Drie opties voor de toekomst van de Nederlandse Rijn-Schelde delta
Alexander Belderok Partner Roland Berger Strategy Consultants
Het petrochemische cluster in de Nederlandse Rijn-Schelde delta heeft een sterke basis maar staat voor grote uitdagingen STERKTES • Goede ligging • Aanwezige feedstock stromen • Goede infrastructuur • Grote verwevenheid industrieën
ZWAKTES
✓ ✓ ✓ ✓
• Ondervertegenwoordigde positie in eindproducten • Beperkte investeringen in nieuwe segmenten en innovatie door bestaande assets en infrastructuur
WAAR LIGT DE TOEKOMST VAN DE RIJN-SCHELDE1) DELTA? • Groei binnen Europa in niches • Opkomende Bio-based economy
✓ ✓
• Verschuiving van raffinage, basis en bulk chemie naar feedstock regio's en Azië • Toenemende investeringen in eindproducten in Azië • Opkomende R&D centra in Azië
KANSEN
! !
! ! !
BEDREIGINGEN
1) Rijn-Schelde delta is gedefinieerd als de (petro-)chemie Zuid-Holland en Zeeland 20110511_ Deltavisie 2011.pptx
3
Door de unieke locatiefactoren heeft de Nederlandse Rijn-Schelde delta een sterke concurrentiepositie Locatiefactoren en concurrentiepositie petrochemisch cluster Rijn-Schelde delta Goede ligging en infrastructuur
Toegevoegde waarde cluster [EUR mld, 2007]
4,5
Ruim aanbod feedstock
6,9
3,0
Uitgebreid netwerk van pijpleidingen en energietoevoer
2,4 2,3 0,1 Olie-industrie
Sterke clusterwerking door o.a. co-siting
Bron: CBS; Roland Berger
1,6
Chemie Zuid-Holland
Totaal Zeeland
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
4
De onderlinge verwevenheid tussen bedrijven op verschillende plekken in de waardeketen leidt tot sterke en unieke clusterwerking Uitwisseling producten in (petro-)chemisch cluster – Niet uitputtend FEEDSTOCK
Aardolie
Aardgas Aardgas
Zout
RAFFINAGE
Nafta Ethaan, propaan, butanen
BASISCHEMIE: BUILDING BLOCKS
BULKCHEMIE: INTERMEDIAIRE PRODUCTEN
EINDPRODUCTEN
Olefins
Ethyleenoxide
Poly-ethylene
Aromaten
Propyleenoxide
PET
EthyleenDichloride
PVC
Chloor
Bron: Dow Chemical; Havenbedrijf Rotterdam; Ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie; Roland Berger
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
5
5
In vergelijking met clusters als Antwerpen en Singapore is de positie van de Rijn-Schelde delta in eindproducten relatief zwak Vergelijking havengerelateerde petrochemische clusters RIJN SCHELDE DELTA • # 2 van Europa • In top 10 wereldwijd SINGAPORE • In top 10 wereldwijd
✓
✓
✓
+/+/-
ANTWERPEN • # 1 van Europa • # 2 wereldwijd
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓ 20110511_ Deltavisie 2011.pptx
6
De huidige asset footprint is gericht op raffinage en basischemie – Waardetoevoeging later in de keten vindt elders plaats Petrochemisch cluster als hub tussen feedstock en eindproducenten
Feedstock • Hubfunctie tussen feedstock productie en eindmarkten voor chemische producten Hub Eindproducenten
Eindproducenten
• Zware asset footprint in raffinage en basischemie: focus op intermediaire producten • Productie in latere fases van de waardeketen vinden op andere locaties plaats (o.a. Antwerpen; Limburg; Duitsland)
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
7
Door de bestaande asset footprint en infrastructuur worden er beperkte investeringen in nieuwe segmenten en innovatie gedaan Oorzaken van beperkte investeringen in Rijn-Schelde delta • Bestaande asset footprint kent lange afschrijvingsperiode en moet volume draaien voor optimale 'return on investment' Combinatie zorgt voor risico op 'lock-in' en een 'remmende voorsprong' • Huidige infrastructuur is optimaal ingericht voor bestaande hubfunctie: – Verreweg grootste oliehaven van Europa – Nafta en ethyleen/propyleen pijpleidingen naar eindproducenten
Beperkte investeringen in nieuwe segmenten en innovatie
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
8
De verschuiving van raffinage, basis- en bulkchemie naar het Midden-Oosten en Azië is nu ook voor eindproducten aan de gang Bedreigingen voor Rijn-Schelde delta RAFFINAGE
EUROPA
AZIË
!
BASISCHEMIE: BUILDING BLOCKS
!
BULKCHEMIE: INTERMEDIAIRE PRODUCTEN
!
EINDPRODUCTEN
!
• Verschuiving naar • Capaciteitsgroei Midden-Oosten Midden-Oosten en (feedstock regio's) en Azië Azië (toenemende vraag)
• Investeringen nemen toe • Naast productie steeds vaker ook R&D centra
• Sluitingen van raffinaderijen
• Consolidatie • Groei in hoogwaardige niches
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
9
Naast bedreigingen zijn er ook kansen – Studies (bv. innovatieplatform) hebben de waarde van een Bio-based economy uitgelicht Potentieel van Bio-based Economy voor Nederlandse economie
LOGISTIEK INFRA GAS NETWERK GEOGRAFISCHE POSITIE
HOOG
BIOMASSA
SPILL-OVER CONTRIBUTIE
(PETRO-) CHEMISCH INFRA
Economisch potentieel
LAAG
NL sterktes
BIOBRANDSTOF & GAS
(OFF-SHORE) WIND
E-MOBILITY ZON WARMTE GEOTHERMIE LED ONSHORE WIND WATER
< 0,5 mrd EUR
Bron: Innovatieplatform; Roland Berger
Raakvlakken petrochemie BIO-BASED FEEDSTOCK BIO-BASED PRODUCTEN BIOTECHNOLOGIE PRODUCTIEMETHODEN
MICRO-WKK ZON POWER ISOLATIE
DIRECTE BIJDRAGE AAN ECONOMIE
> 2 mrd EUR
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
10
De publieke en private sectoren hebben reeds serieuze interesse getoond in het economisch potentieel van de Bio-based economy Toenemende interesse in Bio-based Economy KABINET De overheid voorziet optimale waardecreatie van biomassa door coproductie, bioraffinage en biotechnologie
SER De SER roept het kabinet op te investeren in de Bio-based Economy
VNCI Bio-based Economy
De Nederlandse industrie is bezig de mogelijkheden van elementen uit de Bio-based economy te verkennen
VNO/NCW
Topsectoren
"Nederland kan toegroeien naar een misschien wel volledige Bio-based economy"
Groot thema als crossover tussen de negen topsectoren
Bron: Websites en documenten van instanties
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
11
Het petrochemisch cluster heeft derhalve drie hoofdopties: Door als hub, focus op eindproducten of een Bio-based centrum Opties voor toekomst Rijn-Schelde delta Doorontwikkelen als hub
Focus op eindproducten
Bio-based centrum
• Benutten huidige assetfootprint
• Ontwikkelen activiteiten in nieuwe markten in downstream segmenten
• Inzetten op innovatie in toepassingen Bio-based feedstock en biotechnologie productie methoden
• Groeien naar de Europese hub voor break-bulk in • Benutten bestaande petro- en bulkchemie sterktes in veranderende productstromen • Aansluiten op Bio-based feedstock stromen
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
12
Een Bio-based centrum heeft het meeste potentieel vanwege de groei, de mogelijke waardecreatie en competitief voordeel Afweging opties toekomst Rijn-Schelde delta Optie A
HUB-FUNCTIE
B
FOCUS OP EINDPRODUCTEN
C
BIO-BASED CENTRUM
Attractiviteit Groeimarkt Waardecreatie
Competitief voordeel
✗
✗
✓
✗
✓
✗
✓
✓
✓ 20110511_ Deltavisie 2011.pptx
13
Echter innovatie en ontwikkeling van een hele nieuwe geïntegreerde bioraffinage keten is zeer lastig Knelpunten bij ontwikkelen van een geïntegreerde bioraffinage keten IMPORT & AGRICULTUUR
Gewas
LOGISTIEK
Transport
Opslag
PETROCHEMISCH & LIFESCIENCE
CHEMIE, PHARMA & VOEDSEL
KNELPUNTEN 1
MARKT is niet (of nauwelijks) aanwezig
2
PARTIJEN zijn nog niet vertrouwd, interesses en doelen nog niet afgestemd
Biobrandstof
3
KOSTEN per stap in waardeketen zijn niet bekend en innovatie behoeftes verschillen
Stroom & warmte
4
Keten levert pas volledig RENDEMENT indien volledig geïmplementeerd
Bioraffinage
Biochemicals
Upgrading
GEÏNTEGREERDE BIORAFFINAGE KETEN
Bron: Innovatieplatform, LNV, Roland Berger
ENERGIE
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
14
De Bio-based economy vereist een verandering van "keten-denken" naar "netwerk-denken" Nieuwe keten voor bioraffinage Huidige waardeketens AGRI PETRO CHEM ENERGIE
"Originele lineaire" waardeketens
Uitbreiding relaties…
Toekomstige waardeketen
… TUSSEN KETENS De bioraffinage keten omvat partijen van diverse ketens die voorheen niets met elkaar te maken hadden … BINNEN KETENS Om het potentieel van de bioraffinage keten maximaal te benutten moeten de voorwaarden en mogelijkheden van andere partijen binnen het netwerk duidelijk zijn
"Netwerk" waardeketen 20110511_ Deltavisie 2011.pptx
15
Bij "netwerk-denken" moeten nieuwe punten worden geadresseerd om succesvol te zijn Niet-limitatief overzicht mogelijke oorzaken van conflicten OORZAKEN
MOGELIJKE CONFLICTEN
ELEMENTEN
Gevestigde belangen
Start up
Gevestigd
> Gevestigde bedrijven prefereren uitnutten van reeds gedane investeringen
Schaal van bedrijven
(Lokale) MKB's
(Internationale) corporates
> Balans van zeggenschap en lange termijn stabiliteit relatie > Verschillende timing van uitstap
Defensief
> Kostenbeheersing > Mate van ketenintegratie
Gesloten
> Open vs. gesloten innovatie cultuur mbt informatie delen > Eigendom van IP
Strategische focus Samenwerking Partnership doelen
Bron: Roland Berger
Offensief
Open Gezamenlijke uitvoering
Gezamenlijke opzet
> Impliciete exit momenten > Timing voor shift van precompettieve samenwerking naar competitieve positionering 20110511_ Deltavisie 2011.pptx
16
Alle partijen in de Rijn-Schelde delta moeten een eenduidige keuze maken en intensief willen samenwerken SAMENWERKENDE PARTIJEN Havenbedrijf en opslagbedrijven
drijven in nieuwe • Consequent overheidsbeleid activiteiten
Bestaande petchem spelers Toekomst van Rijn-Schelde delta Kennisinstellingen
BIO-BASED CENTRUM • Intensieve samenwerking kennisinstellingen en bedrijfsleven noodzakelijk voor verdere ontwikkeling technologie Start-ups en benoodzakelijk voor positieve business case
Overheid: lokaal, nationaal en internationaal
Nieuwe partijen binnen het netwerk 20110511_ Deltavisie 2011.pptx
17
De antwoorden op cruciale vragen bepalen de Bio-based toekomst van de Nederlandse Rijn-Schelde delta
1
Ligt de toekomst van het Nederlandse Rijn-Schelde delta in het worden van een Bio-based centrum?
2
Hoe kan de kloof worden gedicht tussen uitnutten van bestaande assets versus investeren in een nieuw op te zetten netwerk-keten?
3
Is een open innovatie structuur noodzakelijk voor succes?
4
Kan een nieuwe waardeketen worden opgezet zonder dat er een overkoepelende vorm van samenwerking komt?
20110511_ Deltavisie 2011.pptx
18
