DRAAIBOEK Master class How to develop effective interventions in public health practice?
1
Colofon Wageningen, 2013 Joanne Leerlooijer, Annemien Haveman-Nies, Marieke Battjes-Fries Masterplan is een samenwerkingsproject van Academische Werkplaatsen, GGD Nederland, NSPOH, RIVM (CGL) met als doel de opgedane ervaringen met Public Health in de Academische Werkplaatsen te delen met praktijk- en beleidsprofessionals en studenten.
2
Inhoudsopgave 1.
Achtergrond van de master class ................................................................................................ 4 Doel master class ‘How to develop effective interventions in public health practice?’ ...................... 4 Master class Oktober 2012 .................................................................................................................. 4 Dit draaiboek ........................................................................................................................................ 5
2.
Inhoud en organisatie van de master class ................................................................................. 6 Voorbereiding door deelnemers .......................................................................................................... 6 Algemeen ............................................................................................................................................. 6 Werkvormen ........................................................................................................................................ 6 Groepswerk .......................................................................................................................................... 7 Inhoud .................................................................................................................................................. 7 Illustratie lezingen ................................................................................................................................ 8
3.
Bijlagen ........................................................................................................................................ 9 Bijlage 1. Programma ......................................................................................................................... 10 Bijlage 2. Voorbereidende opdracht .................................................................................................. 11 Bijlage 3. Sprekers .............................................................................................................................. 13
3
1. Achtergrond van de master class Praktijkgerichte gezondheidsinterventies passen idealiter binnen bestaand beleid of dragen bij aan beleidsverandering, zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en theorieën van verandering, en zijn toepasbaar in de praktijk. Bij het ontwikkelen van gezondheidsinterventies, is het daarom van belang professionals vanuit beleid, onderzoek en praktijk samen te brengen in ontwikkelproces van interventies. Twee stappen in dit ontwikkelproces worden niet altijd meegenomen bij het ontwikkelen van interventies, namelijk (a) het stellen van specifieke interventiedoelen m.b.t. gedrag en gedragsdeterminanten, en (b) gebruik maken van verandering theorieën bij het ontwikkelen van interventiematerialen en activiteiten.
Doel master class ‘How to develop effective interventions in public health practice?’ Het doel van de master class ‘How to develop effective interventions in public health practice?’ is om cursisten kennis mee te geven en te laten oefenen met het ontwikkelen van effectieve praktijkinterventies. De nadruk van de master class ligt op systematische ontwikkeling van gezondheidsinterventies en daarbinnen op twee elementen: - Hoe kom je als planner van een needs assessment tot gedragsdoelen voor diverse doelgroepen? - Hoe kan je als planner een gezondheidsinterventie theoretisch onderbouwen? Specifiekere leerdoelen Na de Masterclass is de deelnemer in staat om een interventieprogramma te ontwikkelen, door: de methode van Intervention Mapping toe te passen in de praktijk; beleidsdoelen op te splitsen in concrete subdoelen; de klassieke sociaal-cognitieve gedragsveranderings- en omgevingstheorieën toe te passen; de strategieën voor gedrags- en omgevingsverandering toe te passen uitkomstmaten op het niveau van gezondheid, gedrag en determinanten van gedrag kritisch te beoordelen; blootstellingsmaten op het niveau van uitgevoerde en ontvangen interventieactiviteiten (dose delivered en dose received) kritisch te beoordelen.
Master class Oktober 2012 Dit draaiboek is gebaseerd op de ervaringen met de tweede master class (2) in een serie van 5 binnen het Masterplan project. Masterplan is een samenwerkingsproject van Academische Werkplaatsen, GGD Nederland, NSPOH, RIVM (CGL) met als doel de opgedane ervaringen met Public Health in de Academische Werkplaatsen te delen met praktijk en beleidsprofessionals en studenten. De andere vier master classes in de reeks zijn gericht op (1) gebruik maken van 4
onderzoeksgegevens voor lokale beleidsontwikkeling; (3) bewerkstelligen van waardevolle interactie tussen beleid, praktijk en onderzoek; (4) evalueren van interventies in publieke gezondheid; en (5) kosteneffectiviteit van interventies in publieke gezondheid. Op 29 en 30 oktober 2012 is de master class georganiseerd in Wageningen. De master class werd georganiseerd door onderzoeksschool VLAG (Wageningen) in samenwerking met de afdeling Humane Voeding van de Wageningen Universiteit en Academische Werkplaats AGORA. Aan de master class namen 20 deelnemers deel uit verschillende instituten: 6 GGD medewerkers, 10 medewerkers van universiteiten (voornamelijk Aio’s) en 4 personen uit andere instituten zoals het Voedingscentrum. De evaluatie door deelnemers liet zien dat de master class positief is beoordeeld, met een 7,8 als gemiddeld eindoordeel. De verschillende presentaties werden grotendeels als goed of voldoende beoordeeld. De meeste presentaties scoorden een rapportcijfer tussen de 7 en 8 op kwaliteit en relevantie en een rapportcijfer tussen de 6 en 7 op toepasbaarheid voor eigen werkzaamheden. Bij de ontwikkeling van de master class waren de volgende mensen betrokken: Annemien HavemanNies, Marieke Battjes-Fries, Joanne Leerlooijer. Voor meer informatie, een verslag van de master class bijeenkomst, en handouts van alle lezingen kunt u contact opnemen met Joanne Leerlooijer (
[email protected]).
Dit draaiboek Het doel van dit draaiboek is om de ervaringen met de master class te delen met organisaties die vergelijkbaar onderwijs willen organiseren. Het draaiboek is gebaseerd op het rapport en de evaluatie van de master class in Wageningen. In dit document staan centraal: - Inhoud en organisatie van de master class en geleerde lessen en tips - Bijlagen met te gebruiken documenten
5
2. Inhoud en organisatie van de master class Voorbereiding door deelnemers Voorafgaand aan de master class kregen de cursisten een voorbereidende opdracht thuis gestuurd waarin ze gevraagd werden een eigen interventie te beschrijven aan de hand van een aantal vragen. De opdracht is te vinden in bijlage 2. Tips - Zorg dat de literatuur die voorbereid moet worden, goed aansluit bij de inhoud van de master class, dat was nu niet voor alle bronnen het geval (bijv. Epidemiology in Public Health Practice). Of de bronnen aan de orde laten komen in de MC of voor te bereiden literatuur aanpassen. - Om tijdens MC de diepte in te kunnen gaan is het van belang dat in voorbereiding voor cursisten helder is wat IM is (bijv hoofdstuk 1 uit het IM boek laten lezen).
Algemeen De master class bestond uit twee dagen en werd gehouden in het Engels, er was een Engelssprekende deelnemer en een spreker. Het programma van de master class is opgenomen in bijlage 1. Tips - Alert zijn op het vinden van een juiste balans zodat de MC en praktisch en wetenschappelijk uitdagend is, al zal dit in de praktijk lastig zijn met verschillend achtergrond kennis en ervaringen - Streef een goede mix van personen werkzaam bij verschillende instanties op het gebied van wetenschap, beleid en praktijk. - Het is wenselijk om bij werving (in de folder) aan te geven wat het startniveau van de master class is en wat de cursisten met de master class bereiken. Hierbij is het goed om rekening te houden met de verschillende doelgroepen: medewerkers uit zowel wetenschap, beleid en praktijk. - Met name zorgen dat je voldoende mensen uit praktijk/ interventie ontwikkelaars in de groep hebt en niet teveel onderzoekers - Overzicht geven/ bijvoorbeeld A4 met definities van nieuwe woorden - De duur van twee dagen werd door deelnemers als positief ervaren.
Werkvormen Er is gekozen voor theoretische lezing en illustratielezingen in de ochtend op te nemen, en in de middag in groepjes van 4-5 personen de theorie toe te passen op een praktijkvoorbeeld van een van de deelnemers aan de groepen. De groepen waren van tevoren door de organisatie samengesteld op basis van onderwerp waar men in het werk mee bezig was. Tips - Combinatie van lezingen in de ochtend en groepswerk in de middag lijkt een goede opzet, o.a. qua energieverdeling - Maak prints van hand-outs goed leesbaar (grootte, niet te zwart-wit)
6
Groepswerk De twee middagen van de master class zijn besteed aan groepswerk. 1. Opdracht 1: In de middag kregen de cursisten de opdracht kaartjes met de stappen van ‘Intervention Mapping’ in de goede volgorde te zetten. 2. Opdracht 2: Vervolgens was de opdracht om met het groepje de interventie van één van de cursisten in het groepje, de eerste stappen van het ‘Intervention Mapping’ verkort door te lopen. Na afloop van de opdracht werd elk groepje gevraagd de resultaten van hun opdracht op een leuke en ludieke manier te presenteren. Dit resulteerde in een mix van tekeningen op flipcharts en quizzes. We hebben een aantal onderwerpen gehaald uit de projecten waar deelnemers aan werken. Daardoor was inhoud van groepswerk afhankelijk van die persoon. 3. Opdracht 3: Framework met effectieve componenten voor een interventie met een flipchart en post-its na te maken. Vervolgens werden de cursisten gevraagd de effectieve componenten in de interventie van één van de cursisten (dezelfde of een andere interventie dan de vorige dag) te selecteren aan de hand van het framework. De resultaten van de opdrachten werden weer door de cursisten aan elkaar gepresenteerd. Tips - In toekomst mogelijk idee om als organisatie een aantal thema’s te selecteren, deelnemers daarop in te laten schrijven voor de MC en ze relevant materiaal te geven ter voorbereiding. - Geef goede instructie voor de werkgroepen, en voor de begeleiders van de werkgroepen; dit is gedaan door een plenaire powerpoint presentatie met de opdrachten. Er is geen specifieke instructie gemaakt voor groepsleiders, dit zou voor een volgende master class wel kunnen worden gedaan. - Bouw feedback in het programma op het proces en uitkomsten van de werkgroepen; in de Wageningse master class gebeurde dit door plenair de uitkomsten te presenteren waarbij vragen en feedback kon worden gegeven door deelnemers en door Gerjo en Susan
Inhoud De inhoud van de master class bestond uit twee onderwerpen: 1. Intervention Mapping en hoe interventieplanners specifieke doelen kunnen maken (met name m.b.t. gedrag en sub gedragingen (performance objectives) en gedragsdeterminanten (change objectives voor bijvoorbeeld kennis, attitude, skills). Dit onderwerp werd ingeleid door Gerjo Kok (Universiteit Maastricht) en een van de auteurs van het Intervention Mapping boek. Op de eerste dag kwamen aan de orde: a. Korte inleiding op Intervention Mapping (stappen, benaderingen) b. Definiëren van doelen op niveau van gedrag, sub-gedragingen en gedragsdeterminanten (stap 2 in Intervention Mapping) c. Een korte inleiding op hoe van doelen te komen tot methoden van verandering (stap 3 in Intervention Mapping) 2. De tweede dag ging over het toepassen van theorieën van verandering en theoretische methoden bij het ontwikkelen van interventies. Susan Michie en haar collega’s hebben een overzicht gemaakt van veelgebruikte methodieken en in hoeverre deze bij te lijken dragen aan effectiviteit van gezondheidsinterventies. Susan Michie gaf een inleidende lezing over deze methodieken. Op de tweede dag kwamen aan de orde:
7
a. Belang van identificeren en selecteren van effectieve componenten (actieve elementen) van een interventie b. Samenvatting van gedragsmodellen (COM-B) c. Framework van werkzame interventiecomponenten voor verschillende interventiedoelen (Behaviour Change Techniques) In de master class vond men het lastig om de link tussen de eerste en tweede dag, de modellen van professor Gerjo Kok en professor Susan Michie, naast elkaar te begrijpen. Beide benaderingen zijn aan elkaar gerelateerd, maar verschillen ook weer van elkaar. De link tussen beide benaderingen werd door Marijn de Bruin aangegeven, maar dit had nog explicieter gekund. Tips - Het meest belangrijke advies is om (nog meer) een heldere rode lijn te kiezen, waarin in informatie uit de eerste dag goed aansluit op de tweede dag en waarin de verschillende presentaties goed op elkaar aansluiten. Zorg ervoor dat de presentaties m.b.t. ervaringen in de praktijk helder aansluiten bij de onderwerpen die aan bod komen in het ‘theoretische gedeelte’. - Voor volgende master classes zou dezelfde opzet weer gebruikt kunnen worden, maar dan moeten de overeenkomsten en verschillen explicieter worden gemaakt tijdens de master class. - Een andere (misschien betere) optie is om de master class over een van beide benaderingen te laten gaan en te kiezen tussen beide modellen. Hierdoor is er minder theorie te bespreken en kan eerder naar de toepassing worden gegaan, en voorkom je onduidelijkheid over hoe beide benaderingen aan elkaar relateren.
Illustratie lezingen Tijdens de master class zijn vier illustratie lezingen gegeven. - Op de eerste dag werd het opzetten van een effectieve interventie geïllustreerd met een presentatie van Josanne Huijg en Rianne Honigh-de Vlaming. - Op dag 2 werd het selecteren van effectieve componenten voor een interventie geïllustreerd in presentaties van Sofieke Oord-Jansen + Geerke Duijzer en Gertrude Zeinstra. Tips - Goed kijken naar vertaling van IM naar de praktijk, dit kan oa door de illustratie colleges expliciet aan te laten sluiten bij de theorie, bijvoorbeeld iemand die een illustratie college geeft hoe IM is toegepast in de weerbarstige praktijk (kost het niet teveel tijd? Welke afwegingen/ keuzes heeft iemand gemaakt? zijn er naast onderzoekers ook anderen die IM gebruiken?).
8
3. Bijlagen
9
Bijlage 1. Programma PROGRAMME AGORA Master class ‘Public health interventions in real-life settings’ 29 – 30 October 2012, Hof van Wageningen, Wageningen (The Netherlands)
9.00-9.30 9.30-10.00
10.00-10.45
10.45-11.00 11.00-11.45
11.45 – 12.45
Day 1: NEEDS ASSESSMENT > OBJECTIVES Chair: Joanne Leerlooijer Registration Introduction Course Dr. Annemien Haveman-Nies
9.45-10.30
Illustrations Josanne Huijg
12.00-12.30
13.45-16.00 16.00-16.30 16.30-17.00 18.30-20.30
9.00-9.45
Lecture Prof. Gerjo Kok Theory- and evidence-based intervention development Coffee break Lecture cont. Prof. Gerjo Kok
The introduction of physical activity interventions in primary health care Ir. Rianne de Vlaming A chain is only as strong as its weakest link: Illustration of the loneliness project Healthy Ageing Lunch Chair: Joanne Leerlooijer Working groups
12.45-13.45
Day 2: OBJECTIVES > PROGRAMMES Chair: Dr. Marijn de Bruin
10.30-11.00 11.00-12.00
12.30-13.30
Lecture Prof. Susan Michie Behaviour change techniques Lecture cont. Prof. Susan Michie Coffee break Illustrations Ir. Sofieke van Oord-Jansen & Geerke Duijzer Adaptation of a clinical intervention to an intervention in a real-life setting and its consequences for intervention elements Dr. Gertrude Zeinstra Design of an implementation-index to map active intervention elements Individual reflections on the program so far
13.30-15.45
Lunch Chair: Joanne Leerlooijer Working groups
Presentation of group work
15.45-16.00
Presentation of group work
Reflections Prof. Gerjo Kok Dinner Colors Worldfood
16.00-16.30
Reflections Prof. Susan Michie Closure Dr. Annemien Haveman-Nies
16.30-17.00
10
Bijlage 2. Voorbereidende opdracht Assignment AGORA Master class Introduction The aim of this assignment is to reflect on the planning process of an intervention you have been involved in: how did the project start, did you conduct an assessment, who are the target groups, and to what extent did you use (behaviour) change theories during the design of the intervention? We will use steps of the Intervention Mapping approach, a framework that helps intervention planners to apply research, evidence and theory in the planning and design of interventions. Intervention Mapping consists of 6 steps. In the Master class we will mainly focus on step 2 and 3: Step 1. Needs assessment Step 2. Change objectives (day 1) Step 3. Theoretical methods and practical applications (day 2) Step 4. Intervention design Step 5. Planning implementation Step 6. Planning evaluation Please complete the questions and send the document (max 4 pages) latest Friday 19 October 2012 to Joanne Leerlooijer (
[email protected]). You can complete the assignment in English or in Dutch. We advise you to read two publications about Intervention Mapping and about theoretical underpinning of interventions, which are included as attachments: English Heinen, M. M., L. K. Bartholomew, et al. (2006). Supporting adherence and healthy lifestyles in leg ulcer patients: systematic development of the Lively Legs program for dermatology outpatient clinics. Patient Education and Counseling 61(2): 279-291. Michie, S., M. M. van Stralen, et al. (2011). The behaviour change wheel: A new method for characterising and designing behaviour change interventions. Implementation Science 6(1): 42.
Suggestions for further reading Bartholomew, L. K., Parcel, G.S., Kok, G., Gottlieb, N.H. & Fernández, M.E. (2011). Planning health promotion programs: An intervention mapping approach. San Francisco, USA: Jossey-Bass. Haveman-Nies, A., Jansen, S.C., van Oers, J.A.M. & van ’t Veer, P. (2010). Epidemiology in public health practice. Wageningen, The Netherlands: Wageningen Academic Publishers. Kok, G. & Van Empelen, P. (2012). Hoofdstuk 5 Interventieontwikkeling. In Brug, J. & Van Assema, P. (2012). Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: een planmatige aanpak. Assen: Uitgeverij Van Gorcum. Kok, G., Lechner., Meertens, R. & Brug, J. (2012). Hoofdstuk 6 Theorieën en methodieken van verandering. In Brug, J. & Van Assema, P. (2012). Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: een planmatige aanpak. Assen: Uitgeverij Van Gorcum.
11
Guiding questions Step 1. Needs assessment1 1. What is the health problem your intervention focuses on? 2. Did you conduct a needs assessment? If you did, what were the most important conclusions related to the health problem (prevalence, incidence), risk behaviours and behavioural determinants? 3. Who are the at risk group(s) (e.g., age, sex, ethnicity, etcetera)? At risk group and target groups In most interventions, the at risk group (e.g., overweight adults) are also the target group of the intervention. However, sometimes the target group is different than the at risk group (e.g., parents of children who are at risk of certain health problems). Step 2. Objectives2 4. Who are the target groups of your project? Why did you select these target groups? 5. What are the long-term objectives (health, quality of life) you want to achieve with the intervention? 6. Which behaviours of each target group do you aim to change with your intervention? 7. Which behavioural determinants do you aim to address in your intervention (for example, knowledge, risk perception, attitudes, skills, self-efficacy, social norms)? Step 4. Intervention design3 8. Describe your intervention briefly: what are the components of the intervention; how is it implemented (e.g., mass media, interpersonal, group sessions); in which setting; and by whom? Step 3. Methods and applications4 9. Is your intervention based on theories? If yes, which ones? 10. How do the activities and materials in your intervention change the behavioural determinants (and behaviour) of the target groups? For example, including interactive sessions with the target group (activity in intervention) contributes to increased knowledge (behavioural determinant), because the target group is actively involved in learning and therefore more likely to remember what they have learned than for example one way transfer of information.
1
See Chapter 5 in Haveman-Nies et al., 2010 and Chapter 4 in Bartholomew et al., 2011 See Chapter 7 in Haveman-Nies et al., 2010 and Chapter 5 in Bartholomew et al., 2011 3 See Chapter 8 in Haveman-Nies et al., 2010 and Chapter 7 in Bartholomew et al., 2011 4 See Chapter 8 in Haveman-Nies et al., 2010 and Chapter 6 in Bartholomew et al., 2011 2
12
Bijlage 3. Sprekers Dag 1 Dagvoorzitter: Dr. A. Haveman-Nies, Wageningen University, Nederland Presentaties: - Prof. Gerjo Kok, Maastricht University, Nederland ‘Planning Theory-Based and Evidence-Based Health Promotion Interventions: An Intervention Mapping approach’ - MSc. Josanne Huijg, Universiteit Leiden, Nederland ‘The introduction of physical activity interventions in primary health care’ - Ir. R. de Vlaming, Wageningen University, Nederland ‘A chain is only as strong as the weakest link! Illustration of the loneliness Healthy Aging’ Dag 2 Dagvoorzitter: Dr. Marijn de Bruin, Amsterdam, Nederland Presentaties: - Prof. Susan Michie, London School of Hygiene and Tropical Medicine, UK ‘Methods for specifying and applying theory to behaviour change interventions’ - Ir. Sofieke van Oord-Jansen, GGD Gelre-IJssel, Nederland & Ir. Geerke Duijzer, Wageningen University, Nederland ‘Adaptation of a clinical intervention to an intervention in a real-life setting and its consequences for intervention elements’ - Dr. G. Zeinstra, Wageningen UR Food & Biobased Research, Nederland ‘Design of an implementation-index to map active intervention elements’
13
