Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen Dienst psychosociale Gezondheidszorg Cel Drugs
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
DRIEJAARLIJKS RAPPORT 2007-2009
Victor Hortaplein 40, bus 10 ● 1060 Brussel ● www.health.belgium.be
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs -
2
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
I.
INLEIDING ....................................................................................................................... 6
II. INVENTARIS VAN HET GEVOERDE BELEID TUSSEN 2007 EN 2009 INZAKE VERSLAVINGEN ............................................................................................................. 8 1.
Verkrijgen van een globaal inzicht ................................................................................ 9 1.1.
Federale Overheid................................................................................................................ 9 1.1.1. Bevoegdheden ......................................................................................................................... 9 1.1.2. Bronnen ................................................................................................................................. 10 1.1.3. Acties .................................................................................................................................... 10 1.1.4. Evaluatie : evolutie sinds 2007 en perspectieven .................................................................. 20
1.2.
Vlaamse Gemeenschap ...................................................................................................... 21 1.2.1. Bevoegdheden ...................................................................................................................... 21 1.2.2. Bronnen ................................................................................................................................. 21 1.2.3. Acties .................................................................................................................................... 27 1.2.4. Evaluatie: evolutie sinds 2007 en perspectieven ................................................................... 37
1.3.
Franse Gemeenschap ......................................................................................................... 39 1.3.1. Bevoegdheden ....................................................................................................................... 39 1.3.2. Bronnen ................................................................................................................................. 39 1.3.3. Acties .................................................................................................................................... 39 1.3.4. Evaluatie : evolutie sinds 2007 en perspectieven .................................................................. 46
1.4.
Duitstalige Gemeenschap .................................................................................................. 46 1.4.1. Bevoegdheden ....................................................................................................................... 46 1.4.2. Bronnen ................................................................................................................................. 47 1.4.3. Acties .................................................................................................................................... 48
1.5.
Waals Gewest .................................................................................................................... 49 1.5.1. Bevoegdheden ....................................................................................................................... 49 1.5.2. Bronnen ................................................................................................................................. 49 1.5.3. Acties .................................................................................................................................... 50 1.5.4. Evaluatie: evolutie sinds 2007 en perspectieven ................................................................... 56
1.6.
De Franse Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ................ 56 1.6.1. Bevoegdheden ....................................................................................................................... 56 1.6.2. Bronnen ................................................................................................................................. 56 1.6.3. Acties .................................................................................................................................... 57 1.6.4. Evaluatie: evolutie sinds 2007 en perspectieven ................................................................... 62
1.7.
De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ............................................................................................................................... 63 1.7.1. Bevoegdheden ..................................................................................................................... 63 1.7.2. Bronnen ............................................................................................................................... 63 1.7.3. Acties ................................................................................................................................... 63
III. ACTIVITEITENRAPPORT VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS ........ 65 1.
Verkrijgen van een globaal inzicht .............................................................................. 65 1.1. 1.2. 1.3.
Treatment Demand Indicator ............................................................................................. 65 Federaal Wetenschapsbeleid .............................................................................................. 67 Internationale organisaties ................................................................................................. 68 1.3.1. Verenigde Naties ................................................................................................................. 68 1.3.2. Wereldgezondheidsorganisatie Europese Regio – Conference of the Parties ...................... 69 1.3.3. Groupe Pompidou ................................................................................................................. 69
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
3
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
1.3.4. Horizontal Group on Drugs ................................................................................................. 70 1.3.5. Belgisch Voorzitterschap Europese Unie ............................................................................ 71
1.4.
Uitwisseling van informatie............................................................................................... 72 1.4.1. Nationale mediacampagne over alcohol en andere drugs ..................................................... 72 1.4.2. Studiedag over de toekomstperspectieven in de geestelijke gezondheidszorg & infodag betreffende het Fonds Verslavingen .................................................................................... 72
2.
Preventie van misbruik en beperking van de schade .................................................... 73 2.1.
3.
Optimalisering van het zorgaanbod ............................................................................ 74 3.1.
4.
Gebruik van benzodiazepines ............................................................................................ 73 Fonds ter bestrijding van de verslavingen: uitbreiding comité tabak en comité verslavingen ....................................................................................................................... 74
Uitwerken van overlegde beleidsplannen .................................................................... 76 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6.
Algemene Cel Drugsbeleid ................................................................................................ 76 Gemeenschappelijke Verklaring toekomstig alcoholbeleid............................................... 78 Federale Beleidsnota Drugs ............................................................................................... 79 Interministeriële Conferenties Volksgezondheid............................................................... 80 Interministeriële Conferentie Drugs .................................................................................. 81 IMC Volksgezondheid/IMC Drugs ................................................................................... 81
5.
Inventaris.................................................................................................................... 82
6.
Adviezen en aanbevelingen ......................................................................................... 82 6.1. 6.2.
7.
Advies van de CGD inzake cocaïne .................................................................................. 82 Advies van de CGD inzake het testen van illegale drugs .................................................. 87
Samenwerkingsakkoorden ........................................................................................... 99 7.1. 7.2.
TDI ..................................................................................................................................... 99 TABAK ............................................................................................................................. 100
IV. EVALUATIE EN AANBEVELINGEN ........................................................................ 101 1.
Het gezondheidsbeleid betreffende drugs .................................................................. 101
2.
De Cel Gezondheidsbeleid Drugs.............................................................................. 102
BIJLAGEN ........................................................................................................................... 105 Afkortingen……………………………… .…………………………………… Bijlage A Protocolakkoord………………………… ......………………………………… Bijlage B Gemeenschappelijke Verklaring Toekomstig Alcoholbeleid …… …………… Bijlage C Redactie……………………………….......…………………………………… Bijlage D
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
4
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Depotnummer : D/2010/2196/39 Verantwoordelijke uitgever: Dr. D. Cuypers Voorzitter directiecomité FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Victor Hortaplein 40, bus 10 1060 Brussel Contactpersoon: Ilse Declercq Cel Drugs, FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, DG-1 Victor Hortaplein 40, bus 10 1060 Brussel Tel. 02 524 85 07 Fax. 02 524 86 20 www.health.fgov.be/drugs
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
5
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
I.
INLEIDING Dit document is het derde driejaarlijks rapport van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD) en beslaat de periode 2007-20091. Het hoofddoel van dit rapport bestaat erin een beeld te schetsen van het in België gevoerde gezondheidsbeleid op het gebied van drugs en van het werk van de CGD ter zake. Dit rapport heeft niet de ambitie exhaustief te zijn, maar we hopen dat met het aanbieden van concrete gegevens dit document als uitgangspunt kan dienen voor een constructieve reflectie op het beleid, wat het tweede doel van dit rapport is. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD) werd opgericht in juni 2001, volgend op de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid van 30 mei 2001, waar de verschillende ministers een protocolakkoord2 hebben ondertekend. In dit protocol, verbinden zij zich ertoe om "zonder afbreuk te doen aan hun eigen bevoegdheden (…) hun beleid inzake preventie van het gebruik van bewustzijnsbeïnvloedende middelen (hierna « drugs » genoemd) en hulpverlening aan mensen met druggerelateerde gezondheidsproblemen, in overleg op elkaar af te stemmen." De oprichting van de CGD was voorzien in de Federale Beleidsnota Drugs van 20013. De doelstellingen van de CGD zijn: -
Het verkrijgen van een globaal inzicht in alle aspecten van de drug- en drugverslavingsproblematiek;
-
De continue preventie van het drugmisbruik en het beperken van de schade hieraan verbonden;
-
De optimalisering drugverslaafden;
-
De uitwerking van overlegde beleidsplannen met het oog op een geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs.
van
het
hulpverlenings-
en
behandelingsaanbod
van
Om deze doelstellingen te realiseren is de CGD belast met de volgende vijf opdrachten: -
1
2 3
Het centraliseren, aanvullen en bijhouden van een gedetailleerde inventaris van de voor drugs en de drugproblematiek bevoegde overheden en de door de overheid erkende en/of gesubsidieerde instellingen, organisaties, organen, gespecialiseerde centra, onderzoekscentra, universiteiten, die zich toeleggen op één of meer aspecten van de drugproblematiek;
Voor de eerste twee driejaarlijkse rapporten van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs, 2001-2003 en 2004-2006, zie www.health.fgov.be/drugs Als bijlage B. Federale Regering (2001), “Federale Beleidsnota Drugs”, zie www.health.belgium.be/drugs.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
6
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
-
Het uitbrengen van gemotiveerde adviezen en aanbevelingen over de coördinatie van het drugsbeleid, de onderlinge afstemming van acties en de efficiëntie daarvan (hetzij op eigen initiatief, hetzij op verzoek van de akkoordsluitende overheden);
-
Voorstellen doen om de kwaliteit van de gegevens en informatie die door iedere akkoordsluitende overheid aan de CGD worden overgemaakt te optimaliseren;
-
Het voorstellen en voorbereiden van samenwerkingsakkoorden ten einde concrete overlegde doelstellingen te bereiken. Deze doelstellingen worden geëvalueerd via concrete indicatoren;
-
Het opmaken van een driejaarlijks rapport.
Volgens het Protocolakkoord behoort het opmaken van een driejaarlijks rapport dus tot de opdrachten van de CGD. Dit rapport omvat minstens: -
een activiteitenverslag;
-
een inventaris van het ter zake gevoerde beleid zoals het door de diverse overheden elk binnen hun eigen bevoegdheden is gevoerd, alsook de onderzoeken opgedragen door de akkoordsluitende overheden;
-
concrete aanbevelingen en voorstellen om de preventie van gezondheidsproblemen verbonden aan druggebruik en de opvang, verzorging en behandeling van personen met gezondheidsproblemen verbonden aan druggebruik, te verbeteren.
In deze tekst verstaan we onder “drugs” de psychoactieve stoffen, zoals tabak, alcohol, psychoactieve medicatie en illegale drugs. Het gebruik van “drugs” is een complex gezondheidsfenomeen dat een onderbouwde, globale en geïntegreerde beleidsaanpak vergt. Wat het plan van dit rapport betreft, overlopen wij na deze inleiding de verschillende activiteiten die werden gerealiseerd op het gebied van preventie, behandeling en onderzoek inzake drugs. We beperken ons hier tot de initiatieven van de federale overheid en de deelgebieden. De soms belangrijke verwezenlijkingen van de provincies en de gemeenten zijn dus niet opgenomen. In het daarop volgende hoofdstuk beschrijven we de activiteiten van de CGD tussen 2007 en 2009. Het laatste hoofdstuk bevat een evaluatie van het werk van de CGD, en aanbevelingen ter verbetering van het gezondheidsbeleid inzake drugs in België. Vele mensen hebben aan dit rapport meegewerkt, wat de mogelijke stijlverschillen in de tekst kan verklaren: de leden van de CGD maar ook haar wetenschappelijk secretariaat op de FOD4 Volksgezondheid dat instond voor de coördinatie.
4
“FOD” staat voor “Federale Overheidsdienst”. Voor de eenvoud schrijven we hier “FOD Volksgezondheid” i.p.v. “FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu”.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
7
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
We willen, tenslotte, benadrukken dat dit rapport het resultaat is van een gezamenlijk, constructief werk van de verschillende overheden die bevoegd zijn voor het gezondheidsbeleid in ons land. Dit rapport is door de bevoegde ministers goedgekeurd op de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid van 29 september 2010.
De effectieve leden van de Cel Gezondheidsbeleid Drugs, Isidore Pelc (voorzitter), Déborah Gustin, Alexander Witpas, André Deswaef, Kristel Karler, Dominique Maun, Cathérine Spièce, Luc Vuylsteke de Laps, Marc Vanderveken, Murielle Mendez
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
8
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
II. INVENTARIS VAN HET GEVOERDE BELEID TUSSEN 2007 EN 2009 INZAKE VERSLAVINGEN
1.
VERKRIJGEN VAN EEN GLOBAAL INZICHT
1.1. Federale Overheid 1.1.1. Bevoegdheden Volgens de artikelen 128 en 130 van de gecoördineerde Grondwet van 17 februari 1994 regelen de Raden van Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschap ondermeer de persoonsgebonden aangelegenheden. Wat begrepen wordt onder ‘persoonsgebonden aangelegenheden’ wordt bepaald in de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming van de instellingen, meer bepaald in artikel 5. In zijn § 1, I, stelt dit artikel dat de persoonsgebonden aangelegenheden, wat het gezondheidsbeleid betreft, de volgende zijn: 1° het beleid betreffende de zorgenverstrekking in en buiten de verplegingsinrichtingen, met uitzondering van: a. de organieke wetgeving; b. de financiering van de exploitatie, wanneer deze geregeld is door de organieke wetgeving; c. de ziekte- en invaliditeitsverzekering; d. de basisregelen betreffende de programmatie; e. de basisregelen betreffende de financiering van de infrastructuur, m.i.v. de zware medische apparatuur; f. de nationale erkenningsnormen uitsluitend voor zover deze een weerslag kunnen hebben op de bevoegdheden bedoeld in b), c), d) en e) hiervoren; g. de bepaling van de voorwaarden voor en de aanwijzing tot universitair ziekenhuis overeenkomstig de wetgeving op de ziekenhuizen; 2° De gezondheidsopvoeding alsook de activiteiten en de diensten op het vlak van de preventie gezondheidszorg, met uitzondering van de nationale maatregelen inzake profylaxis. De federale Minister, die de Volksgezondheid onder zijn bevoegdheden heeft, is dus méér bepaald bevoegd voor punten a, b, d, e, f en g. De federale Minister, die Sociale Zaken onder zijn bevoegdheden heeft, is bevoegd voor punt c.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
9
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Op het vlak van de zorgverlening aan drugsverslaafden beheert en organiseert het R.I.Z.I.V. de diagnostische en behandelingsverstrekkingen die door de ziekteverzekering gedekt worden, van zowel niet-categoriale voorzieningen als van gespecialiseerde voorzieningen voor verslaafden. Aangaande de niet-categoriale voorzieningen is het R.I.Z.I.V. bevoegd voor wat de terugbetaling van de tussenkomsten van de medische en paramedische zorgverleners betreft. Het programma "Drugs "van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, moet aan een aantal verplichtingen voldoen : -
op nationaal niveau zoals beschreven in de "Beleidsnota van de Federale Regering in verband met de drugsproblematiek" van 19 januari 2001 onder de hoofdstukken " Belgisch Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving " en "Early Warning System";
-
op internationaal niveau m.b.t. de opdrachten van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving (EWDD; verordening EEG nr 302/93 van de Europese Raad op 8 februari 1993, dat in het algemeen kader past van het Verdrag van Maastricht) daar het de rol vervult van Belgisch Focal Point van het Europees netwerk voor drugs en drugverslaving (Réseau Européen d'Information sur les Drogues et les Toxicomanies - REITOX).
1.1.2. Bronnen Het gezondheidsbeleid inzake psychoactieve stoffen van de federale Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid wordt in hoofdzaak specifiek vorm gegeven door de Wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987, de Federale Beleidsnota Drugs van 19 mei 2001, en de algemene beleidsnota’s van 2007, 2008 en 2009. 1.1.3. Acties Volksgezondheid Voor wat de bevoegdheden inzake volksgezondheid betreft is de opvang van personen met een psychoactieve middelengebonden problematiek verzekerd in ‘klassieke’ verzorgingsinstellingen, zoals de algemene ziekenhuizen, de psychiatrische ziekenhuizen, de instellingen voor beschut wonen en de psychiatrische verzorgingsinstellingen. Daarnaast financiert de federale overheid Volksgezondheid pilootstudies met betrekking tot de ontwikkeling van (a) crisiseenheden voor personen met een middelengerelateerde problematiek, met inbegrip van de functie case manager, (b) eenheden voor personen met een dubbele diagnose, de (c) functie van zorgcoördinator binnen de overlegplatforms geestelijke gezondheidszorg met betrekking tot de behandeling van personen met een
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
10
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
middelengerelateerde problematiek, (d) de toepassing en analyse van een cocaïnespecifiek behandelingsprogramma en (e) de International Cannabis Need of Treatment. (a) Crisiseenheden voor personen met een middelengerelateerde problematiek, met inbegrip van de functie case manager Dit project bestaat uit de oprichting van crisiseenheden, bestemd voor de opname – gedurende maximum vijf dagen – van patiënten in een crisistoestand die gerelateerd is aan het gebruik van psychoactieve stoffen. Dit project werd in 2002 uitgewerkt omdat spoeddiensten veel personen ontvingen die zich in een crisissituatie bevonden door het gebruik van psychoactieve substanties terwijl klassieke spoedgevallendiensten niet aangewezen zijn om dit soort problemen te behandelen. Gedurende de opname in de crisiseenheid streeft men in eerste instantie naar de stabilisatie van de crisistoestand. Daarnaast poogt men de diagnose verder te verfijnen en de hospitalisatieduur van de patiënt te beperken door diens ontslag degelijk voor te bereiden en de zorg na zijn verblijf in de crisiseenheid beter te organiseren en dit teneinde de zorgcontinuïteit van de patiënt te optimaliseren. Dit zijn belangrijke taken die weggelegd zijn voor de case manager, die verbonden is aan elke crisiseenheid. Momenteel beschikt België over 9 crisiseenheden: Brussel en Antwerpen beschikken elk over een “geïntegreerde” crisiseenheid; zij kunnen dus zowel patiënten opnemen die zich in een psychische crisissituatie bevinden als patiënten die zich in een crisistoestand bevinden die gerelateerd is aan het gebruik van psychoactieve substanties. De eenheden van Mons, Genk, Gent, Brugge, Namen, Luik en Leuven vangen enkel patiënten op die zich in een middelengerelateerde crisissituatie bevinden. Om hun opdrachten te vervullen, beschikken de crisiseenheden over een intensieve omkadering: de “specifieke” crisiseenheden beschikken over 11 VTE (waarvan 2 universitaire VTE en 9 VTE A1) en de “geïntegreerde” crisiseenheden over 16,5 VTE (waarvan 3 universitaire VTE en 13,5 VTE A1). Momenteel wordt een wetenschappelijke evaluatie van dit pilootproject uitgevoerd door de Universiteiten van Leuven, Gent en Antwerpen. Deze studie wordt gefinancierd door Federaal Wetenschapsbeleid. De resultaten van deze evaluatie worden in mei 2010 verwacht. (b) Eenheden voor personen met een dubbele diagnose Dit project bestaat uit de implementatie van twee eenheden (in Luik en in Sleidinge) van 10 bedden elk, bestemd voor de geïntegreerde intensieve behandeling van patiënten met een dubbele diagnose, meer bepaald een middelengerelateerde en een psychotische stoornis. Deze eenheden zijn elk omkaderd door 17 VTE (14 A1 en 3 universitairen). De duur van de opname bedraagt 6 maanden. Indien dit nodig lijkt, kan er eventueel een verlenging van de opname voorzien worden. - Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
11
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Het project werd geëvalueerd door een universitaire equipe. Deze evaluatie werd deels gefinancierd door Federaal Wetenschapsbeleid en deels door de FOD Volksgezondheid. In het algemeen hebben de evaluatieresultaten aangetoond dat het pilootproject doeltreffend is, meer bepaald betreffende het psychische functioneren, het algemene functioneren, het middelengebruik en de levenskwaliteit van de patiënt. Deze studie toont eveneens aan dat patiënten die binnen een geïntegreerde eenheid verblijven, langer in behandeling blijven. De evaluatie heeft eveneens het nut aangetoond van de nieuwe functie van de casemanager, die de oriëntering van de patiënt faciliteert, permanent de samenwerking binnen het netwerk bevordert en die communiceert over de werking van de eenheid. De doorverwijzing van de patiënt en de samenwerking binnen het netwerk blijven inderdaad de voornaamste moeilijkheden die bij de opvang van dit soort patiënten voorkomen. (c) Functie van zorgcoördinator binnen de overlegplatforms geestelijke gezondheidszorg met betrekking tot de behandeling van personen met een middelengerelateerde problematiek In dit project ligt het accent op de zorgcontinuïteit en zorg op maat. De taak van de zorgcoördinator van elk overlegplatform bestaat er in het overleg te vergemakkelijken tussen het zorgcircuit dat bestemd is voor personen met een (legale en illegale) middelengerelateerde problematiek en te streven naar een maximale participatie van de actoren, zodanig dat dit overleg leidt tot het tot stand komen van samenwerkingsakkoorden tussen tenminste drie types van relevante actoren. Vanaf het begin van dit pilootproject heeft men evolutie gemerkt in de concrete doelstellingen die tijdens de vorige jaren gedefinieerd werden: het zorgaanbod voor het geheel van de doelgroep is betrokken bij het overleg, het aantal formele overeenkomsten stijgt, de ontwikkeling van een duidelijke visie en het vastleggen van doelstellingen als belangrijk werkinstrument zijn ingeburgerd, het aantal types van relevante actoren die aan het overleg deelnemen neemt toe en de consensus tussen deze actoren over het basisconcept van zorgcircuits en –netwerken groeit. Gemiddeld waren er 5 getekende samenwerkingsakkoorden per provincie, maar er werden grote verschillen vastgesteld tussen de provincies onderling. In totaal werden reeds 55 akkoorden getekend in het kader van dit pilootproject voor heel België. In 2009 werkten de zorgcoördinatoren met een geïndividualiseerd jaarplan. Dit liet hen toe doelstellingen te formuleren die eigen zijn aan hun provincie. Na 7 jaar functioneren en gelet op de meerwaarde die de functie van zorgcoördinatie middelenmisbruik met zich meebrengt, zou dit project nu vervolgens moeten evolueren naar een structurele financiering. Dit door middel van een aanvullende financiering die toegekend wordt aan de overlegplatforms geestelijke gezondheidszorg, onder voorbehoud van de budgettaire - Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
12
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
haalbaarheid en op voorwaarde dat er een bijzondere aandacht uitgaat naar de doelgroep van personen met een problematiek van illegale of legale middelen. (d) Toepassing en analyse van een cocaïnespecifiek behandelingsprogramma De afgelopen jaren zijn – zowel op Europees niveau als in België – beduidend meer cocaïnegerelateerde hulpvragen geregistreerd. Niettegenstaande deze gunstige instroomtendens blijken toch heel wat cocaïnegebruikers getypeerd te kunnen worden als draaideurcliënten: de drop-out en het herval van deze cliëntengroep blijkt immers hoog te zijn. Om deze reden financiert de Federale Overheid Volksgezondheid, sinds 2008, een pilootproject rond de toepassing en analyse van een cocaïnespecifiek behandelingsprogramma. Bedoeling is enerzijds in een beperkte setting een ontwikkeld hulpverleningsprogramma – gebaseerd op de Community Reinforcement Approach5 in combinatie met vouchers – uit te testen en anderzijds meer wetenschappelijk inzicht te verwerven in de implementatie en effectiviteit van de ‘Community Reinforcement Approach en Vouchers-methodiek’ voor cocaïnegebruikers in België. Meer specifiek is het de bedoeling de effectiviteit na te gaan van de ‘CRA + vouchers’methodiek op het vlak van abstinentie, kwaliteit van leven, opleiding en tewerkstelling, maatschappelijke participatie en psychische gezondheid in vergelijking met de reguliere behandeling. Daarnaast wordt ook beoogd meer zicht te krijgen op de extra kosten van deze behandelmethode. In functie van het meten van de effectiviteit van de ‘CRA + vouchers’-methodiek zal een groep van 30 cocaïnegebruikers die de experimentele interventie krijgt, vergeleken worden met een groep van 30 cocaïnegebruikers die een reguliere ambulante begeleiding volgen. De behandeling, die zes maanden duurt, is enerzijds gebaseerd op het belonen van een cleane levensstijl: in ruil voor een negatieve urinetest krijgen de cocaïnegebruikers uit de experimentele groep immers een waardebon. Deze waardebonnen kunnen zij gedurende zes maanden opsparen om aldus op het einde van de behandeling, een beloning te krijgen. Een positieve urinetest, waaruit blijkt dat de persoon toch cocaïne gebruikt heeft, wordt gesanctioneerd d.m.v. een verlies van (een 5 Community Reinforcement Approach (CRA) en Contingency Management zijn vormen van cognitievegedragstherapie en gaan bijgevolg uit van de veronderstelling dat druggebruik een aangeleerd gedrag of aangeleerde gewoonte is. CRA is een meersporenprogramma dat beoogt samen met de cliënt een drugvrije levensstijl op te bouwen. Men tracht de sociale omgeving van de cliënt te herorganiseren door het te voorzien van belonende activiteiten die dermate voldoeninggevend zijn voor de cliënt dat deze de strijd kunnen aangaan met de voordelen van druggebruik. Op die manier wil men de cliënt laten ervaren dat een cleane levensstijl minstens even belonend kan zijn als een druggebruikende levensstijl.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
13
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
gedeelte van) de waardebonnen. Anderzijds krijgen de gebruikers een vrij intensieve psycho-sociale begeleiding. Dit pilootproject wordt uitgevoerd binnen de setting van vzw De Kiem te Gent. De resultaten van deze pilootstudie worden verwacht in het najaar van 2010. (e) International Cannabis Need of Treatment In het kader van het Action Plan for Cannabis Research neemt België samen met vier andere Europese landen (Duitsland, Frankrijk, Nederland en Zwitserland) deel aan het internationaal onderzoek INCANT. INCANT is de afkorting van International Cannabis Need of Treatment en omvat de evaluatie en implementatie van een Multi Dimensional Family Therapy (MDFT) in deze vijf landen. Deze behandeling is een gespecialiseerde, multidimensionele gezinstherapie voor adolescenten met een cannabismisbruik of -afhankelijkheid. De behandelingsduur is kort (4 à 5 maanden) maar intensief. Bedoeling van de behandeling is de familiale en sociale middelen samen te brengen die vereist zijn opdat de jongere zich opnieuw normaal zou kunnen ontwikkelen. Er kunnen een 2 à 3-tal sessies per week op verschillende plaatsen worden georganiseerd (het behandelingscentrum, thuis, op school, de rechtbank). Er zijn ook consultaties per telefoon. De therapie verloopt in 3 fasen: een introductiefase waarbij de therapeut probeert met de jongere, zijn ouders en elke betrokken persoon een samenwerking aan te gaan, een fase voor therapeutisch werk die gericht is op verandering, een fase waarin de verrichte veranderingen worden geconsolideerd en tot slot de afscheidsfase met heroriëntatie indien nodig. De algemene doelstelling van de studie is dus de effectieve implementatie en evaluatie van de MDFT behandeling bij een populatie van jonge problematische cannabisgebruikers in België. Deze studie beoogt een wetenschappelijke vergelijking uit te voeren (in een Europese context) tussen de MDFT behandeling en andere, klassieke, behandelingen voor deze doelgroep. Deze vergelijking zal gebeuren op basis van volgende vragen : -
-
Is de MDFT effectiever dan een klassieke behandeling in functie van de vermindering van het cannabisgebruik ? Is de MDFT effectiever om de risicofactoren te verminderen die verbonden zijn aan cannabismisbruik (misbruik van andere stoffen, angstsymptomen, depressie, gedragsstoornissen, familiaal dysfunctioneren, problemen op school, criminaliteit) ? Is de MDFT effectiever om de adolescenten in behandeling te houden ? Wat is de effectieve kost van de MDFT in vergelijking met een klassieke behandeling ? Is de MDFT aanvaard door de jongeren, de families en de therapeuten ?
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
14
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Het einde van dit project is voorzien voor april 2010. Meer informatie is beschikbaar op www.incant.eu. De voorbije jaren voerde de federale overheid campagnes voor een verantwoord gebruik van benzodiazepines. Meer informatie betreffende deze projecten en campagne worden weergegeven in deel 3 van dit rapport. Via de programmawet van 20 juli 2006 werd het Fonds ter bestrijding van de verslavingen gecreëerd. Tot eind 2008 werd de werking van het fonds geregeld door het KB van 28 december 2006. Nu bepaalt het KB van 18 december 2008 de werking en het actiedomein van het fonds. Onder bestrijding van verslavingen wordt elke actie verstaan die beoogt: (a) voorlichting te geven over de gevaren van gebruik van en gewenning aan producten die tot verslaving kunnen leiden, (b) het gebruik van zulke producten te beperken, vooral bij jongeren, (c) de regelgeving over producten die tot verslaving kunnen leiden te leren begrijpen en na te leven en (d) de opvang alsook de medische, psychologische en sociale begeleiding van gebruikers te bevorderen. Een gedeelte van de middelen van dit fonds (minstens 2.000.000 euro) zijn voorzien voor specifieke acties inzake tabaksbestrijding. De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu maakt de oproepen voor het indienen van projecten bekend via haar website en relevante stakeholders. Het comité verslavingen/tabak6 beoordeelt de aanvragen en deelt vervolgens de gunstig geadviseerde projecten mee aan het Comité van de verzekering voor geneeskundige verzorging van het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering, dat een definitieve beslissing neemt7. In 2007 werden 36 projecten goedgekeurd8. In juni 2008 zijn de comités verslavingen en tabak opnieuw bijeengekomen om advies uit te brengen betreffende de ingediende aanvragen voor verlengingen van de projecten 2007. Een definitief advies werd pas geformuleerd in oktober vermits een aantal projectvoorstellen nog moest aangepast worden, of omdat het comité nog bijkomende 6 Het KB van 18 december 2008 voorziet tevens de mogelijkheid voor vertegenwoordigers van gemeenschaps-of gewestregeringen om deel te nemen aan het comité verslavingen en het comité tabak (cfr. 3.1). 7 Sinds de inwerkingtreding van het KB van 18 december 2008 is het niet langer de federale Minister van Volksgezondheid die beslist over de toekenning van de financiering, maar wel het Verzekeringscomité van het Rijksinstituut voor Ziekte-en Invaliditeitsverzekering. 8 De ministeriële besluiten tot toekenning van de subsidies werden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 22 juni 2007.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
15
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
informatie gevraagd had om een gefundeerd advies m.b.t. de verlengingsaanvraag te kunnen verlenen. In totaal werd aan 23 projecten een verlenging toegekend, van 1 juli 2008 tot 1 juli 20099. In mei 2009 werd door de FOD Volksgezondheid opnieuw een oproep voor de verlengingen van deze projecten georganiseerd. Uiteindelijk werden hiervan nog 15 verlengingen goedgekeurd. Begin mei 2008 werd ook een tweede oproep in het kader van het Fonds ter bestrijding van de verslavingen gelanceerd; in september zijn de comités bijeengekomen om een advies te verstrekken m.b.t. deze nieuwe projectvoorstellen. Uiteindelijk werden 15 nieuwe projecten weerhouden10. Deze projecten gingen van start op 1 januari 2009 en eindigden op 31 december 2009. In september 2009 kwam het Comité Verslavingen opnieuw bijeen om een advies te verstrekken m.b.t. de projecten die eindigden op 31 december 2009 en m.b.t. de nieuwe projectaanvragen. Uiteindelijk keurde het Verzekeringscomité 25 projecten goed. Elk project wordt inhoudelijk opgevolgd door een begeleidingscomité, dat wordt voorgezeten door een lid van de Cel Drugs van de FOD Volksgezondheid. De FOD Volksgezondheid vindt het belangrijk dat er naar de stakeholders toe ook gecommuniceerd wordt over de projecten die gefinancierd worden in het kader van het Fonds Verslavingen. Zo werd hierover in 2008 een studiedag georganiseerd door de Cel drugs, waarbij een aantal projecten voorgesteld werden die betrekking hebben op de volgende thema’s: ‘ouders met een verslavingsprobleem’, ‘kinderen van ouders met een verslavingsprobleem’, ‘versterking van het bestaande zorgaanbod’ en ‘tabak’. Meer informatie over deze studiedag is beschikbaar op de website van de Cel drugs: www.health.belgium.be/drugs. In het kader van het federaal plan tegen tabakverslaving, dat uitgevoerd werd gedurende de legislatuur 2003-2007, werden een aantal belangrijke maatregelen genomen in de strijd tegen de tabakverslaving, zoals: het rookverbod op openbare plaatsen (met enkele uitzonderingen voor wat betreft de horeca), de introductie van gecombineerde waarschuwingen op sigarettenverpakkingen, het verbieden van de verkoop van tabak aan jongeren onder de 16 jaar en de terugbetaling van rookstopbegeleidingen voor zwangere vrouwen en hun partner bij een tabakoloog. Vervolgens werden nog een aantal bijkomende maatregelen genomen. In het kader van het kankerplan, werd de terugbetaling van rookstopbegeleidingen bij tabakologen uitgebreid tot alle rokers. De reglementering betreffende het tabaksgebruik in de horeca werd 9 De Ministeriële Besluiten tot toekenning van deze subsidies werden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 19 oktober 2008. 10 Deze ministeriële besluiten werden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 19 december 2008.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
16
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
aangepast en het aantal etablissementen dat van een uitzondering geniet om een rokerszone te installeren, werd sinds 1 januari 2010 gereduceerd. Deze uitzonderingen zullen ten laatste op 1 juli 2014 definitief verdwijnen. De gecombineerde waarschuwingen die gedrukt moeten worden op de verpakkingen van sigaretten werden aangepast teneinde de zichtbaarheid van de ‘Tabak Stop lijn’, gesubsidieerd via het fonds tot bestrijding van de verslavingen, te vergroten. Deze nieuwe waarschuwingen zullen verplicht zijn vanaf 1 januari 2011. Net als haar voorgangers wenst de federale minister van Volksgezondheid een duidelijker kader aan te reiken voor het voorschrijven en toedienen van vervangingsbehandelingen. Het koninklijk besluit van 19 maart 2004 tot reglementering van de behandelingen door middel van vervangingsmiddelen, gewijzigd bij koninklijk besluit van 6 oktober 2006, biedt tot op heden het juridisch kader voor dit type behandelingen. Niettemin blijkt dit juridisch kader ontoereikend om een implementatie ervan te kunnen garanderen. Op vraag van de federale minister van Volksgezondheid werd daarom een werkgroep samengesteld, onder leiding van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten, die zich zou buigen over deze problematiek, meer bepaald over de volgende aspecten: - de nationale registratie inzake behandelingen door middel van vervangingsmiddelen - de vorming van de artsen en de erkenningsnormen en -criteria voor de centra en netwerken die druggebruikers ten laste nemen. Deze werkgroep kwam reeds een aantal keren bijeen in 2009. Vermits de complexiteit van de thematiek evenwel een grondige analyse vergt, zullen de resultaten van de werkzaamheden van deze werkgroep zullen pas in 2010 gekend zijn. De Cel Drugs van de Federale Overheid Volksgezondheid staat ook in voor de coördinatie van een aantal interdisciplinaire werkgroepen, zoals de Cel Gezondheidsbeleid Drugs en de Algemene Cel Drugsbeleid. Meer informatie hierover is opgenomen in deel 3 van dit rapport. De Federale overheid Volksgezondheid is zich tevens bewust van het groeiende belang van het beleid dat wordt gevoerd door internationale organisaties. De Europese Unie is voor haar de eerste referentie wat betreft het beleid inzake de reductie van de vraag. Meer concreet schakelt zij haar beleid volledig in in de algemene doelstellingen van de Europese Drugsstrategie 2005-2012 en de Europese Drugsactieplannen 2005-2008 en 2009-2012, waarbij men streeft naar het terugdringen van de vraag naar drugs en het drugsaanbod.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
17
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Meer bepaald wil men: - bijdragen tot een hoog niveau van gezondheidsbescherming, welzijn en sociale samenhang door middel van een aanvulling van het optreden van de lidstaten ter voorkoming en beperking van druggebruik, verslaving en druggerelateerde schade aan de volksgezondheid en voor de maatschappij; - streven naar een hoog niveau van veiligheid van het grote publiek door maatregelen tegen drugsproductie, grenoverschrijdende illegale drugshandel en het misbruik van precursoren, en door de preventie actie tegen druggerelateerde criminaliteit te intensifiëren door middel van effectieve samenwerking in het kader van een gezamenlijke aanpak. De Federale overheid Volksgezondheid volgt, ondersteunt en bewaakt deze doelstellingen in de schoot van de Horizontal Working Group on Drugs. Daarnaast stimuleert zij het belang van wetenschappelijk onderzoek en waakt zij mede over het aandeel van demand reduction activiteiten in het Europees beleid. Wat de Verenigde Naties betreft, gebeurt de terugkoppeling naar de United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). Sinds januari 2006 is België lid van de Commission on narcotic drugs. De Federale overheid Volksgezondheid was de voorbije jaren lid van de Belgische delegatie voor de jaarlijkse bijeenkomst van deze commissie. In deze hoedanigheid droeg zij bij tot het tot stand komen van resoluties met betrekking tot controle van psychoactieve stoffen, stimuleren van beleidsevaluatie, en van initiatieven in het kader van reductie van de vraag, en risicobeperking (cfr. 1.3.1). In dit kader worden ook de relevante beleidspunten van de WGO van kortbij opgevolgd en, indien gepast, geïmplementeerd in nationaal beleid. De kaderconventie betreffende tabaksbestrijding van de WGO werd van kracht op 27 februari 2005 op wereldvlak. Zij werd vervolgens in België geratificeerd en is van kracht geworden op lokaal niveau op 30 november 2005. De Federale overheid Volksgezondheid coördineert de opvolging van deze conventie in ons land (cfr. 1.3.2). De Federale overheid Volksgezondheid verzorgt de permanente vertegenwoordiging bij de Groupe Pompidou in de schoot van de Raad van Europa. Zij heeft permanente leden bij de platforms ‘onderzoek’ en behandeling’ van deze Groupe (cfr.1.3.3). Sociale Zaken Wat de bevoegdheden sociale zaken betreft worden door het RIZIV financieringsovereenkomsten met gespecialiseerde voorzieningen voor drugsverslaafden afgesloten voor de financiering van specifieke revalidatieprogramma’s die zowel een medische als een psychosociale revalidatie van de patiënten beogen.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
18
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Er zijn de voorbije jaren ook middelen gereserveerd om nieuwe revalidatieovereenkomsten af te sluiten voor de behandeling van twee specifieke doelgroepen, met name: verslaafde moeders (of verslaafde vaders) met kinderen en minderjarige verslaafden. Wat de eerste doelgroep van verslaafde moeders (of vaders) met kinderen betreft, is een budget uitgetrokken (190.000 €), dat dient om het mogelijk te maken dat verslaafde moeders (of vaders), die een residentieel revalidatieprogramma volgen in een inrichting, samen met hun kinderen in een aparte afdeling van die inrichting kunnen verblijven. Hierdoor wordt de drempel verlaagd voor verslaafde ouders om zich residentieel te laten behandelen én wordt vermeden dat ouders door hun behandeling gescheiden zouden worden van hun kinderen. Sinds 1 januari 2007 financiert het RIZIV via de overeenkomsten 2 ouder-kind afdelingen: één in Gavere en één in Châtelet. Wat de tweede doelgroep van minderjarige verslaafden betreft: hiervoor is een budget van 900.000 € gereserveerd. Dit budget dient om voor het eerst een revalidatieovereenkomst af te sluiten met een residentiële inrichting die gespecialiseerd is in de behandeling van minderjarige verslaafden. Deze overeenkomst is sinds juli 2007 afgesloten met een centrum uit Eeklo. In de begroting 2008 van het RIZIV zijn er voor in totaal 2,5 miljoen euro extra middelen voorzien voor de revalidatie van verslaafden. Deze middelen zijn nog niet allemaal besteed maar ze dienen in principe voor een bijkomend crisisinterventiecentrum in Bergen, een bijkomend centrum voor langdurige residentiële revalidatie, de oprichting van een bijkomend dagcentrum in Zuid-Oost-Vlaanderen én de uitbreiding van 5 andere, bestaande dagcentra waaronder 3 MSOC's. In de begroting 2009 zijn er geen extra middelen voorzien voor de revalidatie van verslaafden. Momenteel zijn er in totaal 29 overeenkomsten afgesloten met betrekking tot revalidatiecentra voor verslaafden. Het totaal van de enveloppes van de verschillende overeenkomsten met gespecialiseerde voorzieningen voor verslaafden bedraagt 46,154 miljoen euro (maximale enveloppes). De toename van het budget is niet alleen te wijten aan uitbreidingen of nieuwe initiatieven die gerealiseerd zijn maar is deels ook het gevolg van de toename van de loon- en werkingskosten van bestaande centra. In de begroting 2010 is een extra budget van 1 miljoen euro voorzien voor de revalidatie van verslaafden. Er zijn verschillende aanvragen voor nieuwe centra of uitbreidingen van bestaande centra ingediend (duidelijk meer dan dat er met het extra budget gerealiseerd kunnen worden). De beheersinstanties van het RIZIV moeten nog beslissen welke van deze aanvragen (prioritair) gerealiseerd zullen worden.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
19
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
De beleidslijnen van de beheersinstanties inzake de zorgverlening aan verslaafden zijn sinds het vorige driejaarlijkse rapport niet wezenlijk gewijzigd. Bij de beoordeling van nieuwe aanvragen van voorzieningen om in dit domein een revalidatieovereenkomst af te sluiten wordt onder meer rekening gehouden met factoren als het innoverende karakter en de wetenschappelijke onderbouw van een project én de geografische beschikbaarheid ván en netwerking mét andere voorzieningen waar verslaafden behandeld worden. In de begroting zijn ook middelen vrij gemaakt voor de registratie van gegevens door de gespecialiseerde voorzieningen die met het R.I.Z.I.V. een overeenkomst hebben afgesloten voor de revalidatie van verslaafden. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid De hoofddoelstellingen van het Programma Illegale Drugs zijn: 1. Het realiseren en verder ontwikkelen van een Belgisch informatienetwerk over illegale drugs. 2. Het verzamelen, analyseren, samenvatten en verspreiden van informatie over het drugfenomeen in België. 3. Het realiseren en verder ontwikkelen van een nationaal "Early Warning System" op het gebied van illegale drugs. 4. Een permanente samenwerking onderhouden met het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving, inbegrepen het uitvoeren van de taken van het REITOX programma. Een overzicht van de concrete activiteiten van het WIV wordt gegeven op http://www.iph.fgov.be/reitox/ 1.1.4. Evaluatie : evolutie sinds 2007 en perspectieven De federale overheid sociale zaken en volksgezondheid staan garant voor een substantieel onderdeel van de zorg voor de doelgroep door haar aanbod van residentiële verzorgingsinstellingen en haar verantwoordelijkheden in het kader van de gezondheidszorgverzekering. Daarnaast financiert zij doelgerichte en gevarieerde opvang door middel van specifieke overeenkomsten. Deze overeenkomsten evalueren nieuwe zorgmodellen of richten zich naar specifieke regionale of zorgbehoeften. Via het Fonds ter bestrijding van de Verslavingen wordt bovendien ook de mogelijkheid gecreëerd om innoverende projecten uit te testen, zodat nagegaan kan worden welke meerwaarde zij (kunnen) hebben ten opzichte van het bestaande zorgaanbod.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
20
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Het pilootproject crisiseenheden ondergaat momenteel een finale evaluatie, zodat dat een definitieve beslissing kan genomen worden over de structurele implementatie. Dit geldt eveneens voor het pilootproject met betrekking tot de geïntegreerde behandeling voor patiënten met een dubbele diagnose. Het pilootproject zorgcoördinatie toont belangrijke hiaten en overlappingen in het zorgaanbod voor de doelgroep. De kennis die in dit project verzameld wordt, kan dus verder gebruikt worden voor een betere organisatie van het zorgaanbod. Gezien het belang van dit project wordt ook gestreefd naar het structuraliseren van de zorgcoördinatie, ingebed in de overlegplatformen geestelijke gezondheidszorg, maar waarbij specifieke aandacht gevraagd wordt voor de doelgroep van druggebruikers. Bij de verdere uitwerking van al deze pilootprojecten dient trouwens rekening gehouden te worden met de hervormingen in de sector van de geestelijke gezondheidszorg. De Federale overheid Volksgezondheid zal eveneens actief blijven op het internationale niveau.
1.2. Vlaamse Gemeenschap 1.2.1. Bevoegdheden Op basis van artikel 5, §1, I, 2° van de Bijzondere Wet op de Hervorming van de Instellingen van 8 augustus 1980 (verder BWHI), zijn de gemeenschappen bevoegd voor “… de gezondheidsopvoeding, alsook de activiteiten en de diensten op het vlak van preventieve gezondheidszorg, met uitzondering van de nationale maatregelen inzake profylaxies”. De begrippen ‘gezondheidszorg’ en ‘preventieve gezondheidszorg’ worden verder uitgewerkt in de parlementaire voorbereidingen. Omdat de gemeenschappen hier een principiële ‘volheid van bevoegdheid’ hebben, moeten alle opsommingen worden beschouwd als niet-exhaustief. Dat betekent dat Vlaamse Gemeenschap binnen deze bevoegdheid alle soorten van maatregelen kan nemen, tenzij ze uitdrukkelijk worden voorbehouden aan de federale overheid. 1.2.2. Bronnen Hieronder wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste juridische teksten en beleidskaders waarop het Vlaamse beleid inzake tabak, alcohol en drugs is gebaseerd in de periode 2007-2009. Decreet betreffende het preventieve gezondheidsbeleid Het decreet van 21 november 2003 betreffende het preventieve gezondheidsbeleid is een kaderdecreet dat de krijtlijnen van het Vlaams beleid terzake vastlegt. De algemene
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
21
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
opdracht of het doel van het preventieve gezondheidsbeleid, is omschreven in artikel 3 tot 7 van het decreet en beoogt gezondheidswinst voor de bevolking. Dit betekent: de levensduur en levenskwaliteit van de bevolking verhogen door de gezondheid van de bevolking te bevorderen, te beschermen of te behouden. De organisatie van dit beleid wordt beschreven van artikel 13 tot 35. Dit doel wordt gerealiseerd door diverse initiatieven (artikel 39 tot 75) van gezondheidsbevordering en ziektepreventie, zowel binnen de gezondheidszorg (= preventieve gezondheidszorg) als daarbuiten (= facettenbeleid). De initiatieven dienen volgens artikel 73 van het decreet wetenschappelijk onderbouwd te zijn. Regeerakkoord 2004 – 2009 van de Vlaamse Regering - Hoofdstuk IV (p 32) “We verzamelen systematisch gegevens over gezondheidsrisico’s (roken, druggebruik, overgewicht, gebrek aan beweging, depressies, osteoporose, seksueel overdraagbare aandoeningen, vervuiling enz.). We zetten deze om in concrete gezondheidsdoelstellingen en trekken daaruit conclusies voor het preventie– en gezondheidsbeleid. We drijven de inspanningen op het vlak van gecoördineerde preventieve gezondheidszorg op. We vermijden versnippering van middelen. We concentreren het preventief gezondheidsbeleid vooral op de problemen van overgewicht door ongezond voedingsgedrag en onvoldoende lichaamsbeweging, preventie van seksueel overdraagbare aandoeningen door een goede voorlichting m.b.t. seksualiteit, preventie van depressies en (pogingen) tot zelfdoding. We controleren de doeltreffendheid van de inzet van de middelen in preventie in functie van kwantificeerbare gezondheidsdoelstellingen. We versterken een duurzaam en geïntegreerd preventiebeleid inzake verslavende middelen (tabak, alcohol en drugs) en trekken er extra middelen voor uit. We laten maximaal het subsidiariteitsbeginsel gelden bij de uitvoering van het decreet over het preventieve gezondheidsbeleid. We erkennen de basisdienstverleners en organisaties in hun deskundigheid. We doen sterker appèl op ieders verantwoordelijkheid om zijn of haar gezondheid te bewaken en te bevorderen.” Beleidsnota van minister Vervotte 2004 – 2009 “Het Vlaamse beleid inzake middelengebruik richt zich in de eerste plaats op het behalen van gezondheidswinst. Onder middelen verstaan we tabak, alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie (ook antidepressiva, slaap- en kalmeermiddelen,…) en gokken. Alcohol en tabak zijn legaal en zelfs maatschappelijk ingeburgerd. Dit neemt niet weg dat ze tot de meest verspreide, meest schadelijke en snelst verslavende middelen behoren. Onze bekommernis is dat mensen zich bewust worden van de gezondheidsrisico’s van het gebruik van middelen.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
22
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
De maatschappelijke discussie rond drugs is veel te lang verengd geweest tot het thema ‘legaliteit’. Men heeft daarbij te weinig oog gehad voor de maatschappelijke en psychosociale gevolgen van het middelengebruik en de verslaving. De impact van drugs op de gezondheid, de ingesteldheid en het sociale weefsel van de gebruiker, diens familie en omgeving is aanzienlijk. Daarom vind ik het belangrijk dat duidelijk wordt gesteld dat preventie van druggebruik, vooral maar niet alleen bij minderjarigen, een belangrijk maatschappelijk thema is. Binnen het eigen beleidsdomein zal ik werken aan de nodige opvang- en begeleidingsinitiatieven, waar mogelijk samen met partnerorganisaties. Bijzondere aandacht wil ik hierbij besteden aan informatieverstrekking en bijstand van ouders en familie van personen met een verslaving. Daarom ook zal ik de dialoog blijven aangaan met de federale overheid, zodat we een geïntegreerd beleid kunnen voeren rond deze problematiek. (…) Bij preventieve gezondheidszorg hebben zowel het individu als de gemeenschap hun eigen verantwoordelijkheid. Individuele verantwoordelijkheid mag niet leiden tot individuele aansprakelijkheid. Ik kies voor een preventiebeleid dat gebaseerd is op feiten, niet op gissingen, veronderstellingen of hypotheses. Daarvoor is de inzameling en verwerking van relevante en correcte gegevens cruciaal. Het is de opdracht van elke collectieve preventieve actie om een systeem van monitoring uit te bouwen, zodat de resultaten kunnen worden getoetst en relevante bevolkingsgegevens beschikbaar komen. Op basis van de beschikbare gezondheidsgegevens, de realiseerbare gezondheidswinst en een kosteneffectiviteitstudie van mogelijke preventieve acties, zal ik prioriteiten bepalen en preventiestrategieën uitwerken. Preventie kan niet worden verengd tot een louter psychologische of medische aanpak. Ook factoren buiten de gezondheidszorg hebben een invloed op het bevorderen van gezondheid en het voorkomen van ziekten. Ik denk hierbij aan de impact van het milieu, het verkeer, het onderwijs, de huisvesting, welzijn op het werk enbedrijfsgezondheidszorg, justitie. Dit facettenbeleid vereist een nauwe samenwerking met verschillende overheden en ook met de privé-sector.” Vlaamse gezondheidsdoelstelling tabak, alcohol en drugs 2009 – 2015 Op 6 maart 2009 keurde de Vlaamse Regering de gezondheidsdoelstelling tabak, alcohol en drugs officieel goed, samen met het Vlaams Actieplan tabak, alcohol en drugs 2009 – 2015 (zie ook infra). De gezondheidsdoelstelling werd geformuleerd op basis van de gezondheidsconferentie van 23 en 30 november 2006 en drugs luidt als volgt:
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
23
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
“Het realiseren van gezondheidswinst op bevolkingsniveau door tegen het jaar 2015 het gebruik van tabak, alcohol en illegale drugs terug te dringen.” Voor elk van de 3 middelen omschrijft de doelstelling specifieke streefdoelen. Tabak • Bij personen van 15 jaar en jonger is het percentage rokers niet hoger dan 11% (in het schooljaar 2004 - 2005 was dat 14,2%). • Bij personen van 16 jaar en ouder is het percentage rokers niet hoger dan 20% (in 2004 was dat 27.1%). Alcohol • Bij personen van 15 jaar en jonger is het percentage dat meer dan 1 keer per maand drinkt niet hoger dan 20% (in het schooljaar 2004 - 2005 was dat 26,6%). • Bij de 15- tot 25-jarigen ligt het percentage jongeren dat minstens 1 keer per week 6 glazen op 1 dag drinkt niet hoger dan 13% (in 2004 was dat 17,3%). • Bij de mannen van 16 jaar en ouder is het percentage dat meer dan 21 eenheden per week drinkt niet hoger dan 10% (in 2004 was dat 13%). • Bij de vrouwen van 16 jaar en ouder is het percentage dat meer dan 14 eenheden per week drinkt niet hoger dan 4% (in 2004 was dat 5,5%).
Illegale drugs • Bij personen van 17 jaar en jonger is het percentage dat ooit cannabis of een andere illegale drug heeft gebruikt niet hoger dan 14% (in het schooljaar 2004 - 2005 was dat 19%). • Bij personen van 17 jaar en jonger is het percentage dat 12 maanden voor de bevraging cannabis of een andere illegale drug heeft gebruikt niet hoger dan 7% (in het schooljaar 2004 - 2005 was dit 9,9%). • Bij 18- tot 35-jarigen is het percentage dat 12 maanden voor de bevraging cannabis of een andere illegale drug heeft gebruikt niet hoger dan 8% (in 2004 was dit 10,7%). Vlaams actieplan tabak, alcohol en drugs 2009 - 2015 Het Vlaams actieplan inzake tabak, alcohol en drugs is opgemaakt om de gezondheidsdoelstelling te realiseren en zo de gezondheidsschade door tabak, alcohol en drugs te verminderen. Dat kan alleen door het gebruik van die middelen op bevolkingsniveau te doen dalen. Op individueel niveau streven we ernaar dat: • • •
mensen niet beginnen met gebruik; het eerste gebruik zolang mogelijk wordt uitgesteld; mensen die al hebben gebruikt dat niet regelmatig gaan doen; - Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
24
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
• •
mensen die al regelmatig gebruiken, stoppen met gebruiken; mensen die al gebruiken de schade bij zichzelf en hun omgeving zo veel mogelijk beperken.
De concrete invulling van die doelstellingen verschilt van middel tot middel (zie supra) Het plan groepeert de verschillende maatregelen en strategieën waarlangs het Vlaamse preventiebeleid rond die thema's verder zal worden uitgebouwd, van 2009 tot en met 2015. Het actieplan bestaat uit 3 grote delen: • • •
een beleidsvisie, een overzicht van sectoren en doelgroepen, een pakket van 7 krachtlijnen.
Beleidsvisie Om te komen tot een daling van het aantal gebruikers en een vermindering van de schade als gevolg van middelengebruik kiest Vlaanderen voor een integrale aanpak: het gelijktijdig invoeren van een reeks elkaar ondersteunende maatregelen waarvan de effectiviteit bewezen is. Binnen dat beleid is er ruimte om te diversifiëren naar verschillende doelgroepen en sectoren en worden concrete oplossingen geboden voor zeer verscheiden noden en problemen.
Sectoren en doelgroepen Om de vooropgestelde gezondheidsdoelstelling te bereiken moet de integrale beleidsvisie in de praktijk gebracht worden binnen verschillende sectoren en bij de verschillende doelgroepen: • • • • • • • • •
school werkplek vrije tijd gevangenissen lokale besturen welzijns- en gezondheidswerkers gezinnen hulpverlening voorzieningen voor jongeren met een hoogrisicoprofiel
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
25
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Krachtlijnen voor actie Er zijn 2 soorten krachtlijnen: Structurele krachtlijnen die aangeven aan welke randvoorwaarden voldaan moet zijn: • Afbakenen van opdrachten en verantwoordelijkheden voor Vlaamse actoren. • Optimale en doelmatige aanwending van de capaciteit voor uitvoering op het terrein. • Investeren in registratie, monitoring en effectevaluatie. Strategische krachtlijnen die aangeven wat er inhoudelijk op het terrein moet gebeuren: • Impact van de bestaande preventieve acties verbeteren. • Methodieken rond tabak, alcohol en drugs integreren waar mogelijk. • Uitbouwen van rookstopbegeleiding en vroeginterventie voor alcohol- en drugproblemen. • Systematische aandacht voor specifieke doelgroepen (mensen in armoede, etnisch culturele minderheden, gedetineerden) en genderverschillen. Bij de structurele krachtlijnen wordt telkens aangegeven wie de beleidsverantwoordelijkheid heeft om die acties op te starten. Daarnaast maakt het actieplan ook een inschatting van de budgettaire consequenties. Decreet van 06/06/2008 houdende het instellen van een rookverbod onderwijsinstellingen en centra voor leerlingenbegeleiding (B.S. 18/07/2008)
in
Sinds september 2008 geldt in alle Vlaamse scholen een totaal rookverbod voor leerlingen, leraren en ouders. De school moet het rookverbod en de wijze waarop ze zal optreden tegen overtreders, opnemen in het schoolreglement, het arbeidsreglement en het reglement voor derden die haar gebouwen en terreinen huren of gebruiken. Binnenin de schoolgebouwen en CLB’s geldt het algemeen rookverbod geldt 24 uur op 24 en 7 dagen op 7. Leerlingen, personeel, bezoekers of ouders morgen er niet roken, ook niet ’s avonds of in het weekend. Er kan ook geen aparte rookkamer meer worden ingericht voor de leerkrachten. Voor de open plaatsen binnen de school of het CLB geldt het algemeen rookverbod in ieder geval op weekdagen van 6.30 tot 18.30 uur. De school of het CLB kan zelf bijkomende beperkingen opleggen. Dezelfde regeling geldt voor uitstappen.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
26
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
1.2.3. Acties Organisaties preventieve gezondheidszorg met structurele financiering VAD – Vereniging voor Alcohol en Andere Drugproblemen De Vlaamse Gemeenschap werkt al vele jaren samen met de VAD voor het uitvoeren van haar alcohol- en drugbeleid. Sinds 1999 gebeurt dit onder de vorm van convenanten: meerjarige overeenkomsten waarin afspraken worden gemaakt over opdrachten en financiering. De meest recente convenant loopt af eind 2010 en zal worden verlengd met 5 jaar (tot en met eind 2015). De opdrachten, toegekend aan de VAD, zijn ingedeeld in de volgende resultaatsgebieden: • • • • •
Informatie, documentatie en advies Methodiekontwikkeling Ondersteuning van implementatie Evaluatie van interventies Deskundigheidsbevordering
De VAD werkt naar verschillende doelgroepen en settings: • • • • • • • • • • • • • • •
Onderwijs Werk Welzijn Eerstelijnsgezondheidszorg Lokaal beleid Uitgaanssector Justitie Jeugdwerk Gehandicaptenzorg Bijzondere Jeudgzorg Alcohol- en drughulpverlening Jongeren Ouders Kinderen van ouders met een alcohol- of drugprobleem Partners van mensen met een alcohol- of drugprobleem
Voor meer informatie over de activiteiten van de VAD verwijzen we naar hun website (www.vad.be)
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
27
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Drugpreventiewerkers in Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg Vlaanderen subsidieert sinds 2002 een twintigtal alcohol- en drugpreventiewerkers, werkzaam bij 10 CGG’s. Hun opdracht is coachen van organisaties (scholen, bedrijven, sportverenigingen, jeugdhuizen…) bij het opzetten van een alcohol- en drugbeleid. De 10 CGG’s dekken in principe het volledige grondgebied: iedereen in Vlaanderen kan een beroep doen op hun diensten. In 2008 werd een nieuw samenwerkingsprotocol afgesloten tussen de CGG’s, de VAD en de minister, waarin de samenwerking tussen de verschillende partijen wordt geregeld. De preventiewerkers verbinden zich er onder meer toe om de methodieken te gebruiken doe worden ontwikkeld door de VAD, op lokaal niveau mee te werken aan de ondersteuning van Vlaamse campagnes, en te registreren in het Ginger. VAD van zijn kant voorziet ondermeer vorming, training en opleiding, advies op maat, en mogelijkheden tot intervisie. Provinciale en Vlaamse coördinatie Spuitenruil Het Vlaamse beleid op het gebied van middelengebruik gaat uit van vier pijlers: preventie, hulpverlening, repressie en harm reduction. Spuitenruil hoort thuis bij deze laatste pijler: door injecterende druggebruikers te voorzien in steriel materiaal, en door gebruikte naalden te verzamelen, tracht de overheid om de gezondheidsschade door infectieziekten bij deze doelgroep, hun omgeving en de rest van de maatschappij, te beperken. Daarnaast biedt spuitenruil de mogelijkheid om aanzetten te geven tot verdere hulpverlening via gerichte doorverwijzing, en zo de drempel te verlagen voor een soms erg moeilijk bereikbare doelgroep. De implementatie van spuitenruil in Vlaanderen verloopt via 5 provinciale coördinatoren (één per provincie), die tewerkgesteld zijn bij een Medisch Sociaal Opvangcentrum (MSOC). Hun taak is het uitbouwen van een netwerk van relevante intermediairen (drughulpverleners, apothekers, straathoekwerkers…) die binnen hun provincie de feitelijke verdeling van de spuiten naar de doelgroep op zich nemen. De leden van dit netwerk krijgen als ondersteuning gratis materiaal en deskundigheidsbevordering. De vijf MSOC’s hebben elk een convenant met de Vlaamse Gemeenschap. De meest recente convenanten zijn gestart op 1 januari 2009 en lopen af einde 2011. Naast de vijf provinciale coördinatoren is er ook een coördinator spuitenruil voor het volledige Vlaamse grondgebied, tewerkgesteld bij het MSOC Antwerpen. Opdrachten zijn: het ontwikkelen van informatief en sensibiliserend materiaal, het opzetten en evalueren van vormingsprogramma’s, de centrale aankoop van steriel materiaal en de verdeling ervan naar de provincies. De Vlaamse coördinator heeft een apart convenant waarin ook het volledige budget voor spuitenmateriaal is opgenomen.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
28
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie De Vlaamse Gemeenschap werkt al vele jaren samen met het VIG voor de uitvoering van haar tabaksbeleid. Sinds 1999 gebeurt dit onder de vorm van convenanten: meerjarige overeenkomsten waarin afspraken worden gemaakt over opdrachten en financiering. De meest recente convenant loopt af eind 2010 en zal worden verlengd met 5 jaar (tot en met eind 2015). In 2009 voerde de organisatie een naamsverandering door. VIG werd VIGEZ: Vlaams Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie. Ze kreeg er ook een aantal opdrachten bij, ondermeer rond het ondersteunen van de Logo’s (zie infra). De opdrachten van het VIGEZ op het gebied van tabak zijn ingedeeld in de volgende vijf resultaatgebieden: • • • • •
Informatie, documentatie en advies omtrent Methodiekontwikkeling Ondersteuning van implementatie Evaluatie van interventies Vorming en deskundigheidsbevordering
Het VIGEZ werkt vooral naar de sectoren onderwijs, arbeid en lokaal beleid. Voor meer informatie over de services en acties van het VIGEZ, verwijzen wa naar de website van de organisaties (www.vigez.be )
Logo’s Volgens het besluit van de Vlaamse regering van 31 juli 1991, inzake gezondheidspromotie, van toepassing in de periode 2007-2009, zijn de opdrachten van de Logo’s als volgt: “1° de implementatie van de preventieprojecten van de Vlaamse Gemeenschap en van de eigen lokale werking, met inachtneming van de door de Vlaamse Gemeenschap, het Instituut of de voorzieningen opgelegde methodieken en kwaliteitsvereisten; 2° de lokale informatieverzameling, mits centrale sturing en kwaliteitsbewaking; 3° de organisatie van het intersectoraal overleg tussen de lokale en de regionale partners in kwestie zoals huisartsen, gezondheidswerkers, vertegenwoordigers uit de mutualiteiten, gezondheids- en welzijnsinstellingen, sleutelfiguren uit doelgroepen, de gemeentebesturen, de OCMWTs, de provinciebesturen, enz..., met het oog op het bepalen van lokale en regionale prioriteiten en werkvoorstellen; 4° het opstellen en uitvoeren via de eigen lokale functies van een regionaal of lokaal beleidsplan inzake preventie.”
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
29
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
In art. 30 van het decreet van 21 november 2003 betreffende het preventieve gezondheidsbeleid wordt het volgende gesteld: “Tot de opdrachten van de Logo’s behoort minstens het nastreven van de realisatie van de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen binnen hun werkgebied.” Implementatieprojecten preventieve gezondheidszorg In de periode 2008 – 2009 werd de capaciteit van de regionale alcohol- en drugpreventiewerkers permanent verhoogd met 5 VTE. Daarnaast werden ook voor meer dan 1.4 miljoen euro aan projecten gefinancierd die inhoudelijk nauw aansluiten bij de conclusies van de gezondheidsconferentie. Naam
ECAT (Empowering Communities in response to Alcohol Threats)
Doel
Vijf Vlaamse steden (Mechelen, St.-Niklaas, Maasmechelen, Leuven en Oostende) werken een alcoholbeleid uit op maat van de lokale situatie, en maken daarbij gebruik van wetenschappelijk onderbouwde methodieken en objectieve gegevens. Ze worden ondersteund en gecoacht door drugpreventiewerkers uit de Centra voor Geestelijke Gezondheidzorg. Concrete acties zijn ondermeer het trainen van zorgverleners, het opzetten van lokale campagnes gericht op specifieke doelgroepen (zoals jonge bingedrinkers), het verbeteren van de regelgeving.
Uitvoerders
De Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen (VAD), in samenwerking met de regionale alcohol- en drugpreventiewerkers, en de steden en gemeenten.
Budget
144.000 euro
Periode
1 april 2008 – 30 april 2009 (13 maanden) Verlengd voor een zelfde bedrag en zelfde periode in 2009 (voor uitwerking in 5 nieuwe steden)
Naam
24 uur niet roken
Doel
Mensen in armoede die roken worden via mediacampagnes en contacten met hulpverleners en zorgverstrekkers gesensibiliseerd om gedurende één dag niet te roken. Ze worden daarbij ondersteund met aangepast materiaal, sms-boodschappen, en een
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
30
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
wedstrijd. De tijdelijke stop moet het geloof in de slaagkansen op een definitieve rookstop verhogen. Uitvoerders
Het Vlaams Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (VIGEZ), in samenwerking met de Logo’s van Limburg en van de Stad Antwerpen.
Budget
140.000 euro
Periode
1 april 2008 – 31 maart 2010 (24 maanden)
Naam
Lifeskillstrainingen als universele drugpreventie
Doel
‘Lifeskills’ is een universeel preventieprogramma voor de leeftijdsgroep van 3 tot18 jaar. Lessen over intra- en interpersoonlijke vaardigheden zoals beslissen, problemen oplossen, kritisch en creatief denken, zelfbeeld, communiceren, omgaan met gevoelens worden gecombineerd met informatie over gezondheid, medicijnen, alcohol, tabak en andere drugs. Doelstelling van het project is voorkomen dat jongeren beginnen met middelengebruik, of, wanneer dat al het geval is, voorkomen dat het experimenteergedrag overgaat in frequent gebruik. Het project biedt interactieve trainingen aan schoolteams, zodat ze de methodiek kunnen toepassen in de eigen omgeving.
Uitvoerders
De Sleutel
Budget
140.000 euro
Periode
1 april 2008 – 15 april 2009 (12,5 maanden) Verlengd voor een zelfde bedrag en zelfde periode in 2009.
Naam
Rookvrije school
Doel
Vanaf 1 september 2008 moeten scholen volledig rookvrij zijn. Uit onderzoek blijkt echter dat nogal wat scholen, vooral in de grote steden, geen tabaksbeleid hebben dat daarop aansluit. Nochtans zijn dit juist de scholen die het grootst aantal rokers telt. Het project ondersteunt specifiek deze scholen en voorziet
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
31
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
daarvoor drie globale strategieën: sensibilisering, deskundigheidsbevordering van intermediairen (Logomedewerkers, CLB-medewerkers en pedagogische begeleiders) en uitvoerders (directie, schoolcoördinatoren en schoolteams) en procesbegeleiding. Uitvoerders
Het Vlaams Instituut Ziektepreventie (VIGEZ)
Budget
142.000 euro
Periode
1 april 2008 – 31 december 2009 (21 maanden)
Naam
Drugpreventie voor allochtone jongeren in de provincie OostVlaanderen
Doel
Allochtone jongeren worden maar moeilijk bereikt via de reguliere kanalen. In dit project worden preventiesessies verzorgd door ervaringsdeskundigen: mensen uit de doelgroep die een geschiedenis van drugproblemen achter de rug hebben en een vorm van hulpverlening doorliepen. Als leidraad gebruiken zij hun levensverhaal, met de nadruk op het belang van sociale vaardigheden en het omgaan met ‘peer pressure’.
Uitvoerders
De Eenmaking
Budget
70.000 euro
Periode
voor
Gezondheidsbevordering
en
1 november 2008 – 31 oktober 2009 (12 maanden)
Naam
Laat armoede (niet) in rook opgaan – rookstopcursussen voor mensen in armoede
Doel
Mensen in armoede uit het Antwerpse worden gemotiveerd om te stoppen met roken door hen de gelegenheid te bieden om gratis deel te nemen aan een kwalitatieve rookstopcursus. Deze cursus wordt op maat ontwikkeld en aangeboden in een intensieve samenwerking tussen Liga Leven en Gezondheid (LLG), Logo Stad Antwerpen, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
32
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
(VIG) en Open Huis, een Vereniging waar armen het woord nemen. Uitvoerders
PSC Open Huis – Vereniging waar armen het woord nemen (onderdeel van CAW De Terp)
Budget
43.500 euro
Periode
1 april 2008 – 31 maart 2010 (24 maanden)
Naam
Als de rook om je hoofd is verdwenen – rookstop voor zwangere vrouwen en rokers uit kansarme buurten
Doel
Kansarme zwangere vrouwen worden individueel begeleid door een rookstopconsulent, en ondersteund door een contactgroep van lotgenotes waar de vrouwen zelf de agenda bepalen. Geld dat anders aan tabak zou worden gespendeerd, wordt gespaard op een pamperrekening en volhouders krijgen een ‘extra premie’ bovenop het bedrag. In drie kansarme buurten wordt daarnaast een algemeen aanbod aan rookstopondersteuning gepromoot, individueel en in groep. Als alternatief voor het roken worden bewegingsprogramma’s georganiseerd. Het geheel sluit af met een buurthappening waar de resultaten van het project worden bekend gemaakt, en de rekrutering voor een nieuwe cyclus kan starten.
Uitvoerders
Wijkgezondheidscentrum De Vlier (Sint Niklaas)
Budget
30.000 euro
Periode
1 april 2008 – 15 april 2009 (12,5 maanden)
Naam
VIRALCO – Vroegdetectie en Alcoholgebruik in het bedrijfsleven
Doel
Werknemers die medisch worden opgevolgd door Securex Externe Preventiedienst (SEP) krijgen een systematische screening en brief intervention. Bedrijven met meer dan 50 werknemers krijgen feedback over het risicogebruik in de onderneming. Hebben ze een hoog percentage risicogebruikers, dan formuleert de cel met externe preventieadviseurs een aanbod voor het opzetten van een gestructureerd alcohol en drugbeleid. Bedrijven die ingaan op dit
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
Interventie
bij
Risicovol
33
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
aanbod krijgen, naast coaching, training en materiaal, ook een extra financiële steun voor het opzetten van hun beleid. Uitvoerders
SECUREX Externe Preventiedienst
Budget
140.000 euro
Periode
1 april 2008 – 31 oktober 2009 (19 maanden) Verlengd (zonder extra budget) tot 30 juni 2011.
Naam
Online interventies voor studenten met riskant of problematisch alcoholgebruik
Doel
Antwerpse studenten die op een risicovolle of problematische manier alcohol drinken worden gemotiveerd om hun gedrag te veranderen en daarbij een beroep te doen op professionele hulp. Hiervoor wordt een e-intervention ontwikkeld, en via een sensibiliserende campagne bekend gemaakt bij de studentenpopulatie en intermediairen. Op basis van de zelftest krijgen studenten een persoonlijk advies. Daarnaast is er ook een interactieve website met informatie over het hulpverleningsaanbod en zelfhulpmodules.
Uitvoerders
Universiteit Antwerpen
Budget
27.600 euro
Periode
1 april 2008 – 30 april 2009 (13 maanden)
Naam
Ontwikkelen van een alcohol- en drugbeleid in de sociale economie
Doel
De sociale economie is een sector waar er enerzijds meer problemen zijn met alcohol en drugs, maar anderzijds ook een nauwere band is tussen de organisaties en de werknemers. De organisatie ontwikkelt een alcohol- en drugbeleid dat is afgestemd op de noden en behoeften van de organisatie en van de doelgroep (mensen in armoede). Dat betekent ondermeer dat er coherente regels en procedures worden ontwikkeld rond gebruik, dat de medewerkers vorming krijgen over het thema, dat er gewerkt
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
34
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
wordt aan een warm en drugvrij klimaat. Campagnes moeten mensen er toe aanzetten om hun gedrag te onderzoeken en indien nodig hulp te vragen. De organisatie stelt een vertrouwenspersoon aan, en maakt structurele samenwerkingsafspraken met het CGG over begeleidingen. Uitvoerd ers
Leren Ondernemen vzw, in samenwerking met CGG VlaamsBrabant Oost
Budget
55.000 euro
Periode
1 april 2008 – 15 april 2010 (24,5 maanden)
Naam
Motivationele gesprekstechnieken rookstop in de apotheek
Doel
Klanten die in een Vlaamse apotheek om een aantal specifieke geneesmiddelen vragen, krijgen correct en motiverend advies inzake rookstopbegeleiding. Apothekers worden daartoe opgeleid in de methodiek ‘motivationele gespreksvoering’ op basis van educatief materiaal dat speciaal voor hun beroepsgroep wordt ontwikkeld.
Uitvoerders
Vlaams Apothekersnetwerk (VAN)
Budget
120.000 euro
Periode
1 november 2008 – 30 november 2010 (25 maanden)
Naam
Rookstopregie bij de Logo’s
Doel
Zes Logo’s werken, elk binnen de eigen provincie, aan de volgende doelstellingen: inventariseren en ontsluiten van wetenschappelijke onderbouwde rookstopondersteuning;
het bestaande, aanbod aan
promoten van dit aanbod bij rokers die willen stoppen; organiseren van overleg en samenwerking tussen de aanbieders
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
35
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
van wetenschappelijk onderbouwde rookstopondersteuning; promoten van opleidingen wetenschappelijk onderbouwde relevante gezondheidswerkers;
en vormingen inzake rookstopondersteuning bij
sensibiliseren van gezondheidswerkers die een wetenschappelijk onderbouwde opleiding hebben in rookstopondersteuning om hun capaciteit, binnen of buiten een organisatie, uit te breiden; consultancy en coaching van lokale besturen bij het invullen en promoten van het aanbod in hun stad of gemeente; identificeren van lacunes in het aanbod aan wetenschappelijke rookstopondersteuning voor de algemene bevolking en voor specifieke doelgroepen (mensen in armoede, zwangere vrouwen, etnisch culturele minderheden). Uitvoerders
Logo Roeselare-Tielt, Logo Waasland, Logo Antwerpen-Noord, Logo Pajottenland, Logo Brussel, Limburgs Gezondheidsoverleg
Budget
400.000 euro
Periode
1 december 2008 – 31 augustus 2011 (33 maanden)
Organisaties die ambulante hulpverlening aanbieden voor problemen met alcohol en drugs (Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg) Vlaanderen erkent en financiert 20 Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG), waar mensen met psychische problemen hulp kunnen krijgen. Deze hulp is medischpsychiatrisch en/of psychotherapeutisch van aard: -
-
in het eerste geval stelt een geneesheer-psychiater een diagnose en wordt meestal medicatie voorgeschreven in het tweede geval bieden psychologen of andere gekwalificeerde medewerkers hulp via een reeks gesprekken; de patiënt krijgt aldus de mogelijkheid een aantal emoties of ervaringen beter te verwerken. in veel probleemsituaties is een combinatie van beide methodes aangewezen.
De hulpverlening in een CGG gebeurt enkel tijdens een consultatie. Er is dus geen opname of verblijf. De hulpvrager wordt meestal naar een CGG doorverwezen door bijvoorbeeld een huisarts of een centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB). Dat betekent dat niet iedereen met om het even welke psychologische of relationele moeilijkheid in een centrum terecht kan. Het
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
36
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
moet gaan om een ernstig probleem of een probleem dat het risico in zich draagt om chronisch te worden. Daarnaast wordt ook begeleiding geboden aan chronische psychiatrische patiënten, waarvoor een volledig herstel niet meer mogelijk is. De loon- en werkingskosten van de CGG's worden door de overheid gefinancierd. Van de hulpvragers wordt slechts een beperkte financiële bijdrage gevraagd. De overheid verwacht dan ook dat de CGG's bijzondere aandacht hebben voor de sociaal en financieel zwakkeren. Het soort hulpvragen dat in een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg geformuleerd wordt, is representatief voor de psychische problemen die in de bevolking voorkomen: angst- en stemmingsstoornissen en verslavingsproblemen nemen een belangrijke plaats in. De mate van specialisatie in begeleiding en behandeling van problematisch middelengebruik verschilt onderling sterk tussen de diverse CGG in Vlaanderen. Enkele centra leggen zich al vele jaren volledig toe op de alcohol-, medicatie-, illegale drugen of gokproblematiek. De meeste centra zijn echter niet gespecialiseerd, alhoewel ze deze cliënten wel begeleiden. De laatste jaren is hierin wel een evolutie merkbaar. Door de ontstane fusies in deze sector beschikken de meeste van de fusiecentra nu over een team dat cliënten met problematisch middelengebruik begeleidt. De behandelingsfinaliteit in alle CGG is het herstel van de gedeeltelijke en/of totale geestelijke gezondheid, inclusief het middelengebruik. Totale abstinentie of op zijn minst het verminderen van het gebruik van een van de middelen is het einddoel van deze begeleidingen. Het aanbod van therapeutische mogelijkheden is erg gedifferentieerd. Er kunnen zowel individuele als relatie-, gezins- en groepstherapieën worden verstrekt. Cliënten met een complexere problematiek, zoals dubbelediagnoseproblematiek, kunnen hier een aanbod op maat krijgen, met aandacht voor continuïteit.
1.2.4. Evaluatie: evolutie sinds 2007 en perspectieven In de periode 2007-2009 werd vooral gewerkt aan het concretiseren van de conclusies van de gezondheidsconferentie in een Vlaams Actieplan tot 2015 dat realistisch is en gedragen door de actoren die het moeten uitvoeren. Dit opzet is ook geslaagd. Het plan dat momenteel is goedgekeurd door de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement zal ongetwijfeld nog worden aangevuld de komende jaren, maar de krachtlijnen vormen een soliede basis om de werking op een kwaliteitsvolle manier verder uit te bouwen. Deze krachtlijnen zijn: • • • •
Afbakenen van opdrachten en verantwoordelijkheden voor Vlaamse actoren. Optimale en doelmatige aanwending van de capaciteit voor uitvoering op het terrein. Investeren in registratie, monitoring en effectevaluatie. Impact van de bestaande preventieve acties verbeteren.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
37
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
• Methodieken rond tabak, alcohol en drugs integreren waar mogelijk. • Uitbouwen van rookstopbegeleiding en vroeginterventie voor alcohol- en drugproblemen. • Systematische aandacht voor specifieke doelgroepen (mensen in armoede, etnischculturele minderheden, gedetineerden) en genderverschillen. Dit betekent niet dat er ondertussen geen initiatieven werden genomen terwijl aan het actieplan werd gewerkt: het Vlaams beleid werd versterkt met een aantal implementatieprojecten, in totaal voor meer dan 1,7 miljoen euro, bovenop het bedrag van ongeveer 4.5 miljoen euro dat jaarlijks structureel wordt geïnvesteerd in de strijd tegen tabak, alaochol en drugs. Een belangrijke volgende stap is nu om de resultaten van al deze projecten de evalueren en, bij positief resultaat, na te gaan hoe de werking kan worden uitgebreid naar Vlaanderen en ingepast in de bestaande structuren, in de lijn van de krachtlijnen van het Actieplan. Om één en ander in goede banen te leiden werd begin 2010 een Vlaamse Werkgroep tabak, alcohol en drugs opgericht, met de volgende opdrachten: • De verdere uitwerking van de structurele en strategische krachtlijnen van het actieplan door o het adviseren van de minister op het gebied van timing en prioriteitsstelling van initiatieven; o het bewaken van de samenhang van de initiatieven; o het bewaken van de wetenschappelijke onderbouwing en de maatschappelijke haalbaarheid; o het ontwikkelen van instrumenten die de uitvoering faciliteren.
• Meewerken aan de evaluatie en actualisatie van het actieplan en de daarbij horende gezondheiddoelstellingen. • Het ontwikkelen van een model van samenwerkingsprotocol tussen de Vlaamse Gemeenschap, de provinciale-, locoregionale- en lokale overheden, met als onderwerp de coördinatie, implementatie en uitvoering van acties op het gebied van het voorkomen van gezondheidsschade door tabak, alcohol en drugs. In de werkgroep is een vertegenwoordiging opgenomen van de belangrijkste actoren op het veld: • • • •
Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie De Vereniging voor Alcohol- en andere Drugpreventie De regionale alcohol- en drugpreventiewerkers in de CGG’s De Logo’s
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
38
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
• • • • •
De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten De Vereniging van Vlaamse Provincies Domus Medica De Sleutel De Vlaamse Jeugdraad
Het voorzitterschap zal worden opgenomen door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid.
1.3. Franse Gemeenschap 1.3.1. Bevoegdheden De Franse Gemeenschap is bevoegd inzake gezondheid voor de persoonsgebonden materies. Op het vlak van verslaving heeft zij ruime bevoegdheden in termen van gezondheidsbevordering (met inbegrip van preventie en risicovermindering). 1.3.2. Bronnen Het decreet van 14 juli 1997 (BS 29/08/1997) gewijzigd door het decreet van 17 juli 2003 (BS 21/08/2003) organiseert de sector van de Gezondheidspromotie. Het decreet voorziet dat het beleid van de Franse gemeenschap inzake gezondheidspromotie wordt uitgezet in een vijfjarenprogramma, waarvan het eerste loopt over de periode van 1998-2003, het tweede over de periode 2004-2008 (werd verlengd tot 31/12/2011). In deze programma’s zijn de prioriteiten beschreven in termen van doelgroep, strategieën, actoren en problematieken. Het tweede vijfjarenprogramma wordt concreet aangestuurd door een Operationeel Gemeenschapsprogramma (OGP) waarin de doelstellingen in prioriteiten worden opgedeeld. Verslavingen worden hier als een prioriteit beschouwd. (zie www.sante.cfwb.be) 1.3.3. Acties De preventie van verslavingen wordt in essentie georganiseerd via het subsidiëren van projecten (niet te verwarren met een erkenning van diensten); deze projecten zijn meestal gespreid over meerdere jaren, zodat de promotoren ze op lange termijn kunnen ontwikkelen. De optiek van gezondheidspromotie wordt als richtsnoer gebruikt. Deze
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
39
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
projecten zijn gebaseerd op de strategieën voor gezondheidspromotie11 en beantwoorden aan criteria voor de toekenning van subsidies : -
Prioriteitsgraad (in functie van het vijfjarenprogramma en van het OGP - in welke mate ze voldoen aan behoeften, prioritaire problematieken, doelgroepen en strategieën) ;
-
Voorstelling van een analyse van de startsituatie, van doelstellingen, strategieën, geplande acties en van een evaluatie van de procedure en de gevolgen; en samenhang tussen deze verschillende elementen;
-
Pertinentie van de gekozen doelstellingen, van het proces, van de evaluatie;
-
Leveren van een meerwaarde (met het oog op de continuïteit van de effecten).
De meeste diensten en verenigingen die projecten indienen krijgen overigens al subsidies van andere voogdijoverheden voor activiteiten die zich doorgaans binnen de sector van de zorg, de opvoeding of de psychosociale begeleiding situeren. De verschillende luiken van hun activiteiten zijn wederzijds kruisbestuivend. Vanuit geografisch standpunt, kunnen de gesubsidieerde projecten een draagwijdte hebben die varieert van een zeer beperkte zone (bij voorbeeld de schoolkinderen van een dorp of gemeente) tot het geheel van de Franse Gemeenschap. In termen van bevolkingsdoelgroepen zijn de meeste acties gericht naar de schoolplichtige bevolking via de professionals van de scholen of van de gespecialiseerde opvangstructuren (Aide à la Jeunesse, AWIPH, jeugdhuizen, etc.) en in mindere mate via de ouders. De specifieke acties rond risiscobeperking richten zich op een groep die doorgaans moeilijker via klassieke kanalen te bereiken is, en maken gebruik van middelen zoals de sneeuwbalenquêtes (contact via gelijken); De betrokken leefomgevingen en activiteitssectoren zijn: kinderdagverblijven, scholen, buurten, de vrijetijdssector (jeugdhuizen, sportclubs,…), de sector van de jeugdzorg in open of gesloten milieus. Verslavingspreventie in de leefomgeving maakt deel uit van een globale benadering op het vlak van gezondheidspromotie (begeleiding van teams, uitwerken van projecten, opleiding, informatie). Alle eerstelijnsactoren spelen hierbij een rol (directeurs van de instellingen, onderwijzers, opvoeders, centra voor gezondheidsbevordering op school, psycho-medischsociale centra, medisch-sociale werkers, welzijnswerkers, ouders, enz.), de verenigingen voor verslavingspreventie en de lokale actoren (waaronder de plaatselijke centra voor gezondheidspromotie). Op het vlak van de problematiek(en) die in de projecten worden behandeld : de meeste projecten passen binnen de logica van preventie van verslavingen zoals die is gedefinieerd 11
De deelname aan de samenleving ; actie op het leefomgeving ; de ontwikkeling van persoonlijke en sociale vaardigheden ; de heroriëntering van diensten ; het overleg en de intersectoriële actie ; informatie en continue
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
40
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
in het kader van de gezondheidspromotie (globale benadering) en richten zich niet bepaald op één of meerdere producten. Sinds september 2007 werden er in elk arrondissement van de Franse Gemeenschap steunpunten “verslavingen” opgericht. Het betreft een opdracht die werd toevertrouwd aan de plaatselijke centra voor gezondheidspromotie, en die het mogelijk maakt de link te leggen tussen de scholen en alle diensten die in het kader van verslavingen worden aangeboden.
Subsidies voor onderzoeksprojecten en/of voor acties in het kader van de gezondheidspromotie in de verslavingssector (tabak, alcohol, illegale drugs). In 2007 : 16 gesubsidieerde projecten · ·
13 meerjarenprojecten. 10 projecten op plaatselijk niveau en 6 op communautair niveau.
In 2008 : 15 gesubsidieerde projecten (waarvan 1 gecofinancierd in het kader van INTERREG) · ·
14 meerjarenprojecten. 9 projecten op plaatselijk niveau en 6 op communautair niveau.
In 2009 : 15 gesubsidieerde projecten (waarvan 1 gecofinancierd in het kader van INTERREG) · · ·
13 meerjarenprojecten. 9 projecten op plaatselijk niveau en 6 op communautair niveau. Er zijn 10 steunpunten “verslavingen” en zij bestrijken het hele grondgebied van de Franse Gemeenschap.
De strategieën die in de projecten worden ontwikkeld: · ·
·
·
Opvang en oriëntering. Volwassenvorming voor alle volwassenen (al dan niet professionals) die veel contact hebben met jongeren in verschillende milieus, maar ook professionals en niet-professionals die zich tot andere groepen richten. Interventies, begeleiding van projecten en/of teams in de instellingen en diensten m.b.t. volgende sectoren: scholen, gezondheid en welzijn, kinderopvang, vrijetijd, jeugdzorg, justitie, enz. Het uitwerken en ter beschikking stellen van methodes en instrumenten op het gebied van gezondheidspromotie, met inbegrip van risicobeperking (cf. hierna).
opleiding.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
41
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
·
Ter beschikking stellen van informatie en documentatie binnen de gespecialiseerde diensten en in de plaatselijke centra voor gezondheidspromotie. Overleg en platforms op lokaal, regionaal, gemeenschaps- en internationaal niveau. Risicobeperking: spuitenverdeling en –ruil, verspreiding van brochures en adviezen omtrent risicobeperking, pill testing, opleiding door focusgroepen, enz. (cf. verder).
· ·
⇒
Risicobeperking. • Risicobeperking is een gezondheidsstrategie gericht op het voorkomen van schade verbonden aan het gebruik van psychotrope middelen; de risicobeperking heeft betrekking op elke vorm van gebruik, zowel experimenteel, recreatief, regelmatig, overmatig of binnen een verslaving. Deze strategie wordt zowel aangewend voor illegale middelen als voor “legale” substanties zoals alcohol en tabak. • De doelgroepen zijn onder meer de volgende: · · · · ·
injecterende druggebruikers Cannabisgebruikers druggebruikers op festivals Druggebruikers in de gevangenis Al dan niet in verslaving gespecialiseerde actoren
• Algemene doelstellingen: de gezondheid van druggebruikers bevorderen, ze responsabiliseren, hun gezondheidsrisico’s en sociale uitsluiting (of het risico op sociale uitsluiting) beperken, alternatieven aanbieden voor risicogedrag en de maatregelen versterken die de door druggebruik veroorzaakte schade moeten beperken (bv. ten overstaan van de familiale omgeving, de naasten, de buurt in het algemeen). • Operationele doelstellingen · ·
toegankelijkheid van informatie toegankelijkheid van steriel injectiemateriaal
· · ·
doorverwijzing naar structuren die hulp en verzorging bieden preventie door gelijken, opleiding interventies in uitgaansmilieu, zowel bij de uitgaanders als bij de uitbaters van de uitgaansgelegenheden tests in het uitgaansmilieu en deelname aan het Early Warning System/snel waarschuwingssysteem
·
• Die operaties omvatten:
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
42
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Verspreiding van informatie:
· Informatie-en preventiestands door ‘peers’ in party-omgeving : de activiteiten tijdens het evenement omvatten het verspreiden van informatie over drugs, over het voorkomen van sexuele risico’s, over de lokale diensten,…Maar ook het uitdelen van condooms (+ glijmiddel) en preventie van dehydratie. Aan de hand van vragenlijsten wordt informatie verzameld over druggebruik en gebruikersgedrag. Er worden "gelijken" opgeleid (en betaald!) en uitgekozen volgens de muziek die tijdens het evenement op het programma staat. De brochures:
· Er werden in de Franse Gemeenschap, in samenwerking met een aantal instanties, brochures opgesteld die de risico’s bij jonge druggebruikers moesten doen dalen. In 2003 hadden de beschikbare brochures betrekking op: xtc, cannabis, lsd & paddenstoelen, speed & amfetamines, cocaïne, heroïne, psychotrope geneesmiddelen, alcohol. (Brochure tabak voorzien voor 2005). · Voorkomen van : kleine brochures zo groot als een bankkaart met daarin 4 folders over het voorkomen van overdoses werden in de Franse Gemeenschap uitgedeeld. Beheer van "bad trips ":
Een team van psychologen, verpleegkundigen en een psychiater is aanwezig op bepaalde muziekfestivals en richt zich op druggebruikers die te maken krijgen met een bad trip. Het is de bedoeling om "overmedicalisering" en/of hospitalisatie van gebruikers te vermijden door ter plaatse hulp te bieden. Project pill testing:
Kwam tot stand in samenwerking met een aantal laboratoria tijdens een aantal festivals van de Franse Gemeenschap. Dit project wordt ruim gekaderd en verrijkt met objectieve en concrete info zonder dat er een moreel oordeel wordt geveld. Deze benadering wil de jongeren zeker niet aanzetten tot gebruik maar wil hen betrekken in een reflectie over gebruik, en hen alle hulp aanreiken om hun gebruik te beheersen en de risico’s die ermee verband houden te voorkomen. Bij alle projecten die worden gefinancierd door de Franse Gemeenschap behoort een evaluatie tot de opdrachten. ⇒
Preventie van infectieziekten
Een aids-preventieplatform werd opgericht door een aantal ngo’s om projecten op te zetten voor de hele bevolking. Modus Vivendi0 coördineert de preventie en richt zich specifiek op druggebruikers (ook in de gevangenis). Er worden een aantal diensten aangeboden:
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
43
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
-
-
opstellen en verspreiden van informatie (met name via brochures) over de beschikbare hulp, overdraagbare ziektes (aids, hepatitis B en C…) en andere risico’s (voor gevangenissen werd er een brochure opgesteld over geneesmiddelengebruik); flyers kalender met de adressen van verschillende spuitenruilprogramma’s; de brochure "shooter propre" richt zich tot intraveneuze druggebruikers en geeft informatie over injecteren zonder risico op besmetting. Er dient te worden opgemerkt dat de informatiebrochures werden opgesteld met medewerking van druggebruikers en dat ze worden aangepast aan de milieus waarop ze zich richten.
De "sneeuwbalenquêtes" (hiv, hepatitis en andere risico’s), die deel uitmaken van het preventieproject door gelijken, trachten via een sneeuwbalmethodologie door te dringen tot doelgroepen die niet gemakkelijk te bereiken zijn. (Ex-)druggebruikers wordt een kortetermijncontract aangeboden ("als jobstudenten"), en krijgen opleiding over hiv, hepatitis of het voorkomen van overdosissen. Na de opleiding keren de "jobstudenten" terug naar het terrein om druggebruikers aan te spreken, hun preventieboodschap en materiaal door te geven en nieuwe kandidaat-jobstudenten te rekruteren. De jobstudenten worden in hun werk bijgestaan door een vragenlijst, die ook gebruikt wordt om gegevens te verzamelen over hoe en wat er wordt gebruikt en de gedragingen. De evaluatie van iedere interventie gebeurt samen met de "jobstudenten", en is zowel collectief als individueel. Jaarlijks worden in de Franse Gemeenschap ongeveer 1500 druggebruikers, waaronder vooral intraveneuze gebruikers, bereikt. Ook in de gevangenis worden “sneeuwbalenquêtes" gerealiseerd. Een ander initiatief dat geklasseerd kan worden onder de risicobeperking is het ‘Early Warning System (EWS). De gemeenschap neemt deel aan dit snel waarschuwingssysteem via het testen van pillen. ⇒
Deelname aan Europese programma’s.
Cofinanciering van twee Europese Interreg projecten (Interregionale samenwerking Frankrijk-Wallonië) gericht op de preventie van verslavingen in de regio Henegouwen : grensoverstijgend platform over risicogedrag en toxicomanieën (Coördinatie van een grensoverstijgend netwerk voor preventie, hulp en onderzoeksactie; Sensibilisering van de nabijheidsactoren en Tussenkomsten in party-omgeving). Ondersteuning van allerlei acties inzake gezondheidsopvoeding en gezondheidspromotie, sector verslavingen.
Uitgave van boeken en brochures, waaronder : heruitgave van brochures risicoverlaging, boeken over de gefinancierde onderzoeken (beschikbaar op http://www.modusvivendibe.org/cms/nos_publications.php).
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
44
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Ondersteuning van de enquête betreffende het gezondheidsgedrag van schoolgaande jongeren (HBSC) die tot een specifieke publicatie over verslavingen heeft geleid: Favresse D., De Smet P., Tabac, alcool, drogues et multimédias chez les jeunes en Communauté française de Belgique. Résultats de l’enquête HBSC 2006, Service d’Information Promotion Education Santé (SIPES), ESP-ULB, Bruxelles, 2008 (beschikbaar op http://www.sante.cfwb.be/publications-et-periodiques/assutudes/). Het opstellen van een kadaster van acties op het gebied van verslavingspreventie en risicobeperking rond drugsgebruik dat door de overheid van de Franse Gemeenschap wordt gesubsidieerd (eerste fase). Eurotox asbl, Observatoire socio-épidémiologique alcooldrogues Communauté française de Belgique. Oktober 2008 (beschikbaar op www.eurotox.org).
⇒
Subsidiëring van sub-focal point EUROTOX.
In het kader van de verplichtingen ten opzichte van de opdrachten van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (EWDD). De vzw is tevens het “Observatoire socio-épidémiologique alcool-drogues” in de Franse Gemeenschap van België, zij heeft rapporten gepubliceerd betreffende “l’Usage des drogues en Communauté Française” in 2007 en in 2009 (met een focus op doping). Het rapport 2006 bevatte een focus over alcohol (beschikbaar op http://www.sante.cfwb.be/publications-et-periodiques/assutudes/).
⇒
Deelname aan internationale groepen.
Een lid van het directoraat-generaal gezondheid van de Franse Gemeenschap maakt deel uit van de Raad van beheer van het EWDD, en neemt deel aan de horizontale groep drugs en aan de groep Pompidou. ⇒
Medewerking aan de Cel “Gezondheidsbeleid Drugs”.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
45
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
1.3.4. Evaluatie : evolutie sinds 2007 en perspectieven Het geheel van het gezondheidspromotiebeleid in de Franse Gemeenschap zal worden geëvalueerd wat in 2012 tot een nieuw vijfjarenplan zal leiden. Om opnieuw een stand van zaken op te maken omtrent het verslavingsbeleid heeft de Minister van Gezondheid in de Franse Gemeenschap een rondetafel rond verslavingen gepland in 2010. Dit zou in samenwerking met de Gewesten tot nieuwe actiedomeinen kunnen leiden. De regeringsverklaringen van de Franse Gemeenschap en het Waals Gewest voorzien een zekere synergie die de resultaten van deze rondetafel ten goede zal komen. De steunpunten “verslavingen” zullen na evaluatie in september 2010 worden voortgezet.
1.4. Duitstalige Gemeenschap 1.4.1. Bevoegdheden De Duitstalige Gemeenschap is inzake gezondheid bevoegd voor de persoonsgebonden materies: op het vlak van verslavingen omvat dit bevoegdheden inzake gezondheidspromotie, preventie en zorgverlening. De Duitstalige Gemeenschap is bevoegd voor preventie van verslavingen in ruime zin, over een grondgebied van 9 gemeenten, die samen 73.000 inwoners tellen. De bevoegdheden van de Duitstalige Gemeenschap inzake gezondheidsopvoeding en preventieve gezondheidszorg zijn bepaald in art.15 §1.I.2 van de Bijzondere Wet op de Hervorming van de Instellingen van 8 augustus 1980.
Gesubsidieerde organisaties die in de Duitstalige Gemeenschap actief zijn op het vlak van verslavingen en hun opdrachten a) Gezondheidspromotie en preventie Arbeitsgemeinschaft für Sucht und Lebensbewältigung (ASL)- Association contre les assuétudes et pour la promotion de la qualité de vie. De Duitstalige Gemeenschap beschikt over een organisatie die zich richt tot de volgende doelgroepen : het schoolmilieu, leerkrachten, ouders en de burger in het algemeen. Dit centrum verzorgt informatie en sensibilisering rond de verslavingsproblematiek en heeft ook een divers aanbod voor gebruikers (een groep rond stoppen met roken, zelfhulpgroepen,…).
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
46
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Opdrachten inzake verslavingen: 1. informeren en sensibiliseren van de algemene bevolking (volwassenen en jongeren) m.b.t. legale en illegale drugs 2. zelfhulpgroepen en praatgroepen voor familie en verwanten van gebruikers 3. zelfhulpgroepen voor gebruikers 4. cursusaanbod tabakstop 5. Project eu régionaux de pédagogie de l’aventure b) Zorgverstrekking 1. Psychiatrisch dagziekenhuis Eupen: 8 plaatsen voor volwassenen 2. Psychiatrisch dagziekenhuis St. Vith : 7 plaatsen voor volwassenen, 6 plaatsen voor kinderen en adolescenten 3. Psychiatrische Afdeling Ziekenhuis St. Vith : 30 plaatsen 4. Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (Sozial- Psychologisches Zentrum- SPZ) Opdrachten van het centrum voor geestelijke gezondheidszorg: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
ambulante zorg voor elk soort verslaving bemiddeling voor residentiële zorg bemiddeling voor zelfhulpgroepen methadonverstrekking voor heroïneverslaafden REITOX : medewerking met de databank over verslavingen REITOX Telefoon 108 : 24u/24u telefonische ondersteuning van personen in moeilijkheden zelfhulpgroepen voor ouders van jonge druggebruikers
Vanuit haar specifieke taalsituatie werkt de Duitstalige Gemeenschap nauw samen met de Duitse ziekenhuizen. Zo worden heel wat patiënten opgenomen in de ziekenhuizen van Aix- la- Chapelle, Daun,… De samenwerking met Belgische instituten zoals het Ziekenhuis van de Broeders Alexianen te Henri- Chapelle en het Psychiatrisch Ziekenhuis van Luik zijn eveneens heel efficiënt.
1.4.2. Bronnen • •
•
Decreet van 1 juni 2004 betreffende de gezondheidspromotie Besluit van 7 maart 2006 van de Regering tot instelling van een Adviesraad voor Gezondheidspromotie voor de jaren 2006 en 2007. Van deze prioriteiten worden de doelstellingen, de doelgroep en de strategische acties vermeld. Besluit van 23 maart 2006 van de Regering tot vaststelling van het globaal concept inzake gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
47
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
De prioriteiten inzake verslavingen zijn opgenomen onder punt B (geestelijke gezondheidszorg) van het Besluit van de Regering van 7 maart 2006. Deze prioriteiten bleven behouden voor de jaren 2007-2008-2009 gezien de resultaten van de enquête die bij jongeren werd uitgevoerd.
1.4.3. Acties Projecten inzake gezondheidspromotie in het domein van de verslavingen (tabak, alcohol, illegale drugs). •
Van 2007 tot 2008 : Verderzetting van het project « 0 Promille unter 16 », project gericht op het afremmen van het alcoholgebruik bij jongeren (onder de 16 jaar); intensieve controles tijdens bals en feesten, preventieve acties om misbruik van alcohol tijdens festiviteiten tegen te gaan.
•
In 2008 : uitvoeren van de tweede enquête in de hele Duitstalige Gemeenschap over het risicogedrag bij jongeren van het 2e en 4e secundair onderwijs (van alle netwerken). In totaal werden 1.565 leerlingen ondervraagd. Na een analyse en voorstelling van de resultaten in 2009, zou begin 2010 een nieuwe werkgroep opgericht worden, waarin alle actoren van het terrein zetelen. De prioriteiten van deze werkgroep blijven de strijd tegen het misbruik van alchol bij jongeren, het gebruik van tabak en cannabis.
•
Van 2007-2009 : Verderzetting van het project « Vers une école sans tabac » in verscheidene scholen in het noorden en zuiden van de Duitstalige Gemeenschap. Dit project omvat 2 luiken. Eerst en vooral de informatie en sensibilisering m.b.t. de tabaksproblematiek bij de jongsten en vervolgens de ondersteuning van jonge rokers die willen stoppen. Het project past in een globale schooldynamiek waarin elke persoon een actor van verandering wordt (leerlingen, leerkrachten, opvoeders, directie, CLB-teams,…)
•
2007-2008-2009 : Projet de pédagogie de l’aventure en coopération eurégionale organisé en Communauté Germanophone« Klettern statt kiffen »
•
2009 : Grote algemene informatie-en sensibiliseringscampagne over de modaliteiten van terugbetaling van consultaties in het kader van het stoppen met roken bij de tabacoloog of de huisarts. Sensibilisering en vorming van behandelende artsen in het noorden en het zuiden van de Duitstalige Gemeenschap voor wat betreft hun rol in het begeleiden van patiënten die willen stoppen met roken. Het promoten en organiseren van rookstopcursussen die georganiseerd worden door de ASL.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
48
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Samenwerking van de Duitstalige Gemeenschap met internationale partners : 1.
Groep WHO Europese Regio die 9 partners groepeert in Duitsland, België en Nederland
2.
Groep Mondorf : samenwerking en uitwisseling m.b.t. het thema verslavingen met Sarre, Lorraine, Rhénanie Palatine en Luxembourg. Van 2007 tot 2008 heeft de Duitstalige Gemeenschap het voorzitterschap van de Groep Mondorf waargenomen. In dit kader werd een stage uitgevoerd met 5 jongeren van marginale milieus uit 5 regio’s. Tijdens deze stage werd een theaterstuk over het thema alcohol gemaakt door jongeren voor jongeren. In 2009 zijn de jongeren op tournée vertrokken om het theaterstuk in de vijf partnerregio’s te spelen.
1.5. Waals Gewest 1.5.1. Bevoegdheden Het Waals Gewest oefent sinds 1 januari 1994 gemeenschapsbevoegdheden uit binnen de persoonsgebonden materies : in de sector van de hulp aan personen en in die van het gezondheidsbeleid. Het Waals Gewest staat dus voortaan in voor het gezondheidsbeleid op het Franstalige gewestelijke grondgebied, voornamelijk voor wat betreft het verstrekken van zorg in en buiten zorginstellingen maar met uitzondering van hetgeen binnen de federale bevoegdheden en deze van de Franse Gemeenschap valt. Onder deze laatste vallen bij voorbeeld de universitaire ziekenhuizen, het CHU van de ULg, de opdrachten toevertrouwd aan het ONE, de gezondheidsopvoeding, de activiteiten en diensten van preventieve geneeskunde, en de medische schoolinspectie.
1.5.2. Bronnen In de periode 2007-2009 heeft de Waalse Regering haar inspanningen in de strijd tegen de verslavingen en haar effecten voortgezet. Zo pleit de gewestelijke beleidsverklaring 20092014 voor de versterking van de coherentie van het verslavingsbeleid. Op 25 juni 2009 werd het decreet van 30 april 2009 betreffende de erkenning met het oog op de toekenning van subsidies en de toekenning van subsidies aan de zorg- en hulpverleningsnetwerken- en diensten gespecialiseerd in verslavingen, alsook de erkenning met het oog op de toekenning van subsidies aan hun federaties gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Dit decreet zal het decreet van 27 november 2003 en het besluit van de Waalse Regering van 3 juni 2004 vervangen van zodra zijn toepassingsbesluit in werking getreden is.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
49
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
In 2009 vond tevens de hervorming van de geestelijke gezondheidsdiensten zijn neerslag in het decreet van 3 april 2009 betreffende de erkenning van de geestelijke gezondheidsdiensten en de erkenning van de referentiecentra voor geestelijke gezondheid met het oog op de toekenning van subsidies en in zijn toepassingsbesluit van 10 december 2009. Deze teksten zijn in werking getreden op 1 januari 2010.
Daarnaast versterkt het decreet van 6 november 2008 betreffende het plan voor maatschappelijke cohesie in de steden en gemeenten van Wallonië voor wat betreft de aangelegenheden waarvan de uitoefening van de Franse Gemeenschap is overgeheveld, naar aanleiding van de preventieplannen buurtwerking, de acties die genomen worden op het vlak van verslavingen. Op 17 november 2005 heeft het Waals Parlement twee decreten aangenomen tot goedkeuring van het samenwerkingsakkoord van 2 september 2002 tussen de Staat, de Gemeenschappen, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, de Franse Gemeenschapscommissie en de Gewesten voor een globaal en geïntegreerd drugsbeleid.
1.5.3. Acties 1)
Het gereglementeerd kader a) Kenmerkend voor de periode 2007-2009 was de wil om de operatoren binnen de verslavingssector te ondersteunen en meer bepaald om een permanent karakter te geven aan de diensten gespecialiseerd in verslavingen die een in hun netwerk geïntegreerde actie uitvoeren. Om dit te realiseren, werden zeven van de twaalf zorgnetwerken van het Waals Gewest erkend. In die geest streeft de in 2009 opgestarte hervorming naar verschillende verbeteringen ten aanzien van het huidig wettelijk kader; waaronder de keuze voor erkenningen van onbepaalde duur alsook de verbeterde kwaliteit van de behandeling via een echte multidisciplinaire aanpak van deze problematiek. In de memorie van toelichting van het decreet van 30 april 2009 worden de moeilijkheden uiteengezet van deze regeling die onvoldoende beantwoordde aan de noden van de sector: de perceptie dat bepaalde diensten onder de voogdij van de lokale overheden werden geplaatst, de onuitvoerbaarheid en de lange duur van de erkenningsprocedures, de nood aan coördinatie met de coördinatieplatforms voor geestelijke gezondheidszorg, de inachtneming van de specifiteit in de opdrachten van diverse netwerken (organisatie van het aanbod, methodologische ondersteuning) en diensten (klinische dimensie), met name wat betreft intervisie van werknemers, erkenning van territorialiteit maar ook van acties die transversaal worden uitgevoerd en van "transterritorialiteit", de nood aan indexering van de subsidies en verhoging
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
50
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
van de middelen, de differentiatie van de nadere regelen voor de financiering van de netwerken en diensten, het streefdoel om gemeenschappelijke criteria vast te leggen voor de uitgevoerde activiteiten. Het nastreven van doeltreffendheid en doelmatigheid, in de huidige context van administratieve vereenvoudiging, is een van de andere beoogde doelstellingen: dit nieuwe decreet verplicht elke actor die de erkenning aanvraagt, om een actieplan in te dienen. Dit plan omvat de doelstellingen, de manier waarop ze zullen worden gerealiseerd, en de zelfevaluatie. Dit plan is het beheersinstrument van het netwerk of de dienst. Naarmate de acties in de tijd verlopen, wordt het plan geactualiseerd. Zo wordt het mogelijk om een erkenning voor onbepaalde duur toe te kennen. b) Bovendien mogen er bij een erkende dienst voor geestelijke gezondheidszorg aanvragen worden ingediend voor psychotherapeutische behandelingen, ongeacht de aard ervan. Zeven onder hen hebben evenwel een bijzonder initiatief ontwikkeld ten behoeve van mensen die met toxicomanie kampen (twee in Luik, Herstal, Charleroi, Waremme, Verviers en Doornik). De multidisciplinaire manier van werken ervan (psychologisch, sociaal en psychiatrisch) is bijzonder adequaat. Daartoe krijgen ze een aangepaste bijkomende financiering. c) Tot slot dragen de erkende diensten, net als de diensten voor geestelijke gezondheidszorg die een bijzonder initiatief inzake toxicomanie ontwikkelen, bij tot het vergaren van epidemiologische gegevens die momenteel door EUROTOX gecentraliseerd worden. Het TDI wil nl. in 2010 onze partners in staat stellen de gegevens in te voeren op een virtueel formulier, waarbij de veiligheid en het behoud van de eigendomsrechten van de gegevens gegarandeerd worden.
2)
Het TSP 3 Naast het gereglementeerde stelsel heeft het Traversaal Strategisch Plan nr. 3, afgeleid van het Marschallplan, de sector van verslavingen versterkt via twee projectoproepen in 2008 (1.200.000 €) en 2009 (1.250.000 €); een derde oproep is voorzien in 2010 en daarmee is een bedrag van 1.250.000 € gemoeid. Het plan 2008 was gericht op de volgende aandachtspunten: -
verbeteren van de behandeling van verslaafden en de begeleiding van hun ouders door de gespecialiseerde diensten en de residentiële diensten; beantwoorden aan de nieuwe geïdentificeerde behoeften; globaal versterken van de sector.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
51
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
De financiële middelen werden verdeeld op basis van twee sporen: enerzijds het belang van kennisontwikkeling rond verslavingen, anderzijds de ontwikkeling van nieuwe initiatieven binnen de sector. Op die manier werden projecten toegestaan op de volgende gebieden: de vermindering van de risico’s bij festiviteiten (illegale drugs en alcohol), het toekennen van labels aan plaatsen waar festiviteiten plaatsvinden, de verbetering van de ambulante aanpak van verslavingsproblemen of de verbetering van de omstandigheden rond de terugkeer naar huis van een patiënt die voor een verslavingsprobleem in een instelling is geweest, de al dan niet therapeutische begeleiding van de getroffen ouders. Andere meer specifieke innoverende initiatieven konden ook worden ingediend. Het plan 2009 is gebaseerd op de volgende sporen : de projecten met betrekking tot risicogedrag bij jongeren, de behandeling en de begeleiding van mensen met problemen die te maken hebben met verslaving aan of overmatig gebruik van alcohol, de problematiek rond risicoreductie bij afhankelijkheid van intraveneuze drugs, de versterking en de uitbreiding van de in 2008 geselecteerde projecten en van andere innoverende projecten die niet aan al deze criteria beantwoorden. De evaluatie met betrekking tot de projecten 2008 wordt momenteel afgerond. De projecten 2009 zijn in uitvoering. Er zal ook een evaluatie volgen. De aangewende methodes en de opdrachten die daarin vervat zijn, worden zo opgevat dat ze tegemoetkomen aan de steeds veranderende verwachtingen van uiteenlopende doelgroepen. Complementariteiten bestaan en worden nagestreefd met partners die gefinancierd worden door andere institutionele niveaus zoals het RIZIV of de Franse Gemeenschap, om de effecten van eenieders actie te versterken. 3)
Het WPST Het Waals Gewest ondersteunt eveneens de actie van beroepsbeoefenaars die met tabak geconfronteerd worden in het kader van het Waals Plan “Sans Tabac”. Het Waals Plan « Sans Tabac » steunde in het begin op bestaande structuren en instrumenten. Het werd ontwikkeld in samenwerking met verschillende operatoren van het middenveld, zodat het een realistisch en toepasbaar voorstel vormt. De doelstellingen van het Plan bestaan erin de gezondheidsbeoefenaars te sensibiliseren, te mobiliseren, uit te rusten en te ondersteunen zodat ze in staat zijn om een aangepaste hulpverlening te bieden en te beantwoorden aan de noden van de bevolking teneinde problematisch gedrag inzake gebruik en verslaving te voorkomen.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
52
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Hiervoor wordt op verschillende interventieniveaus gewerkt:
tussen de verschillende hulpverleners een netwerkstructuur uitbouwen en de netwerken met elkaar linken. basisopleiding van de gezondheidswerkers van de eerste lijn, aanpak in globale context gespecialiseerde opleiding tabacologie voor gezondheidswerkers bewustmaking van de gebruiker (met inbegrip van de risico's van gecombineerde consumptie) strategieën ter ondersteuning van tabaksontwenning en consolidering uitwerking van pilootprojecten bestemd voor specifieke doelgroepen op basis van uitwisselingsplatformen (progressieve integratie van het decreet "Verslavingen - Zorgzones") evaluatie en aanpassing
Het eerste plan (2004 – 2005) had betrekking op de volgende aspecten: het betrekken van de gezondheidswerkers en meer in het bijzonder van de huisartsen in het proces, de opleiding van de lokale netwerken, het stimuleren van onderzoek, evaluatie en opleiding in het Waals Gewest (Franstalig grondgebied). Met dit eerste Waalse Plan heeft men de gezondheidswerkers nog meer kunnen mobiliseren rond de problematiek van het roken, ten voordele van de hele bevolking. Er werden pilootprojecten gevoerd om nieuwe benaderingen uit te proberen bij specifieke doelgroepen zoals jongeren (op school), zwangere vrouwen, kansarme bevolkingsgroepen, werknemers op hun werkplek, in ziekenhuizen, enz. Daarnaast heeft de mobilisatie van de gezondheidswerkers de uitwisseling van praktijkervaringen in de hand gewerkt en werd de begeleiding rond het omgaan met rookverslaving toegankelijker en laagdrempeliger gemaakt dank zij het aanbod van basis- en voortgezette opleidingen die rekening hielden met de behoeften op het terrein. Door de ervaring die de partners hebben kunnen opdoen, zowel qua overleg als bij het werk op het terrein, heeft men een expertise kunnen opbouwen die aansluit bij in de bevoegdheden van het Waals Gewest. Bij het tweede Waalse Plan (2006 – 2007) heeft men de netwerkdynamiek uit het eerste Plan overgenomen en de opgezette acties verder uitgebouwd door ze verder uit te diepen en aan te vullen. Zo werd duidelijk dat men bepaalde instrumenten nodig had. De actie werd ondersteund door vijf actiepijlers: de actoren van het Plan vormen het Waalse platform voor overleg en voor de ontwikkeling van strategieën, zij werken verder aan het mobiliseren van onder andere de huisartsen, ze betrekken andere gezondheidsbeoefenaars in het proces dat is opgestart, ze ontwikkelen communicatiedragers en zorgen er op die manier voor dat het Waals netwerk ter ondersteuning van de gezondheidswerkers stevig op poten staat.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
53
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Aan het eind van dat tweede Plan waren in het Waals Gewest verschillende complementaire interventiemethoden ontwikkeld die vroegen om voortzetting van de acties en van het partnerschap. Het derde Plan (2008-2009) werkte verder op de doelstellingen van het tweede. Aan het eind van dit derde Waalse Plan “Sans Tabac” kunnen we stellen dat er talrijke stappen werden genomen en dat vele projecten de Waalse gezondheidswerkers mobiliseren, zowel wat opleidingen als wat betrokkenheid op het terrein betreft. De verschillende actoren van de Stuurgroep gaan nauwer samenwerken, wat op het terrein duidelijk ten goede komt van de acties rond rookstopbegeleiding. De apothekers, gynaecologen en pediaters worden nu ook betrokken en bovendien gaat men nog meer een beroep doen op de verpleegkundigen, zowel op het niveau van de opleiding als voor de mobilisering binnen ziekenhuisstructuren (kraamafdelingen, verschillende diensten van de Rookvrije Ziekenhuizen). Toch is de toenadering tot actoren rond “Verslavingen” nog te schuchter. Het is nodig dat zij worden benaderd om ervaring en kennis uit te wisselen en de zaken vanuit verschillende invalshoeken kan bekijken, onder meer vanuit andere instanties dan de zorgzones die hulp bieden bij verslavingen en hun netwerken, zoals het Waalse Fédito of het netwerk “Alto”. Over het vierde Plan (2010-2011) moeten nog beslissingen worden genomen. Afhankelijk van de behoefte van de actoren zou men in dit plan niet alleen de dynamieken uit de vorige Waalse plannen willen behouden maar zou het ook de bedoeling zijn om die verder uit te bouwen door de betrokkenheid van “steunpunten” rond verslaving in de Stuurgroep en in het kader van pilootacties te stimuleren. Daarbij aansluitend zal de nadruk worden gelegd op de dynamieken die men wil teweegbrengen bij jonge rokers, onder meer aan de hand van "motivatieworkshops" waarmee men jonge rokers ertoe wil aanzetten om hun gedrag te veranderen en anders met hun consumptie in de ruime zin van het woord om te gaan. In 2009 werd een jaarbudget van bijna € 125.000 aan dit Plan besteed. De belangrijkste actoren die door de FARES in de Stuurgroep worden gecoördineerd, zijn de Fédération des Maisons médicales, de Société scientifique de Médecine générale, de faculteiten geneeskunde en de Service d’Étude et de Prévention du Tabagisme. 4)
De PCS In het decreet van 6 november 2008 betreffende het plan voor maatschappelijke cohesie12 in de steden en gemeenten van Wallonië voor wat betreft de
12
De plannen voor maatschappelijke cohesie De plannen voor maatschappelijke cohesie vervangen voortaan de plannen nabijheid en preventie waarbij de hoofdlijn "verslavingen" viel onder de preventie. Om de verdeling van de bevoegdheden te respecteren, richt het besluit van 6 november 2008 zich op de therapeutische hulpverlening en het rekening houden met de gezondheid in zijn globaliteit, binnen het gemeentelijk grondgebied.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
54
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
aangelegenheden waarvan de uitoefening van de Franse Gemeenschap is overgeheveld, wordt de maatschappelijke cohesie omschreven als alle processen die ertoe bijdragen dat alle individuen en groepen van individuen gelijke kansen en voorwaarden krijgen, alsook een daadwerkelijke toegang tot de fundamentele rechten en het economisch, sociaal en cultureel welzijn, ongeacht de nationale of etnische oorsprong, de culturele, godsdienstige of filosofische overtuiging, het maatschappelijk statuut, het sociaaleconomisch niveau, de leeftijd, de seksuele geaardheid, de gezondheid of de handicap. Om maatschappelijke cohesie concreet te bevorderen ondersteunt het Waals Gewest de implementatie van een plan voor maatschappelijke cohesie op gemeentelijk niveau. De twee doelstellingen van het plan voor maatschappelijke cohesie zijn: de maatschappelijke ontwikkeling van de wijken en de bestrijding van alle vormen van bestaansonzekerheid, armoede en onveiligheid. Om deze twee doelstellingen te bereiken wordt het plan vertaald in gecoördineerde acties die streven naar een verbetering van de leefsituatie van de bevolking wat de toegang tot de gezondheid en de behandeling van de verslavingen betreft, en verder ook wat de inschakeling in het maatschappelijk en het beroepsleven en het opnieuw aanhalen van de maatschappelijke banden en de banden tussen de generaties en de culturen betreft. Sommige gemeenten hebben dan ook hierrond projecten ingediend in 2009, overeenkomstig de inwerkingtreding van de regeling. 5)
Andere: Daarnaast: - neemt het Waals Gewest deel aan de Algemene Cel Drugsbeleid en aan de Cel Gezondheidsbeleid Drugs. Het Waals Gewest draagt bij tot de cofinanciering; - werkt het Waals Gewest mee aan de Europese programma’s Interreg II, III et nu IV, en ondersteunt het in het bijzonder het project “Grensoverschrijdend platform rond druggebruik en ander risicogedrag”, waardoor het op die manier met Frankrijk samenwerkt; - wordt het zorgaanbod aangevuld met zogenaamde “facultatieve” subsidies die niet onder bovenvermelde programma’s vallen; die zullen eventueel worden opgenomen in het gereglementeerde systeem van de hulp- en zorgverleningsnetwerken en -diensten die gespecialiseerd zijn in verslavingen, of die slaan op eerder eenmalige aspecten.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
55
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
1.5.4. Evaluatie: evolutie sinds 2007 en perspectieven Ook al is men erin geslaagd om in de voorbije drie jaar een steunbeleid te ontwikkelen in een sector die steeds vragende partij is om meer ondersteuning te krijgen, toch moet men dit beleid nog verder uitbouwen. Vanuit dat oogpunt zal het TSP3 in 2010 vernieuwd worden en lijkt de hervorming van de regelgeving primordiaal. Bovendien zal er in september 2010, volgens de richtlijnen die werden bepaald in de Gewestelijke Beleidsverklaring 2009, een rondetafel over verslavingen georganiseerd worden tussen het Waals Gewest, de Franse Gemeenschap en de Franse Gemeenschapscommissie. Het doel van deze ontmoeting is om een coherent en transversaal beleid te voeren rond de volgende drie pijlers: preventie, behandeling en risicobeperking.
1.6. De Franse Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1.6.1. Bevoegdheden De Franse gemeenschapscommissie is op het vlak van de gezondheid bevoegd voor de organisatie van de zorgverlening in en buiten de ziekenhuizen. In dit opzicht hanteert de COCOF een zeer ruime definitie van de term’ zorgverlening’ met het oog op het garanderen van een continuïteit en een maximale efficiëntie van de behandelingen. 1.6.2. Bronnen −
Decreet van de Franse Gemeenschapscommissie van 27 april 1995 betreffende de erkenning en de subsidies van de diensten actief op het gebied van het druggebruik, zoals gewijzigd door het Decreet van de Franse Gemeenschapscommissie van 12 juli 2001;
−
Besluit van het College van de Franse Gemeenschapscommissie van 18 juli 1996 betreffende de toepassing van het Decreet van 27 april 1995 betreffende de erkenning en de subsidies van diensten actief op het gebied van druggebruik, zoals gewijzigd door het besluit van het College van de Franse Gemeenschapscommissie van 6 november 1997, 24 juni 1999, 18 oktober 2001 en 20 februari 2003;
−
Decreet van 5 maart 2009 betreffende het aanbod van ambulante diensten in het domein van de sociale actie, het gezin en de gezondheid
−
Besluit van 4 juli 2009 van het College van de Franse Gemeenschapscommissie houdende toepassing van het Decreet van 5 maart 2009 betreffende het aanbod van ambulante diensten in het domein van de sociale actie, het gezin en de gezondheid.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
56
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
1.6.3. Acties Een nieuw decreet werd uitgewerkt in 2008, en treedt in werking in 2010. Het handelt over alle ambulante diensten in het domein van de sociale actie en de gezondheid en in het bijzonder de diensten actief op het gebied van toxicomanie. Dit ontwerp van decreet is gebaseerd op zes pijlers, met name: ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅
de samensmelting van de decreten die betrekking hebben op de sociale actie, het gezin en de gezondheid; de administratieve vereenvoudiging; de erkenning voor onbepaalde duur; de programmatie van de nieuwe erkenningen; de kwaliteitsaanpak; de netwerken.
De samensmelting tot een enkele wettekst van twaalf sectorale decreten en van het decreet betreffende de representatieve instellingen van de Sociale Actie en van het Gezin, vloeit voort uit de wens van de wetgever om verschillende wetgevingen die betrekking hebben op de sociale actie, het gezin en de gezondheid en die van toepassing zijn op de ambulante diensten, te groeperen, te harmoniseren en te coördineren. Met het oog op het creëren van meer transversaliteit binnen de ambulante sector vormen dertien jaar wetgevende geschiedenis op het vlak van de sociale actie en de gezondheid nu de basis van het ontwerpdecreet betreffende het aanbod van ambulante diensten op het gebied van de Sociale Actie, het Gezin en de Gezondheid. Dit terwijl de politieke geschiedenis beide domeinen steeds gescheiden heeft gehouden. De zes pijlers die de ruggengraat vormen van het decreet zijn bedoeld om de reeds bestaande banden tussen de sectoren (en tussen de verschillende actoren binnen die sectoren) van de « sociale actie » en de « gezondheid » te stimuleren, te bevorderen en te versterken. Hierbij zijn betrokken: 1° 2° 3° 4° 5° 6° 7° 8° 9°
de diensten voor geestelijke gezondheidszorg, de diensten actief op het vlak van de toxicomanie, de centra voor globale sociale actie, de centra voor gezinsplanning, de medische huizen, de diensten voor schuldbemiddeling, de diensten voor forensisch welzijnswerk, de diensten « Ontmoetingsruimten», de centra voor coördinatie van thuisverzorging en -diensten,
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
57
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
10 11 12 13
de diensten voor palliatieve verzorging en nazorg, de diensten voor thuishulp, de centra voor teleonthaal, de representatieve instellingen
Zijnde twaalf sectoren van de Sociale Actie, het Gezin en de Gezondheid alsook het decreet van de « sociale federaties ». Het is van essentieel belang om eraan te herinneren dat de specificiteit van elk van deze sectoren behouden blijft daar dit precies de rijkdom uitmaakt van alle verenigingen die bij het ontwerpdecreet betrokken zijn.
De harmonisering en de administratieve vereenvoudiging hebben in hoofdzaak te maken met de normen en de erkenningsprocedure De sectorale opdrachten inzake openbare dienstverlening die zijn toevertrouwd aan de erkende diensten blijven behouden zoals bepaald in de basisdecreten. Hetzelfde geldt voor het kader van de erkende teams waaraan de uitvoering van deze opdrachten is toevertrouwd. In het kader van de samensmelting van de wetgevingen en de harmonisering van de decreten van de sociale actie, het gezin en de gezondheid, wordt een systeem van erkenning voor onbepaalde duur voorgesteld. De erkenning voor onbepaalde duur betekent een belangrijke stap vooruit voor de erkende diensten in die zin dat dit zorgt voor een duidelijke erkenning van het werk van de vereniging, een echte stabiliteit voor het erkende team en de mogelijkheid om zonder angst te investeren in nieuwe praktijken of te evolueren naar nieuwe doelgroepen toe. Dit past tevens binnen het kader van de administratieve vereenvoudiging in die zin dat een overbodige herhaling van al te formele procedures bij het hernieuwen van de erkenning wordt vermeden. De programmatie van de erkenningen is gepland in functie van sociologische, geografische en sociaaleconomische criteria en van de analyse van de behoeften van de Brusselse bevolking en het bestaande aanbod. De programmatie zal gelden voor een welbepaalde duur en zal opnieuw kunnen worden geëvalueerd. De uitbreiding van het dienstenaanbod kan bestaan uit de oprichting, en vandaar de erkenning van nieuwe diensten, maar ook een uitbreiding van bestaande diensten.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
58
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Anderzijds is er de uitwerking van projecten in het kader van de invoering van een « kwaliteitsaanpak » in de ambulante diensten die erkend zijn door de Franse Gemeenschapscommissie. Verschillende vaststellingen, zowel door de administratie als door de betrokken sectoren liggen aan de basis van deze keuze: −
er bestaan in de sectoren, in de verenigingen interessante praktijken op het gebied van auto-evaluatie en omgevingsanalyse, maar deze worden vermoedelijk niet voldoende onderling uitgewisseld
−
Op het niveau van de administratie hebben medewerkers methodes uitgewerkt voor het uitwisselen van praktijken of voor begeleiding die de moeite waard zijn om te worden veralgemeend.
−
De bezorgdheid omtrent het eventueel voortbestaan van de erkenningen bevordert niet steeds de transparantie in verband met mogelijk miskende feiten door de sectoren en verbeteringen die daar kunnen worden in aangebracht.
−
De controle in de strikte zin van de naleving van de normen is een eerste instrument om een goed gebruik van de middelen te valideren. De kwaliteitsaanpak maakt het thans mogelijk om de aangeboden diensten te verbeteren door gebruik te maken van auto-evaluatie en verantwoording vanwege de verenigingen die tot nog toe onvoldoende geëxploiteerd worden.
De kwaliteitsaanpak voorzien in het decreet draagt ertoe bij dat er op een optimale manier kan worden tegemoet gekomen aan de behoeften van de begunstigden en van de bevolking in het algemeen in termen van preventie, hulpverlening en zorgverstrekking. De kwaliteitsaanpak is een proces van permanente en gestructureerde auto-evaluatie waarbij het beheer en de interne organisatie worden doorgelicht en dat bijdraagt tot de verbetering van de arbeidsomstandigheden van de betrokken beroepsmensen. De actoren van de dienst: de leden van de raad van bestuur, de personeelsleden, werken mee aan de kwaliteitsaanpak. Ook de begunstigden en andere diensten waar de dienst mee samengewerkt zullen hierbij kunnen worden betrokken. De ambulante diensten zullen hun kwaliteitsaanpak concreet moeten uitwerken in de vorm van een project dat wordt ingediend bij het College. De kwaliteitsaanpak is selectief. Het zal gaan om één tot drie werkthema’s, gekozen door elke dienst uit een lijst van tien thema’s eigen aan zijn sector. Door te werken rond tien thema’s kan een gemeenschappelijke planning worden vastgelegd en een gemeenschappelijke dynamiek worden ingevoerd. Deze thema’s houden verband met de modaliteiten voor het verwezenlijken van de opdrachten en de mogelijke verbeterpistes.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
59
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
De verenigingen moeten hun project schriftelijk formaliseren. Dit project zal onder meer het volgende omvatten: −
een omgevingsanalyse van de activiteit van de ambulante dienst (geheel van externe en interne parameters die het bestaan van de vereniging bepalen). Deze analyse moet gekoppeld worden aan de door de ambulante dienst gekozen thema’s. Voor het uitvoeren van deze omgevingsanalyse, worden de ambulante diensten verzocht een beroep te doen op de referentiegegevens gevalideerd door de adviesraad. Het is immers nuttig voor allen om te kunnen beschikken over vergelijkbare referenties. Deze omgevingsanalyse gebeurt in samenhang met de gekozen thema’s, het gaat zeker niet om zomaar een sociologische enquête.
−
−
een gestandaardiseerde boordtabel die aan de ambulante diensten en organismen de mogelijkheid moet bieden om de prioritaire thema’s uit te kiezen, een actieplan op te stellen, dit op te volgen en te evalueren. Deze boordtabel zal ter kennis worden gebracht van het voltallige personeel, maar ook naar buiten uit (de externe communicatie zal ongetwijfeld moeten worden bijgestuurd). de modaliteiten voor samenwerking met de kwaliteitscel van de administratie in het kader van de invoering van de kwaliteitsaanpak.
Het gaat dus om een middelenverbintenis en geen resultaatsverbintenis aangezien enkel het indienen van een kwaliteitsproject verplicht wordt krachtens het decreet. De inhoud en de evaluatie van de kwaliteitsprojecten zullen geen enkele impact hebben op de erkenning of de financiering van de diensten of organismen. Het decreet voorziet in de verplichting voor elke vereniging om aan de bevoegde minister een kwaliteitsproject voor te stellen dat om de 3 jaar wordt hernieuwd. Er worden duidelijk vier partners geïdentificeerd als actoren van de kwaliteitsaanpak. Het is belangrijk om te wijzen op de bestaande gradatie tussen hen: -1- de leden van het personeel waarvan de medewerking wordt verwacht; -2- de leden van de Raad van Bestuur die betrokken partij zijn; -3- de partners van de ambulante dienst die hierbij betrokken worden; -4- tot slot de begunstigden die rechtstreeks of onrechtstreeks moeten worden geraadpleegd; Binnen die context van transversaliteit, ligt het uitbouwen van netwerken voor de hand. Ons gezondheids-, hulpverlenings- en zorgsysteem wordt geconfronteerd met een aantal beperkingen terwijl het toch moet tegemoet komen aan nieuwe vereisten. De intersectorale samenwerking, en vandaar het netwerken, maakt deel uit van de opdrachten van de verschillende sectoren. De erkenning van de netwerken betekent een gestructureerde vorm van partnerschap.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
60
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
De praktijk van het netwerken bestond reeds eerder onder de vorm van initiatieven binnen het gezondheidsbudget. De netwerken zorgen voor een samenhang tussen de multidisciplinaire bevoegdheden van de verschillende actoren op het sociaal en gezondheidsterrein. Networking moet leiden tot een betere aanpassing van het gezondheidssysteem aan de behoeften van de gebruikers en de bevolking die opnieuw de kern moeten uitmaken van de werking ervan.
De diensten die actief zijn op het vlak van toxicomanie « Structuur die, door een multidisciplinaire benadering en in samenwerking met andere instellingen en personen die betrokken zijn bij toxicomanieproblemen, op een permanente en geprivilegieerde manier een specifieke actie ter preventie, begeleiding of verzorging voert tegenover personen die met een toxicomanieprobleem geconfronteerd zijn, of het kunnen zijn». Om als dusdanig te worden erkend moet de dienst, naast opvang en informatie, ten minste twee opdrachten uitvoeren waaronder een van de volgende algemene opdrachten: begeleiding, zorgen of preventie. De dienst mag ook een van de bijzondere opdrachten uitvoeren: herinschakeling, verbinding en opleiding. De opdrachten: Algemene opdrachten: Begeleiding: psychosociale en administratieve begeleiding in overleg met de betrokken personen en instellingen Zorgen: diagnose en behandeling van de begunstigden die te kampen hebben met problemen die gekoppeld zijn aan hun druggebruik. De behandeling van die problemen omvat de medische, psychiatrische en psychologische aspecten. De dienst streeft ernaar het welzijn van de begunstigden te verzekeren in hun vertrouwd leefmilieu, wat niet noodzakelijkerwijze de ontwenning inhoudt. Preventie: de dienst organiseert preventie-activiteiten of werkt mee aan de organisatie van activiteiten die gericht zijn op preventie, met name de preventie van schade die opgelopen wordt door druggebruikers. Bijzondere opdrachten: Herinschakeling: de dienst voert een omkaderingstaak uit die noodzakelijk is voor de reïntegratie van de begunstigden in het sociale, familiale, professionele of schoolmilieu. Verbinding: de dienst voert een verbindingsactie uit tussen de verschillende interveniënten of entiteiten die druggebruikers opvangen. Hij organiseert de samenwerking opdat op adequate wijze tegemoet zou worden gekomen aan de behoeften van de begunstigden.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
61
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Opleiding: de dienst staat in voor de sensibilisering, de opleiding, de voortgezette opleiding of de supervisie van interveniënten die geconfronteerd worden of geconfronteerd kunnen worden met de problemen van de druggebruikers. Zo zijn er momenteel 16 diensten die actief zijn op het gebied van toxicomanie erkend en gesubsidieerd. Ze stellen 60 VTE te werk voor een geraamd budget van 4.268 miljoen euro in 2010. Er bestaat een complementariteit met partners die gefinancierd worden door andere institutionele niveaus zoals het RIZIV of de Franse Gemeenschap, dit met het oog op het versterken van de impact van de werking van elk van hen. Tot slot werken de door de COCOF erkende diensten mee aan het inzamelen van epidemiologische gegevens die gecentraliseerd worden door ADDIBRU dat institutioneel bicommunautair is ( CTB/ODB). De initiatieven Een aanvullend gezondheidsbudget maakt het ook mogelijk om nieuwe projecten te ondersteunen die al dan niet uitmonden in een erkenning in het kader van het decreet. Er werd een rondetafel « jongeren en alcohol » specifiek voor Brussel gefinancierd en georganiseerd. Ook een studie over de opportuniteit van een specifieke telefonische hulplijn voor vragen in verband met alcohol door de vzw Infor-Drogues werd gefinancierd. De netwerken Van de 14 netwerken die momenteel actief zijn, werken en 3 rond aspecten die verband houden met de verslavingsproblematiek:: de vzw Réseau Hépatite C – Bruxelles; het Réseau Dépendance Bruxelles-Est "Soutien thérapeutique par la fratrie", « Dune » ASBL Réseau Nomade Budget : 2009: 4.100.000€ 2010: 4.268.000€ 1.6.4. Evaluatie: evolutie sinds 2007 en perspectieven De steun aan diensten die actief zijn op het gebied van toxicomanie werd verder gezet. Er ging bijzondere aandacht uit naar acties in het uitgaansleven en naar de alcoholproblematiek bij jongeren. Op het gebied van hulp aan drugsverslaafden zal de aanpak gericht zijn op preventie, zorgverlening en risicoreductie. Het ondersteunen van een beleid inzake toxicomanie zal gebeuren op een gecoördineerde manier, in overleg met alle bevoegde actoren op federaal,
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
62
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
regionaal en communautair niveau. Er zal een grondige analyse worden uitgevoerd over de spreiding van de eerste aanvragen. Het project « quality nights » zal worden verlengd (in samenwerking met het Waals Gewest en de Franse Gemeenschap). Er zal ook permanent aandacht worden besteed aan de begeleiding van ouders van gebruikers waarbij hun behoeften aan een luisterend oor, begeleiding en crisisbeheer zullen worden geïdentificeerd. Er zal een Brussels plan rond risicoreductie op het gebied van toxicomanie worden uitgewerkt waarbij het accent zal worden gelegd op drie prioriteiten in het kader van de risicoreductie: synthetische drugs, cannabis en alcohol.
1.7. De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1.7.1. Bevoegdheden De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie is op het vlak van gezondheid bevoegd voor de organisatie van de zorg in en buiten de ziekenhuizen. 1.7.2. Bronnen Gelet op het feit dat haar financiële middelen beperkt zijn tot een federale dotatie welke in 1989 werd vastgesteld die enkel wordt geïndexeerd beperkt zij de uitoefening van haar bevoegdheid vooral tot het optreden als overleg en coördinatieorgaan van het beleid van de beide gemeenschappen en van de sector. Deze opdracht wordt haar door de grondwet toegekend cfr. artikel 136 alinea 2. 1.7.3. Acties Hiervoor ontvangt het Overleg Druggebruik Brussel een jaarlijkse toelage. De opdracht van deze vzw is het uitvoeren van het programma met de volgende 11 punten: - Epidemiologische gegevens systematisch inzamelen - Informatie verstrekken aangaande de bestaande diensten en dienstverleners - Preventie ondersteunen en de interveniënten samenbrengen. - De niet-gespecialiseerde interveniënten van de eerstelijn aanmoedigen. - Sociale reïntegratie uitbouwen - Coördinatie tussen de verschillende beleidsniveaus in België bewerkstelligen - Coördinatie internationaal uitbouwen. - Tussenkomen bij de bevoegde instanties om de hulpverlening aan druggebruikers te vrijwaren. - Bij de Orde van Geneesheren en de Orde van Apothekers tussenkomen.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
63
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
- De Coördinerende Stuurgroep en de Coördinator bijstaan in de verwezenlijking van het Brussels programma. - De risicoreductie aanmoedigen en ontwikkelen Toekomstperspectieven: De vzw zal in de toekomst zijn doelstellingen moeten toespitsten op de volgende punten: - Bijeenbrengen van de Brusselse actoren met het oog op het coördineren van de acties op het gebied van preventie, hulpverlening en risicoreductie. - Bijeenbrengen van de Brusselse actoren met het oog op het analyseren van het aanbod ten opzichte van de vraag ( dit vereist ook contacten met de niet gespecialiseerde sectoren) - Systematische inzameling van de epidemiologische gegevens ( ook die van de niet gespecialiseerde diensten), deze verspreiden en analyseren om actiepistes voor de sector uit te werken - Ondersteuning, aanmoediging en opleiding van de interveniënten van de eerstelijn - Deelnemen aan de werkzaamheden van de werkgroepen van de IMC Drugs - Opvolgen van de werkzaamheden van de internationale instanties.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
64
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
III. ACTIVITEITENRAPPORT VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS Dit hoofdstuk beschrijft de gerealiseerde activiteiten, die worden ingedeeld volgens de vier doelstellingen en de vijf missies van de CGD, zoals deze beschreven zijn in de inleiding van het rapport.
1.
VERKRIJGEN VAN EEN GLOBAAL INZICHT
1.1. Treatment Demand Indicator De registratie van de Treatment Demand Indicator - of kortweg: TDI - is het registreren van de behandelingsaanvragen voor een drugsproblematiek. In het kader van de drugsstrategie 2005-2012 en het drugsactieplan 2005-2008 van de Europese Unie heeft België het engagement aangegaan om de Treatment Demand Indicator (TDI) te registreren. Deze indicator is één van de vijf sleutelindicatoren van dit plan. Op het niveau van de EU staat het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (EWDD) in voor coördinatie van de registratie en de analyses op Europees niveau. Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) moet als Nationaal Focal Point deze gegevens aan het EWDD bezorgen. Volgens het EWDD13 dient de TDI enkel de behandelingsaanvragen voor een problematiek met illegale drugs te behandelen, maar de CGD heeft hieraan de behandelingsaanvragen voor een problematiek met legale drugs, i.c. alcohol, toegevoegd. Een werkgroep van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) heeft in 2004 een registratieprotocol ontwikkeld en voorgelegd aan de CGD. Dit protocol is een eenvoudige omzetting van het Europese TDI protocol naar de Belgische situatie. Met het oog op de implementatie van dit Protocol heeft de CGD beslist een werkgroep op te richten (TDI-werkgroep), die de kosten en de draagwijdte moet onderzoeken van de wijzigingen die nodig zijn aan de bestaande systemen van de verschillende overheden, opdat de relevante gegevens naar het EWDD kunnen gestuurd worden. Deze werkgroep bestond uit leden van de CGD en het WIV. In 2005 heeft de TDI werkgroep de methodologie inzake de gegevensverzameling verder uitgewerkt. Zij heeft een technische bijlage ontwikkeld die de in België gebruikte concepten en variabelen verder toelicht. Aan de interministeriële conferentie van juni 2005 werd een verslag van de activiteiten van de TDI werkgroep bezorgd. De ministers hebben 13
Europees waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (www.emcdda.eu.int)
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
65
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
de procedure en de inhoud van de registratie goedgekeurd, maar erop gewezen dat elke minister, al naargelang van zijn bevoegdheden, verantwoordelijk is voor de operationalisering van de registratie : elke minister staat zelf in voor het beheer van het budget dat vereist is voor de TDI-registratie. Het verslag benadrukt bovendien dat de registratie volledig anoniem is, en géén gegevens mag bevatten waardoor de patiënten kunnen geïdentificeerd worden. Deze registratie heeft immers een louter epidemiologische doelstelling. De gemaakte afspraken werden vervolgens omgezet in een protocolakkoord. Dit akkoord werd door de Interministeriële Conferentie van december 2005 goedgekeurd. Het protocolakkoord is gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 3 mei 2006. In de daaropvolgende jaren heeft de TDI werkgroep haar werkzaamheden verdergezet. In 2008 heeft de werkgroep TDI haar werkzaamheden gefinaliseerd. Dit resulteerde in een inventaris van de verschillende registratiesystemen en van de methodologie van de centra die TDI registreren. De werkgroep heeft ook aan alle betrokkenen gevraagd om een financiële inschatting te maken van de kosten die gepaard zouden gaan met de operationalisering van de TDI. Vervolgens werd in mei 2008 het Coördinatiecomité van het register opgericht, onder het voorzitterschap van het WIV. Dit comité buigt zich voornamelijk over een aantal technische aspecten van de registratie en gaat tevens na hoe de overdracht van gegevens tussen de betrokken instanties conform de regels inzake de bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer georganiseerd kan worden. In 2009 kwam dit comité twee maal bijeen. Voor het doorsturen van ruwe gegevens aan het WIV, of het introduceren van een unieke identificatiecode, dient het protocolakkoord aangepast te worden. De overheden houden zich voorlopig aan het bestaande protocolakkoord en gaven hun beschikbare informatie de voorbije jaren in geaggregeerde vorm door aan het WIV. De FOD Volksgezondheid kon nog geen geldige gegevens bezorgen vermits haar bestaande registratiesystemen enkel verblijven opnemen, en niet de nieuwe behandelingsaanvragen volgens de TDI parameters. Gelet op de juridische en technische elementen die sommige overheden nog moeten realiseren zal de vooropgestelde datum voor het volledig operationeel zijn van de registratiesystemen niet gehaald worden. Teneinde de vooruitgang in dit dossier te stimuleren, werd in november 2009 een vergadering georganiseerd met dhr. Frank Robben, algemeen directeur E-HEALTH. Er werd beslist dat er een expert aangeworven zou worden om een analyse te maken van de verschillende registratiesystemen die door de entiteiten gebruikt worden. De kosten in het kader van het engagement van deze analyst zijn ten laste van de federale overheid volksgezondheid. Het rapport van de analist werd gefinaliseerd eind januari 2010 en werd
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
66
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
voorgesteld aan de leden van de CGD. De CGD zal dus ook in 2010 dit dossier nauwgezet opvolgen.
1.2. Federaal Wetenschapsbeleid Naar aanleiding van de Federale Beleidsnota Drugs 2001 werd een jaarlijks budget van ongeveer 1 miljoen euro voorzien voor de ondersteuning van wetenschappelijk onderzoek. Dit budget wordt beheerd door de Minister van KMO’s, Zelfstandigen, Landbouw en Wetenschapsbeleid. In principe valt het financieren van wetenschappelijk onderzoek onder de bevoegdheid van de Gemeenschappen. Dit onderzoeksprogramma is, naast enkele andere, een uitzondering op de regel. Voor onderzoeksvoorstellen m.b.t. drugs vanuit het perspectief van volksgezondheid kunnen thema’s besproken en voorgesteld worden in de CGD. De leden van het wetenschappelijk secretariaat kunnen immers, vanuit de FOD Volksgezondheid, projecten indienen. De FOD Volksgezondheid blijft evenwel autonoom beslissen over de prioriteiten die zij indient bij FWB. In het kader van dit onderzoeksprogramma werd in 2007 de studie “Drugs in cijfers II” afgerond. Deze studie werd uitgevoerd door de Universiteit Gent en de Université Libre de Bruxelles. In juni hebben de promotoren en de programma administrateur van deze studie een werkvergadering georganiseerd over deze studie. Doelstellingen van deze werkvergadering waren: (a) kennis nemen van de resultaten, (b) onderzoeken welke relevante beleidsadviezen hieruit konden geconcludeerd worden en (c) de unieke methodologie van deze studie evalueren op haar bruikbaarheid in andere domeinen of als evaluatietechniek voor verder drugsbeleid. Op deze vergadering werden de permanente leden van het interdepartementaal comité van het betrokken programma uitgenodigd14, samen met de Cel Gezondheidsbeleid Drugs. In 2008 werd onder meer de studie ‘Zorgtrajecten van druggebruikers uit etnisch-culturele minderheden’ gepubliceerd. Deze studie werd uitgevoerd door de Universiteit Gent en de Université Libre de Bruxelles. Dit onderzoek heeft de bedoeling zorgtrajecten van autochtone en allochtone alcohol- en druggebruikers te vergelijken en verschillen op het vlak van de toegang tot, participatie aan en retentie in diverse verzorgingsinstellingen en de gespecialiseerde verslavingszorg op te sporen. Daarnaast wordt nagegaan welke factoren en werkingsmechanismen het zorgtraject van etnisch-culturele minderheden (kunnen) bemoeilijken of stimuleren, en in welke mate.
14
Dit zijn de vertegenwoordigers ‘drugs’ binnen de FOD Binnenlandse Zaken, FOD Justitie, WIV, FOD Buitenlandse Zaken, Federale Politie, FOD Defensie en FOD Volksgezondheid.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
67
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Rond het thema ‘Zorgtrajecten van druggebruikers uit etnisch-culturele minderheden’ werd in maart 2009 door de FOD Volksgezondheid een studiedag georganiseerd. De resultaten van deze en andere recente studies die via dit onderzoeksprogramma gefinancierd werden, zijn ook voorgesteld op een nationaal congres dat begin oktober 2008 door FWB georganiseerd werd. De leden van de CGD werden uitgenodigd om deel te nemen aan dit congres. De volledige informatie over de onderzoeksprogramma’s van Federaal Wetenschapsbeleid is beschikbaar op www.belspo.be.
1.3. Internationale organisaties De voorbije jaren werden de leden van de CGD ook geïnformeerd over de werking en opdrachten van de relevante internationale commissies met betrekking tot psychoactieve stoffen. De communicatie hierover verliep ad hoc. De activiteiten van bepaalde commissies kwamen in de periode van 2007 tot 2009 op de voorgrond, met name: de UNODC en Commission on narcotic drugs, de WHO European Region, de Groupe Pompidou en de Horizontal Working Group on Drugs. In 2009 werd ook meermaals gecommuniceerd over de voorbereiding van het Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie. 1.3.1. Verenigde Naties In november 2007 heeft het secretariaat de leden meegedeeld dat M. Costa, voorzitter UNODC, de EU heeft voorgesteld een onderzoekscentrum op te richten voor de coördinatie en ondersteuning van onderzoek betreffende drugs, naar het model van NIDA. De EU, inclusief België, is terughoudend en voorstander van het opstellen van een inventaris van wat reeds bestaat en op basis hiervan verdere pistes te verkennen. De EU heeft een tender terzake gepubliceerd. Het secretariaat heeft de CGD geïnformeerd over de bijeenkomst van de Commission on narcotic drugs15 Drugs van de Verenigde Naties, die plaatsvond te Wenen in maart 2008. Tijdens deze 51e sessie van de CND werden 25 ontwerpen van resoluties besproken. Enkele resoluties hebben een specifiek belang voor Volksgezondheid, met name: (a) de voorbereiding van de High Level meeting in 2009 in navolging van UNGASS 1998, (b) de input van mensenrechten in het internationaal drugsbeleid en (c) resoluties met betrekking
15
The Commission on Narcotic Drugs (CND) is the central policy-making body within the United Nations system dealing with drug-related matters. It analyses the world drug situation and develops proposals to strengthen the international drug control system to combat the world drug problem. In 1991, the UN General Assembly established the Fund of the United Nations International Drug Control Programme (UNDCP) and expanded the mandate of the Commission to enable it to function as the governing body of UNDCP. UNDCP is administered
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
68
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
tot het gebruik van cannabis (onderlijnen van belang van screening, brief intervention, and referral to treatment). Sommige van deze resoluties zijn zeer technisch. Het secretariaat informeerde de CGD in april 2009 over de bijeenkomst van de Commission on Narcotic Drugs van de Verenigde Naties, die plaatsvond te Wenen. Meer informatie hierover kan http://www.unodc.org/unodc/en/cnd.html.
geraadpleegd
worden
op
1.3.2. Wereldgezondheidsorganisatie Europese Regio – Conference of the Parties In december 2008 kwam de dossierbeheerder van de FOD Volksgezondheid de CGD toelichting verschaffen omtrent de derde sessie van de Conferentie der Verdragspartijen, die georganiseerd werd bij het Framework Convention on Tobacco Control of FCTC over de uitwerking van de kaderconventie WHO. De leden van de CGD wensten immers meer duidelijkheid te krijgen met betrekking tot welke verplichtingen voor de verschillende lidstaten eventueel zullen voortvloeien uit de goedgekeurde guidelines. De drie goedgekeurde guidelines hebben betrekking op het verpakken en etiketteren van tabaksproducten, het grensoverschrijdend adverteren en het beperken van de invloed van de tabaksindustrie op het nationale beleid inzake volksgezondheid. Voorlopig hebben deze guidelines evenwel nog geen bindend karakter; dit zal pas het geval zijn na goedkeuring van het volledige protocol. De volgende Conferentie der Gedragspartijen zal plaatsvinden in het najaar 2010, onder het Belgisch Voorzitterschap van de EU. De CGD zal hierover verder geïnformeerd worden. 1.3.3. Groupe Pompidou Leden van de CGD maakten deel uit van de platforms ‘behandeling’, ‘preventie’, en ‘onderzoek’ van de Groupe Pompidou, en communiceerden ad hoc over hun activiteiten. In januari 2007 stelde het wetenschappelijk secretariaat het boek “Young people and drugs. Care and Treatment” voor. Dit rapport werd opgesteld in het kader van het platform “Behandeling” van de Groupe Pompidou. De leden van de CGD ontvingen elk een gratis exemplaar. Het secretariaat informeerde de CGD ook dat in het platform “onderzoek” aan een rapport met betrekking tot ‘coherent addiction policy’ wordt gewerkt. De Belgische bijdrage hiertoe is het National Report on Drugs 2007 van het WIV. Het platform wenst, onder meer
as part of the United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). Voor méér informatie: http://www.unodc.org/unodc/en/cnd.html.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
69
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
door de oprichting van een online register16, de interactie tussen wetenschappelijk onderzoek en beleid te versterken. Dit register is inmiddels operationeel maar wordt verder geoptimaliseerd. Geïnteresseerden kunnen zich registreren op http://www.pgregister.coe.int/pompidou. Aan alle landen die deel uitmaken van de Pompidou-groep werd in het voorjaar van 2008 gevraagd een overzicht te maken van de verschillende therapeutische behandelingssystemen voor drugsgebruikers (vormen van behandeling, financiering en organisatie). Het secretariaat van de CGD heeft in opdracht van het overlegplatform “behandeling” van de Pompidou-groep een inventaris opgemaakt, die in april besproken werd in de CGD. Inmiddels zijn alle synopsissen van de landen die deel uitmaken van dit platform “behandeling” samengebundeld. 1.3.4. Horizontal Group on Drugs Het diensthoofd van de dienst internationale betrekkingen van de FOD Volksgezondheid werd uitgenodigd naar de CGD om de werkwijze van de werkgroep in grote lijnen toe te lichten. Het thema wordt toegelicht aan de hand van volgende documenten: (a) framework and instruments of the European Union in the field of drugs en (b) nota Raad van de EU ‘Drugs programme under the Netherlands presidency and suggested mandate for a horizontal drugs group in light of the meeting of Drugs expert group on 31 January 1997’. De nota van de Raad formuleert de definitie en de rol van de HDG. Vóór 1997 werden deeldossiers van de drugproblematiek besproken in verschillende werkgroepen in de schoot van de Raad van de Europese Unie. In 1997 werd de HDG opgericht met als exclusieve opdracht de coördinatie te verzorgen tussen de landen over alle druggerelateerde dossiers. Vanaf 1999 is het werkdomein van de HDG uitgebreid met het thema ‘alternative development’, waardoor ook contacten/dossiers met niet EU-landen kunnen worden besproken in de HDG. Deze groep heeft uitsluitend een coördinerende rol. Alle dossiers met betrekking tot drugs komen eveneens, en als eerste, aan bod in de raadswerkgroep gezondheid. De Belgische vertegenwoordiging wordt verzorgd door de FOD’s Buitenlandse Zaken en Justitie. Het merendeel van de dossiers heeft betrekking op hun bevoegdheden. De FOD Volksgezondheid is uitsluitend aanwezig op de vergadering indien gezondheidsgerelateerde dossiers worden besproken. Er is geen publieke verslaggeving van de vergaderingen van de HDG. Een lid van het wetenschappelijk secretariaat heeft gepoogd om zoveel als mogelijk deel te nemen aan de vergaderingen en desgevallend te rapporteren aan de CGD. Gezien de deadlines die worden gehanteerd door de HDG is coördinatie onder de leden van de CGD niet mogelijk. Voor 16
Dit kan geraadpleegd worden via http:/www.pgregister.coe.int/pompidou
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
70
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
vergaderingen van beslissingsbevoegde organen gebeurt coördinatie via de geëigende procedures. 1.3.5. Belgisch Voorzitterschap Europese Unie Vanaf 1 juli 2010 neemt België het Europees voorzitterschap waar. In het kader van de TRIO structuur (samenwerking met Spanje (voorzitter van 01.01.2010-30.06.2010) en Hongarije (voorzitter van 01.01.2011-30.06.2011)) dient België zo snel als mogelijk haar initiatieven voor te leggen. Buitenlandse Zaken zal, in co-voorzitterschap met Justitie, als voorzitter fungeren voor België. In de Horizontal Working Group on Drugs zal Volksgezondheid (federaal) fungeren als delegatieleider. De ACD heeft in 2009 een beperkte werkgroep opgericht, onder het voorzitterschap van Buitenlandse Zaken. Deze werkgroep heeft als taak de drugsthematiek voor het EUvoorzitterschap te coördineren. Op 20 oktober 2009 heeft deze werkgroep vergaderd met vertegenwoordigers van FOD Volksgezondheid, van FOD Justitie en van de Franse en Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie. Binnen elk luik van het EU Drugsactieplan kan een activiteit georganiseerd worden door de bevoegde overheden. Voor het onderdeel ‘demand reduction’ zijn de ministers van Volksgezondheid a priori de relevante partners. Twee onderwerpen werden tijdens de vergadering van de CGD van oktober voorgesteld. Het eerste onderwerp, ‘preventie en risicobeperking in het uitgaansleven’, is een initiatief van de Franse Gemeenschapscommissie, die dit verder zal uitwerken. Volksgezondheid en Sociale Zaken wensten aanvankelijk een initiatief te nemen op het gebied van ‘cocaïne’ vanuit de indicaties dat het gebruik ervan toeneemt, het aantal behandelingsaanvragen stijgt en de kennis over efficiënte behandelingen onvoldoende is. Voor de ontwikkeling van deze actie werd een beperkte werkgroep samengesteld. De eerste optie was het agenderen van de thematiek in de Horizontal Working Group on Drugs in de vorm van een thematisch debat. Dit debat zou zich concentreren op de vragen : ‘welke preventie- en behandelingsinitiatieven naar cocaïnegebruikers zijn efficiënt ?’. Begin december kwam deze beperkte werkgroep bijeen. De leden van de Cel en enkele experten werden uitgenodigd. Vermits het EMCDDA een monografie inzake cocaïne gepubliceerd heeft, heeft de CGD beslist de communicatie van wetenschappelijke literatuur en studies naar de sector als onderwerp verder te exploreren. Dit voorstel zal in 2010 verder uitgewerkt worden door de beperkte werkgroep. De leden worden verder uitgenodigd om deel te nemen aan deze werkgroep. Daarnaast wordt op 16 november 2010 een formele vergadering gepland van de Horizontal Working Group on Drugs van de Raad van de Europes Unie. Deze vergadering zal
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
71
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
doorgaan in het Egmont Paleis. Het thema van deze vergadering is ‘een globaal en geïntegreerd drugsbeleid’. Voor de uitwerking van dit thema zal onder meer gebruikt gemaakt worden van de studie DODONBEL, gefinancierd door Minister Laruelle. Er kunnen voorbeelden gegeven worden van Belgische praktijken, waaronder de Algemene Cel Drugsbeleid en de IMC Drugs, concrete lokale samenwerkingsverbanden, samenwerking tussen wetenschappelijk onderzoek en praktijk (vb. in het kader van studieresultaten van BELSPO onderzoek betreffende cannabisproductie, of INCANT studie, …). Er zullen ook buitenlandse sprekers of internationale organisaties aangeduid worden, zoals EMCDDA, EC, Europol, … De leden van de CGD worden gevraagd eventuele suggesties kenbaar te maken. Het co-voorzitterschap (FOD Justitie en FOD Buitenlandse Zaken) zal de verdere werkzaamheden betreffende de formele vergadering van de HDG coördineren.
1.4. Uitwisseling van informatie 1.4.1. Nationale mediacampagne over alcohol en andere drugs De federale Minister heeft de voorbije jaren een nationale mediacampagne over alcohol en andere drugs gefinancierd. De coördinatie en invulling van deze campagne was, binnen een specifiek kader, toegewezen aan de vzw iDA, die de drie koepelorganisaties inzake alcohol-en drugproblemen in België (Vereniging voor Alcohol-en andere Drugproblemen, Fédito Wallonne en Fédito Bruxelloise) verenigt. In 2009 was de campagne voornamelijk gericht op het alcohol-en drugsgebruik bij jongeren. Gelet op de omvang en aard van deze campagne werd deze voorgesteld aan de CGD.erkingsve rband tussen VAD (Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemenoepelornisaties
1.4.2. Studiedag over de toekomstperspectieven in de geestelijke gezondheidszorg & infodag betreffende het Fonds Verslavingen In november 2007 werden de leden van de CGD uitgenodigd voor de studiedag over de toekomstperspectieven in de geestelijke gezondheidszorg, die in december georganiseerd werd door de dienst psychosociale gezondheidszorg van de FOD Volksgezondheid. Het programma bevatte een werkgroep ‘drugs’ in de namiddag. Op deze werkgroep kwamen twee pilootprojecten aan bod, die gefinancierd worden door de federale Minister van Volksgezondheid: (a) crisiseenheden en casemanagement en (b) dubbele diagnose. Er werd onderzocht worden of voldoende argumenten aanwezig zijn om de zorgmodellen van deze pilootprojecten op te nemen in de wet op de ziekenhuizen, en zo ja, in welke vorm. De leden van de CGD werden eveneens uitgenodigd om deel te nemen aan de infodag over het Fonds Verslavingen, die georganiseerd werd door de cel drugs van de FOD Volksgezondheid. Tijdens deze infodag kwamen de volgende thema’s aan bod: ouders met een verslavingsprobleem, kinderen van ouders met een verslavingsprobleem, versterking van het bestaande zorgaanbod en tabak.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
72
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Meer informatie m.b.t. de inhoud van deze studiedagen is beschikbaar op de website van de Cel Drugs : www.health.belgium.be/drugs.
2.
PREVENTIE VAN MISBRUIK EN BEPERKING VAN DE SCHADE
2.1. Gebruik van benzodiazepines De voorbije periode werd de CGD geïnformeerd over de initiatieven die de federale minister van Volksgezondheid neemt om artsen en apothekers te sensibiliseren m.b.t. respectievelijk het voorschrijven en afleveren van benzodiazepines. Zo financiert de federale Minister, in het kader van het Fonds ter bestrijding van de verslavingen, het project “vorming van huisartsen en apothekers inzake de eerstelijnsbehandeling van angst, stress en slapeloosheid en het bepalen van de plaats die benzodiazepines hierbij innemen ”. Dit project is vooral gericht op de vorming van huisartsen en overige gezondheidswerkers (psychologen, apothekers,…) met het oog op een verbetering van de kwaliteit van de zorg voor patiënten die te kampen hebben met angst-en slaapstoornissen en met stress. Meer specifiek is dit project erop gericht artsen te sensibiliseren m.b.t. het voorschrijven van benzodiazepines, door hen vorming aan te bieden om een betere diagnose te leren stellen en om hen te stimuleren om nietmedicamenteuze alternatieven voor te stellen aan hun patiënten die te kampen hebben met stress en/of angst-en slaapstoornissen (vb. psychotherapie, relaxatietechnieken,…) en door hen de technieken van het motivationeel gesprek aan te leren. Er werd een hulpmiddelenboek voor huisartsen ontwikkeld, dat een reeks referentiepunten bevat om de huisarts te begeleiden bij de behandeling van problemen van de patiënt. Het hulpmiddelenboek concentreert zich voornamelijk op de motivationele aanpak van de problemen van de patiënt. Daarnaast werd een folder ontwikkeld die een BENDEP vragenlijst bevat. Op basis van de vragenlijst kan de patiënt zijn afhankelijkheid van benzodiazepines bepalen. Dit project richt zich ook naar de apothekers, die ook een belangrijke rol spelen in deze materie. Ook voor deze doelgroep werd een hulpmiddelenboek ontwikkeld. Daarnaast werd in 2009 de vijfde campagne rond slaap-en kalmeringsmiddelen gelanceerd. Deze campagne richtte zich naar de algemene bevolking, en meer in het bijzonder naar personen die niet/slechts recent gebruiken. Er werd onder meer een TV-spot uitgezonden op diverse kanalen. Daarnaast werden ook ongeveer 1.000.000 broodzakken verdeeld over ongeveer 3.000 bakkers. De huisartsen en apothekers werden uitdrukkelijk betrokken bij deze campagne. Vóór de start van de campagne hebben zij een brief ontvangen waarin toelichting gegeven werd over de campagne. Er werden hen ook folders toegestuurd die zij
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
73
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
kunnen uitdelen aan hun patiënten. De campagne ging van start met een persconferentie op 11 december 2009 en liep tot midden januari 2010. Meer informatie m.b.t. deze opleidingen en m.b.t. deze campagne is beschikbaar op de website www.health.fgov.be/benzo.
3.
OPTIMALISERING VAN HET ZORGAANBOD
3.1. Fonds ter bestrijding van de verslavingen: uitbreiding comité tabak en comité verslavingen Zoals reeds werd vermeld, werd in 2003 een tabaksfonds opgericht, dat bestemd was voor de financiering van projecten tot bestrijding van het tabaksgebruik. In 2006 werd dit fonds omgedoopt tot het Fonds ter bestrijding van de Verslavingen, waarbij het actiedomein van het Fonds werd uitgebreid naar andere psychoactieve stoffen zoals alcohol, benzodiazepines en illegale drugs. De werking van het Fonds werd tot eind 2008 geregeld door het KB van 28 december 2006. Dit KB werd inmiddels gewijzigd en nu bepaalt het KB van 18 december 2008 de werking en het actiedomein van het fonds. In het kader van dit Fonds werd een comité verslavingen en een comité tabak opgericht. Deze comités hebben de volgende opdrachten: (a) advies te verlenen over de financieringsaanvragen voor respectievelijk projecten ter bestrijding van de verslavingen en projecten tot bestrijding van tabaksgebruik; (b) aanbevelingen doen aan de minister bevoegd voor Sociale Zaken en Volksgezondheid over de te volgen richting, respectievelijk met betrekking tot de strijd tegen verslavingen en de strijd tegen het tabaksgebruik. Het comité verslavingen bestaat uit een vertegenwoordiger van de beleidscel van de minister die bevoegd is voor Sociale Zaken, een vertegenwoordiger van de beleidscel van de minister die bevoegd is voor Volksgezondheid, twee deskundigen inzake tabaksverslaving, twee vertegenwoordigers van het RIZIV en twee vertegenwoordigers van de FOD VVVL. Het comité tabak bestaat uit een vertegenwoordiger van de beleidscel van de minister die bevoegd is voor Sociale Zaken, een vertegenwoordiger van de beleidscel van de minister die bevoegd is voor Volksgezondheid, vier vertegenwoordigers van de federaties die gespecialiseerde instellingen inzake verslavingen verenigen en die representatief zijn voor de acties die in het kader van het Fonds kunnen gefinancierd worden, twee wetenschappelijke deskundigen, twee vertegenwoordigers van het RIZIV en twee vertegenwoordigers van de FOD VVVL.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
74
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Tijdens de IMC van maart 2008 werd gevraagd dat de CGD zou onderzoeken of, en in voorkomend geval, volgens welke modaliteiten, de comités verslavingen en tabak, zoals omschreven in het KB van 28 december 2006 tot vaststelling van de nadere regels voor subsidiëring door het Fonds ter bestrijding van de verslavingen, uitgebreid zouden kunnen worden met een vertegenwoordiger van elk lid van de IMC. Conform voorgaande beslissingen heeft het secretariaat van de CGD een ontwerp van huishoudelijk reglement m.b.t. de uitbreiding van het comité verslavingen uitgewerkt, dat besproken werd in het najaar van 2008. Een concreet voorstel werd verder uitgewerkt tijdens de bijeenkomst in mei, toen voorgesteld werd dat er twee leden van de IMC zouden kunnen deelnemen aan de comités door het aanduiden van elk één vertegenwoordiger, die zou optreden als observator. Te dien einde zou een beurtrol opgesteld worden, die gebaseerd is op de beurtrol voor het voorzitterschap van de IMC. Tijdens de IMC van juni 2008 werd de principiële beslissing genomen tot uitbreiding van de comités tabak en verslavingen met telkens twee vertegenwoordigers van de deelstaten in de IMC, die stemgerechtigde bevoegdheid hebben. In het aangepaste ontwerp van huishoudelijk reglement werd bepaald dat “het comité verslavingen uitgebreid wordt met twee effectieve leden, die deel uitmaken van de IMC, en die door deze laatste jaarlijks worden aangeduid.” Dit ontwerp van huishoudelijk reglement werd goedgekeurd door de CGD in oktober 2008. Dit werd ook meegedeeld aan de IMC van 8 december. Aan de IMC werd tevens gevraagd dat deze leden zo spoedig mogelijk worden aangeduid, zodat zij kunnen deelnemen aan de vergaderingen van het comité die zullen plaatsvinden met het oog op de evaluatie van de projectvoorstellen die in het kader van de volgende oproep ingediend zullen worden. Uiteindelijk leidde deze beslissing ertoe dat het KB van 28 december 2006 gewijzigd diende te worden. Voortaan regelt dus het KB van 18 december 2008 de regels voor financiering door het fonds ter bestrijding van de verslavingen. In voornoemd koninklijk besluit wordt bepaald dat “elke gefedereerde entiteit, die bevoegd is inzake gezondheid, de kandidatuur kan voorstellen van een vertegenwoordiger die zou kunnen zetelen in het comité tabak en het comité verslavingen.” Hierbij wordt tevens vermeld dat “de IMC Volksgezondheid jaarlijks twee vertegenwoordigers van de gefedereerde entiteiten aanwijst” en “elke entiteit de mogelijkheid moet hebben om minstens één jaar op drie de mogelijkheid hebben om in de schoot van het comité vertegenwoordigd te zijn.” Tijdens de vergadering van de CGD van april 2009 werd een concreter voorstel voor deze beurtrol voor de vertegenwoordiging van de gefedereerde entiteiten in het kader van de uitbreiding van het Comité Verslavingen/Tabak voorgelegd aan de leden van de CGD. De
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
75
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Vlaamse Gemeenschap ging evenwel niet akkoord met dit voorstel omdat zij slechts 1 keer in de drie jaar recht hebben op een vertegenwoordiger in het comité en zij dit comité onevenwichtig samengesteld vinden op die manier. Vermits hierover geen consensus bereikt kon worden, waren bij de vergaderingen van de comités verslavingen en tabak die in 2009 plaatsvonden, nog geen vertegenwoordigers aanwezig van de gefedereerde entititeiten. Uiteindelijk werd tijdens de IMC van 28 september 2009 beslist dat in het Comité Verslavingen/Tabak drie vertegenwoordigers van de verscheidene bevoegde overheden aangeduid zullen worden d.m.v. een vaste beurtrol. Zolang het samenwerkingsakkoord niet goedgekeurd is, zullen deze vertegenwoordigers enkel als observator kunnen deelnemen aan de comités.
4.
UITWERKEN VAN OVERLEGDE BELEIDSPLANNEN
4.1. Algemene Cel Drugsbeleid Eén van de belangrijkste verwezenlijkingen die de voorbije jaren mede onder impuls van de CGD gerealiseerd werd, is de oprichting van de Algemene Cel Drugsbeleid (ACD). De ACD is officieel opgericht door het Samenwerkingsakkoord dat op 2 september 2002 door de Federale Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten is ondertekend17. De Algemene Cel heeft als doel een algemeen en geïntegreerd drugsbeleid uit te werken. Ze wordt samengesteld uit de vertegenwoordigers van de verschillende Belgische regeringen op federaal, gewestelijk en gemeenschapsvlak. Elke partij die het Samenwerkingsakkoord van 2002 heeft ondertekend, moest van haar Parlement instemming verkrijgen door een wet, een decreet of een ordonnantie. Pas in 2008 was door alle partijen ingestemd met het akkoord. Conform de bepalingen van het samenwerkingsakkoord is de operationalisering van dit akkoord toegewezen aan de Minister die de Volksgezondheid tot haar bevoegdheden heeft. Minister Onkelinx heeft zich er duidelijk toe geëngageerd om de oprichting van deze ACD in 2008 te realiseren. De installatievergadering van de ACD vond plaats op 30 september 2008. De ACD kwam een tweede keer bijeen in december 2008. De ACD vergaderde vijf keer in 2009.
17
Samenwerkingsakkoord tussen de Staat, de Gemeenschappen, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, de Franse Gemeenschapscommissie en de Gewesten voor een algemeen en geïntegreerd drugsbeleid.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
76
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Tijdens de eerste vergaderingen van de ACD dienden eerst een aantal “formele kwesties” geregeld te worden, zoals het huishoudelijk reglement van de ACD en van de IMC Drugs en de oprichting van de verscheidene werkcellen (werkcel ‘controle’ en werkcel ‘internationale samenwerking’). Tevens moesten een aantal budgettaire afspraken gemaakt worden. Voorts werd , eerst door een beperkte werkgroep, een Gemeenschappelijke Verklaring inzake een globaal en geïntegreerd drugsbeleid voor België uitgewerkt, die later door de ACD goedgekeurd werd, en die het basisdocument zal vormen voor de werking van de ACD, en onrechtstreeks ook voor die van de werkcellen. Binnen het kader van deze ACD werd ook de eerste IMC Drugs voorbereid ( cfr. 4.5. IMC Drugs). De leden van de CGD merken op dat er verdere verduidelijking nodig is met betrekking tot de werking en mandaten van de verscheidene werkcellen vermits het samenwerkingsakkoord in dit verband niet erg duidelijk is. De CGD is het er in alle geval over eens dat zowel de ACD als de werkcellen zowel activiteiten op eigen initiatief kunnen ontwikkelen, als op vraag van een lid van de Cel of de bevoegde Interministeriële Conferentie. Zo kan de ACD dus ook opdrachten geven aan de CGD. Zo gaf de ACD in september 2009 een eerste opdracht aan de CGD om hearings te organiseren met een aantal relevante actoren uit de hulpverleningssector die druggebruikers ten laste nemen. Daarnaast verwachtte de ACD ook dat de CGD een inventaris van het zorgaanbod zou opstellen. Tijdens hearings met enkele relevante actoren uit de hulpverleningssector (VAD, Fédito Bruxelloise en Fédito wallonne, de Vlaamse Vereniging voor Behandelingscentra Verslaafdenzorg, de zorgcoördinatoren middelenmisbruik en de permanente werkgroep psychiatrie van de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen) werd vooral gepeild werd naar de (problemen i.v.m.) de capaciteit van de hulpverlening, de coördinatie en netwerking. De resultaten van deze consultaties werden electronisch aan de leden van de CGD overgemaakt. Tevens werden de belangrijkste conclusies hiervan toegelicht tijdens de vergadering van oktober 2009. De leden van de CGD ontvingen tevens een kopie van de inventaris van het zorgaanbod. Beide documenten werden tevens voorgelegd aan de IMC Drugs. Uit de hearings met de sector bleek onder meer dat er onvoldoende capaciteit is voor crisisopvang. Sommige leden van de CGD vonden evenwel dat het belangrijk is hier niet zomaar uit te besluiten dat er (bijkomend) geïnvesteerd moet worden in crisisopvang, maar dat het hierbij ook belangrijk is na te gaan hoe dit tekort aan crisisopvang veroorzaakt wordt (kan er niet vroeger ingegrepen worden?) en dus ook na te gaan of er ook iets verkeerd loopt in de organisatie van de drughulpverlening. In die zin is het dus ook
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
77
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
belangrijk na te denken over hoe de drughulpverlening idealiter zou moeten verlopen (het uittekenen van “zorgpaden”). Deze problematiek en overige knelpunten in de drughulpverlening die aan bod kwamen bij de consultatieronde zullen verder opgevolgd worden door de ACD en de CGD. Vermits transparantie en communicatie van de opdrachten en activiteiten van de werkcellen naar de ACD, en omgekeerd, essentieel zijn voor een goede werking, wordt de voorzitter van de CGD telkens uitgenodigd op de vergaderingen van de ACD. De leden van de CGD werden over deze vergaderingen ook steeds uitgebreid geïnformeerd en zij ontvangen ook telkens het verslag van de vergadering van de ACD. Voor de leden van de CGD was het belangrijk dat de Algemene Cel effectief operationeel zou zijn. Zij moet immers een effectieve coördinatie van het drugsbeleid mogelijk maken via een uitwisseling tussen de verschillende entiteiten. Vele initiatieven inzake drugsbeleid zijn reeds genomen en het is belangrijk dat deze geïntegreerd worden zodat de kwaliteit van het werk verhoogd wordt, en dubbel gebruik van budget vermeden wordt. Het is eveneens belangrijk dat de acties inzake gezondheid goed georganiseerd worden. De coördinatie is een belangrijk thema en daarom moeten alle betrokken partijen samenwerken.
4.2.Gemeenschappelijke Verklaring toekomstig alcoholbeleid Voor de WHO is het belangrijk dat een globaal gezondheidsbeleid inzake alcohol ontwikkeld wordt. In 2005 gaf de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid een mandaat aan de CGD om een voorstel van nationaal beleidsplan inzake alcohol uit te werken. Dit plan zou zich zich baseren op het Framework for Alcohol Policy van de WGO. In 2007 werd de CGD sterk belast met de redactie van dit plan. Telkens opnieuw werd de discussienota door het secretariaat aangepast conform de opmerkingen van de leden van de CGD. Deze redactie gebeurde in samenwerking met een expertenwerkgroep. De tekst werd een laatste keer becommentarieerd tijdens de vergadering van januari 2008. Uiteindelijk werd in 2008 beslist dat een Gemeenschappelijke Verklaring méér opportuun leek dan de goedkeuring van een nationaal alcohol actie plan vermits de acties en doelstellingen grotendeels buiten de bevoegdheden van de leden van de IMC vallen. De CGD ging toen akkoord met de ondertekening van een Verklaring, waarin alle doelstellingen van het plan opgenomen werden. De Verklaring vermeldde tevens de oprichting van drie werkgroepen, die verdere acties zullen uitwerken m.b.t. domeinen die onder de bevoegdheid vallen van de ministers die lid zijn van de IMC: (a) geïntegreerde preventie, (b) risicodetectie, vroeginterventie en hulpverlening en (c) publiciteit.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
78
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Het plan werd omgevormd tot een ontwerp van nationaal alcohol actie plan, dat als bijlage bij de Verklaring toegevoegd werd. Tijdens de IMC van 11 maart 2008 hebben de ministers akte genomen van de documenten en hebben geoordeeld dat de teksten te algemeen geformuleerd waren en de strategieën grotendeels buiten de bevoegdheden vielen van de IMC Volksgezondheid. De belangrijkste opmerkingen die door de Ministers geformuleerd werden op deze IMC waren dat bepaalde groepen, met name de jongeren en zwangere vrouwen, méér expliciet dienden opgenomen te worden in het plan. Voorts wenst men concrete en operationele maatregelen, waarbij duidelijkheid wordt gecreëerd over wat gedaan wordt inzake maatregelen buiten de bevoegdheden van de IMC. Tot slot werd beslist dat het Nationaal Alcohol Actie Plan geoperationaliseerd dient te worden binnen de schoot van de Algemene Cel Drugs. Uiteindelijk werd de “Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid” door alle betrokken Ministers ondertekend op 17 juni 2008 en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 17 juli 2008. Dit document is ook als bijlage aan dit rapport toegevoegd. Tijdens de IMC Volksgezondheid van december 2008 en van maart 2009 werd, ter kennisgeving, een stand van zaken inzake de uitvoering van de Gemeenschappelijke Verklaring meegedeeld aan de Ministers bevoegd inzake gezondheidsmateries. De rol van de CGD bestaat er momenteel vooral in de uitvoering van de Gemeenschappelijke Verklaring te stimuleren en de realisaties van de betrokken ministers verder op te volgen, maar de CGD hoeft zelf voorlopig inhoudelijk niks uit te werken in dit dossier vermits de operationalisering conform de beslissing van de IMC dient te gebeuren door de ACD. De leden van de CGD wensen wat hun rol betreft in dit dossier toch snel meer duidelijkheid te verkrijgen.
4.3. Federale Beleidsnota Drugs Begin 2009 werd binnen de CGD overeengekomen dat de federale beleidsnota drugs geactualiseerd dient te worden. Het secretariaat van de cel maakte een inventaris van het gezondheidsluik in deze nota. Er werd afgesproken dat de analyse en up-date beperkt zou worden tot de illegale drugs. In dit kader organiseerde de voorzitter van de Cel samen met het secretariaat een consultatieve vergadering met de sector en experten, meer bepaald met VAD, Fédito Bruxelloise, Fédito wallonne en de zorgcoördinatoren verslavingszorg. Op basis van deze vergadering werd door het secretariaat een discussienota opgesteld, die in april besproken werd. De voor de CGD relevante actiepunten in deze nota zijn: (1) een geïntegreerde,
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
79
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
globale benadering, (2) epidemiologie, (3) preventie, (4) zorgverlening, risicobeperking en evaluatie. Hierover werd gediscussieerd tijdens de vergadering van april. Er werd onder meer afgesproken de term “problematisch gebruik” te vervangen door “risicovol gebruik”, omdat deze term beter verwijst naar de risico’s (zowel op lichamelijk, geestelijk als sociaal vlak) waaraan een gebruiker blootgesteld wordt. Alle leden van de CGD onderstrepen ook het belang van preventie. De Franse Gemeenschap en COCOF spreken in dit verband liever van “gezondheidspromotie”, omdat deze term ruimer is en onder meer ook spuitenruilprogramma’s omvat. Voor de Vlaamse Gemeenschap vallen spuitenruilprogramma’s evenwel onder de term “harm reduction”. Op het vlak van de zorgverlening en risicobeperking wordt gewag gemaakt van de onderfinanciering van de laagdrempelige hulpverlening en de crisisopvang. Er bestaat consensus over het feit dat het verzamelen van valide gegevens zeer problematisch is. In dit kader wordt onder meer verwezen naar het belang van een goede TDI-registratie. Daarnaast onderlijnen de leden ook het belang van meer kwalitatief onderzoek. Zij zijn ook van mening dat België weinig evaluaties uitvoert van acties rond illegale drugs. Er werd dan ook gepleit voor het ontwikkelen van een methodologie voor het meten van een evidence based drugbeleid. Vermits de federale beleidsnota drugs het mandaat van de CGD overschrijdt, werd deze oefening verder gezet in de schoot van de ACD. Dit leidde uiteindelijke tot de Gemeenschappelijke Verklaring inzake een globaal en geïntegreerd drugsbeleid in België (cfr. 4.1).
4.4. Interministeriële Conferenties Volksgezondheid De CGD heeft de voorbije jaren aan de Interministeriële Conferenties systematisch een overzicht gegeven van de stand van zaken van de projecten die zij beheert of opvolgt. De belangrijkste projecten zijn: (a) de Algemene Cel Drugsbeleid, (b) de Gemeenschappelijke Verklaring van de Ministers die bevoegd zijn inzake gezondheidsmateries betreffende het toekomstig alcoholbeleid en (c) het Fonds ter bestrijding van de Verslavingen: het samenwerkingsakkoord tabak en het huishoudelijk reglement betreffende de uitbreiding van de comités verslavingen en tabak. Alle IMC’s werden voorbereid in de schoot van de CGD en na afloop van elke IMC werd ook uitgebreid gerapporteerd over de resultaten hiervan. Gezien de impact van de beslissingen die tijdens de interministeriële conferenties genomen worden, wordt de IMC voortaan ook bij elke vergadering van de CGD geagendeerd.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
80
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
4.5. Interministeriële Conferentie Drugs Teneinde het overleg en de beleidsafstemming tussen de verschillende bevoegde overheden te waarborgen werd in 2009 ook een nieuwe IMC opgericht, met name de IMC Drugs. De IMC Drugs van 25 januari 2010 werd voorbereid in de schoot van de Algemene Cel Drugs. Eén van de belangrijkste agendapunten die tijdens de IMC Drugs voorgelegd werd betreft de gemeenschappelijke verklaring van de IMC Drugs: “een globaal en geïntegreerd drugsbeleid voor België” waarin aandacht is voor de verschillende bouwstenen van een integraal en geïntegreerd drugsbeleid: preventie, hulpverlening, repressie, wetenschappelijk onderzoek en het internationale luik. Verder werd ook de knelpuntennota inzake de hulpverlening en de inventaris van het zorgaanbod die werden opgesteld in opdracht van de Algemene Cel Drugs, ter kennisgeving meegedeeld aan de Ministers. De IMC heeft aan de ACD opdracht gegeven deze nota’s verder te valideren en te koppelen aan beleidsvoorstellen. Er werd ook een voorlopig programma in het kader van het Europees voorzitterschap voorgelegd aan de IMC Drugs. Tot slot werd ook een fiche m.b.t. de Gemeenschappelijke Verklaring Alcohol voorgesteld waarin de ACD wordt gevraagd de uitvoering ervan verder op te volgen. Niettegenstaande ook de Verklaring bepaalt dat de operationalisering van een nationaal alcohol actieplan dient te gebeuren in de schoot van de Algemene Cel Drugsbeleid, dringen de leden van de CGD er toch op aan dat zij dit inhoudelijk verder zouden kunnen opvolgen. Hierover hoopt men meer duidelijkheid te krijgen tijdens een volgende IMC.
4.6. IMC Volksgezondheid/IMC Drugs Vermits het onduidelijk was of de dossiers inzake drugs uitsluitend nog voorgelegd zouden worden op de IMC Drugs of toch nog op de agenda van de IMC Volksgezondheid geplaatst zouden worden, werd hierover gediscussieerd binnen de CGD. Uiteindelijk werd overeengekomen dat de thema’s die uitsluitend betrekking hebben op het gezondheidsaspect, ook in de toekomst verder besproken worden op de IMC Volksgezondheid. Thema’s die evenwel de bevoegdheid van de ministers bevoegd inzake gezondheid overstijgen, zullen voortaan besproken worden binnen de IMC Drugs. De leden van de CGD wensen bovendien ook dat alles wat betrekking heeft op het gezondheidsaspect verder besproken wordt binnen de CGD vooraleer het op de agenda van de ACD en de IMC Drugs komt.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
81
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
5.
INVENTARIS De studie ‘drugs in cijfers II’, die gefinancierd werd door Federaal Wetenschapsbeleid en afgerond werd in 2004, heeft een inventaris opgemaakt van overheidsuitgaven in het drugsbeleid. In deze studie is een gedetailleerde inventaris opgenomen van de actoren, en hun respectievelijke bevoegdheden, in het domein van drugs en verslavingen. In 2010 zal deze studie geactualiseerd worden18. Deze nieuwe studie ‘drugs in cijfers III’, waarin ook een inventaris van de actoren die werken rond de alcoholproblematiek opgenomen zal worden, wordt uitgevoerd door de Universiteit Gent en de Université Libre de Bruxelles. Zoals hoger reeds werd vermeld, werd in 2009 op vraag van de ACD ook een ontwerp van inventaris inzake het zorgaanbod voor personen met een middelengerelateerde problematiek opgesteld door de CGD. Deze zal in 2010 verder aangevuld en geoptimaliseerd worden.
6.
ADVIEZEN EN AANBEVELINGEN Eén van de taken van de CGD bestaat erin gemotiveerde adviezen en aanbevelingen te formuleren m.b.t. de coördinatie van het drugsbeleid, het coördineren van acties en de effectiviteit daarvan, hetzij uit eigen beweging, hetzij op verzoek van de akkoordsluitende overheden. De voorbije jaren heeft de CGD een advies inzake cocaïne en een advies inzake het testen van illegale drugs uitgebracht.
6.1. Advies van de CGD inzake cocaïne Naar aanleiding van een vraag van de voorzitter voor een debat over het stijgend (en gewijzigd) gebruik van cocaïne, en de reacties vanuit de praktijk hierop, werd dit punt in 2008 geagendeerd op de vergaderingen van de CGD. In juni werden de VAD, Fédito Bruxelles en Wallonne en Federaal Wetenschapsbeleid (FWB) uitgenodigd. Het secretariaat van de CGD had hiervoor een nota voorbereid die als basis diende voor de discussie. De vertegenwoordigster voor FWB heeft er eveneens de studie over de metabolieten van cocaïne in het Belgisch afval-en oppervlaktewater voorgesteld. Ook tijdens de volgende vergaderingen van de CGD in 2008 werd deze problematiek verder besproken. Tijdens deze vergaderingen kwam onder meer het gebrek aan 18
Casselman, J., De Ruyver, B., Pelc, I. (2004). La politique des drogues en chiffres : étude des acteurs concernés, des dépenses publiques et des populations atteintes. Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
82
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
cijfermateriaal (zeker voor wat betreft bepaalde doelgroepen en milieus) aan bod. Ook werd er op gewezen worden dat het probleem niet mag worden gebanaliseerd en dat het daarom belangrijk is te benadrukken dat het gebruik van cocaïne schadelijk is voor de gezondheid. Tevens werd nagedacht over de nood aan een gedifferentieerde aanpak inzake preventie en behandeling van de verschillende soorten gebruikers, de nood aan een degelijke vorming van de artsen i.v.m. het gebruik van stimulerende middelen en over de rol/impact van de media ter zake. De CGD heeft beslist een advies te formuleren rond de cocaïneproblematiek, zoals zij hiertoe gemandateerd is door het protocolakkoord. Het advies werd meermaals aangepast conform de opmerkingen die door de leden van de CGD of door de experten werden geuit, en het werd uiteindelijk goedgekeurd door de CGD in december. Begin 2009 werd onderstaand advies officieel verstuurd naar de leiders van de federale Regering en de deelregeringen. ADVIES VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS INZAKE COCAINE Volgens het jaarverslag van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (2007) is in veel Europese landen een stijging te zien van het aantal behandelaanvragen voor cocaïnegebruik. Cocaïne staat nu – na cannabis - in Europa op de tweede plaats van de illegale drugs waarvoor een behandeling gevraagd wordt. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs oordeelde dat het belangrijk was om zich over het onderwerp te buigen met het oog op eventuele beleidsmaatregelen. 1.
INLEIDING
Eerst en vooral is het van belang eraan te herinneren dat het de norm is om niet te gebruiken en dat cocaïnegebruik de gezondheid schade toebrengt. De effecten van het product zijn niet alleen afhankelijk van de dosis, de gebruiksfrequentie en de gebruikswijze, maar ook van het individu, van zijn psychische toestand, zijn persoonlijkheid, zijn gemoedsgesteldheid en zijn verwachtingen ten aanzien van het product. Regelmatig gebruik van cocaïne kan leiden tot een fysieke en psychologische afhankelijkheid. Doorgaans wordt cocaïne meerdere keren versneden om het handelsvolume te verhogen (amfetamines, lokale verdovende middelen, suikers, maagzout, aspirine, paracetamol, cafeïne, …). Onversneden cocaïne heeft de volgende uitwerkingen op de gezondheid: • risico op ademhalings- of longproblemen • risico op hartritmestoornissen en hartvermoeidheid • risico op neurologische stoornissen • risico op psychologische stoornissen (verstoorde affectiviteit, verstoorde gemoedsgesteldheid, geheugenstoornissen, hallucinaties, paranoia, gevoel van achtervolging, depressie, …) • risico op achteruitgang van de levensstijl (relationele, financiële, sociale problemen, …). Men moet weten dat cocaïne ons lichaam geen extra energie geeft, maar wel een subjectief gevoel van extra energie lijkt te geven. Cocaïne stimuleert integendeel de hersenen om meer energie vrij te maken dan gewoonlijk. Indien het gebruik herhaald wordt, dan raakt ons lichaam uitgeput.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
83
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
2.
EPIDEMIOLOGIE
OP HET VLAK VAN GEBRUIK: Wat het gebruik in 2000 bij de algemene bevolking betreft, was uit een studie19 gebleken dat 8,2% van de volwassenen tussen 18 en 55 jaar minstens één keer in hun leven geëxperimenteerd hadden met cocaïne. 2,7% van de respondenten van deze studie hadden cocaïne gebruikt tijdens de 12 maanden die aan de studie voorafgingen. De gemiddelde leeftijd voor het eerste gebruik was 21 jaar. Uit het rapport 2006 « Belgian National Report on Drugs » van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid blijkt dat 10% van de mensen die de vzw Modus Vivendi aantrof in recreatieve settings (het uitgaansmilieu), tijdens de voorbije maand cocaïne hadden gebruikt. Het onderzoek « Partywise » van de VAD laat eveneens een stijging van het gebruik in recreatieve settings zien tijdens het voorbije jaar (11,3% in 2003 tegenover 17,1% in 2007). In 2006 spoten in de Vlaamse Gemeenschap 64,4% van de mensen uit een spuitenruilprogramma cocaïne en nam 50% eveneens crack. OP HET VLAK VAN BEHANDELAANVRAGEN: Het « Belgian National Report on Drugs » 2007 geeft aan dat volgens de gegevens van het Waals Gewest en het Vlaams Gewest cocaïne in 2004 de tweede stof, na opiaten, was waarvoor men een behandeling vroeg. Cocaïne vertegenwoordigde 17% van de behandelaanvragen in de residentiële hulpverlening en 10% van de behandelaanvragen in de ambulante hulpverlening. 63% van de mensen die een behandeling voor cocaïne vroegen, gebruikten dagelijks. Bovendien wijzen alle cijfers uit datzelfde rapport van 2006 op een stijging de laatste jaren van de geregistreerde behandelaanvragen in verband met cocaïne in ons land: in de MPG20 nam het aantal mensen dat opgenomen is met een primaire of secundaire diagnose voor misbruik of afhankelijkheid van cocaïne tussen 1997 en 2006 sterk toe. Bovendien stelt men vast dat 10,6% van de patiënten van de MSOC’s uit het Vlaams Gewest in 2003 voornamelijk hulp zochten voor cocaïne, tegenover 5,9% in 2000. CONCLUSIE: Deze gegevens zijn echter onvoldoende om een duidelijk beeld te krijgen van de problematiek: de recente gegevens waarover men beschikt, hebben immers enkel betrekking op behandelaanvragen in gespecialiseerde centra. Een deel van de gebruikers zit niet in deze cijfers vervat, namelijk de goed geïntegreerde gebruikers die geen zorgvrager zijn, ook al gebruiken ze regelmatig. Bovendien gaan veel cocaïnegebruikers naar hun huisarts en zijn ze niet opgenomen in de statistieken. We stellen vast dat deze gebruikers om hulp beginnen te vragen wanneer de psychologische afhankelijkheid bijzonder groot wordt en hun gebruik sociale gevolgen begint te hebben. Er kan echter een lange periode zitten tussen het begin van het gebruik en het begin van de problemen. Deze gebruikers zullen bovendien veeleer geneigd zijn om zich tot hun behandelende geneesheer te wenden in plaats van naar gespecialiseerde centra te gaan. Ze beschouwen zichzelf immers niet als drugsverslaafden maar als occasionele, recreatieve of regelmatige gebruikers die in bepaalde periodes de controle kunnen verliezen over hun gebruik. 19 20
Patesson, R., Steinberg, P. (2000). Enquête sur les Belges et les drogues. Rodin Stichting Minimale Psychiatrische Gegevens: registratie van de behandelingen in algemene ziekenhuizen, psychiatrische ziekenhuizen, initiatieven van beschut wonen en psychiatrische verzorgingstehuizen
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
84
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
3.
PREVENTIE/INTERVENTIE IN EEN VROEG STADIUM
Er bestaan een aantal initiatieven op het vlak van primaire preventie, maar wat preventie betreft, ligt de moeilijkheid in het feit dat cocaïnegebruik vaak niet dagelijks is. Men gebruikt vooral tijdens het weekend – wanneer men geld heeft – maar de fasen komen dichter bij elkaar te liggen, ook al gebeurt dit geleidelijk. Zo kan men lange tijd niet meer gebruiken en dan weer beginnen, in compulsieve fasen. Deze mensen beschouwen zichzelf dus niet als afhankelijk en voelen zich niet aangesproken door de klassieke preventieboodschappen. Voor dit gebruikersprofiel (recreatieve gebruikers) kan men vooral aan risicobeperking doen teneinde niet-problematische gebruikers informatie te geven en hulpmiddelen aan te bieden om te voorkomen dat hun gebruik tot grote sociale gezondheidsproblemen leidt zoals sociale uitsluiting, verslaving, aids- en hepatitisbesmetting, risicozwangerschappen, overdosissen enz. Toch is er heel wat werk te verrichten op het vlak van preventie, want het cocaïnegebruik lijkt momenteel wat te worden gebanaliseerd. Er moet dus aan herinnerd kunnen worden dat het de norm is om niet te gebruiken. Wat dit betreft, hebben de media een belangrijke rol te vervullen, onder andere bij de verspreiding van beelden van en informatie over cocaïnegebruik. In elk geval zou cocaïnepreventie geïntegreerd moeten worden in de algemene drugpreventie, d.i. op het niveau van de hele bevolking. Een aantal online-interventies (zelftest en onlinehulp) toonden al positieve en bemoedigende resultaten voor de toekomst. 4.
BEHANDELING
Aangezien veel cocaïnegebruikers zich niet als afhankelijk beschouwen, zijn ze meer geneigd om naar hun huisarts te gaan in plaats van naar een gespecialiseerd centrum. Toch staan huisartsen vaak machteloos tegenover deze problematiek. Er bestaat immers geen duidelijke gedragslijn die moet worden gevolgd bij de behandeling van problematisch gebruik en afhankelijkheid van cocaïne. In 2007 toonde een studie21 immers aan dat er weinig interventies zijn op het vlak van psychosociale follow-up waarvan de effectiviteit wetenschappelijk bewezen is. Bovendien heeft tot op heden geen enkel onderzoek kunnen aantonen dat de ene methode doeltreffender zou zijn dan de andere. Individuele therapie, groepstherapie en hervalpreventie zouden echter doeltreffende methodes zijn bij de behandeling van problemen in verband met cocaïnegebruik. Er moet worden opgemerkt dat de meeste methodes voor psychosociale follow-up zeer algemeen zijn en betrekking hebben op de behandeling van problemen in verband met het gebruik van eender welke pyschoactieve stof. Deze methodes zijn dus niet specifiek gericht op problemen in verband met cocaïnegebruik. Wat vooral essentieel is bij een therapeutische behandeling, is dat de sessies regelmatig plaatsvinden, elkaar kort opvolgen - vooral in het begin van de behandeling –en dat de behandeling op lange termijn gezien wordt. Een aantal gedragsgerichte therapieën zoals « cue exposure », « community reinforcement approach » en « contingency management » lijken voldoende ontwikkeld om als veelbelovend en efficiënt beschouwd te kunnen worden. De bekomen resultaten zullen dus aan een analyse moeten
21
Sabbe, B., Broekaert, E., Pham, T., Vanderplasschen, W. (2007). Evidence-based werken in de verslavingszorg: een stand van zaken. Federaal Wetenschapsbeleid.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
85
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
worden onderworpen en men zal de beschikbaarheid van eventuele bewijzen van een gegronde doeltreffendheid moeten opvolgen. Ook op farmaceutisch vlak is er geen specifiek geneesmiddel tegen cocaïneverslaving, noch enig substitutiemiddel, beschikbaar. Niettemin kan gebruik worden gemaakt van de huidige neuroleptica of antidepressiva in combinatie met een (psycho)therapeutische aanpak. Problemen inzake cocaïnegebruik moeten dus op een globale manier worden aangepakt, en deze aanpak verschilt sterk van wat gedaan kan worden voor bijvoorbeeld opiaten. Bovendien kan het bij de behandeling interessant zijn om een onderscheid te maken tussen verschillende risicogroepen cocaïnegebruikers: • personen die (zeer) occasioneel gebruiken: zij die af en toe gebruiken om een leed te compenseren, om te blijven functioneren (bv.: om stress te overwinnen, …); • personen die regelmatig gebruiken, en eventueel afhankelijk zijn, maar geen bijbehorende psychologische of psychiatrische problemen hebben; • personen die regelmatig gebruiken, en eventueel afhankelijk zijn, en die wel één of meerdere bijbehorende psychologische of psychiatrische problemen hebben. Voor deze derde groep is het van fundamenteel belang tegelijk de psychologische of psychiatrische problemen te stabiliseren wanneer men overgaat tot de behandeling van de afhankelijkheid. 5.
ALGEMENE CONCLUSIES EN ADVIES
Gelet op al deze elementen geeft de Cel Gezondheidsbeleid Drugs de volgende adviezen: •
Er zouden op regelmatige basis meer gegevens verzameld moeten worden m.b.t. cocaïnegebruik bij de algemene bevolking, en in het bijzonder bij bepaalde specifieke doelgroepen (volwassenen tussen 25 en 35 jaar), en m.b.t. de profielen van deze gebruikers en hun gebruiksgewoonten. Het kan ook belangrijk zijn om de trends op lange termijn, en meer bepaald de gevolgen van gebruik op jonge leeftijd, in te schatten. Tot slot kan het interessant zijn om de mogelijke methodes te evalueren om gegevens inzake gebruik bij de algemene bevolking in te zamelen. Toch is het van belang om in aanmerking te nemen dat het niet gemakkelijk is om een optimale inschatting te maken van de gebruiksprevalentie. Bij enquêtes maken veel gebruikers immers niet altijd hun gebruik bekend, en zich baseren op het aantal behandelaanvragen is niet altijd verstandig aangezien de meeste cocaïnegebruikers pas in een vergevorderd stadium een behandeling vragen, wanneer de gevolgen te belangrijk worden.
•
Aangezien we denken dat een bepaald type gebruiker (de recreatieve gebruikers) niet naar de gespecialiseerde centra gaat wanneer zijn gebruik problematisch wordt, zou het nuttig zijn om er bij behandelende geneesheren naar te informeren of deze gebruikers veeleer bij hen aankloppen, en in welke mate. Is dit het geval, dan zou het bovendien nuttig zijn om deze artsen aan te leren hoe ze problemen in verband met het gebruik van stimulerende middelen moeten aanpakken, want de aanpak hiervan verschilt sterk van die voor opiaten.
•
Teneinde duidelijker gedragslijnen te hebben die moeten worden toegepast in geval van problemen met cocaïnegebruik, is het van belang om de projecten voor de toepassing en de evaluatie van specifieke zorgmodellen te ondersteunen en op te volgen, en ook te kijken naar wat in het buitenland op dit vlak gerealiseerd wordt.
•
Het lijkt wenselijk om naar de algemene bevolking/de niet-gebruikers toe de duidelijke boodschap te geven dat niet gebruiken de norm is en gebruiken de gezondheid schade - Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
86
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
toebrengt. Naar gebruikers uit het uitgaansmilieu toe of andere regelmatige gebruikers die hun gebruik niet als problematisch beschouwen, zal deze boodschap niet aanslaan. De nadruk dient vooral te liggen op het beperken van de risico’s. Programma’s voor risicobeperking zouden moeten worden ontwikkeld en ondersteund, zoals interventies in recreatieve settings (het uitgaansmilieu) om de gebruikers op de plaats zelf van gebruik te informeren, specifieke opvangplaatsen en infopunten voor recreatieve gebruikers die zichzelf niet in een klassiek gespecialiseerd centrum zien, en voor deelnemers aan een spuitenruilprogramma, waardoor niet alleen aids- of hepatitisbesmetting kan worden voorkomen, maar spuiters, die vaak zeer gemarginaliseerd zijn, ook voor het eerst in contact kunnen komen met het sociaal-sanitaire zorgnetwerk. Cocaïnepreventie zou altijd geïntegreerd moeten worden in de algemene drugpreventie, d.i. op het niveau van de hele bevolking. •
Teneinde cocaïnegebruik te denormaliseren, zouden de media ook een expliciete ethiek moeten aannemen waarbij de verspreiding van beelden waarop het gebruik van cocaïne voorkomt, beperkt wordt.
6.2. Advies van de CGD inzake het testen van illegale drugs Begin 2009 heeft de VAD een voorstel tot pilootproject betreffende het organiseren van drugtesten binnen de alcohol-en drugsector voorgelegd aan de federale Minister van Volksgezondheid. Het is immers de federale minister van Volksgezondheid die bevoegd is om een toestemming te verlenen voor het transport van de stalen illegale drugs (die getest moeten worden) naar het laboratorium. Naar aanleiding van dit projectvoorstel vroeg Minister Onkelinx het advies van de CGD rond het organiseren van het testen van illegale drugs. Dit werd voor de eerste maal geagendeerd in mei 2009, maar kon pas later ten gronde besproken worden omwille van de verkiezingen die plaatsvonden in juni. Tijdens de vergadering van september werd gevraagd dat VAD haar projectvoorstel nader zou toelichten. Tevens werd het woord verleend aan Modus Vivendi aangezien zij reeds enkele jaren ervaring hebben met een “gelijkaardig” project “Action de réduction des risques incluant une analyse sur site et en laboratoire de pilules vendues comme de l’ecstacy”. Niettegenstaande beide projecten erop gericht zijn de risico’s verbonden aan het druggebruik (bad trips, overdoses, ongevallen, sexuele risico’s,…) te verminderen, zijn de doelgroep en methodologie van de twee projecten toch heel verschillend. Beide projecten hebben tot doel de kennis, attitude en het gedrag van druggebruikers te verbeteren door hen beter zicht te doen krijgen op de samenstelling van hun drug. Door het geven van (preventieve) tips en door het meer bespreekbaar maken van de risico’s van (bij)gebruik wil men de gezondheid van de gebruikers bevorderen. Tevens wil men op die
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
87
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
manier de gebruikers leren kritischer te leren omgaan met (dealers van) produkten. Meer algemeen denkt men op die manier ook beter zicht te krijgen op de drugmarkt. In tegenstelling tot het project van Modus Vivendi, dat zich richt tot de recreatieve druggebruikers (o.m. via mobiele equipes tijdens festivals), richt het projectvoorstel van VAD zich naar die gebruikers die al in behandeling zijn bij een (gespecialiseerd) hulpverleningscentrum. Bij beide projecten kan op vraag van de gebruikers (of hun omgeving) een staal van het produkt overgebracht worden naar het laboratorium voor een (grondige) analyse van de samenstelling ervan. De informatie betreffende de samenstelling van het middel wordt later dan meegedeeld aan de gebruiker tijdens een gesprek met de gezondheidswerker. Naar aanleiding van beide presentaties kregen de leden van de CGD de gelegenheid om vragen te stellen of opmerkingen te formuleren betreffende het organiseren van drugtesten. Door de veelvuldige besprekingen van het advies, zou pas begin 2010 een finaal advies bezorgd kunnen worden aan de Federale Minister van Volksgezondheid, zodat zij zich mede hierop kan baseren om een beslissing te nemen m.b.t. de goedkeuring van het transport van de stalen. Het is evenwel aan de bevoegde communautaire en regionale overheden om, rekening houdend met de aanbevelingen die in dit advies opgenomen zijn, te beslissen of zij deze pilootprojecten wensen te financieren. De leden waren akkoord om uitsluitend deze elementen op te nemen, waarover een consensus bestaat. Onderstaand advies is finaal een compromis, dat rekening houdt met de verschillende gevoeligheden, maar waarin de basis uitgewerkt en behouden werd. ADVIES VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS INZAKE HET TESTEN VAN ILLEGALE DRUGS Op vraag van de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid brengt de Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD) volgend advies uit over twee projecten inzake het testen van illegale drugs in België. 1.
INLEIDING
De Cel Gezondheidsbeleid Drugs merkt op dat het testen van illegale drugs vooral beschouwd moet worden als een initiatief in het kader van schadebeperking of harm reduction. Algemeen genomen schrijft het testen van illegale drugs zich in in het kader van de federale beleidsnota drugs van januari 2001, namelijk door middel van “een vermindering van fysieke en psychosociale problemen”. De Gemeenschappelijke Verklaring “Een globaal en geïntegreerd drugsbeleid voor België”, die goedgekeurd werd door de Interministeriële Conferentie Drugs van 25 januari 2010, vermeldt risicobeperking als één van de pijlers van het Belgische drugsbeleid. Deze Verklaring vermeldt eveneens het Early Warning System (EWS). Dit systeem maakt het mogelijk om nieuwe tendensen op het vlak van het druggebruik alsook de samenstelling van gebruikte middelen te identificeren, en moet zich hierbij baseren op de resultaten van de analyses
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
88
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
die regelmatig uitgevoerd worden op stalen die zowel afkomstig zijn van justitie als van actoren en gebruikers op het terrein. Het testen van illegale drugs situeert zich eveneens in de logica van het beleid van andere Europese landen, gezien het bestaan van diverse initiatieven rond drugtesting in onze buurlanden zoals Zwitserland en Nederland. 2.
OVERZICHT VAN DE INITIATIEVEN IN BELGIE
2.1
Testing in de Franse Gemeenschap : Modus Vivendi
Dit project richt zich specifiek naar de gebruikers van ‘nieuwe’ drugs. Het werd op touw gezet in de hele Franse Gemeenschap met mobiele harm reduction equipes in het festivalmilieu en met een vaste informatieplaats. Dit initiatief volgde op het gunstig advies van 2003 van de CGD. De initiatieven betreffende risicobeperking van het gebruik van nieuwe drugs die in het kader van dit project genomen zijn, omvatten verschillende luiken waaronder de informatie over de risico’s die verbonden zijn aan het gebruik en de gebruikswijzen, de informatie over de inhoud van de substanties, de verdeling van water, van voorbehoedsmiddelen, de “begeleiding” van “bad trips” en de doorverwijzing naar de therapeutische sector. Betreffende de drugtesten : De methodiek waarvoor geopteerd werd door de projectverantwoordelijken van het project, dat gesubsidieerd werd door de Franse Gemeenschap, maakt gebruik van twee technieken : (a) het on site testen door middel van teststrips - de ‘test Marquis’ genoemd - en (b) de analyse in een laboratorium door gaschromatografie met massaspectometrie. De verzamelde informatie wordt gebruikt voor de uitbouw van een database waarin de karakteristieken van de aangetroffen substanties opgenomen worden. Concreet werden analyses van substanties uitgevoerd tussen 2005 en 2006 in de lokalen van Modus Fiesta, in tenten tijdens grote festivals in de Franse Gemeenschap en in Doornikse megadancings (in samenwerking met de stad Bergen). In de megadancings werd geen enkele test ter plaatse afgenomen ; de verzamelde stalen werden geanalyseerd in een laboratorium. Algemeen genomen worden, bij de communicatie van de resultaten, de gebruikers herinnerd aan de risico’s die verbonden zijn aan de producten (MDMA, amfetamines enz.), de gebruikswijze (waaronder de mengelingen), en het illegale karakter van het gebruik. De test Marquis heeft beperkingen: zij geeft enkel een indicatie over de inhoud van sommige middelen. Deze informatie wordt meegedeeld aan de gebruiker. De resultaten van de analyses in het laboratorium zijn ten vroegste na 24 uur beschikbaar. De communicatie hiervan aan de gebruiker biedt ook de gelegenheid voor een tweede contact waarbij algemene en meer nauwkeurige informatie opnieuw meegedeeld wordt. Indien de substantie die geanalyseerd werd in het laboratorium uitzonderlijk gevaarlijk is, of nieuwe bestanddelen bevat, wordt dit bericht ruimer verspreid naar intermediairen, de media en de druggebruikers. Het geheel van de resultaten van de analyses in het laboratorium wordt overgemaakt aan het Belgisch Focal Point van het Reitox Netwerk dat zich bevindt in het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV). De vragen tot behandeling van de psycho-medico-sociale problemen worden overgemaakt aan de gespecialiseerde of algemene diensten in de sector. Volgens het rapport van 2006 van de vzw Promes van het Institut de Santé publique van de ULB richt dit project zich vooral tot doelgroepen die niet gemakkelijk bereikbaar zijn via het bestaande zorg- en hulpverleningsnetwerk, en jongeren in het bijzonder. Het heeft voornamelijk betrekking op uitgaansmilieus waar de gebruikers zichzelf niet echt als problematische gebruikers
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
89
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
beschouwen. Zij zijn over het algemeen geïntegreerd in de samenleving en zien er het belang niet van in zich naar gespecialiseerde centra te begeven. 2.2
Testing in vlaanderen: Vereniging voor alcohol en andere drugprolemen (VAD)
Het voorstel van pilootproject dat door de VAD werd ingediend, getiteld “Drugtesten binnen de alcohol- en drugsector” is een project dat gericht is op risicobeperking ten aanzien van gebruikers die in contact zijn met een hulpverleningscentrum. Dit projectvoorstel werd in 2009 ingediend bij de federale Minister van Volksgezondheid. De VAD stelt voor dat na een voorbereidings- en evaluatiefase de middelen ter beschikking gesteld worden die nodig zijn voor het uitbouwen van een pilootproject inzake het testen van psychoactieve stoffen. In tegenstelling tot het project van Modus Vivendi richt dit project zich tot gebruikers die reeds in behandeling zijn of minstens in contact zijn met de hulpverlening. De doelgroep is dus verschillend van deze die door het project van Modus Vivendi beoogd wordt. In het projectvoorstel wordt bepaald dat preventiecentra en centra met een gespecialiseerde drughulpverlening in Vlaanderen geselecteerd worden om een snel antwoord te kunnen geven op de vraag van gebruikers om informatie te verkrijgen over de samenstelling van de psychoactieve middelen ten gevolge van bijvoorbeeld negatieve effecten die men waargenomen heeft tijdens het gebruik. In eerste instantie kunnen de gebruikers of hun omgeving onmiddellijk gedeeltelijke informatie verkrijgen over het belangrijkste bestanddeel van het product. Een sneltest geeft lacunaire resultaten weer ; de interpretatie hiervan hangt af van de persoon die de resultaten analyseert. Er wordt een vergelijking gemaakt met de database die hiertoe gecreëerd werd. In een tweede fase, op vraag van de arts en volgend op de resultaten van de sneltest, kunnen de gebruikers de exacte samenstelling van hun product kennen. Hiertoe stuurt de arts van het centrum een staal van het product naar het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid voor bijkomende analyses. Binnen een termijn van ongeveer een week wordt de samenstelling van het product opgenomen in een database. De arts van het gespecialiseerd centrum krijgt de gevraagde feedback hierover en koppelt vervolgens de informatie over de samenstelling van het product en de gevaren die gepaard gaan met het gebruik ervan terug naar de gebruiker. Indien het pertinent lijkt wordt het EWS gewaarschuwd. Het doel van dit pilootproject is te bepalen hoe de informatie betreffende de samenstelling van het geanalyseerde middel teruggekoppeld wordt naar de gebruiker (welke informatie dient overgemaakt te worden zodat bij de gebruiker niet de indruk opgewekt wordt dat hij “veilig” kan gebruiken) en hoe deze informatie verder zijn gebruik zal beïnvloeden. Dit project zou eveneens moeten toelaten om nieuwe tendensen op het gebied van gebruik van illegale drugs aan het licht te brengen. Het project heeft ook als doel de gezondheid van de patiënten van het centrum te bevorderen door een duidelijke en eenduidige berichtgeving over het gebruik en over de risico’s betreffende de aard van het geanalyseerde middel. De mate waarin de gezondheidswerker zijn behandeling aanpast aan het gebruik van de patiënt is een andere centrale onderzoeksvraag van dit project.
3.
OVERZICHT VAN DE EUROPESE SITUATIE INZAKE HET TESTEN VAN ILLEGALE DRUGS EN STUDIES IN DIT DOMEIN
3.1.
de Europese situatie
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
90
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
In Oostenrijk bestaat er geen nationaal beleid in dit domein. De stad Wenen heeft sinds 1997 het testen van illegale drugs geïntegreerd in haar officiële drugsbeleid. De organisatie ‘Check It’ voert on site analyses uit met de steun van de lokale overheden en de politie (www.checkyourdrugs.at). Frankrijk beschikt niet over een specifieke wet op het gebied van het testen van illegale drugs. Het bezit van illegale drugs is strafbaar maar het testen is toegelaten voor preventieve doeleinden. Niettemin zijn volgens een studie van de VAD van 2007 de tests die een onmiddellijk resultaat geven verboden sinds 2004. Het project SINTES (Système d’Identification National des Toxiques et Substances) alsook andere organisaties zoals Médecins du Monde, Techno Plus, Keep-smiling, worden gesubsidieerd door de regering. Alle types drugs, en dus niet alleen synthetische producten, worden getest. Het verzamelen van de stalen gebeurt on site en in hulpverleningscentra. Vervolgens worden testen uitgevoerd in het laboratorium (geen testen met onmiddellijk resultaat voor de gebruiker). In Duitsland, meer bepaald in Berlijn en Hannover, vinden sinds 1995 drugtesten plaats. Het testen van illegale drugs is legaal sinds maart 1999. In Nederland verenigt het project DIMS (Drug Information and Monitoring System) meer dan twintig projecten in een nationale coördinatie. Drug testing bestaat sinds de jaren 1990 en maakt integraal deel uit van het drugsbeleid van de regering. Volgens de site van het TRIMBOS-instituut : Er bestaan een dertigtal centra die verdeeld zijn in twee groepen ; de eerste omvat de centra waar het mogelijk is om direct een test uit te voeren, de tweede omvat ‘inleverpunten‘ vanwaar de stalen onmiddellijk naar een laboratorium verstuurd worden. Wanneer de substantie onmiddellijk in een centrum getest wordt, wordt enkel een indicatie van de samenstelling weergegeven. De substantie wordt vervolgens vergeleken met deze die geregistreerd is in een nationaal bestand (grootte, kleur, vorm, enz). Indien de substantie niet opgenomen is in het bestand wordt een test in een laboratorium uitgevoerd. Dit dispositief heeft enkel betrekking op pillen. De resultaten van een test in een laboratorium worden verkregen binnen een termijn van één week (2 à 4 voor wat betreft GHB). De gebruikers mogen niet vragen om meer dan drie stalen gelijktijdig te testen. Er bestaan meerdere internetsites over het thema pilltesting ten behoeve van de bevolking, zoals drugsinfo.nl, drugenuitgaan.nl, erowid.org. Sinds 1999 zijn er geen on site initiatieven meer genomen. In Spanje voert Energy Control sinds 1997 analyses uit on site en in laboratoria. De lokale overheden en de politie aanvaarden hun activiteiten. Er bestaat geen nationaal beleid in dit domein. In Italie is het on site testen illegaal ; alleen de analyses uitgevoerd door de overheden in laboratoria zijn toegelaten. Desalniettemin zijn er meerdere organisaties voorstander van het testen van illegale drugs (gruppo abele, fuorilugo). Zwitserland (Safeparty.ch). Sinds 2001 heeft de stad Zurich een « Drug-Checking » uitgebouwd. De gebruikers beschikken over twee opties. Hij kan zich naar een DIZ (Drogeninformationszentrum) begeven waar de openingsuren heel beperkt zijn, of hij kan zich tot een mobiele « drug checking » richten (dergelijk initiatief wordt 10 keer per jaar georganiseerd) en ontvangt snel informatie. De mobiele test is minder betrouwbaar dan de test in een laboratorium.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
91
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Om gebruik te kunnen maken van deze dienst moet men in contact zijn met een gespecialiseerde persoon en een anonieme vragenlijst invullen. Het doel van het gesprek is na te denken over het gebruik en de persoon te oriënteren naar een hulpverleningscentrum. De eerste initiatieven inzake pill testing werden in Zwitserland in 1996 gerealiseerd door de vereniging Eve&Rave die functioneert volgens het opvoedingsmodel door de peers. Het testen van illegale drugs is legaal van zodra contact opgenomen werd met een gespecialiseerd centrum. Dit initiatief richt zich niet tot personen die in behandeling zijn. 3.2.
De studies over dit onderwerp
Volgens een studie van 2001 van het EMCDDA, uitgevoerd in samenwerking met CHECKIT (Oostenrijks pilltesting programma) met betrekking tot ecstasy, wordt dit type van programma gunstig onthaald bij de gebruikende doelgroep. Nog volgens deze studie lijken de resultaten van pilltestingprogramma’s aan te tonen dat de gebruikers beter geïnformeerd zijn en dat er een toename is van bewuster gebruik. Er wordt eveneens gemeld dat deze programma’s het gebruik van ecstasy niet stimuleren en in sommige gevallen het gebruik uitstellen of doen beëindigen wanneer haar samenstelling andere risico’s aangeeft dan deze die reeds gekend zijn door de gebruiker. Dit type van systeem kan dus een reële meerwaarde opleveren voor de gebruiker en het brede publiek, naar analogie met de spuitenruilprogramma’s. Het artikel van Benschop e.a. (2002) betreffende de betrokken initiatieven in drie steden, zijnde Amsterdam, Hannover en Wenen, vermeldt dezelfde conclusies. Wat betreft het testen van illegale drugs: het bereiken van doelgroepen die zich buiten de zorgcircuits bevinden, het meer volgen van adviezen op het vlak van de gezondheid wanneer deze worden gegeven in de context van pill testing, het toenemen van gezonder gedrag, het analyseren en monitoren van de drugsmarkt, het niet stimuleren van het gebruik en het aanbieden van een laagdrempelige toegang tot de zorg. Het testen van illegale drugs heeft ook nadelen. De VAD studie van 2003, en geactualiseerd in 2007, met als titel “Pill Testing|dossier” vermeldt onder meer een reeks tegenargumenten zoals een mogelijke toename van het druggebruik en het polygebruik, het gevoel van veilig te gebruiken, de verschillende visies die de gebruikers kunnen hebben op de finaliteit van het product (labelling), te beperkte informatie over de risico’s die inherent zijn aan het druggebruik, het gebruik van het systeem door dealers, een juridisch beschermde omgeving, de veelal beperkte informatie door de test, de tijd die nodig is om de volledige samenstelling te kennen, de prijs van de testen en het beperkt aantal beschikbare testen. We kunnen eveneens vermelden dat het testen van illegale drugs soms in contradictie is met volksgezondheidsbelangen en met de strijd tegen criminaliteit met name wanneer het gaat om on site activiteiten. De evaluatie uit 2005 van het pilootproject van Modus Vivendi werd, voor een groot deel, gerealiseerd door de VZW Promes van het Institut de Santé Publique van de ULB, die hiervoor het protocol ontwikkeld heeft. De resultaten van deze studie tonen op zeer algemene wijze aan dat de gebruikers, in het geheel, pilltesting als een waarschuwing en objectieve informatie hebben beschouwd. In geval van twijfel over de substantie rapporteren de testers méér gunstig gezond gedrag dan de niet-testers, zoals het stoppen van het gebruik, het zich informeren over de risico’s en het veranderen van leverancier. Niettemin blijkt dat diegenen die hun product niet getest hebben, algemeen genomen, geneigd zijn te gebruiken ongeacht de gevolgen, en dus weinig gemotiveerd zijn om te laten testen. De studie toont eveneens dat de testers de neiging hebben om méér te gebruiken dan de niet-testers indien de MDMA concentratie (het actieve bestanddeel van ecstasy) sterk is. Tenslotte informeren zowel de testers als de niet-testers zich weinig over de risico’s die men loopt ten gevolge van de MDMA concentratie. Overigens blijkt dat gebruikers weinig op de hoogte zijn van de risico’s die verbonden zijn aan het gebruik en aan het product in het algemeen.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
92
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Dit gebruik gaat dikwijls gepaard met alcohol en cannabisgebruik. De studie van de VAD uit 2007 toont aan dat de combinatie van XTC met andere legale of illegale drugs het meeste intoxicaties veroorzaakt. Samenvattend schijnt de studie aan te tonen dat pilltesting door de gebruikers algemeen goed beschouwd wordt als een waarschuwing. De studie toont eveneens dat risicobeperkende acties eveneens moeten worden verder gezet gelet op het gelijktijdig gebruik van alcohol, tabak en cannabis. Het rapport van Prevtech uit 2004 meldt eveneens dat de gebruikers weinig geïnformeerd zijn over de risico’s die aan hun gebruik verbonden zijn en hoofdzakelijk de informatie vertrouwen die door de dealer wordt geleverd. De studie van Tanner-Smith uit 2005 meldt daarenboven dat de geanalyseerde ecstasy tabletten dikwijls andere stoffen bevatten dan deze die men gewoonlijk terugvindt in dit type drug. 4.
SAMENVATTING VAN ERVARINGEN OP HET TERREIN EN ONDERZOEKSRESULTATEN
De CGD wenst de aandacht te vestigen op de voor- en nadelen van het testen van illegale drugs. 1.
Het testen van illegale drugs laat een beter begrip en een betere aanpak toe van stijlen van druggebruik en van de samenstelling van producten. Die twee aspecten worden als een belangrijke kwestie gezien op het vlak van de volksgezondheid.
2.
Het EWS, dat geactiveerd wordt wanneer verdachte producten tijdens een druganalyse geïdentificeerd worden, draagt bij tot een betere informatieverspreiding naar de druggebruikers en de algemene bevolking door middel van de waarschuwingsboodschappen. Het gaat bovendien om analyses van stalen, die deels van de druggebruikers komen en dus van de laatste schakel in het circuit. Met andere woorden: het gaat om analyses van het finale product. Het aantal geanalyseerde stalen zou ook moeten toenemen, zodat de beschikbare informatie voor het EWS groter wordt. Het testen van illegale drugs laat dus toe om de markt en het gebruik beter te begrijpen.
3.
Het testen van illegale drugs laat toe om in contact te treden met doelgroepen die wars zijn van het bestaande zorgaanbod.
4.
Het testen van illegale drugs laat aan professionele gezondheidswerkers een pedagogische aanpak toe, die gebaseerd is op het product zoals het door de gebruiker geconsumeerd wordt.
5.
Het testen van illegale drugs vermindert de risico’s die verbonden zijn aan het gebruik van psychoactieve middelen dankzij het contact met de professionele gezondheidswerker. Niettemin heeft dit aspect ook nadelen. Door het testen van illegale drugs kan de gebruiker een gevoel van veiligheid krijgen indien het geteste product geen gevaar bevat, bovenop het gevaar dat men al kent. Men moet erover waken dat het testen niet beschouwd wordt als een kwaliteitslabelling van een product.
6.
De kwaliteit en de betrouwbaarheid van de resultaten van de verschillende testmethodes zijn heel afhankelijk van de beschikbare instrumenten. Alleen de kwantitatieve methodes verstrekken voldoende informatie. Niettemin zijn deze kwantitatieve methodes duur en tijdsrovend. Ze kunnen ook niet on site uitgevoerd worden.
7.
Het testen van illegale drugs kan bij de gebruikers en de publieke opinie het gevoel opwekken dat het gevaar van drugs enkel schuilt in de kwaliteit ervan. Men is het erover eens dat de samenstelling van de substantie niet de enige factor is die een rol speelt, maar dat het profiel van de gebruiker ook een belangrijk aandeel heeft in de teweeggebrachte effecten. Het gebruik van illegale drugs betekent altijd een gevaar voor de gezondheid.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
93
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
5.
AANBEVELINGEN VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS
De Cel Gezondheidsbeleid Drugs formuleert noch over het project van Modus Vivendi, noch over het projectvoorstel van de VAD een advies in consensus. De individuele standpunten van de Ministers worden in punt 6 van dit advies toegevoegd. Niettemin vestigt zij – in consensus- de aandacht op volgende punten: 1.
Het is aangewezen dat bij de implementatie van elk pilootproject rekening gehouden wordt met de bovenstaande voor- en nadelen.
2.
Elk pilootproject dient zowel intern als extern geëvalueerd te worden, onder meer voor wat betreft de effecten van dergelijke initiatieven op de therapeutische relatie, de impact op het gebruik, op de kennis van de drugsmarkt,…
3.
Het is noodzakelijk dat de hulpverleners in het kader van het testen van illegale drugs bijzondere aandacht hebben voor de deontologische aspecten. Er dient bepaald te worden in welke mate de bijkomende informatie die verkregen wordt door middel van drugtesten geschikt is om gebruikt te worden om de behandeling aan te passen.
Met andere woorden, de CGD benadrukt het experimenteel karakter van de projecten en vindt het belangrijk dat rekening gehouden wordt met alle elementen die in dit advies vermeld zijn. Het is aan de bevoegde regionale- en gemeenschapsoverheden om, rekening houdend met de aanbevelingen, deze pilootprojecten goed te keuren en aan de federale Minister van Volksgezondheid om toelating te geven voor het transport van de illegale drugs. 6.
INDIVIDUELE STANDPUNTEN INZAKE HET TESTEN VAN ILLEGALE DRUGS
Dit deel bevat de standpunten van de Ministers, vertegenwoordigd in de Cel Gezondheidsbeleid Drugs, die zich hebben uitgesproken over de projectvoorstellen van VAD en Modus Vivendi inzake het testen van illegale drugs in België. 6.1.
Minister Vandeurzen (Vlaamse Gemeenschap)
“Project Modus Vivendi – methodiek testen op locatie” De Vlaamse Gemeenschap heeft zelf geen plannen om initiatieven rond drug/pill testing op locatie op te nemen in het Vlaams beleid. Pill testing is ook niet opgenomen in het Vlaams Actieplan tabak, alcohol en drugs 2009 -2015, dat vorig jaar is goedgekeurd door de Vlaamse Regering. De reden is niet dat we principieel gekant zijn tegen elke vorm van harm reduction. Harm reduction kan een effectieve aanvulling zijn van een gedifferentieerd preventiebeleid. Het feit dat de Vlaamse Gemeenschap al vele jaren op structurele wijze investeert in spuitenruilprogramma’s toont aan dat we in deze onze verantwoordelijkheid opnemen. Wij kennen ook de mogelijke voordelen van pill testing, zoals ze worden genoemd in de literatuur (verlagen van de drempel voor preventieve boodschappen, geloofwaardigheid verlenen aan organisaties, verzamelen van informatie over gebruik…), alhoewel we vragen hebben bij de stand van het onderzoek. Ons inziens zijn er meer en grotere evaluatiestudies nodig om deze effecten te onderbouwen. De voornaamste reden is wel dat voor de Vlaamse situatie de nadelen en risico’s van deze methodiek niet opwegen tegen de voordelen. We hebben het dan met name over de volgende nadelen:
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
94
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
−
De kwaliteit en de betrouwbaarheid van de resultaten van de verschillende testmethodes zijn sterk afhankelijk van de aard van de apparatuur. Alleen ‘kwantitatieve’ methodes zijn in staat om de verschillende actieve stoffen die in een staal zitten te herkennen en te kwantificeren. Deze kwantitatieve methodes zijn duur (100 à 150 euro per test), tijdrovend (minimum enkele dagen nodig voor resultaat) en lenen zich in praktische zin niet om te doen op locatie. Ze zijn dus in feite weinig klantvriendelijk. De kwalitatieve methodes die gebruikt worden om op locatie te testen (zgn ‘sneltesten’) zijn veel goedkoper en geven onmiddellijk resultaat, maar ze geven weinig, en moeilijk te interpreteren informatie. Daardoor geven ze een vals gevoel van veiligheid aan de gebruiker.
−
Pill testen creëren bij gebruiker en publieke opinie de (verkeerde) indruk dat het grootste probleem met drugs gelegen is in de ‘kwaliteit’ van het product, terwijl er minstens evenveel afhangt van de persoon die gebruikt en de manier van gebruiken. De ‘slechte’ samenstelling van illegale drugs is niet de enige factor die er voor zorgt dat mensen gezondheidsschade lijden. Combigebruik, oververhitting en uitdroging zijn bijvoorbeeld ook belangrijk. Illegaal druggebruik is altijd een risico, ook wanneer het product in kwestie niet is versneden met andere toxische stoffen.
−
Wanneer pill testing op locatie moet worden uitgebouwd volgens de regels van de kunst (getraind personeel, dure testen, dure apparaten…) dan is het erg kostenintensief. Daarnaast is het moeilijk om in te schatten hoe groot de vraag naar dergelijke testen zal worden op termijn, maar die is potentieel erg hoog. De kosteneffectiviteit is globaal gezien dan ook eerder laag, zeker als men het vergelijkt met andere mogelijke maatregelen die kunnen worden genomen op het vlak van preventie van gezondheidsschade door alcohol en drugs. In het Vlaams Actieplan is de optie genomen om bijkomende financiële beleidsruimte te investeren in het versterken van de capaciteit en de kwaliteit van preventieprogramma’s. Bestaande preventieactiviteiten afbouwen om het geld over te hevelen naar een nieuw project rond harm reduction is in die optiek al helemaal geen optie.
−
Het valt sterk te betwijfelen of er vandaag in Vlaanderen een draagvlak is voor deze methodiek. Dat geldt niet alleen voor de publieke opinie, maar ook voor de preventiewerkers en de drughulpverleners. Zelfs in de uitgaanssector bestaan er grote twijfels: zij gaan al jaren gebukt onder een negatief imago op het vlak van drugs, ondanks de preventieve inspanningen die ze hebben gedaan. Deze methodiek op grote schaal implementeren zou de indruk wekken dat dit allemaal geen zoden aan de dijk heeft gezet en dat iedereen in de uitgaanswereld drugs gebruikt. Wat niet het geval is.
Voor meer achtergrondinformatie verwijzen we naar het dossier “pill testing” dat in 2007 werd uitgegeven door de Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen. Voor alle duidelijkheid: de Vlaamse Gemeenschap betwist geenszins het recht van andere gemeenschappen om na afweging van de voor- en nadelen voor de eigen situatie tot een andere conclusie te komen, en wel dergelijke projecten te implementeren. Project VAD – testen in het kader van hulpverlening De Vlaamse Gemeenschap heeft er geen probleem mee dat er binnen een gezondheidssetting stalen van illegale drugs worden geanalyseerd, wanneer dit gebeurt onder de volgende voorwaarden: - Er is een duidelijke hulpverleningsrelatie met degene die het staal aanlevert, en de hulpverlener is een erkende professional.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
95
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
- Er is minstens een vermoeden dat het gaat om een substantie die extra schadelijk is (bijvoorbeeld omdat de cliënt zelf de onverwachte negatieve gevolgen van consumptie heeft ondervonden, of iemand uit zijn omgeving). - Er zijn transparante regels over de informatie die aan de cliënt wordt doorgegeven over de resultaten van de analyse. Deze moet kunnen worden aangewend in het kader van de hulpverleningsrelatie. Er kan hoe dan ook geen boodschap worden gegeven dat het gebruik ‘veilig’ is, wat ook het resultaat is van de analyse. - De resultaten vallen onder het beroepsgeheim van de hulpverlener en worden niet doorgegeven aan derden. - De analyses verlopen technisch gezien volgens de regels van de kunst, en de procedures voor het uitwisselen en registreren en verwerken van de gegevens zijn juridisch correct. We hebben er ook geen bezwaar tegen dat de informatie die op deze manier wordt verkregen als input wordt gebruikt in het bestaande Early Warning System. Het voorstel van de VAD dat op de Cel Gezondheidsbeleid Drugs werd besproken ligt grotendeels in lijn met deze voorwaarden, maar een aantal elementen ervan ook duidelijk niet: - Ook aan de omgeving van de cliënt wordt de mogelijkheid geboden om stalen te leveren. - Niet alleen hulpverlenende organisaties maar ook preventiediensten fungeren als aanspreekpunten en doorgeefluiken voor mensen die stalen willen analyseren. Deze laatste elementen zijn voor ons niet aanvaardbaar. We willen niet ontkennen dat in dit opzicht een vraag bestaat, maar het analyseren van stalen van gevaarlijke drugs op vraag van gebruikers of hun omgeving is voor ons geen opdracht van een preventiedienst. Aan de voorwaarden die hierboven worden opgesomd, kan niet worden voldaan in de context van een preventiedienst, en ook niet wanneer de aanvrager iemand anders is dan de gebruiker. De preventiedienst kan vragen in die zin natuurlijk wel doorverwijzen naar hulpverlening. We willen er ook op wijzen dat, zelfs wanneer aan de voorwaarden is voldaan, de communicatie over dit project zorgvuldig moet verlopen. De term ‘drugtesting’ en zeker ‘pill testing’ kan beter vervangen worden door ‘analyse van gevaarlijke stalen’. Zo niet loopt men het risico om verward te worden met initiatieven die op locatie (bvb op dansfeesten) aan gebruikers de gelegenheid geven om hun drugs te laten testen. Tenslotte: in het projectvoorstel is bij de financiering ook sprake van ‘eigen inbreng’. Daarmee wordt bedoeld dat de meewerkende organisaties een deel van dit project financieren uit hun ‘reguliere’ werkingskosten. Het moet dan wel duidelijk zijn dat ze daarvoor toestemming hebben van de financierende overheid in kwestie.” 6.2.
Minister Laanan (Franse Gemeenschap)
“Pill testings zijn een manier om de gezondheidsrisico’s te verminderen. 1.
Testings zijn een goede manier om het gebruikerspubliek en haar consumptiegedrag te benaderen (monitoring van nieuwe substanties en nieuw consumptiegedrag). De gebruikers in het feestmilieu staan argwanend tegenover de gespecialiseerde structuren, ze beschouwen zichzelf niet als toxicomaan en vrezen een oordeel over hun consumptie. Door hun vraag om
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
96
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
te testen is het mogelijk om de gebruikers bij het afleveren van de resultaten te informeren over de producten en advies te geven over het beperken van de risico’s. 2.
Testings hebben een pedagogische waarde. Praten over de risico’s uitgaand van een reëel product heeft meer impact dan als dat gebeurt vanuit een voorstelling ervan. De discussie laat toe om te beklemtonen dat er geen nulrisico bestaat. De drugtest beschouwt de gebruiker als een verantwoordelijk iemand, die in staat is om rekening te houden met de indicaties die hem worden gegeven over het product dat hij wil gaan gebruiken.
3.
Testings beïnvloeden het consumptiegedrag (geëvalueerd door Check it, het Oostenrijkse risico-reductieproject). Wanneer uit het resultaat van de pillentest blijkt dat er een gevaarlijke stof aanwezig is, dan gaat 2/3de van de mensen niet over tot de consumptie van de verdachte pil. Check it heeft vastgesteld dat het publiek zijn gebruiksgedrag aanpast in functie van de informatie die het krijgt.
4.
Testings dragen significant bij tot een Early Warning System (EWS). Drugtesten bieden de mogelijkheid om ter plaatse zelf een EWS-campagne te lanceren tegen het gebruik. Deze waarschuwingsboodschappen worden doorgaans goed geaccepteerd door de festivalgangers omdat ze uitgaan van de dienst die de testing uitvoert.
Het EWS op de plaats van consumptie geeft informatie over de stof die de gebruiker werkelijk consumeert (na transformatie en toevoeging van diverse excipiënten). Dit is in tegenstelling tot het EWS dat gebaseerd is op inbeslagnames door de douane waarbij de “bruto” producten worden geïdentificeerd. Gelet op de prioriteiten inzake verslaafdheden van het vijfjarenprogramma voor gezondheidspromotie van de Franse Gemeenschap, geconcretiseerd binnen het zogenaamde Plan Communautaire Opérationnel, vormen drugtesten een reële meerwaarde voor zover ze gepaard gaan met informatie, met waarschuwingsmaatregelen en met risicoverlagend advies naar het publiek toe. De toepassing van drugtesten is slechts legitiem als deze bijhorende inspanningen worden geleverd.” 6.3.
Minister Tillieux (Waals Gewest)
“Het testen van pillen in het uitgaansmilieu vormt één van de instrumenten die bijdragen aan het beperken van gezondheidsrisico’s. Dit testen moet, op dit moment, gerealiseerd worden binnen een duidelijk kader en als een experiment dat een externe evaluatie mogelijk maakt. Onderstaande argumenten staven deze positie. Eerst, en vooral, hebben de professionelen uit de sector een consensus bereikt over het feit dat het testen in het uitgaansmilieu een preventietool vormt, die toelaat een doelgroep te bereiken die zichzelf doorgaans niet definieert als een groep die om specifieke zorgen vraagt. Deze tool laat dus toe om de risico’s te beperken waaraan deze groep zich blootstelt. In meer specifieke termen tonen resultaten van recente studies en experimenten op het terrein de volgende meerwaarde van dit soort initiatieven in het uitgaansleven: 1. men bereikt een specifiek publiek dat wars is van het bestaande aanbod van diensten; 2. het vormt een gelegenheid aan de gebruikers een boodschap mee te geven die meestal als objectief ervaren wordt en die een waarschuwing in zich draagt; 3. het geeft informatie aan de gezondheidswerker over de effecten van sommige stoffen die gebruikt worden door de gebruikers. Op die manier geeft het informatie over tendenzen op de drugsmarkt;
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
97
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
4. het versterkt de Early Warning Systemen, die bijdragen aan een betere verspreiding van informatie naar druggebruikers en de algemene bevolking. Door deze meerwaarde draagt het testen in het uitgaansmilieu ontegensprekelijk bij aan een beleid van risicobeperking. Het is niettemin aangewezen om een secure evaluatie van het testen na te streven en te realiseren zodat zijn voordelen en nadelen kunnen bepaald worden. In dit stadium steunt het Waals Gewest aldus de verderzetting van de implementatie door de operator van deze tool als experiment in het uitgaansmilieu. Dit kan echter maar gesteund worden in de mate dat het testen gepaard gaat met een informatieverstrekking, het geven van een waarschuwing en adviezen. Finaal gaat het er om om het globale objectief te bereiken, met name, zonder twijfel, het beperken van de gezondheidsrisico’s.” 6.4. Minister Cerexhe (Cocof) “De Franstalige Gemeenschapscommissie is het volgende van mening: Gezien de brede consensus bij de beroepsbeoefenaars van de hulpverlenings- en zorgsector op het vlak van de verslaving in Franstalig België die wordt bewezen door twee documenten: -
Het gezamenlijke advies van de Waalse en Brusselse Fédito van 18 april 2005 waarin men van mening is dat « de testing het centrale deel vormt waarrond een ruimere voorziening voor de opvang, het informeren en oriënteren van de gebruikers van synthetische drugs opgebouwd is. Hierdoor is het contact mogelijk met een bijzondere categorie van gebruikers die zich toenemend bloot zou stellen aan een reeks van risico’s (dehydratatie, hartproblemen, verkeersongevallen,…) zonder deze doelgerichte preventie. »
-
De constitutieve nota van het platform voor de vermindering van de risico’s, dat is samengesteld uit verschillende Franstalige instellingen (Modus Vivendi vzw, de Waalse en Brusselse FEDITO, Liaison antiprohibitionniste, Liga van de Mensenrechten,…), waarin onder meer de kwestie van de toegang tot de informatie wordt toegelicht: « Opdat de druggebruikers hun risico’s betreffende het gebruik zouden kunnen verminderen, moeten ze over deze risico’s worden ingelicht. Deze informatie moet niet enkel worden gericht op de risico’s, maar moet passen in een ruimer kader waarbij rekening wordt gehouden met hun aanvraag. Zo moet deze informatie toegankelijk worden geschreven en op een manier worden gepresenteerd waarbij rekening wordt gehouden met de cultuur (of tegencultuur ?), de gebruikswijzen, het dagdagelijkse leven van de doelgroepen en waarbij dit alles wordt nageleefd: brochures over de producten, brochures over de gebruiken, brochures over de verschillende milieus (gevangenis, festiviteiten…), verspreiding van vroegtijdige waarschuwingsboodschappen bij het opduiken van producten die bijzonder gevaarlijk zijn voor de gezondheid, toxicologische analyse voor alle illegaal geconsumeerde producten. »
Gezien de resultaten van de kwantitatieve evaluatie die is verricht door Promes (Ecole de Santé Publique de l’ULB) betreffende het project “pill testing” van VZW Modus Vivendi ; (een kwalitatieve evaluatie zal binnenkort worden afgerond); Aangezien het momenteel geïmplementeerde project beperkt is tot een welbepaald doelpubliek – het feestmilieu – en is ontworpen als een benaderingsinstrument voor dit publiek dat zich a priori niet beschouwt als vrager van specifieke zorg (ongeveer 100.000 jongeren zouden betrokken zijn in de Franstalige Gemeenschap in België); Aangezien er een systeem is ingevoerd in Modus Fiesta (één van de activiteitenplaatsen van Modus Vivendi) om de doorverwijzing naar drie diensten die actief zijn op het vlak van verslaving te - Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
98
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
organiseren, die specifieke hulp en zorg aanbieden, met name het Project Lama, Enaden en InforDrogues; Aangezien het momenteel geïmplementeerde project bijdraagt tot de verplichting die voortvloeit uit Besluit 2005/387/JAI van de Europese Raad betreffende de informatie-uitwisseling, de evaluatie van de risico’s en de controle van nieuwe psychoactieve substanties, waarbij het Europese Early Warning System inzake de producten in omloop opgericht is; Aangezien de deelname van de festiviteiten aan het kwaliteitslabel Quality Nights, dat is ingevoerd door de Franstalige Gemeenschapscommissie, onder meer afhangt van de deelname aan de op die manier uitgewerkte waarschuwingscampagnes en dit teneinde fatale accidenten te vermijden; is de Franse Gemeenschapscommissie van mening dat de momenteel betrokken operator in staat moet worden gesteld om zijn actie voort te zetten, die momenteel in een experimentele fase wordt gevoerd; wenst de Franse Gemeenschapscommissie bovendien dat het WIV meer zou worden betrokken in de analyse van de producten en de gegevensverwerking, dit teneinde de efficiëntie van de voorziening te garanderen.” 7.
BIBLIOGRAFIE - www.democitydrug.org/safernightlife - www.trimbos.nl - www.safeparty.ch - www.checkyourdrugs.at - www.ofdt.fr - www.erowid.org - www.energycontrol.org - www.basic-network.org - www.eve-rave.net
- Benschop A., Rabes M., Korf D., « Pill testing, Ecstasy & prevention – A scientific evaluation in three european cities », Rozenberg Publishers, 2002. - carnet du risque n°45: Réduction des risques et analyses de pilules: Etats des lieux en Communauté française, 2005. - Houioux, G., Favresse, D., Desmet, P. & Piette, D. Réduction des risques avec analyse de nouvelles drogues de synthèse : évaluation, ULB Promes, 2006. - Prevtech, Drogues de synthèse : nouvelles tendances de consommations, 2004. - Tanner-Smith, E.E. (2005) Pharmacological content of tablets sold as “ecstasy”:Results from an online testing service. Drug and Alcohol Dependence 83 (2006) 247–254. - Kriener H. and col. An inventory of on-site pill-testing interventions in the European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, Lisbon, 2001 - Vereniging voor Alcohol-en andere drugproblemen, Pill Testing/ Dossier 2003 en 2007
7.
SAMENWERKINGSAKKOORDEN
7.1.
TDI Zie punt 1.1.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
99
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
7.2. TABAK Op de IMC van december 2006 werd het samenwerkingsakkoord tussen de federale staat, de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, de Franse Gemeenschapscommissie en het Waals Gewest over de bestrijding van het tabaksgebruik goedgekeurd. Dit akkoord werd door alle partijen ondertekend. In dit samenwerkingsakkoord wordt de samenwerking tussen de contracterende partijen geregeld om een aantal acties te ondernemen die betrekking hebben op de bestrijding van het tabaksgebruik. Er wordt ook een mechanisme van ‘cofinanciering’ ingesteld om deze acties te financieren. Conform de beslissing van de IMC van maart 2008 heeft de federale Minister van Volksgezondheid het advies van de Raad van State ingewonnen betreffende het voorontwerp van wet tot instemming met het samenwerkingsakkoord tabak. Het advies van de Raad van State werd begin september 2008 ontvangen22 en vervolgens gecommuniceerd aan de leden van de CGD. Aan de leden van de Cel werd gevraagd dat zij hun Minister zouden consulteren en hun standpunten over het advies en de verder te volgen procedure zouden meedelen aan de CGD. Het advies werd de voorbije periode dan ook meerdere malen geagendeerd op de CGD, maar zonder beslissing. Tijdens de IMC van september 2009 werd uiteindelijk afgesproken dat het samenwerkingsakkoord tabak herwerkt moet worden en dat daarin de opmerkingen van de Raad van State geïntegreerd moeten worden. Er werd tevens beslist dat het samenwerkingsakkoord uitgebreid wordt naar het volledige Fonds Verslavingen. De Vlaamse Gemeenschap neemt het initiatief om een nieuw ontwerp van samenwerkingsakkoord uit te werken. De CGD zal hierover in 2010 verder geïnformeerd worden.
22
Advies van de Raad van State met nr. 44.897/VR/V van 5 september 2008.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
100
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
IV.
EVALUATIE EN AANBEVELINGEN De evaluatie en de aanbevelingen worden geformuleerd op basis van : • de doelstellingen van het protocolakkoord, • de inhoud van dit document • de opmerkingen van de leden, • de aanbevelingen van het vorige driejaarlijks rapport.
1.
HET GEZONDHEIDSBELEID BETREFFENDE DRUGS Uit de voor de CGD beschikbare informatie blijkt dat de visies van de bevoegde overheden over de basisprincipes van een gezondheidszorgbeleid inzake psychoactieve stoffen grotendeels dezelfde zijn. Het gebruik van psychoactieve stoffen is voor alle betrokkenen essentieel een probleem van de volksgezondheid. Preventie (gezondheidspromotie) is hierin de eerste pijler gevolgd door behandeling en risico- en schadebeperking. De meeste aandachtspunten en uitdagingen voor de creatie van een geïntegreerd gezondheidszorgbeleid inzake drugs die in het vorige driejaarlijks rapport opgesomd werden, blijven ook nu nog van toepassing. De gezondheidszorg voor de doelgroep is uiterst gevarieerd. De bevoegdheden zijn niet altijd duidelijk afgebakend. Dit geldt in het bijzonder voor het rijke pallet aan preventiemodaliteiten, zoals geïndiceerde drugpreventie, peer-support, vroegdetectie, ... Ten tweede lijken de financieringsmodaliteiten voor preventie in de drie Belgische regio’s verschillend, gaande van meerjarige kaderovereenkomsten met overkoepelende organisaties tot jaarlijkse projectsubsidiëringen. Ook de zorgsector wordt geconfronteerd met tijdelijke overeenkomsten voor, onder meer, laagdrempelige zorgverlening en activiteiten inzake risico- en schadebeperking. Gemengde financieringen door meerdere overheden zijn legio. De financiering van deze activiteiten staat op die manier in contrast met deze van de residentiële opvang in klassieke verzorgingsinstellingen. Nochtans vervullen zij een essentiële aanvulling op de residentiële opvang. Het onderzoeken van méér juridische en financiële langere termijngaranties voor kernactiviteiten inzake preventie, laagdrempelige hulpverlening en risico- en schadebeperking lijkt dus wenselijk. Een volledige en afdoende spreiding van het aanbod is hierbij een bijkomend belangrijk aandachtspunt. Uit een consultatieronde met vertegenwoordigers van de sector is ook gebleken dat één van de prangendste problemen van de drughulpverlening zich situeert op het vlak van de crisisopvang. De crisiscentra beschikken niet langer over voldoende opvangcapaciteit.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
101
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
Ook de groeiende instroom van justitieel cliënteel naar de gespecialiseerde drughulpverlening stelt deze hulpverlening voor grote uitdagingen en capaciteitsproblemen. Hieruit kan evenwel niet zomaar geconcludeerd worden dat er bijkomend geïnvesteerd dient te worden in de crisisopvang, en de drughulpverlening in het algemeen, maar lijkt het minstens even belangrijk na te gaan of de organisatie van de drughulpverlening niet geoptimaliseerd kan worden, zodat eventueel vroeger en adequater ingegrepen kan worden ingeval van een problematiek van middelenmisbruik. De verbetering van het zorgtraject van de patiënt, door de creatie van zorgcircuits en netwerken, is dan ook méér en méér een doelstelling van de verschillende overheden. De rol van de eerstelijnsgezondheids- en welzijnssector hierin moet onderlijnd worden. Goede beleidsvoering heeft nood aan vergelijkbare epidemiologische gegevens, die lange termijn evoluties kunnen duiden. De gegevensverzameling vraagt verdere coördinatie en ondersteuning, waarbij zoveel mogelijk aspecten van de problematiek in kaart gebracht worden. Dit zou ook beantwoorden aan internationale vragen ter zake. Eén van de grote prioriteiten in dit verband blijft de TDI-registratie. Verschillende nationale en internationale cijfers wijzen op manifeste ongelijkheden binnen gezondheid. Dit geldt bij uitstek met betrekking tot het gebruik van psychoactieve stoffen. Maatschappelijk kwetsbare groepen vertonen gemiddeld genomen een groter – én problematisch – gebruik en een hogere comorbiditeit. De voorbije jaren werden in dit kader reeds een aantal waardevolle initiatieven genomen, maar dit dient ook de komende jaren een aandachtspunt te blijven. Een geïntegreerd drugsbeleid in België vereist een méér globale visie, duidelijke strategieën en doelgerichte acties. Hierin moeten alle psychoactieve stoffen én bevoegde overheden geïncorporeerd worden, rekening houdend met éénieders bevoegdheden en georiënteerd op de internationale ontwikkelingen. Het in deze zin opstellen van een beleidsdocument was de eerste –en meest dringende- opdracht van de Algemene Cel Drugsbeleid. In die zin vormt de Gemeenschappelijke Verklaring van de IMC Drugs van januari 2010 inzake een globaal en geïntegreerd drugsbeleid voor België het basisdocument voor het toekomstig drugsbeleid en voor de werking van de ACD, die dit, samen met de verscheidene werkcellen, verder zal concretiseren en opvolgen.
2.
DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS Het driejaarlijks rapport 2004-2006 en de daaropvolgende jaarlijkse activiteitenrapporten formuleren, samengevat, volgende evaluaties en aanbevelingen : 1. De CGD vervult een belangrijke rol in het uitwisselen van informatie tussen de bevoegde overheden.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
102
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
2. Een goede communicatie tussen de leden van de administraties en de beleidscellen van de Ministers dient gegarandeerd te worden. 3. De doelstellingen en missies van het protocolakkoord vragen meer concretisering. Dit dient bij voorkeur te gebeuren door middel van concrete plannen met duidelijke timing en rolverdelingen. 4. De CGD moet méér betrokken worden in het proces van beleidsvoorbereiding en – beslissingen. Al te vaak worden adviezen a posteriori aan de CGD gevraagd. 5. De oprichting van de Algemene Cel Drugsbeleid is noodzakelijk. Het merendeel van deze punten geldt eveneens voor de periode 2007-2009, met enkele nuanceringen. Zoals hoger reeds werd uiteengezet, werd de oprichting van de Algemene Cel Drugs, inmiddels gerealiseerd. Informatie-uitwisseling op verschillende (nationale en internationale) domeinen blijft een belangrijk element van de werking van de CGD en leidt vaak tot vruchtbare discussies. In de periode 2007-2009 ging ook aandacht naar het (verder) uitwerken van een aantal concrete projecten. De méést belangrijke projecten waren (a) de opvolging van het protocolakkoord inzake de Treatment Demand Indicator , (b) de Gemeenschappelijke Verklaring inzake het toekomstig Alcoholbeleid en (c) het afsluiten van een samenwerkingsakkoord inzake de geïntegreerde bestrijding van tabaksgebruik. Deze drie projecten werden bijkomend gestimuleerd door ondersteuning van de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid. Bovendien formuleerde de CGD de voorbije jaren ook een aantal adviezen, meer bepaald inzake cocaïne en het testen van illegale drugs. De belangrijkste realisatie van de voorbije periode is ongetwijfeld de oprichting van de Algemene Cel Drugsbeleid en de Interministeriële Conferentie Drugs. Met het oog op de ontwikkeling van een geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs is immers méér en méér terugkoppeling naar andere bevoegdheidsdomeinen noodzakelijk. Daarom dienen ook zo snel mogelijk de werkcellen ‘controle’ en ‘internationale samenwerking’ opgericht worden. Vermits de CGD nu een werkcel is van de ACD is het belangrijk om meer duidelijkheid te krijgen met betrekking tot de werking en mandaten van de ACD en de verscheidene werkcellen aangezien het samenwerkingsakkoord in dit verband niet erg duidelijk is. Transparantie en duidelijke communicatie tussen de ACD en de werkcellen zijn alvast essentieel voor een goede werking ervan.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
103
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
De volgende punten zouden de werking van de CGD verder kunnen optimaliseren : - De werking van de CGD zou aan kracht winnen met een méér efficiënte vertegenwoordiging van de betrokken overheden. Dit kan gebeuren door een betere communicatie tussen de leden en hun respectievelijke ministeriële beleidscellen en een gegarandeerde aanwezigheid in de maandelijkse vergaderingen. - De CGD dient te functioneren zonder afbreuk te doen aan de respectievelijke bevoegdheden. Niettemin is deze bevoegdheidsverdeling niet altijd even duidelijk. De CGD beschikt momenteel over te weinig juridische expertise en beslissingsbevoegdheid om duidelijke en proactieve voorstellen te formuleren. Nochtans ligt hier een belangrijke mogelijkheid om beleidsinitiatieven verder op elkaar af te stemmen. Voorbeelden van onduidelijke bevoegdheidsverdelingen zijn ‘geïndiceerde drugpreventie’, ‘peer-support’, ‘vroegdetectie’,... Men moet voor dergelijke onderwerpen méér beroep doen op experten. - Eén van de kernproblemen in het drugsbeleid is het gebrek aan cijfers en hanteerbare evaluatieinstrumenten. Dit bemoeilijkt - ook voor de CGD - het opsporen van knelpunten en precieze noden en het formuleren van mogelijke oplossingen. - Tenslotte vragen de objectieven en acties van het protocolakkoord méér prioritisering en concretisering. Vermits een actieve inbreng en constructieve medewerking van alle leden van de cel onontbeerlijk zijn voor een goede werking ervan, is het belangrijk dat alle leden hun verwachtingen t.a.v. de cel en hun prioriteiten, zo concreet mogelijk kenbaar maken. - Gezien de CGD een werkcel is van de ACD dient bovendien samen met de ACD verder nagedacht te worden over een efficiënte methodologie.
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
104
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009
BIJLAGEN
- Cel Gezondheidsbeleid Drugs
-
105
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
BIJLAGE A
Afkortingen
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage A
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
Afkortingen
BIRN = CAW = CHP = CGD = CGG = CLB = CTB-OTB = DSM-IV = EMCDDA = EWDD = EWS = FOD = FGC = GDT = GGC = IBW = IWSM = MSOC = MPG = PAAZ = PC = PVT = RIZIV = RVT = SSMG = TDI = UNODC = VAD = WGO = WIV =
Belgian Information REITOX Network Centra Algemeen Welzijnswerk Centre Hospitalier Psychiatrique Cel Gezondheidsbeleid Drugs Centra Geestelijke Gezondheidszorg Centrum voor LeerlingenBegeleiding Concertation Toxicomanie Bruxelles – Overleg Druggebruik Brussel Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 4th edition European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving Early Warning System (vroegtijdig waarschuwingssysteem) Federale Overheidsdienst Franse Gemeenschapscommissie Geïntegreerde Diensten voor Thuisverzorging Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie Initiatieven Beschut Wonen Institut Wallon pour la Santé Mentale Medisch Sociaal Opvang Centrum Minimale Psychiatrische Gegevens Psychiatrische Afdeling van het Algemene Ziekenhuis Psychiatrisch Centrum Psychiatrisch Verzorgingstehuis Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering Rust- en Verzorgingstehuis Société Scientifique de Médecine Generale (Waalse tegenhanger van de Wetenschappelijke Vereniging in Vlaanderen) Treatment Demand Indicator United Nations Office on Drugs and Crime Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen Wereldgezondheidsorganisatie Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage A
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
BIJLAGE B
Protocolakkoord
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage B
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
MINISTERE FEDERAL DES AFFAIRES SOCIALES, DE LA SANTE PUBLIQUE ET DE L’ENVIRONNEMENT
FEDERAAL MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU
Conférence Interministérielle Santé publique
Interministeriële Conferentie Volksgezondheid
doc
Protocole d’accord concernant la création d’une politique de santé intégrée en matière de drogues
Réunion 30 mai 2001
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
A Protocolakkoord inzake de totstandkoming van één geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs
Vergadering 30 mei 2001
Bijlage B
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
PROTOCOLAKKOORD TUSSEN DE FEDERALE REGERING EN DE IN ARTIKEL 128, 130 EN 135 VAN DE GRONDWET BEDOELDE OVERHEDEN INZAKE DE TOTSTANDKOMING VAN EEN GEINTEGREERD GEZONDHEIDSBELEID INZAKE DRUGS
PROTOCOLE D’ACCORD CONCLU ENTRE LE GOUVERNEMENT FEDERAL ET LES AUTORITES VISEES AUX ARTICLES 128, 130 ET 135 DE LA CONSTITUTION, CONCERNANT LA CREATION D’UNE POLITIQUE DE SANTE INTEGREE EN MATIERE DE DROGUES
Gelet op de respectievelijke bevoegdheden waarover de Federale Staat en de in artikel 128, 130 en 135 van de Grondwet bedoelde overheden, hierna de Gemeenschappen/Gewesten of akkoordsluitende overheden genoemd, op het vlak van het gezondheidsbeleid beschikken ;
Vu les compétences respectives dont disposent l’Etat Fédéral et les autorités visées aux articles 128, 130 et 135 de la Constitution, ci-après dénommés Communautés/Régions ou autorités contractantes, sur le plan de la politique de santé ;
Overwegende dat dit protocolakkoord tot stand kwam na gezamenlijk overleg tussen de Ministers bevoegd voor Volksgezondheid van de Federale Staat en Ministers bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Gemeenschappen/Gewesten ;
Considérant que le présent protocole d’accord est le résultat d’une concertation entre les Ministres de l’Etat Fédéral compétents en matière de Santé publique et les Ministres des Communautés/Régions compétents pour la politique en matière de santé ;
Wordt overeengekomen wat volgt :
Il est convenu ce qui suit :
Artikel l
Article 1er
Zonder afbreuk te doen aan hun eigen bevoegdheden verbinden de ondertekenende partijen zich ertoe hun beleid inzake preventie van het gebruik van bewustzijnsbeïnvloedende middelen (hierna “drugs” genoemd) en hulpverlening aan mensen met druggerelateerde gezondheidsproblemen, in overleg op elkaar af te stemmen op basis van de volgende doelstellingen :
Dans le respect de leurs compétences respectives, les parties signataires s’engagent à se concerter pour harmoniser leurs politiques en matière de prévention de l’usage de produits influençant l’état de conscience (appelés ci-dessous “drogues”) et en matière d'aide aux personnes ayant des problèmes de santé dus à l’usage de drogues, sur la base des missions suivantes :
1. Het verkrijgen van een globaal inzicht in alle aspecten van de drug- en drugverslavingsproblematiek ; 2. De continue preventie van het drugmisbruik en het beperken van de schade hieraan verbonden ; 3. De optimalisering van het hulpverleningsen behandelingsaanbod van drugverslaafden ; 4. De uitwerking van overlegde beleidsplannen met het oog op een geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake
1. L'acquisition d'une compréhension globale de tous les aspects de la problématique de la drogue et de la toxicomanie ; 2. La prévention continue de l’abus de drogue et la limitation des dommages y afférents ; 3. L'optimalisation de l'offre en matière d'assistance et de traitement des toxicomanes ; 4. L'élaboration de projets politiques concertés pour une politique de santé intégrée en matière de drogues.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
drugs. Art. 2
Art. 2
§1. Om het voorgaande te kunnen realiseren §1. Afin de mettre en oeuvre ce qui précède, wordt een "Cel Gezondheidsbeleid une "Cellule Politique de Santé Drogues" Drugs" (hierna : "Cel" genoemd) (dénommée ci-après "Cellule") est créée, opgericht, belast met volgende avec pour missions : opdrachten : 1. Het centraliseren, aanvullen en bijhouden van een gedetailleerde inventaris van de voor drugs en de drugproblematiek bevoegde overheden en de door de overheid erkende en/of gesubsidieerde instellingen, organisaties, organen, gespecialiseerde centra, onderzoekscentra, universiteiten, die zich toeleggen op één of meer aspecten van de drugproblematiek ; 2. Het uitbrengen van gemotiveerde adviezen en aanbevelingen over de drugbeleidsafstemming, de afstemming van acties en de effectiviteit daarvan, hetzij uit eigen beweging, hetzij op verzoek van de akkoordsluitende overheden ; 3. Voorstellen doen om de kwaliteit van de gegevens en informatie die door iedere akkoordsluitende overheid aan de Cel worden overgemaakt te optimaliseren om de hierboven omschreven opdrachten, te kunnen vervullen ; 4. Het voorstellen en voorbereiden van samenwerkingsprotocollen ten einde concrete overlegde doelstellingen te bereiken. Deze doelstellingen worden geëvalueerd via concrete indicatoren ; 5. Het opmaken van een verslag zoals bedoeld in artikel 6.
1. De centraliser, compléter et tenir à jour un inventaire détaillé des autorités compétentes en matière de drogue et de toxicomanie et des institutions, organisations, organes, centres spécialisés, centres de recherche, universités agréés et/ou subventionnés, qui se consacrent à un ou plusieurs aspects de la problématique de la drogue ; 2. D'émettre des avis et des recommandations motivés sur l'harmonisation des politiques et des actions en matière de drogue et leur efficacité, soit d'initiative, soit à la demande des autorités contractantes ; 3. Faire des propositions en vue d'améliorer la qualité des données et des informations qui sont transmises à la Cellule par chacune des autorités contractantes afin de pouvoir optimaliser les missions définies ci-avant ; 4. De proposer et de préparer des protocoles de coopération pour atteindre les objectifs concrets qui ont été fixés de manière concertée. Ces objectifs sont évalués à l'aide d'indicateurs concrets ; 5. De rédiger le rapport visé à l'article 6.
§2. In het kader van haar opdrachten kan de §2. Dans le cadre de ses missions, la Cellule Cel zich laten informeren door alle peut se faire informer par tous les bevoegde diensten en administraties, die services et administrations compétents, hun verantwoordelijke minister hierover qui en informent leur ministre de tutelle. inlichten. De akkoordsluitende Les autorités contractantes et leurs overheden en hun diensten en services et administrations sont tenus de administraties dienen de door de Cel fournir les renseignements demandés par gevraagde inlichtingen te bezorgen en la Cellule, et inversement la Cellule est omgekeerd is de Cel gehouden om op tenue de fournir à leur demande, aux
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
vraag van de akkoordsluitende overheden en hun diensten en administraties alle in haar bezit zijnde informatie over te maken. De geactualiseerde databanken worden per elektronische drager ter beschikking gesteld van de akkoordsluitende overheden.
autorités contractantes et leurs services et administrations, tous renseignements en sa possession. Les banques de données actualisées seront mises à la disposition des autorités contractantes par biais électronique.
§3. Voor de uitvoering van al zijn opdrachten §3. Pour l'accomplissement de toutes ses kan de Cel een beroep doen op de missions, la Cellule peut faire appel à la medewerking van experten en collaboration d'experts et d'associations vakbekwame verenigingen of instellingen ou d'institutions spécialisées dans la die zich toeleggen op de problématique de la drogue. La Cellule drugproblematiek. De Cel kan daartoe peut, pour ce faire, instaurer des (sous) (sub) werkgroepen oprichten. groupes de travail. Art. 3
Art. 3
§1. De Cel wordt samengesteld uit §1. La Cellule est composée de représentants des autorités signataires. Le choix des vertegenwoordigers van de représentants relève de l’autonomie des akkoordsluitende overheden. Aan de autorités signataires. Ils sont présentés en akkoordsluitende overheden wordt de fonction de leurs compétences et de leur autonomie gelaten voor het bepalen van expérience dans les domaines visés par le hun vertegenwoordiging. Ze worden présent protocole d’accord. Ils sont voorgedragen op grond van hun nommés pour un mandat renouvelable de deskundigheid en ervaring op de in dit cinq ans par la Conférence protocolakkoord bedoelde gebieden. Ze interministérielle sur la politique en worden door de Interministeriële matière de drogue, visée à l'article 7. Conferentie over het Drugbeleid, zoals bedoeld in artikel 7, benoemd voor hernieuwbare termijnen van vijf jaar. §2. Een vertegenwoordiger van de federale §2. Un représentant du ministre fédéral de la minister van Volksgezondheid zit de Cel, Santé publique préside la Cellule, die volgende leden telt, voor : laquelle se compose des membres suivants : • 2 leden voorgedragen door de Minister • 2 membres présentés par le Ministre de bevoegd voor Volksgezondheid van de l'Etat fédéral compétent pour la Santé federale overheid en 2 leden publique et 2 membres présentés par le voorgedragen door de Minister Ministre de l’Etat fédéral, compétent bevoegd voor Sociale Zaken van de pour les Affaires sociales ; federale overheid ; • 3 leden voorgedragen door de Minister • 3 membres présentés par le Ministre de bevoegd voor gezondheidsbeleid van la Communauté flamande compétent de Vlaamse Gemeenschap ; pour la politique en matière de santé ; • 1 lid voorgedragen door de Minister • 1 membre présenté par le Ministre de la bevoegd voor gezondheidsbeleid van Communauté française compétent de Franstalige Gemeenschap ; pour la politique en matière de santé ; • 1 lid voorgedragen door de Minister
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
• 1 membre présenté par le Ministre de la Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
bevoegd voor gezondheidsbeleid van het Waals Gewest ; • 1 lid voorgedragen door de Minister bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Duitstalige Gemeenschap ; • 2 leden voorgedragen door de Minister bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie die samen over 1 stem beschikken ; • 1 lid voorgedragen door de Minister bevoegd voor gezondheidsbeleid van de Franstalige Gemeenschapscommissie.
Région wallonne compétent pour la politique en matière de santé ; • 1 membre présenté par le Ministre de la Communauté germanophone compétent pour la politique en matière de santé ; • 2 membres présentés par le Ministre de la Commission Communautaire Commune compétent pour la politique en matière de santé. Ces deux membres ne disposent que d’une voix ; • 1 membre présenté par le Ministre de la Commission Communautaire française compétent pour la politique en matière de santé ;
§3. Voor elke vertegenwoordiger wordt §3. Un suppléant est désigné pour chaque tevens een plaatsvervanger aangeduid. représentant. §4. De voorzitter wijst om de zes maanden §4. Tous les six mois, le président désigne un een ander lid van de Cel aan als autre membre de la Cellule en qualité de secretaris. secrétaire. §5. De wet van 20 juli 1990 ter bevordering §5. La loi du 20 juillet 1990 visant à van de evenwichtige aanwezigheid van promouvoir la présence équilibrée mannen en vrouwen in organen met d’hommes et de femmes dans les organes adviserende bevoegdheid is van possédant une compétence d’avis toepassing op de Cel. s’applique à la Cellule. Art. 4
Art. 4
§1. De voorzitter bepaalt de plaats, de dag en §1. Le président fixe le lieu, le jour et l'heure het aanvangsuur van de vergaderingen en des réunions et prépare l'ordre du jour. maakt de agenda op. Elk van de leden Chaque membre a le droit de demander heeft het recht de voorzitter te vragen au président d'inscrire des points à l'ordre punten op de agenda te plaatsen. du jour. §2. Behoudens hoogdringendheid worden de §2. Sauf en cas d'urgence, le secrétaire uitnodigingen en de agenda evenals adresse aux membres, au moins huit jours eventuele stukken, na ondertekening door avant la date de la réunion, après les avoir de voorzitter, door de secretaris ten soumis à la signature du président, les minste acht dagen vooraf aan de leden convocations et l'ordre du jour ainsi que toegezonden. les éventuelles pièces y afférentes. §3. De leden die verhinderd zijn, worden §3. Les membres empêchés sont remplacés vervangen door hun plaatsvervanger en par leur suppléant et lui adressent euxsturen hem zelf de stukken door. mêmes les pièces.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
§4. De Cel vergadert slechts geldig indien ten §4. La Cellule ne se réunit valablement que si minste de helft van zijn leden of zijn la moitié au moins de ses membres ou de plaatsvervangers aanwezig is. Ingeval leurs suppléants sont présents. Si le geen meerderheid aanwezig is, worden de quorum n'est pas atteint, les membres leden opnieuw uitgenodigd, in welk geval sont convoqués à nouveau, auquel cas la de Cel geldig vergadert, wat ook het Cellule se réunit valablement quel que aantal aanwezige leden is. soit le nombre de membres présents. §5. Elk lid van de Cel, en bij verhindering §5. Chaque membre de la Cellule et, s'il est zijn of haar plaatsvervanger, beschikt empêché, son suppléant, dispose d'une over één stem, behoudens de seule voix, excepté pour les représentants vertegenwoordigers van de de la Commission Communautaire Gemeenschappelijke GemeenschapsCommune qui ne disposent que d’une commissie die samen over één stem voix. Les décisions relatives à beschikken. De beslissingen over de l'affectation du budget, aux propositions, aanwending van het budget, voorstellen, avis et recommandations sont prises à la majorité absolue des membres présents. adviezen en aanbevelingen worden bij En cas de partage des voix, la voix du absolute meerderheid van de aanwezige président ou, s'il est empêché, celle de leden genomen. In geval van staking der son suppléant, est prépondérante. stemmen, is de stem van de voorzitter of Chaque membre a le droit de faire acter in geval deze verhinderd is, van zijn une opinion minoritaire au procès-verbal. plaatsvervanger, doorslaggevend. Een lid heeft het recht een verschillende mening in de notulen te laten optekenen. §6. De secretaris maakt in het Frans en het §6. Le secrétaire rédige en français et en Nederlands de notulen op van de néerlandais les procès-verbaux des vergaderingen . De notulen worden na réunions. Après avoir reçu l'approbation goedkeuring van de voorzitter met de du président, les procès-verbaux sont volgende uitnodiging meegestuurd. envoyés aux membres avec la convocation suivante. §7. Wanneer een adviesaanvraag wordt §7. Quand une demande d’avis est faite, la ingediend moet de Cel binnen de maand Cellule doit, dans un délai d’un mois, een planning en modaliteiten ter pouvoir proposer un planning et des antwoord kunnen geven. De door de Cel modalités de réponse. Les propositions, geformuleerde voorstellen, adviezen of avis ou recommandations formulés par la aanbevelingen worden door haar aan de Cellule sont transmis par elle au federale regering en de deelregeringen gouvernement fédéral et aux overgemaakt. gouvernements fédérés. §8. De Cel vergadert minstens éénmaal per §8. La Cellule se réunit au moins une fois par maand. mois. §9. De leden moeten per stemgerechtigde §9. Pour chaque voix, les membres doivent minstens 0, 2 fulltime equivalent kunnen pouvoir travailler au moins pendant une werken voor de Cel. durée égale à 0, 2 d'un emploi à temps plein pour la Cellule.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
§10.De Duitstalige Gemeenschap zal in de §10. Pour ce qui est de la Communauté mate van het mogelijke de verplichtingen Germanophone, elle tendra à suivre au uit de vorige paragraaf trachten na te maximum les obligations du paragraphe komen, in het bijzonder in samenwerking précité, notamment en collaboration avec met de andere deeloverheden les autres entités fédérées. Art. 5
Art. 5
§1. De Cel wordt ingericht bij de federale §1. La Cellule est créée auprès du ministre minister van Volksgezondheid en wordt fédéral de la Santé publique et est gesubsidieerd door alle betrokken subventionnée par toutes les parties partijen. Voor het eerste jaar wordt een concernées. Pour la première année, un budget voor logistieke en budget logistique et de fonctionnement secretariaatsondersteuning ter du secrétariat de 7 millions BEF est mis à beschikking gesteld van 7 miljoen BEF. sa disposition : De volgende vastgelegd :
wordt
La clé de répartition est la suivante :
• Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (COCOM)
51, 6 % 23, 4 % 11, 8 % 7, 5 % 2, 85 %
• Franse Gemeenschapscommissie (COCOF)
2, 85 %
• • • • • •
• • • •
verdeelsleutel
Federale Staat Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap Waals Gewest
Dit betekent per overheid :
Commission Communautaire Commune (COCOM) Commission Communautaire française (COCOF)
51, 6 % 23, 4 % 11, 8 % 7, 5 % 2, 85 % 2, 85 %
Cela signifie par autorité :
3.612.000 BEF 1.638.000 BEF 826.000 BEF 525.000 BEF • Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (COCOM) 199.500 BEF • Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) 199.500 BEF
• • • • •
De bedragen worden jaarlijks geïndexeerd. Het budget kan mits akkoord van alle betrokken partijen worden aangepast.
Les montants sont indexés annuellement. Le budget peut être adapté moyennant l'accord de toutes les parties concernées.
De bedragen worden gestort voor maart van het jaar waarop ze betrekking hebben.
Les montants sont versés pour le mois de mars de l'année à laquelle ils se rapportent.
• • • •
Federale Staat Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap Waals Gewest
Etat fédéral Communauté flamande Communauté française Région wallonne
Etat fédéral Communauté flamande Communauté française Région wallonne Commission Communautaire Commune (COCOM)
• Commission Communautaire française (COCOF)
3.612.000 BEF 1.638.000 BEF 826.000 BEF 525.000 BEF 199.500 BEF 199.500 BEF
§2. De leden beslissen over de aanwending §2. Les membres décident de l'affectation du van het budget en zijn ervoor budget et en sont responsables. Le verantwoordelijk. De voorzitter is belast président est chargé d'établir un met het opmaken van een récapitulatif comptable. boekhoudkundig overzicht. §3. De Interministeriële Conferentie over het §3. La Conférence interministérielle sur la Drugbeleid, zoals bedoeld in artikel 7, politique en matière de drogue, visée à ontvangt jaarlijks een boekhoudkundig l'article 7, reçoit chaque année un
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
overzicht zoals bedoeld in het vorige lid, en controleert de efficiënte aanwending van de middelen.
récapitulatif comptable, tel qu'il est prévu à l'alinéa précédent, et vérifie l'efficacité de l'affectation des moyens.
§4. De zetel en het administratieve §4. Le siège et le secrétariat administratif de secretariaat van de Cel moeten in het la Cellule doivent être établis dans administratief arrondissement Brussel l'arrondissement administratif de gevestigd zijn. Bruxelles. §5 Het in §1 voorziene budget wordt als §5 Le budget prévu au §1 est distribué dans la Cellule comme suit : volgt verdeeld in de Cel : • 2 VTE logistieke medewerkers = 2 x 1, 5 miljoen BEF = 3 milj. BEF • 1 VTE wetenschappelijk medewerker = 1 x 2, 5 miljoen BEF • werkingsmiddelen = 1 x 1, 5 miljoen BEF
• 2 ETP collaborateurs logistiques = 2 x 1, 5 millions BEF = 3 millions BEF
• 1 ETP collaborateur scientifique = 1 x 2, 5 millions BEF • moyens opérationnels = 1 x 1, 5 millions BEF
Totaal : 7 miljoen BEF Total : 7 millions BEF Art. 6
Art. 6
§1. De ondertekenende partijen verbinden §1. Les parties signataires s'engagent à zich ertoe bij te dragen - elkeen binnen contribuer, chacune dans les limites de hun bevoegdheden - aan een "Verslag ses compétences, à l'élaboration tous les over Drugs" (hierna : "Verslag" trois ans d'un Rapport sur la drogue, cigenoemd). Dit wordt driejaarlijks tegen après dénommé "Rapport". Celui-ci est de maand oktober opgemaakt door de rédigé pour le mois d'octobre par la Cel, op basis van de bijdragen van de Cellule, sur la base des contributions des partijen. Het Verslag, opgemaakt in het parties. Le Rapport, établi en néerlandais Nederlands en het Frans, met een et en français et avec un résumé en samenvatting in het Duits en het Engels, allemand et en anglais, contient au omvat minstens : moins : 1. een activiteitenverslag ; 1. un rapport d'activité ; 2. een inventaris van het terzake gevoerde 2. un inventaire des politiques menées en la beleid zoals het door de diverse matière par les divers gouvernements dans overheden elk binnen hun eigen les limites de leurs compétences bevoegdheden is gevoerd, alsook de respectives, ainsi que des recherches onderzoeken opgedragen door de commanditées par les autorités akkoordsluitende overheden ; contractantes ; 3. concrete aanbevelingen en voorstellen om 3. des recommandations et des propositions de preventie van gezondheidsproblemen concrètes en vue d'améliorer la prévention verbonden aan druggebruik en de opvang, des problèmes de santé dus à l’usage de verzorging en behandeling van personen drogues ainsi que l'accueil, les soins et le met gezondheidsproblemen verbonden traitement des personnes ayant des aan druggebruik, te verbeteren. problèmes de santé dus à l’usage de drogues.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
§2. Het Verslag wordt na goedkeuring door §2. Après avoir été approuvé par la de Interministeriële Conferentie Conférence interministérielle Santé Volksgezondheid, zoals bedoeld in artikel publique, visée à l'article 7, le Rapport est 7, overhandigd aan de federale regering remis au gouvernement fédéral et aux en aan de regeringen van de gouvernements des Communautés et des Gemeenschappen en de Gewesten, die Régions, qui s'engagent à le transmettre à zich ertoe verbinden het aan hun leurs parlements ou assemblées. parlementen of vergaderingen te bezorgen. §3. Als opvolging van het Verslag worden de §3. Suivant le Rapport, les points critiques vastgestelde knelpunten en voorgestelde proposés et les solutions proposées seront oplossingen opgenomen in een jaarlijks inclus dans le rapport d’activité annuel. activiteitenverslag. Art. 7
Art. 7
§1. Om overleg en beleidsafstemming tussen §1. En vue de garantir la concertation et de verschillende overheden te l'harmonisation des politiques mises en waarborgen, kan op voordracht van de oeuvre entre les différentes autorités, une Interministeriële Conferentie Conférence interministérielle sur la Volksgezondheid een Interministeriële politique en matière de drogue peut se Conferentie over het drugbeleid, bijeen réunir, à l’initiative de la Conférence geroepen worden. Interministérielle Santé publique. §2. De Cel bereidt de Conferentie over het §2. La Cellule prépare la Conférence sur la drugbeleid voor en zorgt voor de nodige politique en matière de drogues et veille à omkadering. Zij duidt 5 leden van de Cel l'encadrement nécessaire. 5 membres aan die als niet-stemgerechtigden zitting désignés par la Cellule siègent à la hebben in de Conferentie. conférence sans droit de vote. Aldus overeengekomen te Brussel op
Ainsi conclu à Bruxelles le
Voor de federale Regering :
Pour le Gouvernement fédéral :
De Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu, La Ministre de la Protection de la Consommation, de la Santé publique et de l’Environnement, MAGDA AELVOET
De Minister van Sociale Zaken en Pensioenen, Le Ministre des Affaires sociales et des Pensions, FRANK VANDENBROUCKE
Voor de Vlaamse Regering : De Minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen, MIEKE VOGELS
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
Pour le Gouvernement wallon : Le Ministre des Affaires sociales et de la Santé, THIERRY DETIENNE
Pour le Gouvernement de la Communauté germanophone : Le Ministre de la Jeunesse et de la Famille, des Monuments et Sites, de la Santé et des Affaires sociales, HANS NIESSEN
Pour le Gouvernement de la Communauté française : La Ministre de l’Aide à la Jeunesse et de la Santé, NICOLE MARECHAL Voor het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommisie van het Brussels hoofdstedelijk Gewest : Het Lid van het Verenigd College, bevoegd voor het Gezondheidsbeleid, JOS CHABERT
Pour le Collège réuni de la Commission communautaire commune de la Région de Bruxelles-Capitale : Le membre du Collège réuni, compétent pour la Politique de santé, DIDIER GOSUIN
Pour le Collège de la Commission communautaire française : Le membre du Collège, chargé de la Santé, DIDIER GOSUIN
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
BIJLAGE C
Gemeenschappelijke Verklaring Toekomstig Alcoholbeleid
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
SPF SANTE PUBLIQUE, SECURITE DE LA CHAINE ALIMENTAIRE ET ENVIRONNEMENT
FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU
Conférence Interministérielle Santé Publique
Interministeriële Conferentie Volksgezondheid
doc
A
7.3. Déclaration Conjointe sur la politique future en matière d’alcool
7.3. Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid
Cellule Politique de Santé Drogues
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
17 juin 2008 Déclaration Conjointe sur la politique future en matière d’alcool
17 juni 2008 Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid
Cellule Politique de Santé Drogues
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Description de la mission
Beschrijving van de missie
Les Conférences Interministérielles de Santé publique ont donné le mandat à la Cellule Politique de Santé Drogues (CPSD) de préparer un plan d’action national alcool sur base du WHO Framework on Alcohol Policy.
De Interministeriële Conferenties Volksgezondheid van 2005 hebben aan de Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD) het mandaat gegeven een nationaal alcohol actieplan op te maken op basis van het WHO Framework on Alcohol Policy.
A la conférence de décembre 2005 les différentes étapes ont été déterminées :
Op de Conferentie van december 2005 werden volgende stappen vastgelegd:
1. inventorier les plus importantes dispositions juridiques nationales et internationales ; 2. inventorier les besoins les plus importants en rapport avec la population générale, tels que la secteur de la jeunesse, du soin, et de l’emploi en particulier ; 3. détermination du cadre général et des principes de base ; 4. détermination des priorités ; 5. détermination des stratégies ; 6. détermination d’actions concrètes et de moyens ; 7. la soumission de la version finale du plan d’action alcool aux Ministres de la Santé lors d’une Conférence Interministérielle.
1.
2.
3. 4. 5. 6. 7.
het in kaart brengen van de belangrijkste internationale en nationale juridische bepalingen ; het in kaart brengen van de belangrijkste noden, zowel met betrekking tot de bevolking in het algemeen, als de jeugd-, zorg-, en arbeidssector in het bijzonder ; bepalen van het algemeen kader en de basisprincipes ; bepalen van de prioriteiten ; bepalen van de strategieën ; bepalen van concrete acties en middelen ; het voorleggen van de finale versie van het alcohol actieplan aan de Ministers van Volksgezondheid op een Interministeriële Conferentie.
Les actions suivantes ont déjà été entreprises en 2005 et 2006 :
Volgende acties werden reeds ondernomen in 2005 en 2006:
1. réalisation du rapport préparatoire avec par exemple, un aperçu de la politique en matière d’alcool en Belgique.
1. opmaak voorbereidend rapport met, onder meer, overzicht van alcoholbeleid in België
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
2. confrontation de cette politique aux recommandations de l’OMS, l’UE et la recherche scientifique
2. toetsing van dit beleid aan aanbevelingen van WHO, EU en wetenschappelijk onderzoek
En 2007 et 2008 ont été entrepris :
In 2007 en 2008 werd het volgende ondernomen:
1. réalisation d’une note de discussion sur la politique en matière d’alcool par la CPSD 2. composition d’un groupe de travail avec des membres de la CPSD et des experts 3. formulation du cadre et amorces d’actions par le groupe de travail sur base de la note de discussion 4. réalisation d’un projet de plan d’action national alcool par la CPSD sur base des discussions du groupe de travail 5. réalisation d’une « Déclaration Conjointe des ministres de la santé sur la politique future en matière d’alcool » par la CPSD sur base du projet de Plan National d’Action Alcool 6. réalisation d’un communiqué de presse sur cette déclaration
1. opmaken van een discussienota alcoholbeleid door de CGD 2. samenstelling van een werkgroep met de leden van de CGD en deskundigen 3. formuleren van het kader en aanzetten tot prioriteiten en acties door de werkgroep op basis van de discussienota 4. opmaken ontwerp van nationaal alcohol actie plan door de CGD op basis van discussies werkgroep 5. opmaken van een “Gemeenschappelijke Verklaring van de Ministers, die de Volksgezondheid onder hun bevoegdheden hebben, betreffende het toekomstig alcoholbeleid” door de CGD op basis van het ontwerp van Nationaal Alcohol Actie Plan 6. opmaken van een persbericht over deze gemeenschappelijke verklaring
La CIM du 11 mars 2008 a pris acte du projet de Déclaration Conjointe sur une politique future en matière d’alcool et du Plan d’Action National Alcool. De plus, il a été convenu d’élaborer des mesures plus concrètes qui seraient soumis, en tant que nouvelle Déclaration conjointe, à la prochaine CIM.
Op de IMC van 11 maart 2008 werd akte genomen van het ontwerp van Gemeenschappelijke Verklaring en het ontwerp van Nationaal Alcohol Actie Plan. Er werd tevens afgesproken méér concrete maatregelen uit te werken die zouden voorgelegd worden aan de eerstkomende IMC in de vorm van een nieuwe Gemeenschappelijke Verklaring.
Actions proposées par la Cellule Politique de Santé Drogues à la CIM.
Acties voorgesteld door de Gezondheidsbeleid Drugs aan de IMC.
1. Les membres de la CIM signent la Déclaration Conjointe sur la politique future en matière d’alcool, tel que annexée.
1. De leden van de IMC ondertekenen de Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid, zoals bijgevoegd als bijlage.
2. Après signature, la Déclaration sera publiée au Moniteur Belge.
2. De Verklaring zal, na ondertekening, gepubliceerd worden in het Belgisch Staatsblad.
Cel
A la CIM Santé Publique, l’approbation des Aan de IMC Volksgezondheid wordt actions proposées est demandée. goedkeuring gevraagd van de voorgestelde acties.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
17 juin 2008 – Déclaration conjointe des Ministres, qui ont la Santé publique dans leurs attribu-tions, sur la politique future en matière d’alcool
17 juni 2008 – Gemeenschappelijke Verklaring van de Ministers, die de Volks-gezondheid onder hun bevoegdheden hebben, betreffende het toekomstige alcoholbeleid
Vu les compétences respectives des Communautés, Gelet op de respectievelijke bevoegdheden van de des Régions et de l’Etat fédéral en matière d’alcool; Gemeenschappen, de Gewesten en de federale Staat inzake alcohol; Considérant que la Cellule Politique Santé Drogues, créée par le Protocole d’accord du 31 mai 2001 relatif à la création d’une politique de santé intégrée en matière de drogues, a élaboré et approuvé un projet de Plan d’Action National d’Alcool et ce en collaboration avec des experts;
Overwegende dat de Cel Gezondheidsbeleid Drugs, opgericht door het Protocolakkoord van 31 mei 2001 inzake de totstandkoming van een geïntegreerd gezondheidsbeleid inzake drugs, een Nationaal Alcohol Actie Plan uitwerkte en goedkeurde en dit in samenwerking met experts;
Considérant que les Ministres de la Santé ont Overwegende dat de Ministers van Volksgezondheid souhaité dégager des mesures prioritaires en prioritaire maatregelen wensten te formuleren in de matière de lutte contre la consommation strijd tegen het problematische gebruik van alcohol; problématique d’Alcool ; Considérant que, néanmoins, le travail Overwegende dat het werk voor het operationeel d’opérationnalisation du plan Alcool doit se maken van het alcoholplan niettemin binnen de poursuivre au sein de la Cellule Politique Générale Algemene Cel Drugs moet worden voortgezet; Drogues ; Sur la base des considérations précitées, la Op basis van voorgaande overwegingen, is de Conférence Interministérielle de Santé publique a Interministeriële Conferentie Volksgezondheid convenu de faire la Déclaration suivante : overeengekomen om volgende Verklaring af te leggen: 1. LE BESOIN D’UNE POLITIQUE INTEGREE EN 1. DE NOOD AAN EEN GEÏNTEGREERD BELEID MATIERE D’ALCOOL INZAKE ALCOHOL Les instances tant nationales qu’internationales prennent toujours davantage conscience des méfaits d'une consommation d'alcool. Certains organismes internationaux ont, dès lors, consacré différents études et projets en matière de lutte contre la consommation problématique d’Alcool.
Zowel de nationale als de internationale instanties worden zich steeds meer bewust van de kwalijke gevolgen van alcoholgebruik. Bepaalde internationale organismen hebben derhalve verschillende studies en projecten gewijd aan de strijd tegen het problematische gebruik van alcohol.
La 58e Conférence Mondiale de la santé, qui s’est tenue le 25 mai 2005, demande dans la résolution WHA 58.26 aux Etats membres d’élaborer et de mettre en œuvre des stratégies et programmes efficaces afin de réduire les conséquences négatives d'une consommation nocive d’alcool. La ‘Charte Européenne sur la consommation d’alcool’ de l’OMS, Région Européenne, énonce 5 principes éthiques concernant une politique relative à la consommation d’alcool, et formule 10 stratégies pour les poursuivre. Sur cette base le ‘European Alcohol Action Plan 2000-2005’, la ‘Déclaration sur les jeunes et l'alcool’ et le ‘Cadre de la politique en matière d’alcool dans la Région européenne de l’OMS’ ont été développés.
De 58ste Wereldgezondheidsconferentie van 25 mei 2005, vraagt in de resolutie WHA 58.26, aan de lidstaten om strategieën en efficiënte programma’s uit te werken en in werking te brengen om de negatieve gevolgen van aan alcoholgebruik gerelateerde schade te verminderen. Het ‘Europees Handvest inzake gebruik van alcohol’ van de WGO, Regio Europa, formuleert 5 ethische principes betreffende een beleid inzake het gebruik van alcohol en formuleert 10 strategieën om dat beleid verder te zetten. Op deze basis werden het ‘European Alcohol Action Plan 2000-2005’, de ‘Verklaring inzake jonge mensen en alcohol’ en het ‘Kader van het beleid inzake alcohol in de Europese Regio van de WGO’ ontwikkeld.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
L’Union Européenne a également fait de nombreux efforts en vue de mettre en place une politique intégrée en matière d’alcool. De même, les ‘Conclusions du Conseil du 5 juin 2001 relatives à une stratégie communautaire visant à réduire les dommages liés à l'alcool’ soulignent la nécessité d’élaborer une stratégie commune.
De Europese Unie heeft eveneens talrijke inspanningen geleverd met het oog op het instellen van een geïntegreerd beleid inzake alcohol. Ook de ‘Conclusies van de Raad van 5 juni 2001 inzake een strategie van de Gemeenschap ter beperking van aan alcohol gerelateerde schade‘ onderstrepen de noodzaak van het uitwerken van een gemeenschappelijke strategie.
La mise en place d’une politique intégrée, efficace et coordonnée en matière de lutte contre la consommation problématique d’alcool en Belgique est donc primordiale.
Het instellen van een geïntegreerd, efficiënt en gecoördineerd beleid inzake de strijd tegen het problematische gebruik van alcohol in België is dus primordiaal.
2. QUELQUES CHIFFRES
2. ENKELE CIJFERS
Dans la gamme des substances psychoactives, l’alcool est la plus consommé en Belgique. Dans la dernière enquête de santé de 2004, 84% des Belges de 15 ans et plus ont déclaré avoir consommé des boissons alcoolisées au cours de l’année écoulée (1). D’une façon générale, cette consommation est, de surcroît, plus importante chez les hommes que chez les femmes. En 2003, le Belge a bu en moyenne 8,8 litres d’alcool pur (2). En matière de consommation d’alcool, la Belgique se situe dans la moyenne européenne (3).
In het gamma van de psychoactieve stoffen, wordt alcohol in België het meest gebruikt. In de laatste gezondheidsenquête van 2004 verklaarden 84% van de Belgen van 15 jaar en ouder dat ze in de loop van het afgelopen jaar alcohol gebruikten (1). Meer algemeen ligt dit gebruik bovendien hoger bij mannen dan bij vrouwen. In 2003 dronk de Belg gemiddeld 8,8 liter zuivere alcohol (2). Inzake alcoholgebruik plaatst België zich binnen het Europees gemiddelde (3).
Dans la même enquête de santé de 2004, 18% des Belges ont déclaré avoir abusé de l’alcool de façon régulière (plus de 6 verres sur une même journée au moins 1 fois par mois). Ce pourcentage n’a pas changé de manière significative depuis 1997. Ce sont surtout les jeunes (15-24 ans) qui consomment régulièrement une quantité excessive d’alcool ainsi que les hommes qui abusent trois fois plus que les femmes de l’alcool. Les Belges consommeraient plus régulièrement de l’alcool de manière excessive que la moyenne européenne.
In dezelfde gezondheidsenquête van 2004 hebben 18% van de Belgen verklaard dat ze regelmatig alcohol misbruikten (meer dan 6 glazen op dezelfde dag, minstens 1 keer per maand). Dit percentage veranderde niet significant tegenover 1997. Het zijn vooral de jongeren (15-24 jaar) die regelmatig te veel alcohol gebruiken, evenals de mannen, die drie keer meer dan de vrouwen misbruik van alcohol maken. De Belgen zouden regelmatiger overmatig alcohol gebruiken dan het Europees gemiddelde.
Selon l’enquête de santé, 8% des Belges avaient un Volgens de gezondheidsenquête had 8% van de problème d’alcool en 2004. Belgen in 2004 een alcoholprobleem.
Les jeunes commencent déjà très tôt à consommer de l’alcool. Trois quarts des élèves flamands de 13 ans ont déjà consommé de l’alcool et cette proportion grimpe à 85% à l’âge de 14 ans (ou encore : 63% des jeunes de 12 ans). 15% des 1516 ans indiquent avoir déjà pris une cuite avant leur 13e anniversaire (11% des filles et 20% des garçons) (4). 5% des jeunes bruxellois et 8% des jeunes Wallons de 15 à 24 ans s’estiment dépendants à l’alcool (5).
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Jongeren beginnen reeds zeer vroeg alcohol te gebruiken. Drievierden van de Vlaamse leerlingen van 13 jaar hebben reeds alcohol gebruikt en deze verhouding gaat naar 85% bij de leeftijd van 14 jaar (of nog: 63% van de jongeren van 12 jaar). 15% van de 15 tot 16-jarigen vermelden dat ze voor hun 13de verjaardag al eens dronken waren (11% van de meisjes en 20% van de jongens) (4). 5% van de jonge Brusselaars en 8% van de jonge Walen van 15 tot 24 jaar zijn van mening dat ze van alcohol afhankelijk zijn (5).
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
Les jeunes Belges de 15-16 ans sont, avec les jeunes Néerlandais, Autrichiens et Maltais du même âge, les Européens qui consomment le plus fréquemment de l’alcool (10 fois ou plus au cours du mois écoulé) (6). On observe également un certain nombre de phénomènes caractéristiques chez les jeunes en matière de consommation nocive d’alcool, tels que le ‘binge-drinking’.
De jonge Belgen van 15-16 jaar zijn, samen met de jonge Nederlanders, Oostenrijkers en Maltezers van dezelfde leeftijd de Europeanen die het vaakst alcohol gebruiken (10 maal of meer tijdens de afgelopen maand) (6). Men stelt ook een bepaald aantal karakteristieke fenomenen bij de jongeren vast inzake het schadelijk gebruik van alcohol, zoals het ‘binge-drinking’.
Les données chiffrées sont essentielles afin de Cijfergegevens zijn essentieel om de problematiek af cerner la problématique et de pouvoir y répondre le te bakenen en om er zo adequaat mogelijk op te kunnen antwoorden. plus adéquatement possible. Des études sont en cours et devraient permettre Er zijn studies bezig en die zouden het mogelijk moeten maken dat men nieuwe cijfers verkrijgt. l’obtention de nouveaux chiffres. Il s’agit notamment de l’enquête santé qui a été lancée le 19 mai dernier et dont il convient de souligner le caractère récurrent. Il en est de même pour l’enquête HBSC réalisée par les Communautés.
Het betreft onder meer de gezondheidsenquête die op 19 mei jongstleden werd gelanceerd en de HBSCstudie, gesteund door de Gemeenschappen, waarvan het weerkerende karakter moet worden onderstreept.
Des chiffres relatifs aux dépenses publiques Santé en matière de drogues font cependant défaut. Dès lors, les Ministres de la Santé estiment qu’il est nécessaire qu’une étude collectant de telles données soit réalisée.
Cijfers in verband met de publieke uitgaven voor Gezondheid inzake drugs ontbreken echter. De ministers van Gezondheid zijn het eens over de noodzaak van een studie die dergelijke gegevens verzamelt.
De même, les évolutions sociales quant à la consommation d’alcool devront également être étudiées de manière permanente. Il faudra, en outre, étudier l’efficacité des programmes de prévention et de traitements existants.
De sociale evoluties betreffende het gebruik van alcohol zullen echter ook permanent moeten bestudeerd worden. Men zal bovendien de efficiëntie moeten bestuderen van de bestaande preventie- en behandelingsprogramma’s.
3. VISION ET OBJECTIFS GENERAUX DE LA 3. VISIE EN ALGEMENE DOELSTELLINGEN VAN HET POLITIQUE EN MATIERE D’ALCOOL BELEID INZAKE ALCOHOL Les objectifs généraux qui doivent être poursuivis De na te streven algemene doelstellingen luiden als sont les suivants : volgt: • •
•
Prévenir et réduire les dommages liés à l’alcool. Combattre la consommation inadaptée, excessive, problématique et risquée d’alcool et non pas seulement la dépendance Avoir une politique orientée vers des groupes cibles à risques et des situations à risques.
• De aan alcohol gerelateerde schade voorkomen en verminderen. • Het onaangepaste, buitensporige, problematische en risicovolle gebruik van alcohol bestrijden en niet alleen de afhankelijkheid ervan. • Een beleid voeren dat gericht is op risicogroepen en op risicosituaties.
4. MESURES
4. MAATREGELEN
L’ensemble des mesures proposées infra doivent être mises en œuvre en tenant compte des particularités de certains groupes cibles dits à risques et objectivées eu égard à certaines situations dites à risques.
Bij de aanwending van de hierna voorgestelde maatregelen zal men rekening moeten houden met de bijzondere kenmerken van bepaalde zogenaamde risicogroepen en ze zullen geobjectiveerd moeten zijn ten aanzien van bepaalde zogenaamde
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
risicosituaties. A cet égard, les jeunes constituent un groupe-cible de premier plan, sachant que l’alcool nuit au développement cérébral. L’âge des premières consommations peut avoir un impact sur la consommation à l’âge adulte. En effet, les personnes qui ont débuté une consommation lors de leur adolescence seraient plus exposées au risque de dépendance à l’alcool.
In dit opzicht staan de jongeren als doelgroep vooraan, want men weet dat alcohol schadelijk is voor de ontwikkeling van de hersenen. De leeftijd waarop men voor het eerst gebruikt, kan een impact hebben op het gebruik op volwassen leeftijd. Personen die tijdens hun adolescentie zijn beginnen gebruiken, zouden inderdaad veel sneller blootgesteld zijn aan latere afhankelijkheid van alcohol.
De même, les femmes enceintes représentent également un groupe cible important. Boire de l’alcool pendant la grossesse peut nuire à l’enfant en gestation. Par précaution, la recommandation la plus indiquée est de s’abstenir de tout produit contenant de l’alcool et ce, durant toute la période de la grossesse.
Ook zwangere vrouwen zijn een belangrijke doelgroep. Tijdens de zwangerschap alcohol drinken kan schadelijk zijn voor het kind in wording. Uit voorzorg is de beste aanbeveling geen enkel product dat alcohol bevat te gebruiken en dit gedurende de hele zwangerschapsperiode.
4.1. Mesures relatives à la disponibilité
4.1.Maatregelen betreffende de beschikbaarheid
4.1.1. Les Ministres de la Santé recommandent l’interdiction de la vente d’alcool dans certains lieux déterminés, à savoir : - dans les stations services le long des autoroutes - dans les distributeurs automatiques
4.1.1. De ministers van Gezondheid bevelen aan om de verkoop van alcohol te verbieden op enkele bepaalde plaatsen, te weten: - in de tankstations langs de snelwegen; - in de automaten.
4.1.2. Il faut mettre fin à la confusion existant entre certains boissons contenant de l’alcool et les autres (eaux, softs, ..) dans les commerces. Pour ce faire, tous les boissons contenant de l’alcool doivent se trouver dans un rayon bien distinct.
4.1.2. Er moet een einde komen aan de bestaande verwarring tussen bepaalde dranken met alcohol en de andere (waters, softdrinks,…) in de handel. Hiertoe moeten alle dranken die alcohol bevatten zich in een duidelijk apart rek bevinden.
4.1.3. De même, il est nécessaire de mettre fin à la 4.1.3. Het is ook nodig om een einde te maken aan pratique qui consiste à exposer uniquement de de praktijk die eruit bestaat dat men uitsluitend alcohol laat zien in de vitrines van de “night shops”. l’alcool dans les vitrines des « night shops ».
4.2. Mesures relatives à la législation
4.2. Maatregelen betreffende de wetgeving
4.2.1 Il y a lieu de clarifier l’application de la législation actuelle en matière de vente (distribution et horeca) de boissons contenant de l’alcool aux jeunes.
4.2.1. De toepassing van de huidige wetgeving inzake de verkoop (distributie en horeca) van alcoholische dranken aan jongeren moet verduidelijkt worden.
En effet, la réglementation actuelle manque cruellement de clarté. Sa complexité est telle qu’il est extrêmement difficile de la traduire en messages de prévention efficace. La réglementation doit donc être simplifiée et harmonisée afin de rendre son respect plus aisé et les contrôles plus efficients ; une campagne d’information à destination de professionnels concernés par la vente et la distribution devra être réalisée.
De huidige reglementering blinkt immers uit door de onduidelijkheid ervan. Ze is zodanig complex dat het uiterst moeilijk is om ze te vertalen in efficiënte preventieve boodschappen. De reglementering moet dus vereenvoudigd en geharmoniseerd worden, zodat men ze makkelijker kan respecteren en de controles erop efficiënter kunnen zijn. Er zou een informatiecampagne moeten komen ten behoeve van de professionelen die betrokken zijn bij de verkoop en de distributie.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
4.2.2. Les ministres de la santé rappellent que la législation applicable en matière de vente et de distribution des boissons contentant de l’alcool est la suivante : 1. 2. 3.
L’arrêté-loi du 14 novembre 1939 relatif à la répression de l'ivresse La loi du 15 juillet 1960 sur la préservation de la jeunesse La loi du 28 décembre 1983 sur la patente pour les débits de boissons spiritueuses
Les Ministres de la santé rappellent donc que la vente des vins et bières dans l’horeca est interdit aux moins de 16 ans et que la vente des spiritueux dans l’horeca et les commerces est interdite aux moins de 18 ans.
4.2.2. De ministers van Volksgezondheid herinneren dat de wetgeving, die van toepassing is op de verkoop en de distributie van alcoholhoudende dranken, de volgende is: 1. De Besluitwet van 14 november 1939 betreffende de beteugeling van de dronkenschap. 2. De wet van 15 juli 1960 tot zedelijke bescherming van de jeugd. 3. De wet van 28 december 1983 betreffende de vergunning voor het verstrekken van sterke drank. De ministers van Volksgezondheid herinneren er dus aan dat de verkoop van wijnen en bieren in de horeca verboden is aan min-16-jarigen en dat de verkoop van geestrijke dranken aan min-18-jarigen verboden is in de horeca en in alle handelszaken.
4.2.3. Les ministres estiment par conséquent qu’il y a lieu d’étendre l’interdiction de la vente des vins et bières aux moins de 16 ans dans tous les commerces.
4.2.3 Bijgevolg vinden de Ministers van Volksgezondheid de uitbreiding van het verkoopsverbod van bieren en wijnen aan min-16jarigen in alle handelszaken nodig.
4.2.4. Les Ministres de la Santé souhaitent également évaluer la législation en matière de vente et de distribution sur les boissons mixtes dites « alcopops ».
4.2.4 De Ministers van Volksgezondheid wensen eveneens de wetgeving op de verkoop en de distributie van gemengde dranken, ‘alcopops’ genoemd, te onderzoeken.
4.3. Mesures relatives au marketing et publicité
4.3. Maatregelen betreffende marketing en reclame
Les stratégies marketing et publicitaires en faveur de l’alcool doivent être limitées autant que possible sur le plan quantitatif. De préférence, on doit les interdire lorsqu’elles s’adressent à certains groupes cibles, tels que les jeunes (mineurs).
De marketing- en reclamestrategieën voor alcohol moeten zoveel mogelijk kwantitatief beperkt worden. Men moet ze bij voorkeur verbieden wanneer ze zich tot bepaalde doelgroepen, zoals de jongeren (minderjarigen), richten.
Les stratégies marketing et publicitaires en faveur de l’alcool peuvent uniquement fournir des informations sur le produit et diffuser des messages et des images renvoyant exclusivement à l’origine, à la composition, aux procédés de fabrication du produit.
De marketing- en reclamestrategieën voor alcohol mogen alleen informatie geven over het product, en boodschappen en beelden verspreiden die exclusief verwijzen naar de oorsprong, de samenstelling, het fabricageprocédé van het product.
Les Ministres de la Santé recommandent :
De ministers van Gezondheid bevelen aan:
4.3.1 D’institutionnaliser la convention signée en matière de publicité entre le secteur, les consommateurs et le Ministre de la santé publique en 2005 et qui confie au Jury d’éthique publicitaire le soin de contrôler le respect de l’application de
4.3.1. Het convenant inzake reclame dat in 2005 tussen de sector, de gebruikers en de minister van Volksgezondheid afgesloten werd en dat het aan de Jury voor Ethische Praktijken overlaat om het respecteren van de toepassing van dit convenant te
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
cette convention.
controleren, te institutionaliseren.
4.3.2 D’interdire la mise à disposition gratuite de 4.3.2. Het gratis aanbieden van alcoholische tijdens culturele en sportieve produits alcoolisés lors d’événements culturels et producten evenementen te verbieden. sportifs. Ce sont évidemment surtout les jeunes qu’il conviendra de protéger contre l’influence des techniques marketings et de la publicité, entre autres en leur apprenant à faire preuve de sens critique vis-à-vis des pratiques de marketing.
Het zijn uiteraard vooral de jongeren die men moet beschermen tegen de invloed van de marketing- en reclametechnieken, onder meer door hen te leren om kritisch te staan tegenover de marketingpraktijken.
4.4. Mesures relatives à l’alcool au volant
4.4. Maatregelen betreffende alcohol in het verkeer
La consommation d’alcool est une cause très Alcoholgebruik is een zeer belangrijke oorzaak van importante d’accidents de la route. Il faut donc être verkeersongevallen. Men moet dus bijzonder waakzaam zijn voor deze problematiek. particulièrement vigilant à cette problématique. Une politique sans équivoque, qui s’articule autour d’un taux d’alcoolémie légalement autorisé, de contrôles et de mesures répressives doit réduire le nombre d’accidents de la route dus à l’alcool. L’application et le contrôle du respect de la législation existante sont les axes prioritaires à cet égard.
Een ondubbelzinnig beleid, toegespitst rond een wettelijk toegelaten alcoholgehalte, controles en repressieve maatregelen, moet het aantal verkeersongevallen dat te wijten is aan alcohol verminderen. In dit opzicht zijn de toepassing en de controle op het respecteren van de bestaande wetgeving prioritaire beleidslijnen.
Pour ce faire, il faut :
Hiertoe moet men:
4.4.1. Intensifier les contrôles.
4.4.1. De controles opvoeren.
4.4.2. Mener une politique plus sévère au niveau des amendes et/ou des interdictions prononcées à l’égard des récidivistes. A cet égard, une attention particulière doit être portée aux ‘professionnels du volant’ (taxis, conducteurs de poids lourds, ….).
4.4.2. Een strenger beleid voeren op het niveau van de boetes en/of het rijverbod dat uitgesproken wordt ten aanzien van recidivisten. Hierbij moet bijzondere aandacht besteed worden aan de ‘beroepschauffeurs’ (taxi’s, vrachtwagenbestuurders,…).
4.5.Mesures relatives à la politique des prix
4.5. Maatregelen betreffende het prijsbeleid
4.5.1 Une analyse des prix moyens pratiqués en Europe et, tout particulièrement, une comparaison des prix belges avec ceux pratiqués dans nos pays limitrophes doit être effectuée et ce dans la perspective d'aligner les prix à la hausse si le différentiel constaté est trop important. 4.6. Mesures relatives à certains groupes cibles
4.5.1. Er moet een analyse uitgevoerd worden van de gemiddelde toegepaste prijzen in Europa en, meer in het bijzonder, moeten de Belgische prijzen vergeleken worden met die welke toegepast worden in onze buurlanden. Dit met het oog op het aanpassen van de prijzen naar boven toe, indien het vastgestelde verschil te groot is. 4.6. Maatregelen betreffende bepaalde doelgroepen
4.6.1. Comme évoqué supra, les jeunes (qui feront l’objet d’une clarification législative) et les femmes enceintes constituent des groupes cibles auxquels une attention particulière doit être réservée. C’est pourquoi, en sus de la récente initiative parlementaire visant à apposer un logo ‘interdiction pour les femmes enceintes de boire de l’alcool’ sur toutes les bouteilles d’alcool (propositions 4-530/1
4.6.1. Zoals hierboven vermeld, vormen de jongeren (die het voorwerp zullen zijn van een verduidelijking van de wetgeving) en de zwangere vrouwen de doelgroepen waaraan men bijzondere aandacht moet besteden. Daarom zou het, naast het recente parlementaire initiatief dat ertoe strekt om een logo ‘verboden voor zwangere vrouwen om alcohol te drinken’ op alle flessen met alcohol (voorstellen 4-
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
et 4-607/1), il serait cohérent de sensibiliser les 530/1 en 4-607/1), coherent zijn om de professionnels de la santé (médecins généralistes, gezondheidswerkers (huisartsen, gynaecologen, gynécologues, accoucheuses,…) en ce sens. vroedvrouwen,…) in die zin te sensibiliseren.
4.7. Mesures dont il faut examiner la faisabilité
4.7. Maatregelen waarvan men de haalbaarheid moet onderzoeken
4.7.1. Installation systématique d’un système ‘alcolocks’ dans les voitures des récidivistes et des professionnels de la route. Cette mesure, qui existe au Canada, devra être analysée plus avant afin d’en déterminer l’efficacité, la faisabilité technique mais également la charge financière.
4.7.1. Systematische installatie van een systeem van ‘alcolocks’ in voertuigen van recidivisten en beroepschauffeurs. Deze maatregel, die in Canada bestaat, zal verder moeten geanalyseerd worden, teneinde de technische haalbaarheid en de efficiëntie, maar ook de financiële last ervan te bepalen.
4.7.2. Limiter le taux d’alcoolémie au volant pour les conducteurs inexpérimentés. Une telle mesure devra être mise en perspective afin d’éviter la complication et l’illisibilité du système.
4.7.2. Het alcoholgehalte in het bloed in het verkeer beperken voor onervaren chauffeurs. Een dergelijke maatregel zal in het vooruitzicht moeten gesteld worden, teneinde de complexiteit en de onleesbaarheid van het systeem te vermijden.
*
*
*
*
*
*
Les différents Ministres de la Santé adresseront à leurs collègues compétents (Ministre des Finances, de l’Economie, de la Mobilité, …) les recommandations énumérées dans la présente Déclaration afin que ces derniers étudient la faisabilité de prendre de telles mesures et le cas échéant prennent les initiatives nécessaires.
De verschillende ministers van Volksgezondheid zullen aan hun bevoegde collega’s (minister van Financiën, Economie, Mobiliteit,…) de in deze Verklaring opgenoemde aanbevelingen sturen, zodat die de haalbaarheid kunnen bestuderen van het nemen van dergelijke maatregelen en ze in voorkomend geval de nodige initiatieven kunnen nemen.
Références
Referenties
(1) Enquête de Santé par Interview, Belgique, 2004, Service d'Epidémiologie, 2006; Bruxelles Institut Scientifique de Santé Publique N° de Dépôt : D/2006/2505/3, IPH/EPI REPORTS N° 2006 – 034, Equipe de recherche (par ordre alphabétique) : Bayingana K, Demarest S, Gisle L, Hesse
(1) Gezondheidsenquête door middel van Interview, België, 2004, Afdeling Epidemiologie, 2006; Brussel, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Depotnummer : D/2006/2505/4, IPH/EPI REPORTS N° 2006 – 035, Onderzoeksteam (in alfabetische volgorde):
E, Miermans PJ, Tafforeau J, Van der Heyden J.
Bayingana K, Demarest S, Gisle L, Hesse E, Miermans PJ, Tafforeau J, Van der Heyden J.
(2) Commission for Distilled Spirits (2005), World Drink (2) Commission for Distilled Spirits (2005), World Drink Trends 2005, Oxfordshire Trends 2005, Oxfordshire (3) De Donder, E. (2006), Alcohol: cijfers in perspectief (3) De Donder, E. (2006), Alcohol: cijfers in perspectief (1994-2004), Antwerpen: Garant (1994-2004), Antwerpen: Garant (4) Ibidem
(4) Ibidem
(5) Health Behaviour in School-aged Children, a WHO (5) Health Behaviour in School-aged Children, a WHO Collaborative Cross-national study, 2006 Collaborative Cross-national study, 2006 (6) Hibell B, Andersson B, Bjarnason T, Ahlström S, (6) Hibell B, Andersson B, Bjarnason T, Ahlström S, Balakireva O, Kokkevi A, Morgan M (2004): The ESPAD Balakireva O, Kokkevi A, Morgan M (2004): The ESPAD
Report 2003. Alcohol and Other Drug Use Among Report 2003. Alcohol and Other Drug Use Among Students Students in 35 European Countries., The Swedish Council in 35 European Countries,. The Swedish Council for for Information on Alcohol and Other Drugs (CAN) and Information on Alcohol and Other Drugs (CAN) and the
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
the Pompidou Group at the Council of Europe. Stockholm: Pompidou Group at the Council of Europe. Stockholm: Sweden. Sweden.
Voor de Federale Staat: Pour l’Etat Fédéral: De Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid La Ministre des Affaires Sociales et de la Santé Publique
LAURETTE ONKELINX Voor de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest: Pour la Communauté Flamande et la Région Flamande: De Vlaamse Minister van Welzijn, Gezondheid en Gezin Le Ministre Flamande de Bien-être, de la Santé et de la Famille
STEVEN VANACKERE Voor de Franse Gemeenschap: Pour la Communauté Française: De Minister van Gezondheid, Kinderen en Jeugdhulp La Ministre de la Santé, de L’Enfance et de l’Aide à la Jeunesse
CATHERINE FONCK Voor de Duitstalige Gemeenschap: Pour la Communauté Germanophone: De Gemeenschapsminister van Vorming en Werk, Sociale Zaken en Toerisme Le Ministre Communautaire de la Formation et de l’Emploi, des Affaires Sociales et du Tourisme
BERNARD GENTGES Voor de Franse Gemeenschapscommissie: Pour la Commission Communautaire Française: Het lid van het College van de Franse Gemeenschapscommissie bevoegd voor het Gezondheidsbeleid Le membre du Collège de la Commission Communautaire Française compétent pour la Politique de la Santé
BENOÎT CEREXHE Voor de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie: Pour la Commission Communautaire Commune: De leden van het Verenigd College bevoegd voor het Gezondheidsbeleid Les membres du Collège réuni compétents pour la Politique de la Santé
GUY VANHENGEL
BENOÎT CEREXHE
Voor het Waals Gewest: Pour la Région Wallonne: De Minister van Gezondheid, Sociale Zaken en Gelijkheid van Kansen Le Ministre de la Santé, de l’Action sociale et de l’Egalité des Chances
DIDIER DONFUT
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage C
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
BIJLAGE D
Redactie
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage D
Driejaarlijks rapport 2007-2008-2009 – Bijlagen
Leden van de CGD in 2009 Vertegenwoordigde ministers Minister Onkelinx Federaal
Effectieve leden Voor Volksgezondheid Prof. Isidore Pelc (Voorzitter)
Déborah Gustin Voor Sociale zaken André Deswaef François Perl
Vervangende leden Voor Volksgezondheid Stan Ansoms Isabel Moens Voor Sociale Zaken -
Minister Vandeurzen Vlaamse Gemeenschap
Luc Vuylsteke de Laps
Marijs Geirnaert
Alexander Witpas
Dirk Dewolf
Minister Laanan Franse Gemeenschap Minister Mollers Duitstalige Gemeenschap Ministers Cerexhe / Vanraes GGC
Cathérine Spièce
Tatiana Pereira
Murielle Mendez
Kristina Hansen
Marc Vanderveken
Henry de Generet
Minister Cerexhe FGC Minister Tillieux Waals Gewest
Dominique Maun
Valérie Paternotte
Kristel Karler
Brigitte Bouton
Marlies Vos
ANDERE De leden van het secretariaat van de CGD, Ilse Declercq en Kurt Doms, hebben de redactie van het rapport gecoördineerd. Ook andere leden van de Cel Drugs van de FOD Volksgezondheid hebben bijgedragen aan de redactie: , Caroline Theisen, Karel Borrenbergen en Katia Huard. De administratieve ondersteuning werd verzekerd door Claudine Darte. De Cel Drugs maakt deel uit van de dienst psychosociale gezondheidszorg, die a.i. geleid wordt door Dhr. Paul De Bock. Deze dienst is op haar beurt deel van het directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen, geleid door Dhr. Christiaan Decoster.
Cel Gezondheidsbeleid Drugs
Bijlage D