6.6. Beroepsgeheim in het Waalse ontwerpdecreet m.b.t. de zorgcoördinatie In 2002 heeft de Waalse regering een voorontwerp van decreet opgesteld betreffende de erkenning en de subsidiëring van de hulp- en zorgverleningsnetwerken en diensten gespecialiseerd in verslavingen. De Waalse regering heeft de CGD gevraagd een advies betreffende dit ontwerp van decreet te formuleren. In mei 2003 werken de leden een voorstel uit en worden zij het eens over het feit dat het beroepsgeheim gewaarborgd moet blijven, en dat er een onderscheid moet worden gemaakt tussen suprasectoraal overleg en intersectoraal overleg. Er wordt een officiële brief gestuurd


83


naar de Minister-President van het Waalse Gewest en de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid van het Waalse Gewest. Dit punt zou opnieuw op de agenda worden geplaatst zodra het decreet was goedgekeurd. Aangezien de tekst pas op 29 december 200359 werd gepubliceerd, kon het onderwerp niet meer op de agenda worden geplaatst in 2003.

6.7. Therapeutisch advies en Case manager In 2002 heeft de Federale Minister van Volksgezondheid de CGD gevraagd een advies uit te brengen over het ontwerp van koninklijk besluit betreffende het “therapeutisch advies”60, dat het koninklijk besluit van 31 december 1930 houdende regeling van de slaapmiddelen en de verdovende middelen61 wijzigt. De Federale Regering heeft een hoofdstuk toegevoegd, met name met betrekking tot de case managers en het therapeutisch advies. Dit onderdeel inzake drugdelicten wil de samenwerking optimaliseren tussen Justitie en de hulporganen voor de doelgroep, namelijk de voor drugfeiten geverbaliseerde personen. De CGD onderstreept het belang om de specifieke opdrachten en opeenvolgende interventies van zowel de case manager van Justitie, de case manager van Volksgezondheid en de therapeutische adviseurs, als van het hulpverleningsnetwerk duidelijk te omschrijven. Bovendien vindt de CGD het belangrijk dat de therapeutische adviseurs als experts kunnen handelen en dat zij, in het kader daarvan, therapeutisch advies kunnen verlenen. Zij moeten dus ook het begrip “problematisch gebruik” definiëren, alsook de noodzaak en de aard van de behandeling bepalen. Binnen de CGD werd een consensus bereikt over het algemene kader van het KB, en ook de specifieke opdrachten van voormelde actoren werden gedefinieerd. In 2003 was de Cel van plan de Federale Minister van Volksgezondheid aan te schrijven met de vraag contact op te nemen met de Minister van Justitie om te weten te komen hoe het staat met de toepassing van dit punt van het Koninklijk Besluit: zijn de case managers en het therapeutisch advies reeds operationeel? De brief is niet verstuurd.

7.

VOORSTELLEN OM DE KWALITEIT VAN DE GEGEVENS EN INFORMATIE TE VERBETEREN

"Voorstellen doen om de kwaliteit van de gegevens en informatie die door iedere akkoordsluitende overheid aan de Cel worden overgemaakt te optimaliseren om de hierboven beschreven opdrachten te kunnen vervullen;" 59

60

61

27 november 2003 – “Decreet betreffende de erkenning en de subsidiëring van de hulp- en zorgverleningsnetwerken en diensten gespecialiseerd in verslavingen”, B.S. 29/12/2003, Ministerie van het Waals Gewest. 16 mei 2003. – Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 31 december 1930 omtrent de handel in slaap- en verdovende middelen alsmede van het koninklijk besluit van 22 januari 1998 tot reglementering van sommige psychotrope stoffen, teneinde daarin bepalingen in te voegen met betrekking tot risicobeperking en therapeutisch advies, en tot wijziging van het koninklijk besluit van 26 oktober 1993 houdende maatregelen om te voorkomen dat bepaalde stoffen worden misbruikt voor de illegale vervaardiging van verdovende middelen en psychotrope stoffen”, B.S. 02/06/2003, FOD Sociale Zekerheid, FOD Justitie en FOD Financiën. 31 december 1930. - [Koninklijk besluit houdende regeling van de slaapmiddelen en verdovende middelen en betreffende de risicobeperking en therapeutisch advies. (Opschrift vervangen door KB 2003-05-16/34, art. 1)


84


De CGD heeft dat punt nog niet ten gronde besproken.

8.

SAMENWERKINGPROTOCOLLEN "Het voorstellen en voorbereiden van samenwerkingsprotocollen teneinde concrete overlegde doelstellingen te bereiken. Deze doelstellingen worden geëvalueerd via concrete indicatoren." Het bovenvermelde verslag over de TDI is bedoeld samenwerkingsprotocol in die materie te komen (zie pagina 75)

9.

om

in

2004

tot

een

DRIEJAARLIJKS VERSLAG De doelstellingen van het – voorliggende - driejaarlijks verslag zijn omschreven op de eerste pagina??? van dit document.

10. ANDERE 10.1. Huishoudelijk reglement Dit punt was een van de prioriteiten voor 2003. Er is dan ook een huishoudelijk reglement opgesteld, dat in december 2003 werd goedgekeurd.

10.2. Algemene Cel Drugsbeleid De oprichting van de Algemene Cel Drugsbeleid past in het kader van de Federale Beleidsnota van 2001. Die Algemene Cel heeft tot doel een alomvattend en geïntegreerd drugsbeleid uit te werken. Ze zal bestaan uit vertegenwoordigers van de regeringen op federaal, gewestelijk en gemeenschapsniveau. Ze zal minstens een keer per maand bijeenkomen en adviezen verlenen aan de betrokken overheden alsook aan de Interministeriële conferentie Drugsbeleid, zoals uiteengezet in de Federale Beleidsnota van 2001. Na de oprichting van de Algemene Cel, zal de CGD fungeren als specifieke werkcel voor de Algemene Cel Drugsbeleid. In de praktijk zal de CGD maandelijks samen blijven komen met dezelfde voorzitter en dezelfde leden maar zal ze haar opdrachten moeten uitvoeren in overleg met de Algemene Cel Drugsbeleid. In 2002 werd het ontwerp van tekst over het samenwerkingsakkoord m.b.t. de Algemene Cel binnen de CGD voorgesteld en besproken. Bovendien werd het advies van de Raad van State gevraagd. De Federale Overheid heeft op 11 mei 2003 de wet goedgekeurd waarbij dat samenwerkingsakkoord wordt bekrachtigd. Maar in 2003 had enkel de Franse Gemeenschap er gevolg aan gegeven met de goedkeuring, op 17 juli 2003, van een decreet tot bekrachtiging


85


van het akkoord. Op het niveau van het Waalse Gewest is het ontwerp geblokkeerd, maar voor de andere gefedereerde entiteiten zou er geen probleem mogen zijn om het decreet of de ordonnantie tot oprichting van de Algemene Cel goed te keuren.

11. SAMENGEVAT In 2001 is de CGD opgericht. Vanaf dat jaar is men begonnen met besprekingen en informatie-uitwisseling. In 2002 en 2003 heeft de CGD verschillende adviezen uitgebracht. In 2003 zag de lijst van de geplande prioriteiten er als volgt uit, met telkens een korte beschrijving van de uitvoeringsstaat van elke prioriteit : •

Registratie van de vragen tot behandeling: het verslag is rond, er moet nog een concreet voorstel worden geformuleerd dat als basis voor een politieke beslissing kan dienen;

•

Beroepsgeheim : de CGD heeft een advies uitgebracht;

•

Harmreduction (Drugtesting on site) : de CGD heeft een advies uitgebracht;

•

Huishoudelijk reglement : uitgevoerd ;

•

Opstellen van een memorandum voor de volgende regering : de Cel heeft er eerder voor gekozen aanbevelingen te doen voor de Algemene Cel ;

•

Lokale en bovenlokale structuur : wordt voortgezet in 2004 ;

•

Communicatie over drugs : geen gevolg in 2003.

Bij de prioriteiten heeft men een punt laten vallen : het memorandum voor de volgende regering (na de verkiezingen van mei 2003). Een ander punt is opgeschort: de communicatie over de drugswet. Andere punten werden in 2003 niet afgerond, maar zullen in 2004 verder worden behandeld.


86

Driejaarlijks Rapport - Evaluatie en aanbevelingen

VI. EVALUATIE EN AANBEVELINGEN

1.

SAMENVATTING VAN DE VORIGE HOOFDSTUKKEN

1.1. Politiek en wettelijk kader in België De taken van de CGD zijn noodzakelijk gebleken door de versnippering van de acties inzake drugs, een versnippering te wijten aan de diversiteit van autoriteiten, instellingen en diensten betrokken in deze materie. Daarenboven kunnen deze acties zich op verschillende niveaus bevinden: preventie, schadebeperking, behandeling, informatiesystemen, evaluatie en onderzoek. Zelfs wanneer men dan enkel rekening houdt met het aspect preventie en behandeling, zijn de bevoegdheden reeds verdeeld over de Ministers van Volksgezondheid, Sociale Zaken en Binnenlandse Zaken (bevoegdheden zijn reeds voor een deel vertegenwoordigd in de CGD). Wij hopen dat de aanbevelingen binnen in dit rapport toelaten om de coherentie van het gevoerde beleid terzake te verbeteren.

1.2. Inventaris van de gevoerde politiek inzake afhankelijkheid De zorg en de preventie aangaande middelengerelateerde stoornissen ondergaan een voortdurende evolutie. Aldus zijn ontwenning en onthouding niet langer de enige objectieven. Initiatieven omtrent risicobeperking zijn hier een voorbeeld van, zelfs al blijven ze de verscheidene discussies aanvoeren. Naast de ontwenning bestaan er tevens verschillende therapieën die meer georiënteerd zijn op de controle van het gebruik dan op onthouding: zij omvatten de substitutiebehandelingen, zoals voor opiaten alsook voor tabak. Maar indien er in België een diversiteit aan zorgmodaliteiten, die overeenstemmen met de specifieke noden van de druggebruiker, bestaat dan zijn deze modaliteiten nog onvoldoende bekend en wordt vooral het zorgaanbod nog te weinig georganiseerd in termen van netwerken en zorgcircuits. Dit dient verder een actieprioriteit te blijven – voor de gehele afhankelijkheidsproblematiek – al dan niet geïntegreerd in het meer algemene kader van de geestelijke gezondheid (wat de gewoonlijke stigmatisatie van druggebruikers zou wijzigen). Het zou noodzakelijk zijn om het beleid inzake preventie en zorg beter te evalueren. Deze evaluaties zouden dan epidemiologische gegevens naar voren kunnen brengen, die als basis zouden dienen voor een gezamenlijk beleid inzake drugs. Voor wat epidemiologie betreft, beginnen de informatiesystemen zich te ontwikkelen, maar gezien de beperkte gegevens op nationaal niveau, rest er nog veel werk62. Ditzelfde geldt ook 62

Zie in bijlage het hoofdstuk rond Epidemiologie.


87


voor de zorgvragen die niet geïdentificeerd worden door uniforme indicatoren in het gehele land. Deze bezorgdheid maakte in 2002 het onderwerp uit van een discussie binnen de CGD rond het opstellen van een “minimale kern van gegevens”, uniform voor heel België, inzake de zorgaanvragen (TDI) via het Belgische Focal Point.

1.3. Evaluatie van het werk van de CGD De CGD werd regelmatig in haar werk blok gezet wegens de afwezigheid van de Algemene Cel, aan wie ze zich enkel zou kunnen richten wanneer een vraagstelling de verschillende bevoegdheidsniveaus zoals gezondheid en justitie overschrijdt. Enkele voorbeelden zijn: •

Communicatie in het kader van het Early Warning System, de overlijdens in Tongeren in 2003;

•

Drugtesting: geen overleg met justitie, waardoor het werk op het terrein wordt bemoeilijkt ondanks het positief advies van de CGD;

•

Gokverslaving.

De realisaties van de CGD gedurende deze drie jaren, zijn talrijk. Bovendien tonen de adviezen en aanbevelingen die werden gesteld en het overzicht van de punten die werden besproken binnen de CGD, het dynamisme en het belang aan informatie-uitwisselingen tussen de federale overheid en de deelregeringen. Deze uitwisseling betreft onder andere de overdracht van informatie rond initiatieven die werden gelanceerd op verschillende beleidsniveaus, de discussie omtrent de problemen die hierop betrekking hebben, de definiëring van de gehanteerde concepten en de opvolging van de ontwikkelingen. De CGD heeft ervoor gezorgd dat vorderingen werden gemaakt in termen van uitwisseling, en dit hoofdzakelijk op niveau van, enerzijds informatie voor een beter begrip van het gezondheidsbeleid ontwikkeld door de verschillende landsgedeelten en op de verschillende bevoegdheidsniveaus, en anderzijds het overleg tijdens het overhandigen van adviezen van de Cel en aldus de beleidsprojecten. Heel wat uitgewisselde informatie heeft geen aanleiding gegeven tot een officieel advies maar die uitwisselingen hebben wel toegelaten om de dossiers te bespoedigen en de coherentie tussen bepaalde acties te bevorderen en dit met respect tot ieders bevoegdheden. Men mag dus niet het belang van deze informele uitwisselingen over het hoofd zien. Er dient evenwel te worden bemerkt dat, ondanks het bestaan van de CGD, bepaalde initiatieven, die verschillende machtsniveaus betrekken, werden ontwikkeld zonder enige vorm van overleg. De uitwisselingen zijn er soms blijven steken in het stadium van informatie a posteriori. De opvatting en het opstarten van bepaalde programma’s konden noch worden besproken noch degelijk worden opgevolgd door de leden van de CGD63. De vermenging van

63

Zie vorig hoofdstuk omtrent de activiteiten van de CGD.


88


de aspecten preventie en behandeling laat aan ieder het eigen initiatief, wat het overleg inzake een politieke beslissing veel noodzakelijker maakt. Op niveau van de werking van de CGD kunnen we enkele organisatorische moeilijkheden noteren. Verschillende redenen liggen aan de basis van deze moeilijkheden: •

Het moeten uitbrengen van adviezen op vraag van de een of andere overheid;

•

De afwezigheid van de leden op vergaderingen, zonder vervanging, wat de opvolging van dossiers blokkeert;

•

De verandering van een lid tijdens dezelfde legislatuur;

•

De veranderingen in het personeel van het wetenschappelijk secretariaat

De verscheidenheid aan punten besproken op de CGD en hun gebrek aan samenhang met de objectieven en opdrachten van het Protocolakkoord ontluikt soms de afwezigheid van een rode draad. Deze tendens wordt nog versterkt door het gebrek aan discussie over de jaarlijkse evaluatie van het werk van de CGD en de prioriteiten voor het volgende jaar. Bovenop deze “kinderziekten” van de CGD dient er ook hulde te worden gebracht aan de motivatie, de persoonlijke investering, het begrip en het respect aan de diversiteit van de bestaande praktijken in België door de meerderheid van de leden van de CGD.

2.

AANBEVELINGEN VOOR HET OPTIMALISEREN VAN HET WERK VAN DE CGD

2.1. De Algemene Cel Drugsbeleid •

64

De optimalisering van het werk van de CGD zal beperkt blijven door de afwezigheid van de Algemene Cel, die de enige is die alle vertegenwoordigers van de verschillende ministers bevoegd voor drugs in de brede zin van het woord, het is te zeggen hierbij inbegrepen vertegenwoordigers van het kabinet van Justitie, Politie, Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Zaken, rond de tafel kan brengen. Deze Algemene Cel wordt opgericht door het Samenwerkingsakkoord dat op 2 september 200264 ondertekend werd door de Federale Overheid en de verschillende deelregeringen. Een deel van deze overheden hebben reeds de wet, decreet of ordonnantie gestemd dat dit Akkoord bekrachtigd maar de Algemene Cel kan pas van start gaan wanneer alle betrokken overheden het Akkoord bekrachtigd hebben. Van zodra deze cel zal opgericht zijn, is het ook belangrijk om na te denken over de relaties die zullen bestaan tussen de Algemene Cel en zijn verschillende werkgroepen waaronder de CGD.

Dit Samenwerkingsakkoord werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 02 juni 2003 ten gevolge van de Federale Wet die instemming betuigt met dit akkoord.


89


2.2. Het bevorderen van de coherentie van het gevoerde beleid •

Een belangrijke opdracht van de CGD is de harmonisatie van het beleid tussen de verschillende beleidsniveaus en beleidsdomeinen inzake gezondheid, en meer bepaald omtrent het gebruik van substanties. Deze opdracht kan slechts volledig worden gerealiseerd indien de CGD betrokken is bij de ontwikkeling van het beleid, en dan vooral het globale beleid (strategisch meerjarenplan en beleidsnota’s). In dat opzicht zou het nuttig zijn om een inventaris te maken van de manier waarop de verschillende overheden hun strategisch beleid inzake middelengebruik ontwikkelen: welke gegevens worden verzameld, wie wordt betrokken, welke procedure wordt gevolgd om een draagvlak te krijgen, welke de looptijd is en de manier van evalueren.... Op basis van dit overzicht kan elke overheid dan ook aangeven bij welke stappen ze een rol ziet weggelegd voor de Cel. Het zal op die manier mogelijk zijn om op structurele wijze de adviezen van de CGD te integreren in de procedure voor beleidsontwikkeling, wat dan ook zal voorkomen dat de Cel, om welke reden dan ook, niet wordt geconsulteerd. Deze methodiek zal toelaten om zo de samenhang van beleidsacties vanaf hun ontstaan na te gaan en te verbeteren.

•

Op een meer systematische wijze een inventaris maken van het gevoerde beleid en deze overmaken aan de CGD. Met de hulp van de leden zou het secretariaat een samenvattende tabel moeten maken van de parallel geplaatste beleidsacties. Op basis hiervan zal de CGD overleg kunnen plegen en, indien dit nodig zou zijn, een grotere coördinatie kunnen voorstellen, dit alles met respect voor de verschillende bevoegdheden en voor het bekomen van een grotere efficiëntie. Deze inventaris zou louter vormelijk moeten zijn en zou bijna nutteloos worden gemaakt door de goede werking van voorgaand punt.

•

Stand van zaken van de Federale Beleidsnota: In de loop van deze eerste drie jaren werd een belangrijk deel van de acties van de CGD gerealiseerd in referentie met de Federale Beleidsnota van 2001. Het feit om deze nota, als zijnde federaal, te hanteren als referentiepunt heeft verscheidende discussies veroorzaakt binnen de CGD. Daarenboven zou het ook nuttig zijn dat de Minister van Volksgezondheid, als coördinator van het federale drugbeleid, het actuele statuut van de Nota verduidelijkt, haar eventueel aanpast en het geheel van bevoegde ministers op federaal niveau en op niveau van de deelregeringen betrekt. Dit alles natuurlijk in referentie met dit driejaarlijks rapport en de conclusies die hieruit zijn voortgekomen. Het is immers belangrijk om de continuïteit te bewaren binnen het drugbeleid.

2.3. Bevorderen van de informatiesystemen •

Het bevorderen, op politiek niveau, van de ontwikkeling en de toepassing van de informatiesystemen op epidemiologisch vlak en rond de noden inzake preventie, risicobeperking en behandeling. Dit zou kunnen bijdragen tot een kritische analyse rond de drugsproblematiek in België.


90


2.4. Organisatie van het werk : definiëring van de prioriteiten en planning •

Een definiëring van de prioriteiten en een planning hiervan in het begin van het jaar zouden belemmeren dat de dagordes geen loutere takenlijsten worden zonder samenhang met de objectieven van het Protocolakkoord. In het begin van het jaar zou een vergadering gewijd moeten worden aan de creatie van een planning met duidelijke prioriteiten, gekozen uit een lijst die door ieder lid wordt aangebracht en dit op basis van het Protocolakkoord alsook op basis van de zwakheden die in dit driejaarlijks rapport naar voren zijn gekomen. De op deze wijze gedefinieerde taken zouden dan over het gehele werkjaar kunnen verdeeld worden en verder gerealiseerd door de leden en het wetenschappelijk secretariaat via, met name, de creatie van werkgroepen. Op die manier zou het mogelijk zijn om meer gestructureerde dagordes uit te werken, met een meer actieve participatie van de leden.

2.5. Betrokkenheid van de leden •

Het concreet verbeteren van de communicatie tussen ieder betrokken kabinet en zijn vertegenwoordiger binnen de CGD.

•

Striktere naleving van het huishoudelijk reglement. Aldus, voor de goede werking van de CGD is het nodig dat er een permanente aanwezigheid moet zijn van iedere vertegenwoordiger. En indien een vertegenwoordiger niet aanwezig kan zijn, deze een vervanger dient te sturen die op de hoogte werd gebracht van de lopende dossiers.


91

Driejaarlijks Rapport – Bijlagen

BIJLAGEN


Bijlagen


BIJLAGE A

Afkortingen


Bijlage A

Driejaarlijks Rapport - Bijlagen

AFKORTINGEN ADIC =

Antwerps Drug Interventie Centrum

ASL =

Arbeitsgemeinschaft für Suchtvorbeugung und Lebensbewätigung

AWIPH =

Agence Wallonne pour l’Intégration des Personnes Handicapées

BIRN =

Belgian Information REITOX Network

BS =

Belgisch Staatsblad

CAW =

Centra Algemeen Welzijnswerk-

CHP =

Centre Hospitalier Psychiatrique

CGD =


CGG =

Centra Geestelijke Gezondheidszorg

CLB =

Centrum voor LeerlingenBegeleiding

CTB-OTB =

Concertation Toxicomanie Bruxelles – Overleg Druggebruik Brussel

DSM-IV =

Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 4th edition

EMCDDA =

European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction

EWDD =

Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving

EWS =

Early Warning System (vroegtijdig waarschuwingssysteem)

FARES =

Fondation contre les Affections Respiratoires et pour l'Education à la Santé (stichting tegen ademhalingsaandoeningen en educatie omtrent gezondheid)

FOD =

Federale OverheidsDienst (nieuwe benaming voor de federale ministeries)

GDT =

Geïntegreerde Diensten voor Thuisverzorging

IBW =

Initiatieven Beschut Wonen

IWSM =

Institut Wallon pour la Santé Mentale

JA =

Joint Action

KOAP =

Kinderen van Ouders met AlcoholProblemen

KUL =

Katholieke Universiteit Leuven

MSOC =

Medico-Sociaal OpvangCentrum

MPG =

Minimale Psychiatrische Gegevens

NGO =

Non-Gouvernementele Organisatie

NSD =

Nieuwe Synthetische Drugs

OCMW =

Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn

PAAZ =

Psychiatrische Afdeling van het Algemene Ziekenhuis

PC =

Psychiatrisch Centrum


Bijlage A


PVT =

Psychiatrisch VerzorgingsTehuis

RIZIV =

Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering

RUG =

RijksUniversiteit Gent

RVT =

Rust- en VerzorgingsTehuis

SSMG =

Société Scientifique de Médecine Generale (Waalse tegenhanger van de Wetenschappelijke Vereniging in Vlaanderen)

TDI =

Treatment Demand Indicator

UCL =

Université Catholique de Louvain

UIA =

Universiteit Antwerpen

ULB =

Université Libre de Bruxelles

ULG =

Université de Liège

UNCPD=

United Nations Commission on Population and Development

VAD =

Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen

VN =

Verenigde Naties

VTE =

VolTijdse Equivalenten

VUB =

Vrije Universiteit Brussel

VZW =

Vereniging Zonder Winstoogmerk

WGO =

WereldGezondheidsOrganisatie

WIV =

Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid

Vaak gebruikte afkortingen: d.m.v. =

door middel van

enz. =

enzovoort

i.p.v. =

in plaats van

i.v.m. =

in verband met

m.a.w. =

met andere woorden

m.b.t. =

met betrekking tot

o.a. =

onder andere

t.g.v. =

ten gevolge van

t.o.v. =

ten opzichte van


Bijlage A


BIJLAGE B

Protocolakkoord


Bijlage B


MINISTERE FEDERAL DES AFFAIRES SOCIALES, DE LA SANTE PUBLIQUE ET DE L’ENVIRONNEMENT

FEDERAAL MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU

Conférence Interministérielle Santé publique

Interministeriële Conferentie Volksgezondheid

doc

Protocol d’accord concernant la création d’une politique de santé intégrée en matière de drogues

Réunion 30 mai 2001


A Protocolakkoord inzake de totstandkoming van één geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs Vergadering 30 mei 2001

Bijlage B, page 1


PROTOCOLAKKOORD TUSSEN DE FEDERALE REGERING EN DE IN ARTIKEL 128, 130 EN 135 VAN DE GRONDWET BEDOELDE OVERHEDEN INZAKE DE TOTSTANDKOMING VAN EEN GEINTEGREERD GEZONDHEIDSBELEID INZAKE DRUGS

PROTOCOLE D’ACCORD CONCLU ENTRE LE GOUVERNEMENT FEDERAL ET LES AUTORITES VISEES AUX ARTICLES 128, 130 ET 135 DE LA CONSTITUTION, CONCERNANT LA CREATION D’UNE POLITIQUE DE SANTE INTEGREE EN MATIERE DE DROGUES

Gelet op de respectievelijke bevoegdheden waarover de Federale Staat en de in artikel 128, 130 en 135 van de Grondwet bedoelde overheden, hierna de Gemeenschappen/Gewesten of akkoordsluitende overheden genoemd, op het vlak van het gezondheidsbeleid beschikken;

Vu les compétences respectives dont disposent l’Etat Fédéral et les autorités visées aux articles 128, 130 et 135 de la Constitution, ci-après dénommés Communautés/Régions ou autorités contractantes, sur le plan de la politique de santé;

Overwegende dat dit protocolakkoord tot stand kwam na gezamenlijk overleg tussen de Ministers bevoegd voor Volksgezondheid van de Federale Staat en Ministers bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Gemeenschappen/Gewesten;

Considérant que le présent protocole d’accord est le résultat d’une concertation entre les Ministres de l’Etat Fédéral compétents en matière de Santé publique et les Ministres des Communautés/Régions compétents pour la politique en matière de santé;

Wordt overeengekomen wat volgt :

Il est convenu ce qui suit :

Artikel l

Article 1er

Zonder afbreuk te doen aan hun eigen bevoegdheden verbinden de ondertekenende partijen zich ertoe hun beleid inzake preventie van het gebruik van bewustzijnsbeïnvloedende middelen (hierna “drugs” genoemd) en hulpverlening aan mensen met druggerelateerde gezondheidsproblemen, in overleg op elkaar af te stemmen op basis van de volgende doelstellingen :

Dans le respect de leurs compétences respectives, les parties signataires s’engagent à se concerter pour harmoniser leurs politiques en matière de prévention de l’usage de produits influençant l’état de conscience (appelés ci-dessous “drogues”) et en matière d'aide aux personnes ayant des problèmes de santé dus à l’usage de drogues, sur la base des missions suivantes :

1. Het verkrijgen van een globaal inzicht in alle aspecten van de drug- en drugverslavingsproblematiek; 2. De continue preventie van het drugmisbruik en het beperken van de schade hieraan verbonden; 3. De optimalisering van het hulpverleningsen behandelingsaanbod van drugverslaafden; 4. De uitwerking van overlegde beleidsplannen met het oog op een

1. L'acquisition d'une compréhension globale de tous les aspects de la problématique de la drogue et de la toxicomanie; 2. La prévention continue de l’abus de drogue et la limitation des dommages y afférents; 3. L'optimalisation de l'offre en matière d'assistance et de traitement des toxicomanes; 4. L'élaboration de projets politiques concertés pour une politique de santé


Bijlage B, page 2


geïntegreerd drugs.

gezondheidsbeleid

inzake

Art. 2

integrée en matière de drogues. Art. 2

§1. Om het voorgaande te kunnen realiseren §1. Afin de mettre en oeuvre ce qui précède, wordt een "Cel Gezondheidsbeleid une "Cellule Politique de Santé Drogues" Drugs" (hierna : "Cel" genoemd) (dénommée ci-après "Cellule") est créée, opgericht, belast met volgende avec pour missions : opdrachten : 1. Het centraliseren, aanvullen en bijhouden van een gedetailleerde inventaris van de voor drugs en de drugproblematiek bevoegde overheden en de door de overheid erkende en/of gesubsidieerde instellingen, organisaties, organen, gespecialiseerde centra, onderzoekscentra, universiteiten, die zich toeleggen op één of meer aspecten van de drugproblematiek; 2. Het uitbrengen van gemotiveerde adviezen en aanbevelingen over de drugbeleidsafstemming, de afstemming van acties en de effectiviteit daarvan, hetzij uit eigen beweging, hetzij op verzoek van de akkoordsluitende overheden; 3. Voorstellen doen om de kwaliteit van de gegevens en informatie die door iedere akkoordsluitende overheid aan de Cel worden overgemaakt te optimaliseren om de hierboven omschreven opdrachten, te kunnen vervullen; 4. Het voorstellen en voorbereiden van samenwerkingsprotocollen ten einde concrete overlegde doelstellingen te bereiken. Deze doelstellingen worden geëvalueerd via concrete indicatoren; 5. Het opmaken van een verslag zoals bedoeld in artikel 6.

1. De centraliser, compléter et tenir à jour un inventaire détaillé des autorités compétentes en matière de drogue et de toxicomanie et des institutions, organisations, organes, centres spécialisés, centres de recherche, universités agréés et/ou subventionnés, qui se consacrent à un ou plusieurs aspects de la problématique de la drogue; 2. D'émettre des avis et des recommandations motivés sur l'harmonisation des politiques et des actions en matière de drogue et leur efficacité, soit d'initiative, soit à la demande des autorités contractantes; 3. Faire des propositions en vue d'améliorer la qualité des données et des informations qui sont transmises à la Cellule par chacune des autorités contractantes afin de pouvoir optimaliser les missions définies ci-avant; 4. De proposer et de préparer des protocoles de coopération pour atteindre les objectifs concrets qui ont été fixés de manière concertée. Ces objectifs sont évalués à l'aide d'indicateurs concrets; 5. De rédiger le rapport visé à l'article 6.

§2. In het kader van haar opdrachten kan de §2. Dans le cadre de ses missions, la Cellule peut se faire informer par tous les Cel zich laten informeren door alle bevoegde diensten en administraties, die services et administrations compétents, hun verantwoordelijke minister hierover qui en informent leur ministre de tutelle. Les autorités contractantes et leurs inlichten. De akkoordsluitende overheden services et administrations sont tenus de en hun diensten en administraties dienen fournir les renseignements demandés par de door de Cel gevraagde inlichtingen te la Cellule, et inversement la Cellule est bezorgen en omgekeerd is de Cel


Bijlage B, page 3


gehouden om op vraag van de akkoordsluitende overheden en hun diensten en administraties alle in haar bezit zijnde informatie over te maken. De geactualiseerde databanken worden per elektronische drager ter beschikking gesteld van de akkoordsluitende overheden.

tenue de fournir à leur demande, aux autorités contractantes et leurs services et administrations, tous renseignements en sa possession. Les banques de données actualisées seront mises à la disposition des autorités contractantes par biais électronique.

§3. Voor de uitvoering van al zijn opdrachten §3. Pour l'accomplissement de toutes ses kan de Cel een beroep doen op de missions, la Cellule peut faire appel à la medewerking van experten en collaboration d'experts et d'associations vakbekwame verenigingen of instellingen ou d'institutions spécialisées dans la problématique de la drogue. La Cellule die zich toeleggen op de drugproblematiek. De Cel kan daartoe peut, pour ce faire, instaurer des (sous) (sub) werkgroepen oprichten. groupes de travail. Art. 3

Art. 3

§1. De Cel wordt samengesteld uit §1. La Cellule est composée de représentants des autorités signataires. Le choix des vertegenwoordigers van de représentants relève de l’autonomie des akkoordsluitende overheden. Aan de autorités signataires. Ils sont présentés en akkoordsluitende overheden wordt de fonction de leurs compétences et de leur autonomie gelaten voor het bepalen van expérience dans les domaines visés par le hun vertegenwoordiging. Ze worden présent protocole d’accord. Ils sont voorgedragen op grond van hun nommés pour un mandat renouvelable de deskundigheid en ervaring op de in dit cinq ans par la Conférence protocolakkoord bedoelde gebieden. Ze interministérielle sur la politique en worden door de Interministeriële matière de drogue, visée à l'article 7. Conferentie over het Drugbeleid, zoals bedoeld in artikel 7, benoemd voor hernieuwbare termijnen van vijf jaar. §2. Een vertegenwoordiger van de federale §2. Un représentant du ministre fédéral de la Santé publique préside la Cellule, minister van Volksgezondheid zit de Cel, die volgende leden telt, voor : laquelle se compose des membres suivants : • 2 membres présentés par le Ministre • 2 leden voorgedragen door de Minister de l'Etat fédéral compétent pour la bevoegd voor Volksgezondheid van de Santé publique et 2 membres présentés federale overheid en 2 leden voorgedragen door de Minister par le Ministre de l’Etat fédéral, bevoegd voor Sociale Zaken van de compétent pour les Affaires sociales; federale overheid; • 3 leden voorgedragen door de Minister • 3 membres présentés par le Ministre bevoegd voor gezondheidsbeleid van de la Communauté flamande de Vlaamse Gemeenschap; compétent pour la politique en matière de santé; • 1 lid voorgedragen door de Minister • 1 membre présenté par le Ministre de bevoegd voor gezondheidsbeleid van la Communauté française compétent de Franstalige Gemeenschap; pour la politique en matière de santé;


Bijlage B, page 4


• 1 lid voorgedragen door de Minister bevoegd voor gezondheidsbeleid van het Waals Gewest; • 1 lid voorgedragen door de Minister bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Duitstalige Gemeenschap; • 2 leden voorgedragen door de Minister bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie die samen over 1 stem beschikken; • 1 lid voorgedragen door de Minister bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Franstalige Gemeenschapscommissie.

• 1 membre présenté par le Ministre de la Région wallonne compétent pour la politique en matière de santé; • 1 membre présenté par le Ministre de la Communauté germanophone compétent pour la politique en matière de santé; • 2 membres présentés par le Ministre de la Commission Communautaire Commune compétent pour la politique en matière de santé. Ces deux membres ne disposent que d’une voix; • 1 membre présenté par le Ministre de la Commission Communautaire française compétent pour la politique en matière de santé;

§3. Voor elke vertegenwoordiger wordt §3. Un suppléant est désigné pour chaque tevens een plaatsvervanger aangeduid. représentant. §4. De voorzitter wijst om de zes maanden §4. Tous les six mois, le président désigne un autre membre de la Cellule en qualité de een ander lid van de Cel aan als secrétaire. secretaris. §5. De wet van 20 juli 1990 ter bevordering §5. La loi du 20 juillet 1990 visant à promouvoir la présence equilibrée van de evenwichtige aanwezigheid van d’hommes et de femmes dans les organes mannen en vrouwen in organen met possédant une compétence d’avis adviserende bevoegdheid is van s’applique à la Cellule. toepassing op de Cel. Art. 4

Art. 4

§1. De voorzitter bepaalt de plaats, de dag en §1. Le président fixe le lieu, le jour et l'heure des réunions et prépare l'ordre du jour. het aanvangsuur van de vergaderingen en Chaque membre a le droit de demander maakt de agenda op. Elk van de leden au président d'inscrire des points à l'ordre heeft het recht de voorzitter te vragen du jour. punten op de agenda te plaatsen. §2. Behoudens hoogdringendheid worden de §2. Sauf en cas d'urgence, le secrétaire adresse aux membres, au moins huit jours uitnodigingen en de agenda evenals avant la date de la réunion, après les avoir eventuele stukken, na ondertekening door de voorzitter, door de secretaris ten soumis à la signature du président, les minste acht dagen vooraf aan de leden convocations et l'ordre du jour ainsi que les éventuelles pièces y afférentes. toegezonden. §3. De leden die verhinderd zijn, worden §3. Les membres empêchés sont remplacés vervangen door hun plaatsvervanger en par leur suppléant et lui adressent euxsturen hem zelf de stukken door. mêmes les pièces.


Bijlage B, page 5


§4. De Cel vergadert slechts geldig indien ten §4. La Cellule ne se réunit valablement que si minste de helft van zijn leden of zijn la moitié au moins de ses membres ou de plaatsvervangers aanwezig is. Ingeval leurs suppléants sont présents. Si le geen meerderheid aanwezig is, worden de quorum n'est pas atteint, les membres leden opnieuw uitgenodigd, in welk geval sont convoqués à nouveau, auquel cas la de Cel geldig vergadert, wat ook het Cellule se réunit valablement quel que aantal aanwezige leden is. soit le nombre de membres présents. §5. Elk lid van de Cel, en bij verhindering §5. Chaque membre de la Cellule et, s'il est zijn of haar plaatsvervanger, beschikt empêché, son suppléant, dispose d'une seule voix, excepté pour les représentants over één stem, behoudens de de la Commission Communautaire vertegenwoordigers van de Commune qui ne disposent que d’une Gemeenschappelijke Gemeenschapsvoix. Les décisions relatives à commissie die samen over één stem l'affectation du budget, aux propositions, beschikken. De beslissingen over de aanwending van het budget, voorstellen, avis et recommandations sont prises à la majorité absolue des membres présents. adviezen en aanbevelingen worden bij En cas de partage des voix, la voix du absolute meerderheid van de aanwezige président ou, s'il est empêché, celle de leden genomen. In geval van staking der son suppléant, est prépondérante. Chaque stemmen, is de stem van de voorzitter of membre a le droit de faire acter une in geval deze verhinderd is, van zijn opinion minoritaire au procès-verbal. plaatsvervanger, doorslaggevend. Een lid heeft het recht een verschillende mening in de notulen te laten optekenen. §6. De secretaris maakt in het Frans en het §6. Le secrétaire rédige en français et en néerlandais les procès-verbaux des Nederlands de notulen op van de réunions. Après avoir reçu l'approbation vergaderingen . De notulen worden na du président, les procès-verbaux sont goedkeuring van de voorzitter met de envoyés aux membres avec la volgende uitnodiging meegestuurd. convocation suivante. §7. Wanneer een adviesaanvraag wordt §7. Quand une demande d’avis est faite, la Cellule doit, dans un délai d’un mois, ingediend moet de Cel binnen de maand pouvoir proposer un planning et des een planning en modaliteiten ter modalités de réponse. Les propositions, antwoord kunnen geven. De door de Cel avis ou recommandations formulés par la geformuleerde voorstellen, adviezen of Cellule sont transmis par elle au aanbevelingen worden door haar aan de gouvernement fédéral et aux federale regering en de deelregeringen gouvernements fédérés. overgemaakt. §8. De Cel vergadert minstens éénmaal per §8. La Cellule se réunit au moins une fois par maand. mois. §9. De leden moeten per stemgerechtigde §9. Pour chaque voix, les membres doivent minstens 0,2 fulltime equivalent kunnen pouvoir travailler au moins pendant une werken voor de Cel. durée égale à 0,2 d'un emploi à temps plein pour la Cellule.


Bijlage B, page 6


§10.De Duitstalige Gemeenschap zal in de §10.Pour ce qui est de la Communauté mate van het mogelijke de verplichtingen Germanophone, elle tendra à suivre au uit de vorige paragraaf trachten na te maximum les obligations du paragraphe komen, in het bijzonder in samenwerking précité, notamment en collaboration avec met de andere deeloverheden les autres entités fédérés. Art. 5

Art. 5

§1. De Cel wordt ingericht bij de federale §1. La Cellule est créée auprès du ministre minister van Volksgezondheid en wordt fédéral de la Santé publique et est gesubsidieerd door alle betrokken subventionnée par toutes les parties partijen. Voor het eerste jaar wordt een concernées. Pour la première année, un budget voor logistieke en budget logistique et de fonctionnement secretariaatsondersteuning ter du secrétariat de 7 millions BEF est mis à beschikking gesteld van 7 miljoen BEF. sa disposition : De volgende vastgelegd :

verdeelsleutel

wordt

La clé de répartition est la suivante : • • • • • •

• • • •

Federale Staat Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap Waals Gewest

•

Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (COCOM)

•

51,6 % 23,4 % 11,8 % 7,5 % 2,85 %

Franse Gemeenschapscommissie (COCOF)

2,85 %

Etat fédéral Communauté flamande Communauté française Région wallonne Commission Communautaire Commune (COCOM) Commission Communautaire française (COCOF)

Dit betekent per overheid :

Cela signifie par autorité :

• • • •

• • • • • •

•

•

Federale Staat Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap Waals Gewest

3.612.000 BEF 1.638.000 BEF 826.000 BEF 525.000 BEF Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (COCOM) 199.500 BEF Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) 199.500 BEF

51,6 % 23,4 % 11,8 % 7,5 % 2,85 % 2,85 %

Etat fédéral Communauté flamande Communauté française Région wallonne

3.612.000 BEF 1.638.000 BEF 826.000 BEF 525.000 BEF Commission Communautaire Commune (COCOM) 199.500 BEF Commission Communautaire française (COCOF) 199.500 BEF

De bedragen worden jaarlijks geïndexeerd. Het budget kan mits akkoord van alle betrokken partijen worden aangepast.

Les montants sont indexés annuellement. Le budget peut être adapté moyennant l'accord de toutes les parties concernées.

De bedragen worden gestort voor maart van het jaar waarop ze betrekking hebben.

Les montants sont versés pour le mois de mars de l'année à laquelle ils se rapportent.

§2. De leden beslissen over de aanwending §2. Les membres décident de l'affectation du van het budget en zijn ervoor budget et en sont responsables. Le verantwoordelijk. De voorzitter is belast président est chargé d'établir un met het opmaken van een récapitulatif comptable. boekhoudkundig overzicht. §3. De Interministeriële Conferentie over het §3. La Conférence interministérielle sur la Drugbeleid, zoals bedoeld in artikel 7, politique en matière de drogue, visée à


Bijlage B, page 7


ontvangt jaarlijks een boekhoudkundig overzicht zoals bedoeld in het vorige lid, en controleert de efficiënte aanwending van de middelen.

l'article 7, reçoit chaque année un récapitulatif comptable, tel qu'il est prévu à l'alinéa précédent, et vérifie l'efficacité de l'affectation des moyens.

§4. De zetel en het administratieve §4. Le siège et le secrétariat administratif de secretariaat van de Cel moeten in het la Cellule doivent être établis dans administratief arrondissement Brussel l'arrondissement administratif de gevestigd zijn. Bruxelles. §5 Het in §1 voorziene budget wordt als §5 Le budget prevu au §1 est distribué dans la Cellule comme suit : volgt verdeeld in de Cel : • • •

2 VTE logistieke medewerkers = 2 x 1,5 miljoen BEF = 3 milj. BEF 1 VTE wetenschappelijk medewerker = 1 x 2,5 miljoen BEF werkingsmiddelen = 1 x 1,5 miljoen BEF

Totaal : 7 miljoen BEF Art. 6

• • •

2 ETP collaborateurs logistiques = 2 x 1,5 millions BEF = 3 million BEF 1 ETP collaborateur scientifique = 1 x 2,5 millions BEF moyens opérationnels = 1 x 1,5 millions BEF

Total : 7 millions BEF Art. 6

§1. De ondertekenende partijen verbinden §1. Les parties signataires s'engagent à zich ertoe bij te dragen - elkeen binnen contribuer, chacune dans les limites de hun bevoegdheden - aan een "Verslag ses compétences, à l'élaboration tous les over Drugs" (hierna : "Verslag" trois ans d'un Rapport sur la drogue, cigenoemd). Dit wordt driejaarlijks tegen après dénommé "Rapport". Celui-ci est de maand oktober opgemaakt door de rédigé pour le mois d'octobre par la Cel, op basis van de bijdragen van de Cellule, sur la base des contributions des partijen. Het Verslag, opgemaakt in het parties. Le Rapport, établi en néerlandais Nederlands en het Frans, met een et en français et avec un résumé en samenvatting in het Duits en het Engels, allemand et en anglais, contient au omvat minstens : moins : 1. een activiteitenverslag; 1. un rapport d'activité; 2. een inventaris van het terzake gevoerde 2. un inventaire des politiques menées en la matière par les divers gouvernements dans beleid zoals het door de diverse overheden elk binnen hun eigen les limites de leurs compétences bevoegdheden is gevoerd, alsook de respectives, ainsi que des recherches onderzoeken opgedragen door de commanditées par les autorités contractantes; akkoordsluitende overheden; 3. concrete aanbevelingen en voorstellen om 3. des recommandations et des propositions de preventie van gezondheidsproblemen concrètes en vue d'améliorer la prévention des problèmes de santé dus à l’usage de verbonden aan druggebruik en de opvang, drogues ainsi que l'accueil, les soins et le verzorging en behandeling van personen traitement des personnes ayant des met gezondheidsproblemen verbonden aan druggebruik, te verbeteren. problèmes de santé dus à l’usage de drogues.


Bijlage B, page 8


§2. Het Verslag wordt na goedkeuring door §2. Après avoir été approuvé par la de Interministeriële Conferentie Conférence interministérielle Santé Volksgezondheid, zoals bedoeld in artikel publique, visée à l'article 7, le Rapport est 7, overhandigd aan de federale regering remis au gouvernement fédéral et aux en aan de regeringen van de gouvernements des Communautés et des Gemeenschappen en de Gewesten, die Régions, qui s'engagent à le transmettre à zich ertoe verbinden het aan hun leurs parlements ou assemblées. parlementen of vergaderingen te bezorgen. §3. Als opvolging van het Verslag worden de §3. Suivant le Rapport, les points critiques vastgestelde knelpunten en voorgestelde proposés et les solutions proposées seront oplossingen opgenomen in een jaarlijks inclus dans le rapport d’activité annuel. activiteitenverslag. Art. 7

Art. 7

§1. Om overleg en beleidsafstemming tussen §1. En vue de garantir la concertation et l'harmonisation des politiques mises en de verschillende overheden te oeuvre entre les différentes autorités, une waarborgen, kan op voordracht van de Conférence interministérielle sur la Interministeriële Conferentie politique en matière de drogue peut se Volksgezondheid een Interministeriële réunir, à l’initiative de la Conférence Conferentie over het drugbeleid, bijeen Interministérielle Santé publique. geroepen worden. §2. De Cel bereidt de Conferentie over het §2. La Cellule prépare la Conférence sur la politique en matière de drogues et veille à drugbeleid voor en zorgt voor de nodige l'encadrement nécessaire. 5 membres omkadering. Zij duidt 5 leden van de Cel désignés par la Cellule siègent à la aan die als niet-stemgerechtigden zitting conférence sans droit de vote. hebben in de Conferentie. Aldus overeengekomen te Brussel op

Ainsi conclu à Bruxelles le

Voor de federale Regering :

Pour le Gouvernement fédéral :

De Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu, La Ministre de la Protection de la Consommation, de la Santé publique et de l’Environnement,

De Minister van Sociale Zaken en Pensioenen, Le Ministre des Affaires sociales et des Pensions,

Magda AELVOET

Frank VANDENBROUCKE


Bijlage B, page 9


Voor de Vlaamse Regering : De Minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen,

Mieke VOGELS

Pour le Gouvernement wallon : Le Ministre des Affaires sociales et de la Santé,

Thierry DETIENNE

Pour le Gouvernement de la Communauté germanophone : Le Ministre de la Jeunesse et de la Famille, des Monuments et Sites, de la Santé et des Affaires sociales,

Hans NIESSEN

Pour le Gouvernement de la Communauté française : La Ministre de l’Aide à la Jeunesse et de la Santé,

Nicole MARECHAL


Bijlage B, page 10


Voor het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommisie van het Brussels hoofdstedelijk Gewest : Het Lid van het Verenigd College, bevoegd voor het Gezondheidsbeleid,

Jos CHABERT

Pour le Collège réuni de la Commission communautaire commune de la Région de Bruxelles-Capitale : Le membre du Collège réuni, compétent pour la Politique de santé,

Didier GOSUIN

Pour le Collège de la Commission communautaire française : Le membre du Collège, chargé de la Santé, Didier GOSUIN


Bijlage B, page 11


BIJLAGE C

Adviezen en aanbevelingen


Bijlage C


Voorstel van advies betreffende het voorontwerp van decreet m.b.t. de erkenning en subsidiëring van de hulp- en zorgverleningsnetwerken gespecialiseerd in verslavingen, zoals in tweede lezing door de Waalse Regering goedgekeurd De cel wenst de volgende opmerkingen te formuleren aangaande de tijdens de tweede lezing in artikel 9 aangebrachte wijzigingen: In de nieuwe versie is er niet meer in voorzien dat het netwerk in de vorm van een vereniging zonder winstoogmerk wordt opgericht, maar dat het”…door een lokale overheid binnen haar diensten moet worden opgericht of, bij gebrek aan een initiatief van de gemeente in die zin, opgericht moet worden in de vorm van een vereniging zonder winstoogmerk”. Deze nieuwe bepaling levert volgend commentaar op: 1° De cel vraagt zich af hoe het beroepsgeheim kan worden gegarandeerd aangezien het netwerk onder toezicht van de Burgemeester zal staan die overigens hoofd van de politie is. Momenteel lijkt het reeds zo dat in bepaalde gemeenten, die gezondheidsdiensten in het kader van de veiligheidscontracten organiseren, de werkgever druk uitoefent op de werknemers en dat er soms informatie m.b.t. de gebruikers aan de politie wordt doorgespeeld. Behalve dat dit indruist tegen artikel 6 waarin het beroepsgeheim wordt gegarandeerd, bestaat het risico dat dit de toegang tot de zorg en hulp vermindert zodra de gebruikers kennis hebben van dit soort informatieoverdracht. Een lid merkt op dat de ambtenaren een meldingsplicht hebben. Welke garanties zijn er bijgevolg voor de gebruiker? 2° De hulpverleningssector is grotendeels via verenigingsinitiatieven uitgebouwd. Die sector is een belangrijke actor op het vlak van innovatie in het kader van een problematiek die voortdurend evolueert. De cel vraagt zich af of het risico niet bestaat dat de op dit vlak vereiste evolutie en creativiteit gedeeltelijk wordt verlamd als die initiatieven onder toezicht van de gemeente worden geplaatst. 3° Naar alle waarschijnlijkheid zullen enkel de grote stedelijke gemeenten, die reeds beschikken over een veiligheidscontract, het initiatief nemen om netwerken te creëren. De geplande indeling in zones zal evenwel noodzakelijkerwijs meerdere gemeenten omvatten. Dat zou als gevolg kunnen hebben dat er nog meer middelen voor die gemeenten zullen worden uitgetrokken ten nadele van met name de landelijke gemeenten, terwijl toch een van de doelstellingen van het decreet er net in bestond te zorgen voor een evenwichtige verdeling van de middelen op het terrein. 4° Het overleg tussen de actoren van het repressief handelen en de hulpverlening op lokaal vlak is absoluut noodzakelijk. Dit overleg moet evenwel op een louter structureel niveau plaatsvinden. Het moet gaan om “overleg” en niet om “samenwerking” tussen de actoren wat de gebruikers betreft. De cel stelt bijgevolg voor om een duidelijk onderscheid te maken tussen twee coördinatieniveaus: − −

de coördinatie van de hulp- en zorgverlening die een sectoriële coördinatie is waar informatie m.b.t. personen kan worden uitgewisseld, en dat met inachtneming van het beroepsgeheim; een intersectoriële coördinatie waarbij de actoren van de hulpverlening en het repressief handelen worden bijeengebracht: dit is de rol van de veiligheidscontracten, met als taak van gedachten te wisselen over het op lokaal vlak te voeren beleid; informatie m.b.t. personen kan hier echter niet worden uitgewisseld. Dat de coördinator van het veiligheidscontract ook hulpcoördinator wordt, lijkt minder aangewezen.

Bijgevolg stelt de cel de Waalse Regering voor om naar de oorspronkelijke formule terug te keren.


Bijlage C, page 1


Advies van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs betreffende:

Proefproject m.b.t. risicovermindering inzake het gebruik van nieuwe drugs met inbegrip van de analyse van pillen in de Franse Gemeenschap De cel Gezondheidsbeleid Drugs merkt het volgende op: •

Dit proefproject is een project inzake risicovermindering m.b.t. het druggebruik; het kadert in het beleid volksgezondheid van de Federale Regering en de deelgebieden op het vlak van drugs, meer in het bijzonder wat de tweede pijler (risicovermindering) van dat beleid betreft; het kadert ook in het EUbeleid.

•

Dit proefproject heeft als doel een evaluatie uit te voeren van de bijdrage tot de vermindering van de morbiditeit en mortaliteit gerelateerd aan het gebruik van “nieuwe synthetische drugs”. Aangezien die drugs worden gebruikt door jongeren die weinig in contact komen met de preventie- en hulpinrichtingen, en studies aantonen dat die techniek, gelet op bepaalde resultaten in andere Europese landen, het contact met deze jongeren vergemakkelijkt, is de cel van mening dat het nuttig is om dit soort van proefacties in ons land op touw te zetten.

•

Dit proefproject kan het vroegtijdig waarschuwingssysteem bevorderen dat door de federale Regering werd ontwikkeld: men neemt aan dat dit experiment de opsporing van nieuwe gevaarlijke producten zal versterken en bijgevolg de preventie zal verbeteren.

•

In het kader van het proefproject wordt er veel aandacht geschonken aan alle vormen van communicatie.

De cel Gezondheidsbeleid Drugs brengt een positief advies uit over het project en de uitvoering ervan in de Franse Gemeenschap gedurende een periode van twee jaar, en dat met inbegrip van de evaluatie ervan. Ze is evenwel van mening dat de volgende voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen: 1. Het project is een proefproject (en niet een pilootproject) dat in de vorm van een onderzoeksactie wordt uitgevoerd. 2. Het project omvat een inventaris van het wetgevend arsenaal in Europa en moet de mogelijkheden in kaart brengen om terzake wetgevend op te treden. 3. De evaluatie zal op een volledig objectieve en onafhankelijke manier door een universiteit uitgevoerd moeten worden. In het kader van die evaluatie zal een bijzondere aandacht worden besteed aan de perceptie van de boodschappen door de gebruikers van de dienst en aan de invloed ervan op hun gedrag. 4. De “testing” zal enkel in een algemener kader van preventieacties kunnen plaatsvinden: er moet inderdaad op worden gewezen dat die techniek betrekking heeft op producten waarvan het gebruik risico’s voor de gezondheid inhoudt en dus strikt verboden blijft. Dit moet trouwens aan de gebruiker duidelijk worden meegedeeld. Bovendien moet erop worden toegezien dat het proces niet als een proces van “labelisatie” van synthetische drugs overkomt. De algemene doelstelling bestaat erin om met de gebruiker een dialoog aan te gaan en ervoor te zorgen dat de gebruiker zich vragen stelt over zijn gebruik om te komen tot een meer verantwoord en minder gevaarlijk druggebruik, zich eventueel therapeutisch te laten behandelen of geen drugs meer te gebruiken. 5. De cel beveelt de oprichting aan van een begeleidingscomité, samengesteld uit leden van de cel Gezondheidsbeleid Drugs en deskundigen. Maart 2003.


Bijlage C, page 2


Advies van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs m.b.t.

Het koninklijk besluit tot uitvoering van artikel 3, § 4 van de wet van 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, ontsmettingsstoffen en antiseptica Bespreking KB De Cel Gezondheidsbeleid Drugs besprak het voorstel van ontwerp Koninklijk Besluit respectievelijk in de bijeenkomsten van 9 juli en 17 september 2002 en formuleerde zowel een overkoepelend advies als een detailadvies per hoofdstuk en artikel.

Inleiding Bij de bespreking van dit KB binnen de cel werd rekening gehouden met volgende documenten: 1) De drugbeleidsnota van de federale overheid m.b.t. de drugproblematiek (19 januari 2001); 2) de consensusconferentie over methadon, georganiseerd in 1994 op initiatief van het (voormalig) Ministerie van Sociale Zaken; en – 3) -. dewelke een follow-up vergadering (verslaggeving) heeft gekend die plaats vond in 1997, omtrent de evaluatie van de beslissingen die werden genomen op de vergadering van de consensusvergadering van 1994; 4) daarnaast werd ook rekening gehouden met de uitbouw van nieuwe zorgcircuits die de problematische druggebruiker meer continuïteit garanderen binnen de (drug)hulpverlening.

Algemeen overkoepelend advies De drugsthematiek is een sterk evoluerende materie binnen een snel veranderende maatschappij. Dit geldt a fortiori voor problematische druggebruikers. Daarnaast wordt in de federale beleidsnota drugs, in navolging van het Europees Actieplan inzake drugsbestrijding (2000-2004), de uitbouw van een evaluatie-instrument als een prioritaire nood omschreven. Daarom is het nodig om de opvolging en de uitvoering van dit KB in de toekomst te garanderen in het bijzonder denken we aan volgende punten: de registratie (op basis van een uniek identificatienummer) en de wetenschappelijke opvolging en evaluatie. Deze instrumenten zijn immers van belang om het gevoerde beleid te kunnen aanpassen aan nieuwe evoluties. Er wordt gevraagd om ook rekening te houden met de reeds bestaande verschillen op het vlak van methadonbedeling binnen de Gemeenschappen. In Vlaanderen wordt methadon (in hoofdzaak) voorgeschreven via de artsen binnen de drughulpverleningcentra. In Wallonië wordt de methadon (zoals in Vlaanderen) eveneens voorgeschreven via de artsen binnen de drughulpverleningscentra, maar daarnaast is er ook een niet te veronachtzamen aantal huisartsen (met privé praktijk), die dit middel voorschrijft. Daarom vraagt de Cel Gezondheidsbeleid Drugs om doorheen de verschillende artikels van het uitvoeringsbesluit, maximaal rekening te houden met deze bestaande regionale verschillen.

Voorstel wijzigingen binnen het ontwerp KB. De tekst werd gewijzigd via het doorhalen van de oorspronkelijke tekst en vervangen door de onderstreepte tekst. Versie 22-3-2002


Bijlage C, page 3


KONINKLIJK BESLUIT TOT UITVOERING VAN ARTIKEL 3, § 4 VAN DE WET VAN 24 FEBRUARI 12921 BETREFFENDE HET VERHANDELEN VAN GIFTSTOFFEN, SLAAPMIDDELEN EN VERDOVENDE MIDDELEN, ONTSMETTINGSSTOFFEN EN ANTISEPTICA ALBERT II, Koning der Belgen,

ARRETE ROYAL PORTANT EXECUTION DE L’ARTICLE 3, § 4 DE LA LOI DU 24 FEVRIER 1921 CONCERNANT LE TRAFIC DES SUBSTANCES VENENEUSES, SOPORIFIQUES, STUPEFIANTES, DESINFECTANTES OU ANTISEPTIQUES ALBERT II, Roi des Belges,

Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet.

A tous, présents et à venir, Salut.

Gelet op de wet van 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van gifstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, ontsmettingsstoffen en antiseptica, inzonderheid op de artikelen 1, gewijzigd bij de wetten van 11 maart 1958, 1 juli 1976 en 14 juli 1994 en 3, § 4, ingevoegd bij de wet van….; 10 juni 2002;

Vu la loi du 24 février 1921 concernant le trafic des substances vénéneuses, soporifiques, stupéfiantes, désinfectantes ou antiseptiques, notamment les articles 1er, modifié par les lois des 11 mars 1958, 1er juillet 1976 et 14 juillet 1994 et 3, § 4, inséré par la loi du 10 juin 2002.. . ;

Gelet op de wet van 25 maart 1964 op de geneesmiddelen, inzonderheid op artikel 6, gewijzigd bij het koninklijk besluit van 8 augustus 1997 en bij de wet van 20 oktober 1998;

Vu la loi du 25 mars 1964 sur les médicaments, notamment l’article 6, modifié par l’arrêté royal du 8 août 1997 et par la loi du 20 octobre 1998 ;

Gelet op het koninklijk besluit van 31 mei 1885 houdende goedkeuring der nieuwe onderrichtingen voor de geneesheren, de apothekers en de drogisten, inzonderheid op artikel 35, vervangen bij het koninklijk besluit van 3 mei 1999;

Vu l’arrêté royal du 31 mai 1885 approuvant les nouvelles instructions pour les médecins, pour les pharmaciens et pour les droguistes, notamment l’article 35, remplacé par l’arrêté royal du 3 mai 1999 ;

Gelet op het advies van de inspectie van financiën, gegeven op 12 april 2001;

Vu l’avis de l’inspection des finances, donné le 12 avril 2001;

Gelet op het akkoord van de Minister van Begroting, gegeven op…;

Vu l’accord du Ministre du Budget, donné le…;

Gelet op het besluit van de Ministerraad van…. over het verzoek aan de Raad van State om advies te geven binnen een termijn van één maand;

Vu la délibération du Conseil des Ministres le… sur la demande d’avis à donner par le Conseil d’Etat dans un délai ne dépassant pas un mois ;

Gelet op het advies van de Raad van State, gegeven op… met toepassing van artikel 84, eerste lid, 1° van de gecoördineerde wetten op de Raad van State;

Vu l’avis du Conseil d’Etat, donné le…, en application de l’article 84, alinéa 1er, 1° des lois coordonnées par le Conseil d’Etat;

Op de voordracht van Onze Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu en op advies van Onze in Raad vergaderde Ministers,

Sur la proposition de Notre Ministre de la Protection de la consommation, de la Santé publique et de l’Environnement et de l’avis de Nos Ministres qui en ont délibéré en Conseil,

HEBBEN WIJ BESLOTEN EN BESLUITEN WIJ:

NOUS AVONS ARRETE ET ARRETONS:


Bijlage C, page 4


HOOFDSTUK I. Definities

CHAPITRE Ier. Définitions

Artikel 1 : Voor de toepassing van dit besluit wordt verstaan onder :

Article 1er: Pour l’ application du présent arrêté, on entend par :

1) “behandeling met vervangingsmiddelen”: elke behandeling die bestaat in het voorschrijven, toedienen of afleveren aan een verslaafde patiënt van verdovende middelen of psychotrope stoffen bij wijze van geneesmiddel en die, in het kader van een therapie, de verbetering van de gezondheid en de levenskwaliteit van de patiënt beoogt en indien mogelijk tot diens ontwenning leidt;

1) “traitement de substitution”: tout traitement consistant à prescrire, administrer ou délivrer à un patient toxicomane des substances stupéfiantes ou des psychotropes sous forme médicamenteuse, visant, dans le cadre d’une thérapie, à améliorer sa santé et sa qualité de vie, et à obtenir si possible le sevrage du patient ;

2) “vervangingsmiddel”: de verdovende middelen of psychotrope stoffen die bij wijze van geneesmiddel toegelaten zijn om gebruikt te worden in het kader van een behandeling met vervangingsmiddelen. 3) Zie KB 78.

2) “médicament de substitution”: les substances stupéfiantes ou des psychotropes qui, sous formes médicamenteuse, sont autorisées pour être utilisées dans le cadre d’un traitement de substitution. 3) Voire AR 78.

HOOFDSTUK 2. De aflevering en de toediening van het vervangingsmiddel.

CHAPITRE 2. La délivrance et l’administration du médicament de substitution.

Art. 2. De vervangingsmiddelen gebruikt in het kader van een behandeling met vervangingsmiddelen worden door een apotheker zelf of onder zijn verantwoordelijkheid afgeleverd, of door een beroepsbeoefenaar die gemachtigd is om geneesmiddelen af te leveren krachtens artikel 4, § 2, 1° en 2° van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen.

Art. 2. Les médicaments de substitution utilisés dans le cadre d’un traitement de substitution, sont délivrés par un pharmacien, lui-même ou sous sa responsabilité, ou par toute professionnel autorisée à délivrer des médicaments en vertu de l’article 4, § 2, 1° et 2° de l’arrêté royal n° 78 du 10 novembre 1967 relatif à l’exercice des professions de santé.

Art. 3. Bij het aanvatten van de behandeling met vervangingsmiddelen, en zolang de medische situatie van de patiënt zulks vereist, wordt het vervangingsmiddel dagelijks peroraal afgeleverd en toegediend in aanwezigheid van de persoon apotheker die het aflevert, of van een ander persoon, die onder zijn verantwoordelijkheid optreedt.

Art. 3. En début de traitement de substitution et tant que la situation médicale du patient le requiert, le médicament de substitution est délivré quotidiennement sous une forme orale et administré en présence du pharmacien de la personne qui le délivre ou d’une personne agissant sous sa responsabilité.

Art. 4. In afwijking van de bepalingen van artikel 3, kan de voorschrijvende geneesheer andere regelen inzake aflevering afgifte en toediening bepalen, indien de professionele, familiale, medische of sociale toestand van de patiënt dit rechtvaardigt.

Art. 4. Par dérogation aux dispositions de l’article 3, le médicin prescripteur peut déterminer d’autres règles de délivrance et d’administration si la situation professionnelle, familiale, médicale ou sociale du patient le justifie.

Art. 5. De persoon die het vervangingsmiddel aflevert of toedient, verwittigt onverwijld de voorschrijvende arts, indien de patiënt de voorwaarden inzake aflevering en toediening, vastgesteld bij artikel 3 of bepaald door de geneesheer op grond van artikel 4, niet naleeft.

Art. 5. La personne qui délivre ou administre le médicament de substitution avertit, sans délai, le médecin prescripteur si le patient ne respecte pas les conditions de délivrance et d’administration fixées à l’article 3 ou déterminées par le médecin prescripteur en vertu de l’article 4.


Bijlage C, page 5


HOOFDSTUK 3. De vervangingsmiddelen.

CHAPITRE 3. Les médicaments de substitution.

Art. 6. De vervangingsmiddelen zijn : - Methadon; - Buprenorfine.

Art. 6. Les médicaments de substitution sont : - Méthadone ; - BuprenorfineBuprénorphine.

HOOFDSTUK 4. Het aantal patiënten ten laste genomen per voorschrijvende arts, de begeleiding van de behandeling en de navorming bijscholing van de voorschrijvende arts.

CHAPITRE 4. Le nombre de patients pris en charge par médecin prescripteur, l’accompagnement du traitement et de la formation continue du médecin prescripteur.

Art. 7. Elke geneesheer die een behandeling met vervangingsmiddelen verstrekt, neemt deel aan een klinische intervisiegroep, samengesteld uit minstens 2 andere geneesheren, die een behandeling met vervangingsmiddelen verstrekken, en een psychiater of een psycholoog die een praktijk heeft van behandeling van druggebruikers. De in dit artikel bedoelde klinische intervisiegroep kan zich verzekeren van de medewerking van apothekers en andere betrokken gezondheidsberoepen. Alle leden van de klinische intervisiegroep zijn gebonden door het beroepsgeheim.

Art. 7. Tout médécin qui dispense des traitements de substitution participe à un groupe d’intervision clinique, composé d’au moins 2 autres médecins, dispensant des traitements de substitution et d’un psychiatre ou un psychologue ayant une pratique de la prise en charge des usagers de drogues. Le groupe d’intervision clinique visé au présent article peut s’adjoindre le concours de pharmaciens et tout autre professionnel concerné par la santé. Les membres du groupe d’intervision clinique sont tenus au secret professionnel.

Art. 8. De in artikel 7 bedoelde klinische intervisiegroep heeft als opdracht, mits het eerbiedigen van therapeutische vrijheid van de zorgverstrekker en binnen een psycho-medischsociale benadering: :

Art. 8. Le groupe d’intervision clinique visé à l’article 7 a pour mission, dans le respect de la liberté thérapeutique du prestataire de soins et dans une approche psycho-médico-sociale :

1° permanente vorming van haar leden inzake behandeling van druggebruikers, alsook op het gebied van de evolutie van de praktijk en de wetgeving inzake drugs, na te streven;

1° de poursuivre un objectif de formation continue de ses membres en matière de traitement des usagers de drogues ainsi que dans le domaine de l’évolution des pratiques et de la législation en matière de drogues ;

2° te waken over de kwaliteit van de behandelingen, door de bespreking van de behandelde gevallen en, indien nodig, door het onderzoeken van de medische dossiers situaties van de patiënten, inzonderheid voor wat betreft: - de modaliteiten voor het afleveren en het toedienen van het vervangingsmiddel bedoeld in hoofdstuk 2 van dit besluit;

2° de veiller à la qualité des thérapeutiques par discussion des cas traités et, s’il échet, par examen des dossiers situations médicalesux des patients, notamment en ce qui concerne:

- het opvolgen van de risico’s, verbonden aan het eventueel bijgebruik van andere genees- of verdovende middelen;

- l’évaluation des risques liés à la consommation concommitantes d’autres drogues ou médicaments;

3° het teveel aan patiënten te ontmoedigen doorde draaglast die gekoppeld is aan het aantal ten laste genomen patiënten te bespreken;

3° de décourager l’abus de patientèle par de discuter la charge liée au discussion du nombre de patients pris en charge;


- les modalités de délivrance et d’administration du médicament de substitution visées au chapitre 2 du présent arrêté ;

Bijlage C, page 6


4° de toepassing van de artikelen 14 en 16 van dit besluit door de deelnemende leden op te volgen.

4° de veiller à l’application par ses membres des articles 14 et 16 du présent arrêté.

Art. 9. De in artikel 7 bedoelde klinische intervisiegroep komt minstens éénmaal per trimester maand samen, volgens de modaliteiten, welke door de leden in onderling overleg worden bepaald. Van elke vergadering wordt een verslag opgemaakt; hierin worden de aanwezige leden vermeld. Eens per jaar wordt er een activiteitenverslag opgemaakt, samen met een lijst van de apothekers en van de in artikel 15 bedoelde gespecialiseerde centra, met welke de geneesheren van de klinische intervisiegroep een relatie hebben. De verslagen, evenals deze lijst en het jaarlijkse activiteitenverslag worden aan elk van de leden van de klinische intervisiegroep overgemaakt.

Art. 9. Le groupe d’intervision clinique visé à l’article 7 se réunit au moins une fois par trimestre mois selon les modalités convenues entre ses membres. Un procès-verbal de chaque réunion avec mention des membres présents est établi. Une fois l’an, sont établis un rapport d’activité ainsi qu’une liste des pharmaciens et des centres spécialisés, visés à l’article 15, avec lesquels les médécins du groupe d’intervision clinique sont en relation.

Deze documenten kunnen worden onderzocht door een beoefenaar van de geneeskunst, daartoe gemachtigd door de bevoegde Geneeskundige Commissie.

Ces documents peuvent être examinés par un praticien de l’art de guérir mandaté par la Commission Médicale compétente.

HOOFDSTUK behandelingen

CHAPITRE 5. L’enregistrement des traitements.

5.

De

registratie

van

de

Les procès-verbaux ainsi que la cette liste et le rapport d’activité annuels sont transmis à chaque membre du groupe d’intervision clinique.

Art. 10. De Minister die de Volksgezondheid onder zijn bevoegdheid heeft, organiseert de registratie en de behandeling van de gegevens die betrekking hebben op de behandeling met vervangingsmiddelen, en vertrouwt het beheer van de geregistreerde gegevens toe aan een beoefenaar van de geneeskunst. De overheid die de gegevens beheert, is gebonden door het medisch geheim.

Art.10. Le Ministre qui a la Santé publique dans ses attributions organise l’enregistrement et le traitement des données relatives aux traitements de substitution et confie la gestion des données enregistrées à une autorité placée sous la responsabilité d’un praticien de l’art de guérir. L’autorité gestionnaire de ces données est tenue au secret médical.

Art.11. § 1. De registratie vermeldt de identificatiegegevens van de geneesheer die het vervangingsmiddel voorschrijft en van de apotheker of de beroepsbeoefenaar bedoeld in artikel 2 van dit besluit die het vervangingsmiddel aflevert, evenals een erkenningsteken waardoor de in artikel 10 bedoelde overheid de dubbele voorschriften kan opsporen, zonder dat hierbij de identiteit van de patiënt kenbaar mag worden gemaakt.

Art.11. § 1er. L’enregistrement comprend les coordonnées permettant l’identification du médecin prescripteur et du pharmacien ou du professionel visé à l’article 2 du présent arrêté qui délivre le médicament de substitution ainsi qu’une coordonnée permettant à l’autorité gestionnaire visée à l’article 10 de repérer les doubles prescriptions, sans pouvoir identifier le patient.

§ 2. De gegevens vermeld in § 1 worden onverwijld door de apotheker of de beroepsbeoefenaar bedoeld in artikel 2 van dit besluit die het vervangingsmiddel aflevert, overgemaakt aan de in artikel 10 bedoelde overheid die deze gegevens beheert.

§ 2. Les données visées au § 1er sont transmises, sans délai, à l’autorité gestionnaire visée à l’article 10 par le pharmacien ou le professionel visé à l’article 2 du présent arrêté qui délivre le médicament de substitution.

§ 3. De behandelende arts kan op elk moment, mits akkoord van zijn patiënt, de in artikel 10 bedoelde overheid consulteren.

§ 3. Le médecin traitant peut, avec l’accord de son patient, consulter à tout moment l’autorité gestionnaire visée à l’article 10.


Bijlage C, page 7


Art.12. De in artikel 10 bedoelde overheid is ertoe gehouden, zonder verwijl, de voorschrijvende artsen van de patiënt, welke tijdens dezelfde periode klaarblijkelijk in behandeling is bij meerdere artsen, hiervan op de hoogte te stellen.

Art.12. L’autorité gestionnaire visée à l’article 10 est tenue d’informer, sans délai, les médecins prescripteurs du patient en traitement pendant la même période auprès de plusieurs médecins.

Art.13. Aan de Minister die de Volksgezondheid onder zijn bevoegdheid heeft, is het toegestaan de in artikel 11, §1 bedoelde gegevens van het register te raadplegen, waarbij de anonimiteit wordt gewaarborgd, dit uitsluitend om statistische gegevens betreffende de behandeling met vervangingsmiddelen op te stellen en te verspreiden.

Art.13. Le Ministre qui a la Santé publique dans ses attributions peut exploiter les données visées à l’article 11, §1, de manière anonyme, uniquement pour établir et diffuser des statistiques relatives aux traitements de substitution.

De in artikel 10 bedoelde overheid die de in artikel 10,§1 bedoelde gegevens beheert, mag deze niet op eigen initiatief doorgeven, tenzij onder de voorwaarden vastgesteld in artikel 12.

L’autorité gestionnaire visée à l’article 10 ne peut transmettre les données visées à l’article 10,§1 d’initiative que dans les conditions fixées à l’article 12.

HOOFDSTUK 6. De relatie contacten tussen een voorschrijvende arts en de gespecialiseerde centra of met het netwerk voor behandeling.

CHAPITRE 6. La relation entre le médecin prescripteur et les centres spécialisés ou avec un réseau de soins.

Art.14. De geneesheer die behandelingen vervangingsmiddelen verstrekt, gaat samenwerkingsovereenkomstrelatie aan met een of meerdere gespecialiseerde centra of met netwerk voor behandeling.

met een één het

Art.14. Le médecin qui dispense des traitements de substitution établit une relation contrat de collaboration avec un ou plusieurs centres spécialisés ou avec un réseau de soins.

Art.15. Worden in toepassing van onderhavig besluit beschouwd als gespecialiseerd centrum of met het netwerk voor behandeling: 1° de door de overheid erkende verzorgingsinstellingen, die kunnen aantonen, onder andere, regelmatig druggebruikers te behandeleneen praktijk op het vlak van behandelingen met vervangingsmiddelen kunnen aantonen; 2° de ziekenhuizen en gespecialiseerde ziekenhuisdiensten die regelmatig druggebruikers opnemenbehandelen-; 3° de door de overheid erkende multidisciplinaire equipes en netwerken die onder andere een regelmatig ervaring hebben met de behandeling van druggebruikers op het vlak van een behandeling met vervangingsmiddelen kunnen aantonen en waarvan de leden onderling geregeld samenwerken.

Art.15. Pour l’application du présent arrêté, sont considérés comme centre spécialisé ou avec un réseau de soins: 1° les institutions de soins agréées par le pouvoir public compétent qui justifient, entre autres, d’une pratique régulière des traitements de substitutiondes usagers de drogues;

Art.16. De vrije keuze van de patiënt respecterend evenals de therapeutische vrijheid van de zorgverstrekker, moet het gespecialiseerd centrum of het netwerk beschikbaar zijn om:

Art.16. Dans le respect du libre choix du patient et de la liberté thérapeutique du prestataire de soins, le centre spécialisé ou le réseau doit être disponible :


2° les hôpitaux et les services spécialisés des hôpitaux qui accueillent traitent régulièrement des usagers de drogues ; 3° les équipes et les réseaux multidisciplinaires agréées par le pouvoir public qui justifient, entre autres, d’une expérience pratique régulière des traitements des usagers de drogues ; substitution et dont les membres collaborent entre eux de manière régulière.

Bijlage C, page 8


1° in voorkomend geval de nodige psychologische of sociale begeleiding aan de patiënt te verlenen, ofwel in het centrum zelf, ofwel via verwijzing naar gelijkwaardige instellingen; 2° in voorkomend geval, een behandeling verder te zetten, waarover de voorschrijvende arts oordeelt dat hij deze niet meer op zich kan nemen.

1° pour être, le cas échéant, le référent psychologique ou social du patient, dans le centre lui-même ou auprès d’autres institutions équivalentes ;

HOOFDSTUK 7. Wijziging van het koninklijk besluit van 31 mei 1885 houdende goedkeuring der nieuwe onderrichtingen voor de geneesheren, de apothekers en de drogisten.

CHAPITRE 7. Modification de l’arrêté royal du 31 mai 1885 approuvant les nouvelles instructions pour les médecins, pour les pharmaciens et pour les droguistes.

Art. 17. In artikel 26 bis van het koninklijk besluit van 31 mei 1885 houdende goedkeuring der nieuwe onderrichtingen voor de geneesheren, de apothekers en de drogisten, ingevoegd bij het koninklijk besluit van 9 januari 1992 en gewijzigd bij het koninklijk besluit van 21 oktober 1999, worden de volgende wijzigingen aangebracht : 1°) in § 1 wordt het tweede lid aangevuld als volgt : « of indien deze behandeld worden in een gespecialiseerd centrum zoals bedoeld in artikel 15 van het koninklijk besluit van …tot uitvoering van artikel 3, § 4 van de wet van 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, ontsmettingsstoffen en antiseptica. » ; 2°) in § 1 worden in het vierde lid na de woorden « in gemeenschap leven » de woorden « of die in een gespecialiseerd centrum of het netwerk behandeld worden » toegevoegd en worden na de woorden « indien deze gemeenschap » de woorden « of dit gespecialiseerd centrum of het netwerk » toegevoegd ; 3°) in § 1 worden in het vijfde lid na het woord « gemeenschap » de woorden « of gespecialiseerd centrum of het netwerk» toegevoegd ; 4°) in § 2 worden in de eerste zin na de woorden « in gemeenschap leven » de woorden « of die in een gespecialiseerd centrum behandeld worden » toegevoegd ; 5°) in § 2, 1°, 4°, 5° en 6° worden na het woord « opgenomen » de woorden « of behandelde » toegevoegd ; 6°) in § 2, 2° worden na het woord « opgenomen » de woorden « of behandelde » toegevoegd.

Art. 17. A l’article 26 bis de l’arrêté royal du 31 mai 1885 approuvant les nouvelles instructions pour les médecins, pour les pharmaciens et pour les droguistes, inséré par l’arrêté royal du 9 janvier 1992 et modifié par l’arrêté royal du 21 octobre 1999, les modifications suivantes sont apportées :

2° pour poursuivre, le cas échéant, une thérapie que le médecin prescripteur estime ne plus pouvoir assumer.

1°) au § 1er, l’alinéa 2 est complété comme suit : « ou si celles – ci sont traitées dans un centre spécialisé comme visé à l’article 15 de l’arrêté royal du …portant exécution de l’article 3, § 4 de la loi du 24 février 1921 concernant le trafic des substances vénéneuses, soporifiques, stupéfiantes, désinfectantes ou antiseptiques. » ; 2°) au § 1er, alinéa 4 les mots « ou à des personnes qui sont traitées dans un centre spécialisé ou le réseau» sont ajoutés après les mots « vivant en communauté » et les mots « ou ce centre spécialisé ou le réseau» sont ajoutés après les mots « cette communauté » ; 3°) au § 1er, alinéa 5 les mots « ou centres spécialisés ou le réseau» sont ajoutés après le mot « communautés » ; 4°) au § 2 les mots « ou à des personnes qui sont traitées dans un centre spécialisé » sont ajoutés dans la première phrase après les mots « vivant en communauté » ; 5°) au § 2, 1°, 4°, 5° et 6° les mots « ou la personne traitée » sont ajoutés après le mot « résident » ; 6°) au § 2, 2° les mots « ou les personnes traitées » sont ajoutés après le mot « résidents ».

Art.18. In artikel 35 van hetzelfde besluit worden de volgende wijzigingen aangebracht :

Art. 18. A l’article 35 du même arrêté sont apportées les modifications suivantes :

1°) in het eerste lid wordt een punt 4° toegevoegd, luidend als volgt :

1°) à l’alinéa 1er il est inséré un point 4°, rédigé comme suit:


Bijlage C, page 9


“4° de Geneeskundige Commissie van zijn gebied voor zover deze Commissie deze inlichtingen nuttig oordeelt voor het uitvoeren van haar taak zoals omschreven in artikel 37 van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de geneeskunst, de verpleegkunde, de paramedische beroepen en de geneeskundige commissies”. 2°) het tweede lid wordt geschrapt.

“4° la Commission Médicale dont il ressort dans la mesure où cette Commission estime que ces informations sont utiles pour l’exercice de sa mission décrite à l’article 37 de l’arrêté royal du 10 novembre 1967 relatif à l’exercice de l’art de guérir, de l’art infirmier, des professions paramédicales et aux commissions médicales ». 2°) l’alinéa 2 est supprimé.

HOOFDSTUK 8. Slotbepalingen.

CHAPITRE 8. Dispositions finales.

Art.19. Onze Minister die de Volksgezondheid onder zijn bevoegdheid heeft, is belast met de uitvoering van dit besluit.

Art.19. Notre Ministre qui a la Santé publique dans ses attributions est chargée de l’exécution du présent arrêté.

Gegeven te

Donné à

Van Koningswege:

Par le Roi:

De Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu,

La Ministre de la Protection de la consommation, de la Santé Publique et de l’ Environnement,

M. AELVOET

Suggesties van de leden van de cel De leden van de cel vinden het aangewezen om een werkgroep met deskundigen (wetenschappelijk onderzoekers, clinici, apothekers, artsen, personen uit het werkveld, enz…) op te starten i.v.m. de registratie rond de bedeling van methadon. Het lijkt voor een aantal leden net nu bijzonder aangewezen om een minimum aantal (uniforme) gegevens te vragen m.b.t. de registratie en dit specifiek in het KB te vermelden (unieke code per cliënt). Momenteel wordt er in het KB niets vermeld m.b.t. de registratie (o.a. hoofdstuk 5, art. 10). Ook in het kader van de zorgcircuits (cfr. beleidsnota drugs) vinden een aantal leden het aangewezen om hiernaar te verwijzen. Ze vinden het immers wenselijk om binnen dit kader een gemeenschappelijke registratie op te zetten. Tenslotte werden er nog een aantal opmerkingen en vragen geformuleerd door één lid van de cel. Gezien dit onderdeel niet werd goedgekeurd door de cel wordt dit als bijlage toegevoegd.


Bijlage C, page 10


Bijlage: individuele reactie van één lid van de cel Hoofdstuk 5 Art 10 en 11 ofwel concretiseren ofwel beknopter formuleren en verwijzen naar bestaande (of nog te ontwikkelen) procedures. Art 10: welke instantie (wie) zal de gegevens beheren? Een arts binnen de administratie? Provinciaal geneeskundige commissie? Art 11: § 1 wat wordt met ‘erkenningsteken’ bedoeld? Gaat het om een unieke code? §2 wat wordt bedoeld met ‘onverwijld overmaken van gegevens’? Zal er gewerkt worden met een on-line systeem? Hoofdstuk 6 Art 14: de term ‘samenwerkingsrelatie’ is hier niet op zijn plaats; het lijkt ons beter te spreken van een samenwerkingsovereenkomst (kan ook beter worden geformaliseerd). Art 15: 1° en 3°: de ervaringen van verzorgingsinstellingen en multidisciplinaire equipes breder definiëren van ‘ervaring met vervangingsmiddelen’ naar ‘diensten die regelmatig druggebruikers opnemen’, zoals dit in 2° voor de ziekenhuizen van toepassing is. Hoofdstuk 6 Art 16: wat wordt bedoeld met: ‘het gespecialiseerd centrum moet beschikbaar zijn?’ Gaat het hier om een opnameplicht? De samenwerkingsafspraken moeten in een ‘overeenkomst’ (zie artikel 14) formeel vastgelegd worden, weliswaar op basis van duidelijke criteria.


Bijlage C, page 11


BIJLAGE D

Bijlage RIZIV


Bijlage D


OVERZICHT VAN DE RIZIV-OVEREENKOMSTEN MET REVALIDATIEINRICHTINGEN VOOR VERSLAAFDEN (GELDIG OP 31 DECEMBER 2003) INRICHTING +INRICHTENDE MACHT + ADRES

MOMENTEEL AANGEBODEN REVALIDATIEFORMULES + CAPACITEIT VAN DE INRICHTING

AARD VAN DE JAARLIJKSE VERSLAVING ENVELOPPE (volgens de OP 31/12/2003 huidige overeen(in euro, aan komst) spilindex 111,64)

Langdurig programma in internaatsverband Hoofdzakelijk C.A.T.S. (therapeutische gemeenschap) voor 20 patiënten per illegale drugs, (V.Z.W. Behandelingscentra - Soldag. bosch; A.S.B.L. Centres thérapeuUitzonderlijk ook tiques – Solbosch) alcoholisten. Av. Ad. Buyl 110 b 1050 BRUXELLES Tel: 02/649.29.25

1.303.000

Crisiscentrum en T.G.:

2.084.000

De Spiegel

- Lovenjoel: crisisopvangcentrum in internaatsverband voor 8 patiënten per dag. (V.Z.W. Behandelingscentra - Solbosch; A.S.B.L. Centres théra- Lovenjoel: langdurig revalidatieprogramma in peutiques Solbosch) internaatsverband (therapeutische gemeenschap) voor 13 patiënten per dag. (crisiscentrum + T.G.) Groot Park 9 - Asse + Brussel: ambulant revalidatieprogramma dat 3360 LOVENJOEL voorziet in individuele begeleiding (individuele Tel: 016/46 10 18 revalidatiezittingen van 1 uur of 2 uur), eventueel met toediening van vervangingsmedicatie (methadon). (dagcentrum) Capaciteit: ±26 patiënten per dag. Aangezien vele Nieuwstraat 36 Arduinkaai 30 patiënten slechts één keer per week (soms nog 1730 ASSE 1000 BRUSSEL minder) beroep doen op de inrichting, bereikt deze afdeling feitelijk veel meer patiënten. (administratie) Ad. Buyllaan 110 b 1050 BRUSSEL Tel: 02/649.29.25

hoofdzakelijk illegale drugs, uitzonderlijk ook alcoholisten. Dagcentrum: illegale drugs.

Centre de post-cure Les Hautes Fagnes Rue de Malgrave, 1 4960 MALMEDY Tel: 080/33.85.89

Langdurig revalidatieprogramma in internaatsverband Hoofdzakelijk in (therapeutische gemeenschap) voor 36 patiënten per alcoholisten, mindere mate ook dag. verslaafden aan illegale drugs.

2.030.000

Centre de jour L'Orée Avenue Brugmann, 146 1060 BRUXELLES Tel: 02/347.57.57

Ambulant dagcentrum. Het programma bestaat Zowel alcoholisvoornamelijk uit groepsactiviteiten maar omvat ook ten als verslaafden individuele begeleiding. Aangezien een deel van de aan illegale drugs. patiënten slechts een halve dag naar het centrum komt of slechts enkele keren per week, bereikt dit centrum feitelijk meer patiënten dan de officiële capaciteit van 18 patiënten per (volledige) dag.

669.000


Bijlage D, page 1


De Sleutel - Merelbeke: crisisopvangcentrum in Hoofdzakelijk (V.Z.W. Provincialaat der Broe- internaatsverband voor 20 patiënten per dag (vroeger illegale drugs, "De Ark" genoemd). ders van Liefde) Uitzonderlijk (administratie + crisiscentrum) - Wondelgem: langdurig revalidatieprogramma in ook alcoholisten. internaatsverband (therapeutische gemeenschap) voor Hundelgemsesteenweg, 1 30 patiënten per dag. 9820 MERELBEKE Tel: 09/231.54.45

2.735.000

(T.G.) Botestraat 102 9030 WONDELGEM Tel: 09/253.44.40 1.578.000

Katarsis Pastor Raeymaekersstraat, 21 3600 GENK Tel: 011/35.86.40

- Crisisopvangcentrum in internaatsverband voor 8 Hoofdzakelijk patiënten per dag illegale drugs,

Projet Lama Rue Américaine, 211 1050 BRUXELLES Tel: 02/640.50.20

Ambulant revalidatieprogramma dat hoofdzakelijk Illegale drugs. voorziet in individuele begeleiding (via individuele revalidatiezittingen en eventueel coconsultatiezittingen), al zijn ook groepszittingen in beperkte mate mogelijk. De toediening van vervangingsmedicatie (methadon) kan deel uitmaken van het revalidatieprogramma. Capaciteit: ±55 patiënten per dag. Aangezien vele patiënten slechts één keer per week (soms nog minder) beroep doen op de inrichting, bereikt de inrichting feitelijk veel meer patiënten.

895.000

Antwerps Drug Interventie Centrum (ADIC) Generaal Belliardstraat, 16 2000 ANTWERPEN Tel: 03/225.26.27

- Crisisopvangcentrum in internaatsverband

Hoofdzakelijk illegale drugs,

1.234.000

Centre Médical Enaden Rue Saint-Bernard 114, 1060 BRUXELLES Tel: 02/534.63.73

- Crisisopvangcentrum in internaatsverband voor 6 Hoofdzakelijk illegale drugs, patiënten per dag.

1.859.000

- Langdurig revalidatieprogramma in uitzonderlijk ook internaatsverband (therapeutische gemeenschap) voor alcoholisten. 17 patiënten per dag

- Revalidatieprogramma in internaatsverband met een relatief korte revalidatieduur (therapeutische uitzonderlijk ook gemeenschap) alcoholisten. Totale opvangcapaciteit van de twee afdelingen samen: 15 patiënten per dag.

- Revalidatieprogramma in internaatsverband met een uitzonderlijk ook relatief korte revalidatieduur (therapeutische alcoholisten. gemeenschap) voor 10 patiënten per dag. - Ambulant dagcentrum voor 10 patiënten per (volledige) dag. Het programma bestaat voornamelijk uit groepsactiviteiten maar omvat ook individuele begeleiding. Aangezien sommige patiënten slechts een halve dag of slechts enkele keren per week aan de activiteiten van het dagcentrum deelnemen, bereikt deze afdeling feitelijk meer patiënten dan het opgegeven aantal.


Bijlage D, page 2


L'Espérance Rue du Fosteau 42 6530 THUIN Tel: 071/59.34.96

1.022.000

Langdurig revalidatieprogramma in internaatsverband Uitsluitend (therapeutische gemeenschap), specifiek voor alcoholisten. alcoholverslaafden. Capaciteit: 30 patiënten per dag.

1.397.000

Kompas Illegale drugs. - Crisisopvangcentrum in internaatsverband Minister Van de Peereboomstraat - Revalidatieprogramma in internaatsverband met een 86 relatief korte revalidatieduur (therapeutische 8500 KORTRIJK gemeenschap)(eigen naam: «De Kier») Tel: 056/20.22.10 Totale opvangcapaciteit van de twee internaatsafdelingen samen: 12 patiënten per dag. - Dagcentrum: ambulant revalidatieprogramma dat hoofdzakelijk voorziet in individuele begeleiding (meestal via individuele revalidatiezittingen van 1 uur), al zijn ook groepszittingen in beperkte mate mogelijk. De toediening van vervangingsmedicatie (methadon) kan deel uitmaken van het revalidatieprogramma. Capaciteit: ±24 patiënten per dag. Aangezien vele patiënten slechts één keer per week (soms nog minder) beroep doen op de inrichting, bereikt de inrichting feitelijk veel meer patiënten. Naast zijn hoofdzetel in Kortrijk beschikt het Dagcentrum van Kompas ook over enkele plaatselijke afdelingen. Langdurig revalidatieprogramma in internaatsverband Hoofdzakelijk (therapeutische gemeenschap) voor 35 patiënten per illegale drugs, dag. uitzonderlijk ook alcoholisten.

1.768.000

C.L.E.A.N. Crisisopvangcentrum in internaatsverband voor 10 Hoofdzakelijk illegale drugs, (Société Civile Coopérative patiënten per dag. "Intercommunale Centre uitzonderlijk ook Hospitalier Psychiatrique") alcoholisten. Rue Maghin 74 4000 LIEGE Tel: 04/227.91.00

805.000

Trempoline Grand Rue 3 6200 CHATELET Tel: 071/39.51.71

De Kiem Moortselestraat 76 – 78 9259 OOSTERZELE Tel: 09/362.78.54


Langdurig revalidatieprogramma in internaatsverband Hoofdzakelijk (therapeutische gemeenschap) voor 30 patiënten per illegale drugs, dag. uitzonderlijk ook alcoholisten.

1.563.000

Bijlage D, page 3


Dagcentrum De Sleutel Ambulant revalidatieprogramma dat voor de meeste Illegale drugs. patiënten voorziet in individuele begeleiding Antwerpen - Mechelen (V.Z.W. Provincialaat der Broe- (individuele revalidatiezittingen van 1 uur of van 1 uur en 30 minuten), maar dat aan sommige patiënten ders van Liefde) ook een groepsprogramma aanbiedt (programma van Dambruggestraat 78 3 uur of van 6 uur). De toediening van 2060 ANTWERPEN vervangingsmedicatie (methadon) kan deel uitmaken van het revalidatieprogramma. Capaciteit: ±59 Tel: 03/233.99.14 patiënten per dag. Aangezien vele patiënten slechts één keer per week (soms nog minder) beroep doen op de inrichting, bereikt de inrichting feitelijk veel meer patiënten.

1.214.000

Ellipse Rue du Houssu 99 7141 CARNIERES Tel: 064/44.17.20

Langdurig revalidatieprogramma in internaatsverband Hoofdzakelijk (therapeutische gemeenschap) voor 20 patiënten per illegale drugs, dag. uitzonderlijk ook alcoholisten.

1.189.000

T.G. De Sleutel SintKruiswinkel (oorspronkelijke naam: Ovaal) (V.Z.W. Provincialaat der Broeders van Liefde) Sint-Kruiswinkeldorp 112 9042 SINT-KRUISWINKEL Tel: 09/342.88.01

Langdurig revalidatieprogramma in internaatsverband Hoofdzakelijk (therapeutische gemeenschap), specifiek voor illegale drugs, verslaafden met een bijkomende psychiatrische uitzonderlijk ook problematiek. Capaciteit: 14 patiënten per dag. alcoholisten.

655.000

Transition (A.S.B.L. Diapason-Transition) Chaussée de Fleurus 216 6060 GILLY Tel: 071/48.95.52

Crisisopvangcentrum in internaatsverband voor 8 Hoofdzakelijk patiënten per dag. illegale drugs,

764.000

M.S.O.C.-Gent (Stad Gent) Gewad 13 9000 GENT Tel: 09/223.46.44

Medisch-sociaal opvangcentrum voor druggebruikers: Illegale drugs. laagdrempelig, ambulant revalidatieprogramma dat zowel individuele begeleiding als groepsactiviteiten kan omvatten. De toediening van vervangingsmedicatie kan een onderdeel zijn van het revalidatieprogramma. Capaciteit: 125 patiënten per week.

500.000

Medisch-sociaal opvangcentrum voor Druggebruikers van de V.Z.W. Free Clinic Van Arteveldestraat 64 2060 ANTWERPEN Tel: 03/201.12.60


771.000


uitzonderlijk ook alcoholisten.

Bijlage D, page 4


M.S.O.C.-Limburg (hoofdzetel) Weg naar As 54 bus 12 3600 GENK Tel: 089/32.97.72

Medisch-sociaal opvangcentrum voor druggebruikers: Illegale drugs. laagdrempelig, ambulant revalidatieprogramma dat zowel individuele begeleiding als groepsactiviteiten kan omvatten. De toediening van vervangingsmedicatie kan een onderdeel zijn van het revalidatieprogramma. Capaciteit: 167 patiënten per week. M.S.O.C.-Limburg beschikt naast de hoofdzetel in Genk over diverse plaatselijke afdelingen, verspreid over gans de provincie Limburg.

763.000

Diapason (A.S.B.L. Diapason-Transition) Boulevard Dewandre 2 6000 CHARLEROI Tel: 071/30.18.11

Medisch-sociaal opvangcentrum voor druggebruikers: Illegale drugs. laagdrempelig, ambulant revalidatieprogramma dat zowel individuele begeleiding als groepsactiviteiten kan omvatten. De toediening van vervangingsmedicatie kan een onderdeel zijn van het revalidatieprogramma. Capaciteit: 167 patiënten per week. Diapason beschikt ook nog over 2 afdelingen in gemeenten in de omgeving van Charleroi.

694.000

La Pièce (A.S.B.L. L'Equipe) Rue de l'Hôtel des Monnaies 71 1060 BRUXELLES Tel: 02/523.50.36

Langdurig revalidatieprogramma in internaatsverband Illegale drugs. (therapeutische gemeenschap), specifiek voor patiënten die kampen met een dubbele problematiek: verslaving + psychose. Capaciteit: 15 patiënten per dag.

803.000

Dagcentrum De Sleutel – Brugge (V.Z.W. Provincialaat der Broeders van Liefde) Barrièrestraat 4 8200 BRUGGE Tel: 050/40.77.70

Ambulant revalidatieprogramma dat voor de meeste Illegale drugs. patiënten voorziet in individuele begeleiding (individuele revalidatiezittingen van 1 uur of van 1 uur en 30 minuten), maar dat aan sommige patiënten ook een groepsprogramma aanbiedt (programma van 3 uur of van 6 uur). De toediening van vervangingsmedicatie (methadon) kan deel uitmaken van het revalidatieprogramma. Capaciteit: ±24 patiënten per dag. Aangezien vele patiënten slechts één keer per week (soms nog minder) beroep doen op de inrichting, bereikt de inrichting feitelijk veel meer patiënten.

515.000

Projet Start (Maison d'Accueil Socio-Sanitaire) (Société Civile Coopérative "Intercommunale Centre Hospitalier Psychiatrique") Montagne Saint-Walburge 4 A 4000 LIEGE Tel: 04/224.12.91


684.000

(Parenthèse) M.A.S.S.-Mons Rue du Hautbois 56 7000 MONS Tel: 065/35.40.77

Medisch-sociaal opvangcentrum voor druggebruikers: Illegale drugs. laagdrempelig, ambulant revalidatieprogramma dat zowel individuele begeleiding als groepsactiviteiten kan omvatten. De toediening van vervangingsmedicatie kan een onderdeel zijn van het revalidatieprogramma. Capaciteit: 112 patiënten per week. Parenthèse beschikt naast zijn hoofdzetel over enkele plaatselijke afdelingen in de omgeving van Mons.

439.000


Bijlage D, page 5


M.S.O.C.-Oostende (Stad Oostende) Peter Benoitstraat 41 8400 OOSTENDE Tel: 059/51.63.29


405.000

M.A.S.S. de Bruxelles Rue de Soignies 9 1000 BRUXELLES Tel: 02/535.50.02


600.000

M.S.O.C. Vlaams Brabant (V.Z.W. Het Veerhuis – Siddartha) Sint-Annastraat 1 3000 LEUVEN Tel: 016/23.65.67


286.000

TOTAAL (euro):


31.222.000

Bijlage D, page 6


BIJLAGE E

Criteria betreffende afhankelijkheid en middelenmisbruik volgens de DSM-IV


Bijlage E


CRITERIA VAN VERSLAVING EN MISBRUIK VAN EEN STOF VOLGENS DSM-IV Criteria van verslaving aan een substantie Inadequaat gebruik van een substantie leidend tot een wijziging in het functioneren of een klinisch significant lijden, gekenmerkt door de aanwezigheid van drie (of meer) van de volgende uitingen op om het even welk ogenblik van een continue periode van 12 maanden : 1. tolerantie, bepaald door een van de volgende symptomen : − nood aan aanzienlijk hogere doses van de stof om een intoxicatie of het gewenste effect te bereiken − aanzienlijk verminderd effect bij continu gebruik van eenzelfde hoeveelheid van de stof 2. het afkicken wordt gekenmerkt door een van de volgende uitingen : − karakteristiek afkicksyndroom van die stof − dezelfde stof (of een zeer verwante stof) wordt genomen om de afkicksyndromen te vermijden of te verlichten 3. de stof wordt vaak in grotere hoeveelheden of gedurende een langere periode dan verwacht genomen 4. er is een blijvend verlangen of er worden vruchteloze pogingen gedaan om het gebruik van de stof te verminderen of te controleren 5. veel tijd wordt besteed aan activiteiten die noodzakelijk zijn om aan de stof te geraken, het product te gebruiken of om van de gevolgen ervan te herstellen 6. sociale en professionele activiteiten of belangrijke vrijetijdsbestedingen worden wegens gebruik van de stof stopgezet of afgebouwd 7. het gebruik van de stof wordt voortgezet ondanks het feit dat de betrokken persoon weet dat hij een blijvend of steeds weerkerend psychologisch of lichamelijk probleem heeft dat door de stof veroorzaakt of verergerd kan zijn Criteria van misbruik van een substantie A. Inadequaat gebruik van een substantie leidend tot een wijziging in het functioneren of een klinisch significant lijden, gekenmerkt door de aanwezigheid van minstens een van de volgende uitingen in de loop van een periode van 12 maanden : 1. herhaald gebruik van een stof waardoor de gebruiker niet meer bij machte is belangrijke verplichtingen op het werk, de school of thuis te vervullen 2. herhaald gebruik van een stof in situaties waar dat fysiek gevaarlijk kan zijn 3. herhaalde juridische problemen ingevolge het gebruik van een stof 4. gebruik van de stof ondanks blijvende of steeds weerkerende interpersoonlijke of sociale problemen, veroorzaakt door de effecten van de stof B. De symptomen hebben voor deze soort stof nog nooit aan de criteria van afhankelijkheid van een substantie voldaan.


Bijlage E, page 1


BIJLAGE F

Epidemiologie


Bijlage F


EPIDEMIOLOGIE Dit hoofdstuk begint met een bondige beschrijving van elk product en van de effecten en risico’s ervan. Daarna volgen de Belgische gegevens inzake prevalentie, morbiditeit en/of mortaliteit voor de jaren 2001 tot 2003. Een groot deel van de hier gegeven epidemiologische informatie komt uit het Belgian National Report on Drugs van 2001, 2002 en 2003, uitgevoerd door het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV)65 voor het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugverslaving (EWDD). Wij hebben ook informatie overgenomen uit de Gezondheidsenquête d.m.v. interview van 2001, die eveneens door het WIV is uitgevoerd66. De aan de producten inherente stoornissen worden hier vermeld en geklasseerd volgens de Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders (DSM-IV)67. Zoals reeds in het begin van het document werd aangehaald, kan het begrip ‘problematisch gebruik’ hier dan omschreven worden als een gebruik dat de gebruiker niet meer onder controle heeft of een gebruik dat psychische of fysieke stoornissen kan veroorzaken bij de gebruiker.

ALCOHOL De gezondheidsenquête toont aan dat 12% van de Belgen van 15 jaar en ouder dagelijks alcohol gebruiken. Volgens de gezondheidsenquête d.m.v. interview van 2001 heeft 20% van de Belgen een overmatig alcoholgebruik. M.a.w., een Belg op vijf drinkt minstens een keer per maand minstens 6 glazen alcohol of meer op dezelfde dag. Die cijfers zijn lichtjes gestegen tegenover de gezondheidsenquête d.m.v. interview van 1997. Bij 7% van de alcoholgebruikers (10% mannen en 4% vrouwen) is het gebruik overmatig en schadelijk voor de gezondheid68 en doen er zich verslavingsproblemen voor. Bij de jongeren zijn er weinig die dagelijks drinken (2% van de 15 tot 24-jarigen). In deze leeftijdscategorie lijkt occasioneel gebruik het meest problematische gebruik. Meer dan 22% van de 15 tot 24-jarigen drinkt immers ongeveer eens per maand minstens 6 glazen op dezelfde dag. Op de lijst van de middelen om “uit de bol te gaan” bij jongeren staat alcohol voorop, nog voor tabak en drugs. In de enquêtes vermindert het occasioneel overmatig gebruik bij jongeren met de leeftijd. Bij de volwassen problematische alcoholgebruikers vormen mannen tussen 55 en 64 jaar de hoogste risicogroep, terwijl dit bij de vrouwen de groep van 35-44-jarigen is69.

65 66 67

68

69

http://www.wiv.fgov.be/epidemio/epifr/index.htm http://www.wiv.fgov.be/epidemio/epifr/index.htm American Psychiatric Association, (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders : 4th edition (DSM-IV). Washington : American Psychiatric Association. Het punt "Phencyclidine" (P.C.P.) wordt behandeld onder het punt "Hallucinogenen". Hoewel dit sterk varieert van persoon tot persoon, gaat men er doorgaans van uit dat alcoholgebruik schadelijk kan worden voor de gezondheid bij 24 à 28 glazen per week voor de mannen en bij 14 à 21 glazen per week voor de vrouwen. De hierboven vermelde cijfers zijn misschien een onderschatting van de werkelijkheid. Mensen hebben de neiging hun reëel drankgebruik te verbloemen wegens het sociale stigma dat op overmatig alcoholgebruik rust.


Bijlage F, page 1


AMFETAMINES, ECSTASY EN VERWANTE STOFFEN Consumptie in België In de gezondheidsenquête van 2001 werd ondermeer het gebruik bevraagd van ecstasy, amfetamine en speed. De resultaten hebben betrekking op de bevolking van 15 jaar en ouder. In België geeft 1.7% van de bevolking aan ooit geëxperimenteerd te hebben met ecstasy en/of amfetamines. De prevalentie ligt hoger bij mannen (2.1%) dan bij vrouwen (1.4%), maar het verschil is echter niet significant na standaardisatie voor leeftijd. De hoogste prevalentiewaarde werd genoteerd bij de leeftijdscategorie van 15-24 jaar (4.0%), en vermindert geleidelijk vanaf de leeftijd van 25 jaar. Het opleidingsniveau heeft geen significante invloed op de prevalentie van experimenteel ecstasy- en/of amfetaminegebruik wanneer de gegevens gestandaardiseerd worden voor leeftijd en geslacht. Het gebruik van ecstasy, speed of amfetamines hangt sterk samen met de urbanisatiegraad. De laagste percentages komen voor bij personen die wonen in landelijke gebieden (1.5%) en semi-landelijke gebieden (1.6%) en de hoogste bij personen woonachtig in stedelijke gebieden (2.2%). Dit weerspiegelt zich ook in de regionale verschillen : in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2.5%) liggen de percentages hoger dan in het Vlaams (1.6%) en Waals Gewest (1.7%). Voor wat betreft recent gebruik van ecstasy of amfetamines, meldt slechts 0.3% van de ondervraagden dat ze dergelijke producten hebben gebruikt tijdens de laatste maand voorafgaand aan de bevraging70. Indien we andere bronnen consulteren en peilen naar de consumptie in België van ecstasy, amfetamines of verwante stoffen zien we dat de jaarlijkse prevalentie van gebruik bij een populatie van 15 jaar of ouder voor ecstasy op 0.9 en voor amfetamines op 0.7 ligt71.

Problematische consumptie in België De mortaliteit of het aantal sterfgevallen door gebruik van ecstasy en amfetamines is niet bekend. Echter, volgens bepaalde statistieken in de buurlanden komen deze middelen zelden voor als primaire doodsoorzaak72.

CANNABIS Gebruik in België Cannabis is het meest gebruikte verboden product en dat gebruik neemt sinds 10 jaar constant toe73. Op basis van de ingezamelde gegevens74 blijkt dat 8,5% van de Belgen ouder dan 15 jaar minstens een keer in hun leven cannabis hebben gebruikt. Het hoogste gebruik in de laatste maand wordt vastgesteld in de leeftijdsklasse 15-24 jaar (10,4% van de mannen – 5,8% van de vrouwen)75. Voor de meeste gebruikers daalt de consumptie snel vanaf de leeftijd 70

71 72 73

74 75

Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid, Gezondheidsenquête 2001, p. 1039-1043 en Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid, Belgian National Report on Drugs 2003, p. 27-29 United Nations, Global Illicit Drug Trends 2003, p.343-344 Trimbos Instituut, Nationale Drugmonitor – Jaarbericht 2003, p. 107 Sleiman, S. (2003). Belgian national report on drugs 2003, IPH/EPI reports, p. 27 et p31 et Sleiman, S., Sartor, F. (2002). Belgian national report on drugs 2002, IPH/EPI reports, p33 Gezondheidsenquête d.m.v. interview, België, 2001, zie hierboven, p1041. Gezondheidsenquête d.m.v. interview, België, 2001, zie hierboven, p1041.


Bijlage F, page 2


van 25 jaar. De meeste gebruikers nemen immers cannabis om te experimenteren en/of te feesten en doen dit uitsluitend in hun vrije tijd. In 50% van de gevallen leidt het experimenteren met drugs tot regelmatig gebruik76. Het gebruik tijdens de laatste maand is groter in stedelijke en halfstedelijke gebieden dan op het platteland. 3,5% van de inwoners van het Brussels Gewest hebben tijdens de laatste maand cannabis gebruikt, tegen 2,5% in Wallonië en 1,9% in Vlaanderen. Het aandeel individuen die met cannabis hebben geëxperimenteerd neemt toe met het opleidingsniveau. De prevalentie van recent cannabisgebruik wordt daarentegen niet 77 beïnvloed door het opleidingsniveau .

Problematisch gebruik in België Spijtig genoeg is het exacte aantal problematische gebruikers in België thans nog niet bekend.

COCAÏNE Gebruik in België Voor 2002 verklaart 1,3 à 2% van de 15-16-jarigen minstens een keer in hun leven cocaïne te hebben gebruikt. Bij de 17-18-jarigen neemt de prevalentie toe tot 3%78. Die cijfers zijn sinds vele jaren stabiel79,80.

HALLUCINOGENEN Problematisch gebruik in België Wij hebben geen gegevens gevonden over LSD-gebruik in België.

INHALEERMIDDELEN81 Gebruik De informatie waarover wij beschikken, betreft uitsluitend een aantal enquêtes van de Gemeenschappen. Wat Wallonië betreft, konden wij enkel de hand leggen op een enquête uit 199882 waaruit blijkt dat 5,8% van de 15-16-jarigen minstens een keer in hun leven inhaleermiddelen hebben gebruikt. In 2000 is uit een Vlaamse enquête83 gebleken dat dit soort van gebruik meer voorkomt bij jongens dan bij meisjes. 6% van de 17-18-jarige jongens verklaart minstens een keer in hun leven inhaleermiddelen te 76 77 78 79 80

81

82

Belgian national report on drugs 2001, IPH/EPI reports, p58. Gezondheidsenquête d.m.v. interview, België, 2001, zie hierna, p. 1041 Sleiman, S., (2003). Belgian national report on drugs 2003, IPH/EPI reports, p60. Belgian national report on drugs 2001, IPH/EPI reports, p120. Piette D, Prevost M, Boutsen M et coll. Vers la santé des jeunes en l’an 2000, basé sur l’enquête internationale HBSC, WHO, ULB-Promes, 1997. Maes L and Vereecken C. Database ‘Jongeren en gezondheid 1990-2000 part of HBSC-WHO cross national study, University of Ghent, Department of Public Health. Ghent, 2000. National Institute on Drug Abuse. Inhalants abuse : Research report. Retrieved Augustus 3, 2004 from http://www.drugabuse.gov/drugpages/inhalants.html Piette D, Prevost M, Boutse M et coll. Vers la santé des jeunes en l’an 2000, basé sur l’enquête internationale HBSC, WHO, ULB-Promes, 1997.


Bijlage F, page 3


hebben gebruikt. Voor dezelfde leeftijdsgroep is dit slechts 3% bij de meisjes. Een verontrustend cijfer is dat voor jongens van 13-14 jaar: 4% onder hen hebben minstens een keer in hun leven inhaleermiddelen gebruikt. Op basis van dezelfde enquête uitgevoerd in 200284 lijkt er een lichte daling te zijn. 4% van de jongens en 2% van de meisjes van 17-18 jaar verklaren minstens een keer in hun leven inhaleermiddelen te hebben ingenomen. Een ander onderzoek85 geeft ons tegengestelde informatie. Het laat een stijgende trend zien voor dezelfde populatie (10,5% jongens en 6% meisjes)

Problematisch gebruik in België Wij hebben geen cijfers gevonden over het aandeel problematische gebruikers.

NICOTINE Problematisch gebruik in België Nicotine kan snel sterk verslavend werken. Het ontwenningssyndroom brengt de gezondheid van de roker niet in gevaar, maar de compulsieve drang om te roken kan als onbedwingbaar worden beleefd. Het percentage rokers in ons land is vrij hoog: 24% van de Belgen rookt elke dag (+ 4% occasionele rokers)86. Met andere woorden, ongeveer 2.500.000 Belgen roken dagelijks. Er zijn aanzienlijke verschillen naargelang van het individu. Zo wordt er minder gerookt bij 55-plussers, vrouwen, mensen uit de hoogste sociaal-economische klassen en de hoger opgeleiden87. Het percentage huidige rokers is relatief hoog tot aan de leeftijdscategorie 45-54 jaar (33% tot 37%) en daalt vervolgens bij de ouderen88. De meeste rokers beginnen op jonge leeftijd. In de landen met een hoog inkomen beginnen acht rokers op tien in de adolescentie, een gevoelige periode tijdens welke de afhankelijkheid zich installeert. De gemiddelde leeftijd waarop men begint te roken wordt op 17 jaar geschat. Thans is het in België zo dat een jongere op drie (15-24 jaar) rookt (33%) en dat een jongere op twee reeds gerookt heeft in zijn leven (51%). Het percentage stijgt sinds de gezondheidsenquête van 1997. In België is roken bij jongeren het meest alarmerend in het Waals Gewest, aangezien 40% van de 15-24-jarigen rookt en 63% gerookt heeft tijdens hun leven89. België bekleedt de eerste plaats in Europa wat mortaliteit ingevolge longkanker betreft. In 2003 doodde longkanker in ons land 6.813 personen (5.723 mannen en 1.090 vrouwen). Minstens negen longkankers op tien zijn aan het roken te wijten90. 20.000 Belgen sterven jaarlijks door het actief roken ( + 2.200 sterfgevallen ingevolge passief roken). Dat is bijna 4 keer meer dan het totaalaantal doden door zelfmoord (2.155), verkeersongevallen (1.592), aids (221),

83

84 85 86

87

88 89 90

Maes L and Vereecken C. Database ‘Jongeren en gezondheid 1990-2000 part of WHO cross national study, University of Ghent, Department of Public Health. Ghent, 2000. VAD 2002 Leerlingbevraging schooljaar 2000-2001. Sleiman, S., (2003). Belgian national report on drugs 2003, IPH/EPI reports, p32. Buziarsist, J., Demarest, S., Gisle, L., Miermans, P.J., Sartor, F., Van der Heyden, J., Van Oyen, H, & Tafforeau, J. (2002). Enquête de Santé par Interview, Belgique, 2001 (p 955). IPH/EPI REPORTS Vandercammen, M. (2004, Mars). La consommation de tabac en 2004. Retrieved Mai 28, 2004, from http ://www.oivo-crioc.org/textes/pdf/953.pps Gezondheidsenquête d.m.v. interview, België, 2001, zie hierboven, p955. Gezondheidsenquête d.m.v. interview, België, 2001, zie hierboven, p951. Leuven Mortality Monitoring System, 1997.


Bijlage F, page 4


moord (169), vergiftiging (81), brand (110) en vliegtuigongevallen (10). Tabak is aldus in België de eerste oorzaak van niet-natuurlijke dood91. In 2003 bedroeg de kostprijs van het roken tussen 1800 en 2300 miljoen euro, namelijk 12 à 15% van de jaarlijkse medische uitgaven van de ziekteverzekering.

OPIATEN Gebruik in België Het gebruik lijkt stabiel te blijven bij de jongeren. Uit een studie van de Vlaamse Gemeenschap92 blijkt dat tussen 1994 en 2000 : •

Minder dan 1% van de jongeren (13-18 jaar) verklaart minstens een keer in hun leven heroïne te hebben gebruikt,

•

0% verklaart tijdens de laatste maand heroïne te hebben gebruikt.

Uit een andere studie93 blijkt dat bij de 15-16-jarigen een gering percentage studenten met heroïne geëxperimenteerd heeft (minder dan 1% in Vlaanderen en 1,5% in de Franse Gemeenschap).

Problematisch gebruik in België Wij hebben in België geen enkele studie gevonden over problematisch heroïnegebruik tussen 2001 en 2003.

SLAAP- EN KALMEERMIDDELEN EN ANXIOLYTICA Problematisch gebruik in België In 2002 schreven de Belgische artsen 9.4 miljoen keer een voorschrift voor benzodiazepines (slaap- en kalmeermiddelen) en werden in datzelfde jaar 13 miljoen verpakkingen verkocht94. Uit de resultaten van de Gezondheidsenquête 2001 blijkt dat van de totale ondervraagde bevolking 8.2% in de afgelopen 2 weken een slaapmiddel had gebruikt en 5.8% een kalmeermiddel. 13.2% heeft dus een slaapof kalmeermiddel gebruikt tijdens de afgelopen 2 weken. Daarbij valt op dat de grootste groep gebruikers zich bevinden in de leeftijdscategorie 55+, en met name bij de vrouwelijke bevolking. Ook opvallend is dat binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het gebruik het hoogste ligt.95 Als we kijken naar de duur van inname van slaap- en kalmeermiddelen, vallen grote uitersten op tussen occasionele gebruikers en zware chronische gebruikers. 60% van de personen die slaapof kalmeermiddelen nemen, nemen deze langer dan de wetenschappelijk aanbevolen duur (8 - 10 dagen), met 17% personen die reeds 10 jaar en langer gebruiken !96

91 92

93 94

95 96

Gezondheidsenquête d.m.v. interview, België, 2001, zie hierboven, p951. Universiteit Gent. Health Behavior in School aged Children. Retrieved july 20, 2004 from http ://allserv.rug.ac.be/~cvereeck/hbsc/bijlage%20drugs.pdf Sleiman, S., Sartor, F., (2002). Belgian national report on drugs 2002, IPH/EPI reports, p59. De Donder, 2004, VAD-Berichten, Vol. 1, p. 4) (De Donder, 2004, Psychoactieve medicatie : Cijfers in perspectief, p. 50 Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid, Gezondheidsenquête 2001, p.1854-1855 en via www.iph.fgov.be Alpha Marketing Research, 2003, Posttest Campagne Benzodiazepines. Resultaten van het onderzoek omtrent de tweede fase van de Benzo-campagne


Bijlage F, page 5


Verder blijkt uit de Gezondheidsenquête97 dat een hogere opleiding is geassocieerd met een lagere proportie gebruikers van voorgeschreven medicatie. Algemeen beschouwd neemt het gebruik van benzodiazepines toe. Het geneesmiddelengebruik is nu hoger dan vroeger als gevolg van demografische ontwikkelingen, sociaal-culturele trends en medischtechnologische ontwikkelingen. Een opvallend medicatiegebruik stellen we vast bij ouderen en vrouwen98.

POLYSUBSTANTIE Problematisch gebruik in België. Polytoxicomanie is een fenomeen dat de hulpverleners wel kennen, maar dat in België nog maar weinig onderzocht is: twee vijfde99 van de personen met een drugprobleem zijn meervoudige gebruikers. Daarom kunnen wij niet over nationale cijfers terzake beschikken. Toch heeft het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid er in zijn jaarverslag 2001100 een hoofdstuk aan gewijd. Men vindt er de volgende informatie in terug. De groep enkelvoudige gebruikers telt verhoudingsgewijs iets meer vrouwen dan de groep meervoudige gebruikers (30,2% versus 26,8%)101. Uit de studies blijkt ook dat meervoudige druggebruikers ietsje jonger zijn dan enkelvoudige gebruikers (30,7 jaar versus 36,9 jaar). Men weet ook dat de groep enkelvoudige gebruikers iets meer vertegenwoordigd is in het ambulante zorgsysteem dan de meervoudige gebruikers, die eerder een beroep doen op het systeem van residentiële zorg (48,1% versus 42,2%). Het is van belang op te merken dat, zowel voor de meervoudige als voor de enkelvoudige gebruikers, alcohol het meest voorkomt als gebruikt product. De meest frequent geregistreerde producten zijn102 : •

Combinatie : heroïne – cocaïne

•

Combinatie : amfetamines – cannabis

•

Combinatie : amfetamines – cocaïne

•

Combinatie : alcohol – cannabis

•

Combinatie : alcohol – benzodiazepines

•

Verslaving : heroïne – cocaïne

Er moet worden opgemerkt dat alcohol een heel belangrijke drug is zowel bij de enkelvoudige als bij de meervoudige gebruikers. Alcohol is de drug die het vaakst wordt gecombineerd met een ander legaal en/of illegaal product (of producten) bij leerlingen van 12 tot 18 jaar. De meest frequent gebruikte drugs bij enkelvoudige gebruikers zijn alcohol en cannabis. Bij de meervoudige gebruikers zijn dat alcohol, heroïne en amfetamines103.

97 98 99 100 101 102 103

Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid, Gezondheidsenquête 2001, p. 1861 De Donder, 2004, Psychoactieve medicatie : Cijfers in perspectief, p. 68 Belgian National Report on Drugs 2001, Chap. 11, p.176 Belgian National Report on Drugs 2001, Chap. 11, pp.171 à 181. Volgens de gegevens van de VAD en Eurotox. Volgens de gegevens van de VAD en Eurotox. Ibidem.


Bijlage F, page 6


Meervoudig drugsgebruik verhoogt de risico’s voor de gebruiker. De gezondheidsrisico’s hangen niet enkel af van de gebruikte producten maar ook van de effecten van de combinatie ervan. De specifieke risico’s voor meervoudige gebruikers zijn : Op biomedisch vlak104 : •

Een sterkere afhankelijkheid,

•

Ernstigere onthoudingsverschijnselen (epileptische stuipen, delirium tremens),

•

Een groter risico op besmetting met HIV en het hepatitis B en C virus,

•

Cerebro-vasculaire accidenten,

•

Onbekende effecten i.v.m. de combinatie van verschillende producten

•

overdosissen.

Op psychologisch vlak : •

Meer psychiatrische stoornissen,

•

Meer antisociaal gedrag,

•

Instabiele persoonlijkheid,

•

Agressiviteit en prikkelbaarheid.

Op sociaal vlak : •

Meer frequentere en vroegtijdige sociale problemen (dakloos, werkloos…),

•

Sterkere marginalisering,

•

Sociaal isolement.

Op het vlak van de behandeling : •

Een grotere vraag naar medicatie gedurende de behandeling,

•

Minder goede vooruitzichten op genezing,

•

Een meervoudige gebruiker moet afkicken van meerdere drugs (twee of meer) gedurende dezelfde behandeling, de inspanning is dus groter dan bij enkelvoudig gebruik.

In België bestaat geen specifieke behandeling voor meervoudige gebruikers (residentieel en ambulant). Talrijke centra werken met een interdisciplinair team, wat de behandeling van meervoudige gebruikers mogelijk maakt aangezien de behandelingen verschillende domeinen bestrijken (psychiatrie, sociaal gebied, psychotherapie, medische therapie, …)

Besluit. Polytoxicomanie is een opduikend fenomeen dat nader moet worden bestudeerd. Uit de indicatoren blijkt dat er dringend zorgprogramma’s op maat moeten worden uitgewerkt voor meervoudige gebruikers alsook preventieprogramma’s die aangepast zijn aan de nieuwe situatie inzake gebruik bij jongeren. Studies zouden dus nuttig zijn om een beter inzicht te krijgen in de epidemiologie van de polytoxicomanie in België, in de interacties tussen producten, in de nieuwe gebruiksmodi alsook in de processen die ervoor zorgen dat iemand overgaat van enkelvoudig naar meervoudig gebruik.

104

Belgian National Report on Drugs 2001, p. 180.


Bijlage F, page 7


BESLUIT Net zoals in het merendeel van onze buurlanden zijn, kwantitatief gezien, de belangrijkste problemen in België in de eerste plaats vooral te wijten aan tabak en dan aan alcohol. Wanneer problemen gerelateerd aan illegale drugs het onderwerp uitmaken van verscheidene acties vanuit de verschillende publieke instanties, zoals we gezien hebben, kennen ze niet het voordeel om geïdentificeerd te worden aan de hand van uniforme indicatoren in het gehele land.


Bijlage F, page 8


BIJLAGE G

De plaats van België in de internationale context


Bijlage G


DE PLAATS VAN BELGIË IN DE INTERNATIONALE CONTEXT INLEIDING Het verschijnsel drugs is uiterst complex en omvat zeer uiteenlopende problemen. Sedert de ‘Enige Overeenkomst inzake verdovende middelen van 1961’ hebben de staten besloten samen te werken om dit verschijnsel in al zijn aspecten zo efficiënt mogelijk aan te pakken. Dat is dan ook de reden waarom er internationale organisaties opgericht werden om de internationale drughandel te bestrijden, om gegevens te verzamelen, om gemeenschappelijke studies op te zetten, om zorgprotocollen uit te werken ... In dit hoofdstuk zullen we kort de belangrijkste internationale organisaties bekijken die op het gebied van de drugs interveniëren en zetten we tevens uiteen hoe het staat met de Belgische deelname aan die werkgroepen105.

GROEP POMPIDOU Voorstelling De groep Pompidou is een intergouvernementele organisatie waarin staten en geen personen of bepaalde nationale instanties vertegenwoordigd zijn. Van die groep zijn voor het ogenblik 34 staten lid. Sedert 1991 heeft de technische samenwerking zich verruimd tot de Centraal-Europese landen die geen lid zijn van de groep Pompidou. Niet-Europese landen als Canada en de Verenigde Staten werden eveneens verzocht om aan bepaalde werkzaamheden van de groep deel te nemen.

Vertegenwoordiger voor België De vaste vertegenwoordiger voor België in de groep Pompidou is de heer Bernard Vandenbosch van de FOD Volksgezondheid.

Doelstelling van de GP •

Het stimuleren van de uitwisseling van kennis en deskundigheid onder de beleidsverantwoordelijken, de beroepsmensen van de sector en de onderzoekers terzake over de vragen, maatregelen en programma’s over drugs

•

Het uitwerken van algemene strategieën voor drugbestrijding op landelijke, regionale en lokale schaal

•

Het verbeteren van de systemen voor gegevensverzameling in Europa, waken over de nieuwe problemen en strekkingen alsook het opstellen van richtlijnen

Activiteiten De groep Pompidou werkt op 4 niveaus : ministerieel (om de drie jaar), de vaste contactpersonen (om de zes maand), de experts (platformen, seminaries en vergaderingen) en het secretariaat (personeelsleden van de Raad van Europa). Het activiteitsdomein van de groep Pompidou kan in vier grote onderwerpen ingedeeld worden: •

105

Onderzoek/epidemiologie : Het is de bedoeling om de kwaliteit van de gegevens betreffende druggebruik te verbeteren. De groep werkt aldus verschillende instrumenten uit (gestandaardiseerde vragenlijsten en protocollen betreffende de systemen voor gegevensverzameling). De groep werkt mee Bronnen van dit hoofdstuk : technische documenten van de Groep Pompidou (om te bestellen : [email protected])


Bijlage G, page 1


aan de bezoeken van experts en onderzoekers en publiceert tal van teksten (rapporten van experts, conclusies van seminaries, handboeken, ...). •

Preventie/opvoeding/opleiding : De groep voert initiatieven uit van doelgerichte preventie in functie van de nieuwe tendensen op het terrein. De groep heeft een Europese handleiding over preventie opgesteld en zet zich tevens in voor een betere toegankelijkheid tot de gegevens over druggebruikers.

•

Behandeling/rehabilitatie : de groep gaat behandelingen voorstellen die aan de behoeften van de verschillende types patiënten aangepast zijn (vroegtijdige interventie, mannen/vrouwen, coördinatie van de zorg op lokale schaal, ...). De groep stelt eveneens opleidingsactiviteiten voor om de opvangmethoden te verbeteren.

•

Juridische, strafrechtelijke en reglementaire aspecten : de groep werkt programma’s voor sociale en professionele resocialisatie uit en werkt mee met het strafrechtelijke justitiesysteem ter bestrijding van drughandel. De groep stelt alternatieven voor gevangenisstraf voor alsmede initiatieven voor een betere opvang van druggebruikers tijdens en na hun detentie.

Samenwerking De groep Pompidou werkt met vele internationale, intergouvernementele en niet-gouvernementele organisaties die bij dit soort vragen betrokken zijn, aan gemeenschappelijke projecten zoals: •

De Europese Unie, en met name de commissie en vele andere verwante structuren zoals het Europese Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaafden (EWDD) en Europol

•

gespecialiseerde organisaties en agentschappen van de Verenigde Naties, zoals het VN Bureau voor drugscontrole en misdaadpreventie (UNODCCP), het Internationaal Comité van het Toezicht op Verdovende Middelen (INCB), de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en de Unesco

•

gespecialiseerde organisaties zoals de Internationale Criminele Politie Organisatie (ICPO - Interpol) en de Wereld Douane Organisatie (WCO)

•

internationale niet-gouvernementele organisaties (NGO’s).

Leden van de Groep Pompidou Van de groep zijn voor het ogenblik 34 staten lid : Duitsland, Oostenrijk, Azerbeidzjan, België, Bulgarije, Cyprus, Kroatië, Denemarken, Spanje, Estland, De Russische Federatie, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland Italië, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Malta, Noorwegen, Nederland, Polen, Portugal, de Slowaakse Republiek, de Tsjechische Republiek, het Verenigd Koninkrijk, San Marino, Slovenië, Zweden, Zwitserland en Turkije. De Europese Commissie maakt er eveneens deel van uit. Andere leden die geen lid zijn van de groep, zijn in het kader van de technische samenwerking wel betrokken bij de werkzaamheden ervan. Dat is met name zo voor Albanië, Letland, Roemenië en Oekraïne. Bepaalde landen nemen, zonder daarom lid te zijn van de Raad van Europa, deel aan welbepaalde activiteiten van de groep, zoals vb. de Verenigde Staten, Canada en Vaticaanstad.

Situatie van België België is actief in verschillende groepen en zorgt voor de coördinatie van het platform “Juridische, strafrechtelijke en reglementaire aspecten”.


Bijlage G, page 2


HORIZONTALE GROEP DRUGS – HGD Voorstelling De Horizontale Groep Drugs werd in 1997 opgericht; het is een werkgroep van de Raad van Europa die waakt over de multidisciplinaire activiteiten van de Raad van Europa betreffende de controle op drugverslaving. In 1999 werden de verantwoordelijkheden van die groep uitgebreid tot het coördineren van de samenwerking met derde landen wat de drugbestrijding betreft. Er werden informele coördinatiegroepen voor de Caraïben, Latijns-Amerika en Centraal-Azië opgericht om de drugproblemen te bespreken. Er werd ook een samenwerking met de Europese Unie (EU) tot stand gebracht.

Vertegenwoordiger voor België De vertegenwoordiger voor België is de heer Claude Gillard van de FOD Justitie.

Werking De Horizontale Groep Drugs richt informele coördinatiegroepen op tussen de lidstaten die met dezelfde drugproblemen geconfronteerd worden. Het werd opgericht ter verbetering van de coördinatie van de door de Europese Gemeenschap gefinancierde activiteiten en de controle van drugs van de lidstaten. Zijn opdracht bestaat erin alle operaties van de EU op het gebied van de drugbestrijding op te volgen en te coördineren en een beroep te doen op COREPER, het Comité van de vaste vertegenwoordigers dat zich belast met de voorafgaande onderhandelingen over de agendapunten van de EU. Zijn actieradius omvat initiatieven ter controle van drugs in bepaalde omschreven geografische regio’s. De Horizontale Groep Drugs staat het Directoraat-generaal van Justitie en Binnenlandse Zaken bij voor de coördinatie met Europol met het oog op de hervorming van de politie en de douane alsmede m.b.t. de banden met het Directoraatgeneraal Gezondheid en bescherming van de verbruikers teneinde de vraag naar drugs en de schade erdoor te beperken.

Activiteiten De Horizontale Groep Drugs haalt voordeel uit de ervaring/deskundigheid van andere werkgroepen van de Raad voor zijn agenda en methodologie : •

De werkgroep van de Raad over Drugs (CODRO) van het Gemeenschappelijk en Buitenlands VeiligheidsBeleid (GBVB) die belast is met de coördinatie en de voortgang van de initiatieven van buitenlands beleid betreffende de samenwerking met derde landen inzake drugcontrole.

•

De Groep Gezondheid belast met het onderzoek van de vragen betreffende het communautair actieprogramma m.b.t. de preventie van drugverslaving

•

De Groep van de Economische vragen belast met vragen betreffende de controle van scheikundige voorlopers

•

De Groep Systeem van Veralgemeende Voorkeuren verantwoordelijk voor de oprichting van de SVV

Hoofdpunten van de grote programma’s In de recente aanbevelingen aan de COREPER en de Raad van Europa heeft de Horizontale Groep Drugs de lidstaten van de EU verzocht : •

hun inspanningen voort te zetten voor het behoud van de prioriteit om illegale drugs uit de buurt van alle penitentiaire instellingen te houden

•

de voormalige drugverslaafden die hun straf uitgezeten hebben vrij te laten onder toezicht


Bijlage G, page 3


•

de mogelijkheid invoeren om drugverslaafden te veroordelen tot het uitzitten van hun straf in gewone behandelcentra

•

de Raad van Europa ertoe te brengen beslissingen te nemen over de maatregelen ter controle van de stoffen in de lidstaten van de EU

EUROPEES WAARNEMINGSCENTRUM VOOR DRUGS EN DRUGVERSLAVINGEN – EWDD Voorstelling Het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaafden106 werd opgericht om de Europese Gemeenschap en zijn lidstaten objectieve, betrouwbare en vergelijkbare gegevens op Europees niveau over drugs en drugverslaving en de gevolgen ervan te verschaffen.

Vertegenwoordigers voor België De heren Willy Brunson (Franse Gemeenschap, Directoraat-Generaal Gezondheid) en Claude Gillard (FOD Justitie) zijn de Belgische vertegenwoordigers in de Administratieve Raad. De heren Joris Casselman en Brice De Ruyver zijn de vertegenwoordigers voor het Wetenschappelijk Comité. Mevrouw Denise Walckiers (FOD Volksgezondheid, WIV) is verantwoordelijk voor het National Focal Point van het ‘Réseau Européen d’Information sur les drogues et les TOXicomanies’ (REITOX).

Werking Het EWDD spitst zich toe op de verbetering van de kwaliteit van de analyse van collectieve en nationale drugproblemen. Het EWDD waakt over de maatregelen tegen drugs, de wijze waarop die uitgewerkt worden en de resultaten ervan. De verzameling en de analyse van de gegevens van het EWDD handelt over specifieke onderwerpen en gebruiken een variëteit aan methoden en instrumenten. Het EWDD is o.a. verantwoordelijk voor de opmaak, de coördinatie en de bijwerking van het REITOX-net, waardoor een snelle uitwisseling van gegevens tussen de regeringen van de lidstaten, de commissie en het centrum zelf mogelijk wordt. Het budget van het EWDD bedraagt voor het jaar 2003 €10.220.750.

Activiteiten In het werkprogramma 2001 – 2003 van het EWDD werd opgezet rond de vier, hieronder vermelde, sleutelprogramma’s107. Het Waarnemingscentrum verkrijgt de essentiële informatie via het Reitox netwerk bestaande uit de nationale Focal Points ingevoerd in iedere lidstaat van de Europese Unie (EU), in Noorwegen, in de kandidaat-lidstaten voor toetreding tot de EU alsook bij de Europese Commissie. Dit werkprogramma werd aangepast aan het ‘EU Action Plan on Drugs (2000 – 2004)’. De vier sleutelprogramma’s van het EWDD zijn : •

Opvolging en analyse van de drugsituatie (33% van de hulpbronnen)

−

Studie omtrent het druggebruik in de algemene populatie, omtrent de prevalentie en de modellen inzake problematisch druggebruik, de opduikende tendensen inzake druggebruik, de druggerelateerde

106 107

In het Engels: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, General Report of activities 2003, Lisbon. Te vinden op de website: http//www.emcdda.eu.int


Bijlage G, page 4


infectieziekten, de overlijdens ten gevolge van druggebruik en de sterfte onder de druggebruikers, de vraag om behandeling, de misdaden en de sociale uitsluiting ingevolge druggebruik • Opvolging en analyse van de antwoorden op de drugsituatie (28% van de hulpbronnen) −

• − • −

Studie omtrent de beschikbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van de antwoorden binnen het domein van de preventie, de behandeling, de sociale heropname en schadebeperking. Aldus een studie omtrent de preventie van infectieziekten, de druggerelateerde criminaliteit, preventie binnen het recreatieve milieu,… Implementatie van de Joint Action rond nieuwe synthetische drugs, opvolging en evaluatie (9% hulpbronnen) De Joint Action betreft de uitwisseling van informatie, evaluatie van de risico’s en de controle op nieuwe synthetische drugs108. Opvolging en analyse van de Nationale en Europese strategieën en beleid en hun impact op de drugsituatie (15% hulpbronnen) Het EWDD verzamelt fundamentele gegevens omtrent de wetgeving inzake drugs en dit op nationaal en Europees niveau.

De activiteiten binnen deze sectoren worden ondersteund door volgende programma’s: − Coördinatie van het REITOX-NETWERK van de Nationale Focal Points, ondersteuning van de kandidaat-landen in het verruimingsproces, de informatietechnologieën en de verspreiding van informatie. − Communicatie en verspreiding. − Informatietechnologieën. − Ondersteunende diensten.

DEPARTEMENT VAN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG EN DRUGVERSLAAFDEN VAN DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE EN REGIONAAL BUREAU VAN DE WGO VOOR EUROPA Voorstelling Het departement voor Geestelijke Gezondheid en Drugverslaafden van de WereldGezondheidsOrganisatie (WGO) heeft tot doel de geestelijke gezondheid van de wereldbevolking te beschermen en het gewicht van de neurologische en geestesstoornissen te verlichten, met name de druggerelateerde stoornissen. Om dit doel te bereiken is het nodig om de nadruk te leggen op de seksuele geaardheid en de rechten van en de gelijkheid onder de mensen heel het leven te bevorderen en te beschermen.

Werking Verschillende groepen in de WGO houden zich met vragen inzake drugverslaving bezig, zoals het initiatief voor een wereld zonder tabak (alle vragen betreffende tabaksverslaving). De bijzondere groep over het beleid inzake alcohol (over een wereldbeleid inzake alcoholverslaving), de determinanten voor geestelijke gezondheid en bevolking (vragen over de primaire preventie van drugverslaving), het departement essentiële geneesmiddelen en farmaceutisch beleid en de regionale bureaus van de WGO. Het departement voor Geestelijke Gezondheid en Drugverslaafden is echter het belangrijkste leidende orgaan van de WGO over vragen over druggebruik. Het departement voor geestelijke gezondheid en drugverslaving 108

Het gaat hier om nieuwe synthetische drugs die op dit moment geen deel uitmaken van de lijsten van de Conventie van 1971 van de Verenigde Naties.


Bijlage G, page 5


van de WGO zoekt met name naar een geïntegreerde benadering van alle problemen van druggebruik in de gezondheidssystemen, met name de eerstelijnszorg. De WGO werkt aan de ontwikkeling van een internationaal beleid voor controle van alcohol door de nadruk te leggen op de noodzaak om het steeds maar toenemende alcoholverbruik bij jongeren te verminderen. Het regionale bureau van de WGO voor Europa te Kopenhagen coördineert de specifieke Europese programma’s ter ondersteuning van de landen die gelijkaardige doelstellingen wensen te bereiken. WGO Europa werkt nauw samen met haar nationale tegenhangers die zich met het alcoholprobleem bezighouden. Het hoofdzakelijk op de giften van de lidstaten gebaseerde budget van de WGO bedroeg voor 2002 ongeveer 400 miljoen Dollar.

Activiteiten Het departement voor Geestelijke Gezondheid en Drugverslaving beheert de met het gebruik van psychotrope stoffen gerelateerde problemen, ongeacht het juridisch statuut. Het houdt zich bezig met de epidemiologie van alcohol en drugverslaving, neurowetenschappen gekoppeld met alcohol, tabak en andere psychotrope stoffen, korte interventies voor problemen m.b.t. alcohol en drugs, drugverslaving en HIV/AIDS (drugs per injectie inbegrepen), de antwoorden op de problemen gekoppeld aan stimulantia van het amfetaminetype, de evaluatie van de behandeling en andere interventies voor de gebruikers van alcohol/drugs en de oprichting van middelen op het gebied van onderzoek en behandeling. Het Regionaal Bureau van de WGO interesseert zich vooral voor Europese problemen en werkt nauw samen met de landen van Centraal- en Oost-Europa (CEEC) en de Nieuw Onafhankelijk geworden Landen (NOL) om een strategie uit te werken m.b.t. de alcohol- en drugbestrijding. Het is de bedoeling het alcoholverbruik en de nadelen ervan tegen te gaan en raad te geven betreffende het opzetten van beleidsvormen inzake alcohol en drugs. De programma’s over drugs slaan op de uitwerking van beleidsvormen en strategieën om de vraag naar drugs te verminderen. Het Europees Systeem ter bewaking van alcohol verzamelt gegevens van de nationale tegenhangers van de WGO die zich met het Europees actieplan tegen alcoholisme bezighouden, waardoor een verzameling, bewaking en evaluatie van de beleidsvormen en situaties inzake alcohol in Europa mogelijk wordt. De gegevens zijn bestemd voor de beleidsverantwoordelijken, personeel van controle- en preventieprogramma’s, onderzoekers en partners in de wereld en andere personen die werken op het gebied van alcoholpreventie. Voorts worden er gegevens van de gegevensbanken Gezondheid voor allen en andere nationale en internationale bronnen over gebruik en de nadelen ervan voorgesteld.

Belangrijkste punten van de grote programma’s •

Studies opzetten over de wetenschappelijke validiteit van de algemene methoden van preventie en behandeling

•

De regionale en nationale structuren versterken om de wetenschappelijke en de beste praktijkvoeringen toe te passen door een gegevensbank op wereldvlak over die gegevens op te stellen

•

Een wetenschappelijke ondersteuning bieden aan wie werkt aan de opstelling van een beleid inzake drugs en/of een hervorming

•

De gegevensbank onderhouden alsmede de rapporten over de situatie in de wereld inzake drugs

•

de vraag naar het niet-medisch gebruik van psychotrope stoffen beperken

•

Aanbevelingen doen aan de lidstaten van de WGO betreffende de psychotrope stoffen die gereglementeerd moeten worden

•

Het gevaar voor HIV/AIDS en de gevolgen van het gebruik van stoffen verminderen

•

Jaarlijks voor de ontwikkelingslanden cursussen organiseren over het beleid inzake drugs


Bijlage G, page 6


INTERNATIONAAL CONTROLEORGAAN VAN VERDOVENDE MIDDELEN (ICVM) Voorstelling Het Internationaal Orgaan ter Controle van Verdovende Middelen (ICVM) is belast met het bevorderen van het toepassen van de bepalingen van de verdragen over drugcontrole door de regeringen en deze laatsten bij hun inspanningen terzake bij te staan.

Financiering De ICVM is het onafhankelijke en quasi-gerechtelijke controleorgaan voor het opstellen van een antidrugverdrag van de Verenigde Naties, opgericht door het enige Verdrag over Verdovende Middelen in 1961. De ICVM wordt gefinancierd door het regelmatige budget van de Verenigde Naties. Er is geen enkele afzonderlijke reductie beschikbaar voor de ICVM, maar het cijfer voor 2002-2003 voor alle antidrugactiviteiten van de VN, met inbegrip van de ICVM, bedraagt ongeveer 15 miljoen Dollar.

Activiteiten De ICVM houdt zich bezig met twee grote aspecten van drugcontrole : •

Inzake de wettelijke fabricatie, de handel en de verkoop van drugs waakt het Orgaan erover dat er voldoende hoeveelheden voor medische en wetenschappelijke doeleinden beschikbaar zijn en dat er geen illegale handel uit voortvloeit. Hiertoe zet hij een evaluatiesysteem van verdovende middelen op en een systeem van vrijwillige evaluaties van psychotrope stoffen. Het waakt tevens over de internationale drughandel met de hulp van een systeem van statistische rapporten. Het Orgaan volgt daarenboven de maatregelen van de regeringen om scheikundige producten te controleren die gebruikt worden bij de illegale vervaardiging van drugs en helpt hen te voorkomen dat die stoffen in de illegale handel terechtkomen.

•

Het Orgaan inventariseert de zwakheden van de systemen van nationale en internationale controle van de illegale vervaardiging van en handel in drugs en draagt bij tot een verbetering van de situatie. Het Orgaan is bovendien belast met het evalueren welke producten die voor de legale vervaardiging van drugs gebruikt worden, aan een internationale controle onderworpen kunnen worden.

Belangrijkste punten van de grote programma’s •

Waken over de wettelijk vervaardigde hoeveelheden verdovende middelen om te waarborgen dat geen enkel land de door de ICVM bevestigde of vastgestelde hoeveelheden overschrijdt

•

De regeringen helpen om de legitimiteit van de individuele transacties met scheikundige producten na te gaan om te voorkomen dat die in de illegale handel terechtkomen.

•

Een gegevensbank opzetten om het de ICVM mogelijk te maken om ten volle de van de regeringen en andere hulpbronnen afkomstige gegevens te gebruiken en om de stoffen te evalueren die onder internationale controle geplaatst kunnen worden.

•

Een jaarrapport publiceren over de situatie inzake drugcontrole in de verschillende delen van de wereld en over de toepassing door de regeringen van de reglementeringen inzake drugproductie.

•

Rapporten publiceren over vraag en aanbod in opiaten voor medische en wetenschappelijke noden.


Bijlage G, page 7


STEERING COMMITTEE CANNABIS Algemene voorstelling Het Steering Committee Cannabis is een op initiatief van de Ministers van volksgezondheid van 5 landen (Duitsland, België, Frankrijk, Nederland en Zwitserland) opgericht comité. Die internationale structuur heeft tot doel de Ministers te laten beschikken over voldoende elementen om een aangepast beleid inzake cannabis mogelijk te maken.

Doelstellingen van het comité •

akte nemen van het gevoerde beleid inzake cannabis

•

een kritische evaluatie verwezenlijken van de situatie inzake cannabisgebruik

•

de problemen en mogelijke oplossingen onderzoeken

Actieplan Het Steering Committee Cannabis heeft een actieplan opgesteld. Fase 1 Deze fase strekt ertoe te antwoorden op de sleutelvragen die aan bod gekomen zijn op de Wetenschappelijke Conferentie Cannabis van 25/2/02. Die fase kan bestaan in studie van de literatuur, secundaire onderzoeken, meta-analyses en/of nieuw wetenschappelijk onderzoek. De sleutelvragen gaan over epidemiologie, neurobiologie, psychologie, fysiologie en beleid. Er wordt een verantwoordelijk persoon (onafhankelijk van de beleidsoverheid) voor elke sleutelvraag aangewezen. Die moet de uitvoering van de vraag coördineren en bevorderen en de resultaten verzamelen en samenvatten. Fase 2 Deze fase bestaat erin de antwoorden op de sleutelvragen in verschillende scenariotypes (repressief, semipermissief of permissief cannabisbeleid) te testen. Het geheel moet het mogelijk maken om de eventuele gevolgen van de verschillende beleidsvormen te verduidelijken.

Eventuele banden met andere organisaties. Indien nodig kan het Steering Committee Cannabis een beroep doen op de wetenschappelijke deskundigheid van de volgende internationale organisaties : Groep Pompidou, EWDD, WGO.


Bijlage G, page 8


BIJLAGE H

Lijst van studies en onderzoeken zoals vermeld door de universiteiten


Bijlage H


LIJST VAN STUDIES EN ONDERZOEKEN ZOALS VERMELD DOOR DE UNIVERSITEITEN Université de Louvain-La-Neuve Jamoulle P., (2000) Drogues de rue. Récits et styles de vie, Bruxelles, De Boeck. Jamoulle P., (2002) La débrouille des familles. Récits de vies traversées par les drogues et les conduites à risque, Bruxelles, De Boeck. Kaminski D. dir, (2003), L’usage pénal des drogues, Bruxelles, De Boeck. Laperche J., Desthexe G., Dozin O., Roucloux A. (2003),Tabac et cannabis chez l’adolescent, La revue de la médecine générale, 2003 (208) : 1 5 Meremans P., Deccache A., Geronnez P., Vassart M. (2002), De la question des drogues à celle du bienêtre : enquête auprès de 1716 jeunes scolarisés à Namur, Education Santé, 2002 (172) : 14 5 Swartebroeckx M. (2002), Pertinence du double diagnostic de schizophrénie paranoïde chez une héroïnomane, Annales de médecine interne, 2002, 153 (Supp.au n°3) : 1S41 4

Universiteit Luik Bernaerts P., Tirelli E. (2001), Effects of the dopamine D4 agonist PD168,077 and the D4 antagonist L745,870 on memory consolidation in C57B1/6J mice, Behavioural Pharmacology, 12 (Supplement 1): S-7 Bernaerts P., Tirelli E. (2002), Facilitatory effect of the dopamine D4 agonist PD168,077 on consolidation of a learned one trial inhibitory response in C57B1/6J mice., Behavioural Brain Research, 142:41 53. Born M., Gavray C. (2002), Deviant trajectories at the turning point between adolescence and adulthood, edited by Serge Brochu, Candido da Agra and Marie-Marthe Cousineau in Drugs and Crime Deviant Pathways, Chapter 6. Brabant C., Tambour S., Tirelli E. (2001), Development of conditioned locomotion induced by chronic cocaine in C57BL/6J mice., Behavioural Pharmacology 12 (Supplement 1): S 12 Brabant C., Tambour S., Tirelli E. (2002), Partial reinforcement disrupts behavioural sensitization but not conditioned locomotion induced by intermittent cocaine in mice., Behavioural Pharmacology., 13:478. Brabant C., Tambour S., Tirelli E. (2003), Quasi-asymptotic development of conditioned hyperactivity induced by intermittent injections of cocaine in C57BL/6J mice. Pharmacology Biochemistry and Behaviour, 75 (2) 273-80. Carlier F. (2001), Mise au point d’une procédure pour l’étude des effets psychopharmacologiques sur la consolidation mnésique d’une tâche d’habituation chez la souris, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001, 85p. Carnevale M. (2003), L’impact de la méthadone sur la qualité de vie des personnes engagées dans un traitement de substitution, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,142p. Charlier S. (2001), Les effets de l’alcoolisme sur la satisfaction sexuelle, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001,71p + annexes. Close C. (2002), Le cannabis : état des connaissances actuelles, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,80p. Cel Gezondheidsbeleid Drugs

Bijlage H, page 1


Colleau A. (2003), Addiction à la pratique sportive endurante chez l’adulte, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,130p. De Witte P., Pinto E., Ansseau M., Verbanck P. (2003), Alcohol and withdrawal : from animal research to clinical issues, Neurosci.Biobehav.Rev. 2003; 27(3): 189 97. Demanet M. (2002), L’investissement maternel chez les mères toxicomanes, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,229p. + annexes. Devrin C. (2001), La difficulté à postposer la réalisation de ses désirs chez le toxicomane, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001,106p. Escarabajal M.D., De Witte P., Quertemont E. (2003), Role of acetaldehyde in ethanol-induced conditioned taste aversion in rats., Psychopharmacology, 167, 130-136. Fafchamps M. (2003), L’observation de la nature des interactions précoces entre le bébé et sa mère dans le cadre de la toxicomanie maternelle, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,155p. Fischer B., Rehm J., Kirst M., Casas M., Hall W., Krausz M., Metrebian N., Reggers J., Uchtenhagen A., Van Den Brink W., Van Reef M. (2002), Heroin-assisted treatment as a response to the public health problem of opiate dependence. The european Journal of Public Health 2002, 12 : 228-234. Fraiteur J. (2003) L’abstinence alcoolique : le deuil du tiers qu’est l’alcool, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (ULg), 2003. 113 p. Geurts V. (2002), Le réseau social du toxicomane : quelle influence sur la motivation et l’engagement au traitement ? Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,178p. + 2 annexes. Gilson S. (2002), La compensation alimentaire lors du sevrage à la nicotine, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,65p. Hans V. (2003), Evaluation des effets cognitifs du sevrage médicamenteux dans une population agée suspectée de délirium, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,83p. Hansenne M., Olin C., Pinto E., Pitchot W., Ansseau M. (2003), Event-related potentials to emotional and neutral stimuli in alcoholism, Neuropsychobiology 2003; 48 (2):77-81 Herne P., Evolution des modalités de prescription et de délivrance de la méthadone utilisée dans les traitements de substitution en province de Liège, entre 1997 et 2003 (article qui sera prochainement proposé pour publication). Herne P., Evolution des résultats des traitements de substitution par la méthadone en province de Liège entre 1997 et 2001 : travail réalisé avec le pharmacien Charles Ransart dans le cadre de son stage à option. Herne P., La prescription de flunitrazépam en province de Liège (décembre 2001) (article que l’auteur se propose de publier après l’avoir revu en fonction de la situation actuelle). Jamoulle J.F. (2001), L’horizon temporel du sujet alcoolique : les processus d’orientation temporelle prédominante et d’attitudes envers les perspectives temporelles, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001,154p. Joris J. (2001),Psychologie d’un hallucinogène : le LSD, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001,86p.


Bijlage H, page 2


Kleinermann P. (2003), L’influence du stress lors du sevrage à la nicotine, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,94p. Leboutte R. (2003), L’escalade toxicomaniaque : analyse de la littérature scientifique récente, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,63p. Mancuso G., Lejeune M., Ansseau M. (2001),Cigarette smoking and attention: processing speed or specific effects ?, Psychopharmacology (Berl), 2001 Jun ;155(4) :372-8. Mardaga S. (2002), Interactions dopaminergiques et glutamatergiques sur la consolidation mnsésique chez la souris C57BL/6J, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002. Mawet I. (2003), Impact du sevrage tabagique sur la qualité de vie, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,80p. Michel A, Tambour S, Tirelli E. (2003), The magnitude and the extinction duration of the cocaine-induced conditioned locomotion-activated response are related to the number of cocaine injections paired with the testing context in C57BL/6J mice., Behavioural Brain Research, 145: 113-123 Michel A., Tirelli E. (2002a). Conditioned hyperkinesia induced by cocaine in mice is dose-dependant and unrelated to the unconditioned response and the contextually-sensitied response, Behavioural Pharmacology, 13:59-72 Michel A., Tirelli E. (2002b), Post-sensitisation conditioned hyperlocomotion induced by cocaine augments as a function of the dose in C57B1/6J mice, Behavioural brain research, 132:179-186. Michel A., Tirelli E. (2002c), Effects of the social conditions housing through testing on cocaine-induced contextual sensitization and conditioned locomotion in C57BL/6J mice, Progress in NeuroPsychopharmacology & Biological Psychiatry, 26 : 1158-1192. Olin C. (2002), Impact de la valence émotionnelle de la stimulation sur l’onde P300 chez les personnes alcooliques, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,76p. Pelc I., De Ruyver B., Casselman J., Noirfalise A., Macquet C., Bosman G., Bullens F., From L., Meuwissen K., Nicaise P., Vander Laenen F., Warland O. (2001), Evaluatie van de Medisch-Sociale Opvangcentra voor druggebruikers. Algemeen rapport. Brussel, DWTC, 2001. Penot L. (2002), Effets neurologiques des cannabinoïdes : dernières recherches, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,61p. Pinto E., Reggers J., Delhez M., Fuchs S., Venneman I., Lamy M., Ansseau M. (2001),Ultra-fast opiate detoxification under general anesthesia : preliminary results of the Liege protocol, Rev Med Liège., 2001 Aug;56(8):572-6 Pinto E., Reggers J., Fuchs S., Venneman I., Lamy M., Ansseau M. (2003), Toxicomanes : Sevrage ultrarapide aux opiacés sous anesthésie générale au C.H.U. de Liège, L’agenda psychiatrique, 2003, 28, 1-2 Pinto E., Reggers J., Pitchot W., Hansenne M., Fuchs S., Ansseau M.(2002), Neuroendocrine evaluation of 5-HT1A function in male alcoholic patients, Psychoneuroendocrinology, 2002 Oct;27(7):873-9 Pirona A. (2002), Examen de l’effet d’un renforcement partiel et de l’inhibition externe sur la réponse conditionnée induite par l’administration chronique de cocaîne chez la souris C57BL/6J, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,112p.


Bijlage H, page 3


Pirona A., Ferrara A.O., Tirelli E. (2001), Dose-dependent caffeine-induced conditioned locomotion in mice., Behavioural Pharmacology, 12 (Supplement 1): S-78. Plouvier M. (2001), Les enseignants face à la prévention des assuétudes : Université de Liège, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001,125p. Polus E. (2001), Influence de la dose et du nombre de pairages drogue / contexte sur la magnitude de la réponse à la cocaïne chez C57BL/6J, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001,81p. Prum D. (2002), Mise en évidence des facteurs de risque biopsychosociaux dans une population non institutionnalisée de personnes ayant présenté des troubles d’utilisation d’alcool avérés (sens du DSM,IV) dans les provinces des Liège et de Luxembourg, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,136p. Quertemont E, Escarabajal M.D., De Witte P. (2003), Role of catalase in ethanol-induced conditioned taste aversion : a study with 3-Amino-1,2,4-triazole. Drug and alcohol dependence, 70, 77-83. Quertemont E, Green H.L., Grant K.A. (2003), Brain ethanol concentrations and ethanol discrimination in rats : effects of dose and time., Psychopharmacology, 168, 262-270. Quertemont E. (2003), Discriminative stimulus effects of ethanol with a conditioned taste aversion procedure: lack of acetaldehyde substitution., Behavioural pharmacology, 14, 343-350. Quertemont E., Brabant C., De Witte P. (2002), Acamprosate modulates context-dependant ethanol effects., Psychopharmacology, 164, 10-18 Quertemont E., De Witte P. (2001), Conditioned stimulus preference after acetaldehyde but not ethanol injections., Pharmacology Biochemistry and Behaviour, 68, 449-454. Quertemont E., Devight A., De Witte P. (2003), Systemic osmotic manipulations modulate ethanol-induced taurine release : a brain microdialysis study., Alcohol, 29, 11-19. Quertemont E., Grant K.A. (2002), Role of acetaldehyde in the discriminative stimulus effects of ethanol., Alcoholism : Clinical and experimental research, 26,812-817. Quertemont E., Linotte S., De Witte P. (2002), Differential taurine responsiveness to ethanol in high- and low-alcohol sensitive rats : a brain microdialysis study., European journal of Pharmacology, 444, 143-150. Reggers J., Pinto E., Ansseau M. (2002), Drug-related mortality in Belgium. In Drug related mortality : perspectives across Europe, ECCAS Monongraph Series n° 2, 2002, pp 27-46. Seutin V.(2003), Effets de la nicotine et du cannabis sur le système nerveux central, Rev Med Liège 2003 ; 58 : 1 : 19-21 Spruyt C. (2002), Le couple de toxicomanes : deux dépendants ou codépendant et dépendant ?, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,125 + 116p. Stasse J. (2003), Etude du premier passage à l’acte de consommation de drogues lors d’une incarcération, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2003,116 + 116p. Sus C. (2001), L’ecstasy : esquisse d’un bilan de ses effets neuro-psychiques, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2001,91p. Tambour S. (2002), Examen neuropharmacologique du rôle potentiel des mécanismes mnésiques dans la sensibilisation comportementale à la cocaïne et la réponse conditionnée qui s’en suit chez la souris Cel Gezondheidsbeleid Drugs

Bijlage H, page 4


C57BL/6J, Mémoire de licence : psychologie : Liège, Faculté de psychologie et des sciences de l’éducation (Ulg), 2002,116p. Tambour S., Michel A., Tirelli E. (2001) Conditioned cocaine-induced locomotion in C57BL/6J mice: dependence on the number of drug-context pairings. Behavioural Pharmacology, 12 (Supplement 1): S-100. Tirelli E, Tambour S., Michel A. (2003), Sensitised locomotion does not predict conditioned locomotion in cocaine-treated mice : further evidence against the excitatory conditioning model of contextdependent sensitisation, European Neuropsychopharmacology, 13(4) 289-96. Tirelli E. (2001a), Cocaine-induced contextual sensitisation and conditioned hyperkinesia in suckling 4-10 and 14-20 day old rats., Psychopharmacology 154, 155-164. Tirelli E. (2001b), Day-by-day maturation of long-term expression of cocaine sensitization acquired prior to weaning in the rat, Behavioural Neuroscience, 115:1101-1110. Tirelli E., Heidbreder C., Terry P. (2001), Evidence against an associative account of contextual sensitisation to apomorphine-induced climbing., Behavioural Pharmacology, 12 (Suppplement 1): S-102. Tirelli E., Laviola G., Adriani W. (2003), Ontogenesis of behavioural sensitisation and drug-seeking behaviours relative to psychomotor stimulants in laboratory rodents., Neuroscience and Biobehavioural Reviews, 27: 163-178.

Katholieke Universiteit Leuven Aertgeerts B. (2003), Studenten en drankgebruik, Neuron, Vol 8, Nr 3, 2003. Aertgeerts B., Buntinx F. (2002), The relation between alcohol abuse or dependence and academic performance in first-year college students, Journal of adolescent health 2002; 31: 223-225 Aertgeerts B., Buntinx F., Ansoms S., Fevery J. (2002), Questionnaires are better than laboratory test to screen for current alcohol abuse or dependence in a male inpatient population, Acta Clinica Belgica, 2002; 57-5 : 241-249. Aertgeerts B., Buntinx F., Ansoms S., Fevery J., (2001), Screening properties of questionnaires and laboratory tests for the detection of alcohol abuse or dependence in a general practice population., British journal of General practice 2001, 51 : 206-217. Beullens J. en Aertgeerts B., (2002) De detectie van alcoholproblemen bij ouderen, Diagnostiek-wijzer, jaargang 5, nr 3, 94-104. Casselman J., Hupet P. (2003), Plan de communication dans le cadre d’un système d’alerte précoce relatif à la dangerosité de toutes les drogues. Evaluation générale. Pour le ministe de la Protection de la consommation, de la santé publique, de l’environnement et du bien,être animal. Liège, Netram, Leuven, KULeuven, 2003. Casselman J., Meuwissen K. (2001), Evaluatie van de Medisch, Sociale Opvangcentra voor druggebruikers. Deelrapport Antwerpen, Genk/Limburg. Brussel, D.W.T.C., 2001. Casselman J., Meuwissen K., Op de Beeck A. (2003), Legal aspect of substitution treatment. An insight into nine EU countries. Lison, EMCDDA, 2003. Casselman J., Noirfalise A., Meuwissen K., Maisse L. (2001), “Justitie-hulpverlening : duidelijke afspraken”. Actiepunt 4.1.2. Beleidsnota van de Federale Regering in verband met de drugproblematiek van 19 january 2001. Einderslag 31/01/02.


Bijlage H, page 5


Casselman J., Noirfalise A., Meuwissen K., Maisse L. (2001), « Justice-Assistance : des accords clairs ». Point d’action 4.1.2. Note politique du Gouvernement Fédéral relative à la problématique de la drogue du 9 janvier 2001. Rapport final 31/01/02. De Ruyver B., Pelc I., Casselman J., Geenens K., Nicaise P., From L., Van der Laenen F., Meuwissen K., Van Dijck A. (2004), Drugbeleid in cijfers. Een studie naar betrokken actoren, overheidsuitgaven en de bereikte doelgroepen. Gent, Academia Press, 2004. Decaestecker T., De Letter E., Clauwaert K., Bouche M.P., Lambert W., Van Bocxlaer J., Piette M., Van den Eeckhout E., Van Peteghem C., De Leenheer A.(2001), Fatal 4-MTA Intoxication: Development of a liquid Chromatographic-Tandem Mass Spectrometric Assay for Multiple Matrices., Journal of Analytical Toxicology, Vol 25, November/December 2001, 705-709. Delesie L., Bartholomeeusen S., Croes L. (2003), Performance evaluation of Family physicians and their Prescriptions of pharmaceutical drugs A knowledge approach to data mining EURO-Informs, July 2003, KU Leuven. Delesie L., Croes L. (2002), Monitoring the variability in drug,prescribing patterns: benchmarking and feedback in Belgium, Eur J Clin Pharmacol 58: 215,221, KU Leuven. Matheï C., Buntinx F.,Van Damme P.(2002), Seroprevalence of hepatitis C markers among intravenous drug users in western European countries: a systematic review, Journal of Viral Hepatitis, 2002, 9, 157173 Pelc I., De Ruyver B., Caselman J., Noirfalise A., Macquet C., Bosman G., Bullens F., From L., Meuwissen K., Nicaise P., Vander Laenen F., Warland O.(2001), Evaluation des Maisons d’Accueil SocioSanitaires pour usagers de drogues, Bruxelles, SSTC. Vranckx A., Govaerts J., Casselman J., Joosen B., Van Deun P., Vanijvel V. (2002), Methadonverstrekking in Vlaams,Brabant. Een enquête bij apothekers, Farmaceutisch Tijdschr. België, 2002, 2, 3,11.

Rijksuniversiteit Gent (inbegrepen UZ Gent) Broekaert E., Haack M.J., Kaplan C., Oberg D., Sallmen B., Segraeus V., Soyez V., Wilson J., The biomed II IPTRP project: Implementation of diagnostic instruments, European Addiction Research, 8(4): 201-203 Broekaert E., Soyez V., Vanderplasschen W., Vandevelde S., Bradt R., Morival M., Kaplan C.,The videotaped Addiction Challenge Tool: a new intrument for qualitative substance abuse assessment, treatment planning and research in therapeutic communities, International Journal of Social Welfare, 10 (2): 134-141 Broekaert E., Vanderplasschen W., Towards the integration of treatment systems for substance abusers: Report on the second international symposium on substance abuse treatment and special target groups, Journal of psychoactive Drugs, 35 (2): 237-245 Broekaert E., Vandevelde S., Vanderplasschen W., Soyez V., Poppe A.,Two decades of “research-practice” encounters in the development of European therapeutic communities for substance abusers, Nordic Journal of Psychiatry, 56 (5): 371-377 Colpaert K., Vanderplasschen W., Broeckaert E., “Revolving door clients” in substance abuse treatment: an overestimated problem?, Archives of public health, 61(1), 38 Dams R., De Letter E.A., Mortier K.A., Cordonnier J.A., Lambert W.E., Piette M.H.A., Van Calenbergh S. en De Leenheer A.P., Fatality due to combined use of the designer drugs MDMA and PMA : A distribution study, Journal of Analytical Toxicology, Vol. 27, July/August 2003, 318/322.


Bijlage H, page 6


De Letter E.A. (2002), Investigation of fatalities related to the use of 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA, “Ecstasy”) and analogues : anatomo-pathological and thanato-toxicological approach. Thesis submitted as partial fulfilment of the requirements for the degree of Doctor in Medical Sciences, Ghent University Faculty of Medicine and Health Sciences-Department of Forensic Medicine, p 294. De Letter E.A., Clauwaert K.M., Belpaire F.M., Lambert W.E., Van Bocxlaer J.F. en Piette M.H.A., Postmortem redistribution of 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA, “ecstasy”) in the rabbit. Part I : experimental approach after in vivo intravenous infusion ., Int J Legal Med. (2002) 116: 216-224 De Letter E.A., Clauwaert K.M., Belpaire F.M., Lambert W.E., Van Bocxlaer J.F., Piette M.H.A.(2002), Post-mortem redistribution of 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA, “ecstasy”) in the rabbit. Part II : port-mortem infusion in trachea or stomach . Int J, Legal Med (2002) 116: 225-232. De

Letter E.A., Clauwaert K.M., Lambert W.E., Boxlaer J.F., De Leenheer A.P., Piette M.H.A.(2002),Distribution Study of 3,4-methylenedioxymethamphetamine and 3,4methylenedioxyamphetamine in a fatal overdose.,Journal of Analytical Toxicology, Vol 26, March 2002, 113-118.

De Letter E.A., Coopman V.A.E., Cordonnier J.A.C.M., Piette M.H.A.(2001), One fatal and seven non,fatal cases of 4-methylthioamphetamine (4-MTA) intoxication: clinico,pathological findings, Int J, Legal Med (2001) 114 : 352-356. De Letter E.A., Espeel M.F.A., Craeymeersch M.E.C., Lambert W.E., Clauwaert K.M., Dams R., Mortier K.A., Piette M.H.A., Immunohistochemical demonstration of the amphetamine derivatives 3,4methylenedioxymethamphetamine (MDMA) and 3,4- methylenedioxyamphetamine (MDA) in human post –mortem brain tissues and the pituitary gland, Int J, Legal Med (2002) 117 : 2-9. De Vriendt C.A., Van Sassenbroeck D.K., Rosseel M.T., Van de Velde E.J., Verstraete A.G., Vander Heyden Y., Belpaire F.M. (2001) : Development and validation of a high,performance liquid chromatographic method for the determination of gamma,hydroxybutyric acid in rat plasma. J Chromatography B 2001 ; 752 : 85,90. De Wilde J., Vanderplasschen W., Broeckaert E., Exploratief onderzoek naar zorgbehoeften van een aantal druggebruikers en hun tevredenheid over het hulpverleningsaanbod (Explorative research concerning treatment needs of drug users and their satisfaction with the treatment system), Brussel, Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen (VAD). Derluyn I., Calle D., Vanderplasschen W., Broekaert E.,Drugverslaafde ouders met jonge kinderen: concept en methodiekontwikkeling voor pedagogische ondersteuning in een residentiële setting (Substance abusing parents and their young children: conceptual and methodological development of educational support in a residential centre)., Brussel, Vereniging voor alcohol en andere Drugproblemen (VAD). Frank O., Jansson I., Larsson J., Reichmann S., Soyez V., Vielva I., Addiction severity predictions using client network properties, International Journal of Social Welfare, 10 (3): 215-223 Kaplan C., Broekaert E., An introduction to research on the social impact of the therapeutic community for addiction, International Journal of Social Welfare, 12 (3): 204-210 Kaplan C.D., Broekaert E., Morival M., Improving social psychiatric treatment in residential programmes for emerging dependence groups in Europe: cross-border networking, methodological innovations and substantive discoveries, International Journal of Social Welfare, Universiteit Gent, 10 (2): 127-133 Maes V., Samyn N., Willekens M., De Boeck G., Verstraete A.(2003), Stupéfiants et conduite automobile : les actions réalisées en Belgique. Annales de toxicologie analytique 2003 ; 15 : 128,137


Bijlage H, page 7


Mogg K., Bradley B.P., Field M., De Houwer J., Eye movements to smoking-related pictures in smokers: relationship between attentional biases and implicit end explicit measures of stimulus valence, Addiction, 98(6): 825-836 Petrovic M. (2002), Use and discontinuation of hypnosedative medications in geriatric inpatients, Thesis submitted in fullfilment of the requirements for the degree of Doctor in Medical Sciences, Ghent University Faculty of medicine - Department of internal Medicine. Petrovic M., Mariman A., Warie H., Afschrfift M., Peveragnie D. (2003), Is there a rationale for prescription of benzodiazepines in the eldery ? Review of the literature., Acta Clin Belg 2003, 58: 27-36 Petrovic M., Pevernagie D., Mariman A., Van Maele G., Afschrift M. (2002); Fast withdrawal from benzodiazepines in geriatric inpatients: a randomised double-blind placebo-controlled trial., Eur J Pharmacol 2002; 57: 759-764 Petrovic M., Vandierendonck A., Mariman A., Van Maele G., Afschrift M., Pevernagie D. (2003), Personality traits and socio-epidemiological status of hospitalised elderly benzodiazepine users., Int J Geriatr Psychiatry 2002; 17: 733-738 Segers S., Van Sasenbroeck D.K., Verstraete A., Martens P. (2002), Gamma-hydroxyboterzuur (GHB) van een anesthesieproduct naar een illegale drug. Tijdschrift voor Geneeskunde, 2002, 58: 49,54 Somers A., Petrovic M., Robays H., Bogaert M., Reporting adverse drug reactions in a university hospital: a pilot project on a geriatric ward., Eur J Clin Pharmacol 2003, 58: 707-714 Soyez V., Broekaert E., How do substance abusers and their significant others experience the re-entry phase of therapeutic community treatment: a qualitative study, International Journal of Social Welfare, 12 (3): 211-220 Van Sassenbroeck D.K., Calle P.A., Rousseau F.M., Verstraete A.G., Belpaire F.M., Monsieurs K.G., Haentjes R., Allonsius J., Van Branteghem J., Haenen W., Buylaert W.A. (2003), Medical problems related to recreational drug use at nocturnal dance parties. Eur J Emerg Med 2003; 10: 302,308 Van Sassenbroeck D.K., De Paepe P., Belpaire F.M., Boon P.A., Buylaert W.A. (2003) : Tolerance to the hypnotic and electroencephalogrraphic effect of gamma,hydroxybutyrate in the rat: pharmacokinetic and pharmacodynamic aspects. J Pharm Pharmacol 2003; 55: 609,615 Van Sassenbroeck D.K., De Paepe P., Belpaire F.M., Buylaert W.A. (2003) : Characterization of the pharmacokinetic and pharmacodynamic interaction between gamma-hydroxybutyrate and ethanol in the rat,Toxicol Sci, 2003; 270,278 Van Sassenbroeck D.K., De Paepe P., Belpaire F.M., Rosseel M,T., Martens P., Boon P.A., Buylaert W.A. (2001), Relationship between gamma-hydroxybutyrate plasma concentrations and its electroencephalographic effects in the rat. J Pharm Pharmacol 2001; 53: 1687,96 Vanderplasschen W., Colpaert K., Lievens K., Broekaert E., De Oost-Vlaamse drughulpverlening in cijfers: kenmerken, zorggebruik en uitstroom van personen in behandeling., Orthopedagogische reeks Gent, 15, 1-96. Vanderplasschen W., De Bourdeaudhuij I., Van Oost P., Co-ordination and continuity of care in substance abuse treatment. An evaluation study in Belgium, European Addiction Research, 8 (1): 10-21 Vanderplasschen W., De Donder E., Lenoir S., Roets G. (2001), De leerlingenbevraging over een drugbeleid op school: een bruikbaar instrument ? Gent-Brussel, Universiteit Gent, Vakgroep Orthopedagogiek-Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen, 2001.


Bijlage H, page 8


Vanderplasschen W., De stapsgewijze uitbouw van een zorgcircuit middelenmisbruik: ervaringen vanuit de provincie Oost-Vlaanderen. In: De Biaso, Y., De Ruyver, B., Schleiper, A., Van der Laenen, F & Vermeulen, G., Drugbeleid 2000: Drugbeleid: Belgisch institutioneel bestel, harm reduction. Antwerpen-Apeldoorn: Maklu. Vanderplasschen W., Derluyn I., Broeckaert E., Opvoedingsondersteuning van drugverslaafde ouders en hun jonge kinderen (Educational support for substance abusing parents and their young children)., In: Buisman, W et al. (Ed.) Handboek Verslaving: hulpverlening, preventie en beleid., Houten; Bohn Stafleu Van Loghum, C,3130, 1-24. Vanderplasschen W., Lievens K., Broekaert E. (2001), De instroom in de Oost-Vlaamse drughulpverlening: registratie van intakes en aanmeldingen tussen oktober 1999 en mei 2000, Orthopedagogische reeks Gent, Nr 13, Gent, VZW OOBC, 2001. Vanderplasschen W., Lievens K., Broekaert E. (2001), Implementatie van een methodiek van case management in de drughulpverlening: een proefproject in de provincie Oost-Vlaanderen, Orthopedagogische reeks Gent, Nr 13, Gent, VZW OOBC, 2001. Vanderplasschen W., Lievens K., Broekaert E., Onderzoek naar de intensiteit en wijze van gebruik van de categoriale verslavingszorg door problematische druggebruikers. Tijdschrift voor Alcohol, en andere Psychotrope Stoffen, 25 (1), 34-35. Vanderplasschen W., Lievens K., Van Bouchaute J., Mostien B., Claeys P., en Broeckaert E., Zorgcoöridnatie in de verslavingszorg : de stapgewijze uitbouw van een zorgcircuit middelenmisbruik, Tijdschrift voor Geneeskunde, 60 (11), 773-787. Vanderplasschen W., Mostien B., Claeys P., Raes V., Van Bouchaute J. (2001), Conceptnota Organisatiemodel Zorgcircuit Middelenmisbruik, Orthopedagogische Reeks Gent, Nr 12, Gent, VZW OOBC, 2001. Vanderplasschen W., Rombouts D., Derluyn I., Broekaert E., Implementation of case management for substance abusing parents and their children: a view from Europe. The Source, 12 (1), 1-4, 24-26. Vandevelde S., Vanderplassche W., Broeckaert E., Cultural responsiveness in substance-abuse treatment: a qualitative study using professionals’ and clients’ perspectives, International Journal of Social Welfare, 12(3): 221-228 Vandevelde S., Vanderplasschen W., Broekaert E., “Maxwell Jones, Harold Bridger, Dennie Briggs and the “two” therapeutic communities: an interview qith Juan Parès y Plans (Corelli) about the development of the Centro Italiano di Solidarieta (CelS) di Roma”,Therapeutic communities. The international journal for therapeutic and supportive organizations, 24 (2): 85-104 Verstraete A. (2002), Fenêtre de détection des xénobiotiques dans le sang, les urines, la salive et la sueur. Annales de toxicologie analytique 2002 ; 14 : 390,394 Verstraete A., Samyn N.(2003), Le dépistage biologique d’une conduite sous influence. Annales de toxicologie analytique 2003 ; 15 : 83,91 Warie H., Petrovic M., Somers A., Mariman A., Robays H., Pevernagie D.(2003), The use of hypnosedative drugs in a university hospital setting. Acta Clin Belg 2003, 58: 225- 232.

VUB (Vrije Universiteit Brussel) Engels T., Lambrecht P., Andries C., Development and evaluationof the parenting prevention program Families In Transition (FIT) of early adolescnes subsatance use, In : Schippers G.M. en Broeckmar T. (Ed.) (2003). Alcohol, drugs and tobacco research 2001-2002. Register of research in the


Bijlage H, page 9


Netherlands and Flanders on the use, the users and the effects of alcohol, drugs and tobacco in 2001-2002, bureau Bêta, Nijmegen. Lambrecht P., Andries C., De Coninck T., Sendjaja S., en Engels T., Substance use as a risk behaviour in early and middle adolescents. A longitudinal Study, In : Schippers G.M. en Broeckmar T. (Ed.) (2003). Alcohol, drugs and tobacco research 2001-2002. Register of research in the Netherlands and Flanders on the use, the users and the effects of alcohol, drugs and tobacco in 2001-2002, bureau Bêta, Nijmegen. Lambrecht P., Andries C., Engels T., Alcohol and other adolescent substance use in Belgium-ESPAD ’03, In : Schippers G.M. en Broeckmar T. (Ed.) (2003). Alcohol, drugs and tobacco research 2001-2002. Register of research in the Netherlands and Flanders on the use, the users and the effects of alcohol, drugs and tobacco in 2001-2002, bureau Bêta, Nijmegen. Lambrecht P., Andries C., Substance use among youngsters of the Province Flemish Brabant, In : Schippers G.M. en Broeckmar T. (Ed.) (2003). Alcohol, drugs and tobacco research 2001-2002. Register of research in the Netherlands and Flanders on the use, the users and the effects of alcohol, drugs and tobacco in 2001-2002, bureau Bêta, Nijmegen.


Bijlage H, page 10


BIJLAGE I

Naam van de personen die hebben meegewerkt aan de redactie van dit rapport


Bijlage I


NAAM VAN DE PERSONEN DIE HEBBEN MEEGEWERKT AAN DE REDACTIE VAN DIT RAPPORT LEDEN VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS Kabinetten Kabinet Minister R. DEMOTTE

Effectieve leden Voor Volksgezondheid : Prof. Isidore PELC (Président CPSD)

Patricia Bernaert

Kabinet Minister N. MARECHAL Kabinet Minister D. GOSUIN Kabinet Minister J. CHABERT Kabinet Minister T. DETIENNE Kabinet Minister A. BYTTEBIER Kabinet Minister H. NIESSEN

Vervangers Voor Volksgezondheid : Stan ANSOMS

Voor Sociale Zaken : Denise WALCKIERS Geert VERSCUREN Tatiana PEREIRA

Voor Sociale Zaken : Francis SARTOR Kathleen HAELTERMAN Fabienne HARIGA

Thomas NAGANT Pierre DELCARTE Jean-Pierre BROOTHAERTS

Marc VANDERVEKEN Nadine PAGE Marlies VOS

Olivier MARIAGE

Nelly GUILLAUME

Ilse DE MAESENEIRE Karen FREDRIX Alexander WITPAS Sandra Stoffels

Marijs GEIRNAERT Dirk DEWOLF Michaëla VAN MELKEBEKE Odette TREINEN

ANDERE De leden van de wetenschappelijk secretariaat, Isabelle Demaret en Annick Huon, hebben de redactie van dit rapport gecoördineerd. ([email protected] en [email protected]). Andere leden van de FOD Volksgezondheid hebben meegewerkt aan de redactie van dit rapport:: Pol Gerits, Marie Absil, Dominique Bonarelli, Kristel Carolus, Sylvie Gérard, Tine Mus en Caroline Theisen. Een belangrijke vermelding is er ook voor het team van de vertaaldienst die een belangrijk werk hebben geleverd en daarbij het nodige professionalisme aan de dag hebben gelegd. De Belgische universiteiten hebben ons tevens de studies gerealiseerd tussen 2001 en 2003 doorgegeven. De lijst van deze universiteiten en de studies vindt u hierboven.


Bijlage I

DRIEJAARLIJKS RAPPORT

Recommend Documents