Zeekanaal Brussel Schelde

Zeekanaal Brussel – Schelde Varen tussen Kapelle-op-den-Bos en Wintam Oever

Trajectspecifiek

Link naar de fiche Sluis van Zemst Sluiswerking 205m x 24m x 8,9m Deze sluis werd gebouwd ter vervanging van de sluizen in Kapelle-op-denBos en Willebroek. WenZ vernieuwde de mechanische onderdelen van de sluis. De sluisdeuren zijn hefdeuren. Voor het versassen in deze grote sluis wordt meestal gewacht tot de schutkolk vol met schepen ligt, wat vaak lang kan duren. Door tussendeuren zijn kleinere versassingen mogelijk. De eerste sluisdeur stroomopwaarts is een zinkdeur die in het water zakt. De twee torens dienen voor het naar boven halen van de deur. De middendeuren en de laatste deur zijn puntdeuren. Bij het bekijken van de kaart, valt het op dat de sluis net tot de gemeente Zemst (Vlaams-Brabant) behoort. Zemst grenst aan twee kanalen: nl. het Zeekanaal Brussel-Schelde en het Kanaal Leuven - Dijle.

RO

Het stukje Zemst aan het Zeekanaal was tussen de twee wereldoorlogen Recreatie een geliefkoosde recreatiebestemming. Enkele tientallen meters voorbij de huidige sluizen bevond zich een speeltuin, aanvankelijk Katanga, later Lunapark genaamd. Tijdens de weekenden en de vakanties voeren plezierboten van Laken naar Zemst en Antwerpen. Het complex ging in 1962 onder de sloophamer voor de bouw van de nieuwe sluis. Het wachtbekken (zwaaikom) stroomafwaarts van de sluis van Zemst ligt op de plaats van de vroegere sluis van Kapelle-op-den-Bos, die nu is afgebroken.

LO

De kade (betonnen caissons van 21m lang, 14,8m hoog en 8,5m breed) Watergebruik door de van het bedrijf Eternit is zeer hoog. Dit komt door de bouw van de sluis industrie van Zemst, waardoor het wateroppervlak van het kanaal 4,40m zakte. Eternit produceert zuiveringsinstallaties: de zuiveringsinstallatie op de milieuboot is van Eternit. Ze zijn echter meer gekend voor de productie van vezelcement voor bouwmaterialen voor dak en gevel, vezelcementbuizen van glasvezelversterkte polyesterbuizen en tanks van vuurwerende materialen. Vroeger gebeurde dit op basis van asbestvezel, sinds januari 1998 zijn alle producten asbestvrij. Ook voor de oeververstevigingen langs het kanaal werden vaak materialen met asbest gebruikt. Bij de huidige vernieuwingen van de oevers worden deze materialen door gespecialiseerde firma’s afgevoerd en verwerkt. Naast het aanleveren van grondstoffen (zand, cement) via het kanaal, Watergebonden heeft Eternit zich als één van zes fabrikanten van bouwmaterialen bedrijf geëngageerd voor een project dat afgewerkte producten uit de fabriek via de binnenvaart verdeelt. De doelstelling van het project ‘Build over Water’ is om transport van afgewerkte en gepalletiseerde bouwmaterialen via waterwegen te organiseren en zo meer vrachtwagens uit het wegverkeer te halen.

Traject Kapelle-op-den-Bos – Wintam op het Zeekanaal Brussel-Schelde – voorjaar 2015

1

http://www.wenz.be/nl/nieuws/Eternit-zet-nieuwe-stap-in-duurzaammobiliteitsbeleid-/ Bepaalde asbestvezels zijn kankerverwekkend. Voor de nefaste werking van de asbestvezels gekend was, werd het asbestafval van Eternit gestort in polders en broeken (bv. Blaasveld Broek). Al in 1924 vestigden de Eternit-fabrieken zich langs het kanaal. De platenafdeling in Kapelle werd opgericht in 1905 en de buizenafdeling iets later (1929) in Tisselt. Eternit had een vestiging in Haren (bij Vilvoorde). Door de expansie na WO I en bij gebrek aan plaats verhuisde het bedrijf naar Kapelle. Eternit is nu een onderdeel van een multinational met afdelingen over de hele wereld. Een deel van de activiteit wordt verplaatst. Eternit Kapelle-op den-Bos loost gezuiverd industrieel afvalwater in de de waterzuivering Paalijkbeek (vergunning van 1985): BBI (2003) = 0; PIO (2005) = 7,94). Al het afvalwater wordt d.m.v. een actief slibinstallatie door het bedrijf gezuiverd. Het geloosde water bevat nog weinig organische stoffen en metalen. Hemelwater wordt gescheiden afgevoerd langs de Sasbeek. Spoorwegbrug Bruggen Jan Bogaert brug Twee bruggen volgen elkaar snel op: de Klapbruggen van Kapelle-op-denBos. De spoorwegbrug maakt het mogelijk om van Gent naar Mechelen te treinen. Via de brug van de Hombeekse weg kun je te voet, met de fiets of auto de andere oever bereiken. De bruggen werken synchroon, de bedieningstoren bevindt zich op de RO. Deze bruggen dateren uit de jaren 1970. Door de verbreding van het kanaal (bouw sluis Zemst) voldeden de vorige bruggen niet meer, de landhoofden zijn nog te zien. LO

Op de LO ligt het centrum van Kapelle-op-den-Bos (provincie VlaamsBrabant) met haar Sint-Nikolaaskerk (1925 – 1926) met langs het water het heraangelegd plein en de vernieuwde kade.

RO

Ook op de RO staan huizen.

RO

De oevers op de RO zijn verstevigd met doorgroeistenen.

Scheepvaart oeververstevigingen

In 1997 werden de bermen volledig gemaaid, omdat dat toen lang geleden was. Nu worden enkel de oevers ter hoogte van de paaiplaatsen in een driejaarlijkse cyclus gemaaid, dat is beter voor de fauna en flora. Er blijft nu steeds een stuk niet gemaaid grasland aanwezig, wat overleven voor planten en dieren vergemakkelijkt. Over grote delen van het traject werden milieuvriendelijke oevers aangelegd met een zachtere helling en natuurlijke vegetatie (en plaatselijk enkele kades ondermeer voor de jachthaven). Voor de huidige oever wordt ook een vooroever met stenen gebouwd met het oog op het creëren van geschikte paaiplaatsen voor de vissen op het kanaal.


2

De bomen die dicht langs het kanaal staan, worden door WenZ verwijderd om het kanaal te vrijwaren. Ongeveer 8m verder weg van de kanaaloever worden de oorspronkelijke exoten (Canadese populieren) vervangen door inheemse bomen (notenbomen, treurwilgen,…) à rato van 1,5 per 1 gekapte boom. We verlaten de provincie Vlaams-Brabant en komen in de provincie Antwerpen met als eerste gemeente Willebroek. De sportterreinen van de firma Eternit lopen over de provinciegrens heen. RO

De streek rond Mechelen is gekend voor de teelt onder glas (serres).

LO

Naast het sportterrein ligt de afdeling buizen van Etex group (Eternit + Watergebruikers/ Promat international nv) (Tisselt), die dateert van 1929, met een vervuilers - industrie aanlegkade. Het bedrijf had een vergunning om koelwater te lozen op het Zeekanaal. Deze werd opgeheven na overschakeling op een gesloten koelsysteem. 80% van het goederentransport van en naar het bedrijf gebeurt via het kanaal. 3x per maand transporteren duwbakken van 2500 ton gips, pleister en zand. 1x per week staat een Kempenaar van 200 ton in voor het vervoer. De afgewerkte producten en overige grondstoffen worden via afdekbare bulkschepen van 1450 ton vervoerd naar ondermeer Antwerpen om daar met de vrachtwagen naar de eindbestemming gebracht te worden. (zie ook eerder het project ‘Build over water’). Eternit producten worden vervaardigd uit natuurlijke grondstoffen, zoals cement, kalk, zand, klei en cellulose vezels. Kalk, zand, water en klei zijn lokaal in overvloed beschikbaar en cellulose is volledig hernieuwbaar. Die grondstoffen zijn goedkoop en met beperkte milieu-impact ontginbaar, bovendien zijn ze recycleerbaar.

LO

Verder stroomafwaarts is de grond opgehoogd (tot meters boven het wegniveau) door een oud asbeststort. Dit asbeststort is begroeid en is daardoor een interessant gebied voor natuurontwikkeling. Maar het stort blijft een probleem voor de toekomst.

LO RO

Watergebruikers – land- en tuinbouw

In haar eigen fabriek te Kapelle-op-den-Bos werden de afgelopen 15 jaar grote inspanningen geleverd om de CO2-uitstoot te verminderen door het globale energieverbruik terug te dringen. Eternit heeft in het kader van het Kyotoprotocol destijds een convenant afgesloten met de Vlaamse Overheid om energiereducties te realiseren. In de loop van december 2010 werd een gigantisch zonnepanelenpark gebouwd. De zonnepanelen staan op een voormalige stortplaats van Eternit en zijn een bron van groene energie. De 4.400 panelen hebben een capaciteit van meer dan 900.000 kWh per jaar, 3% van het jaarlijkse energieverbruik van Eternit. Daarmee wordt elk jaar 700 ton CO2 uitstoot vermeden. Net voorbij het voormalig asbeststort komt de Kalkebeek uit in het kanaal via een buis (geen metingen). Op de RO stroomopwaarts van de volgende brug ligt het Brielenbos: een Natuur – planten – oud kasteelparkbos met aanplant van Canadapopulieren. populieren Iets verderop nieuwbouwappartementen langs het kanaal.


3

Brug van Tisselt In september 2014 was een kabel van de brug stuk waardoor de brug als een skischans naar beneden hing. Tot het herstel van de brug (dat enkele maanden duurde) werd een veerdienst ingelegd die voetgangers en fietsers van de ene oever naar de andere oever bracht.

RO

RO

De hefbrug van Tisselt-dorp ligt in het centrum van dit dorp. De eerste Scheepvaart – bruggen versie werd gebouwd tussen 1965 en 1967. Op dat ogenblik was er nog - soorten geen moderniseringsprogramma. Door de verlaging van het waterpeil en de bodem van het kanaal (in gebruik name van de sluis van Zemst) kon de stabiliteit van de hefbrug in gevaar komen. Tussen 1980 en 1988 werd daarom een nieuwe brug gebouwd. Eertijds was de gemeente, waar tot 1860 een jaarmarkt werd gehouden, bekend voor zijn vlasnijverheid. De Sint-Jan-de-Doper kerk van Tisselt staat op de RO, vlak bij de brug met daarrond de dorpskern. Ter hoogte van de openingen in de klokkentoren is een namaakuil geplaatst om de duiven af te schrikken. Stroomafwaarts van de brug van Tisselt overheersen de bewoning en de industrie. Ter hoogte van een gedempte zwaaikom (RO), ligt de betonfirma Readymix en de firma EcoChem die de producten voor brandblussers produceert. De weg die langs het kanaal loopt, maakt een bocht rond dit bedrijf. Wat verder vinden we het distributiecentrum van Decathlon terug (niet watergebonden).

LO

Ter hoogte van de aanlegkade op de LO, aangepast voor Scheepvaart – zeeschepen/kustschepen (coasters), vinden we Clymans bouwmaterialen transport gevolgd door verschillende afdelingen van Alural metaalverwerking: Small coating, Ralpaint, Techni-coat. Alural brengt poederverf aan op aluminium profielen. (De poederverf wordt er als het ware op gebakken) . De loskade wordt gebruikt door schroothandel Piessens. Tussen beide in vinden we een handel in verfproducten voor de scheepvaart. De Ringbrug, de vroegere Expressbrug van Tisselt, zorgt voor een ontlasting van Willebroek centrum. Via de N16 loopt de verbinding tussen de A12 en de E19. De brug is hoog genoeg zodat de meeste schepen onder het brugdek kunnen doorvaren zonder dat het brugdek omhoog moet. Onder de brug aan de LO werd een bedrijventerrein aangelegd.


4

RO

Op de RO net stroomafwaarts van de brug bevindt zich de roll on – roll off Scheepvaart -kaai van G&G International N.V. het vroegere Gränges-Graver nv. De transport geschiedenis van G&G International gaat terug tot 1875 toen “SA de Construction et des Ateliers de Willebroeck” opgericht werd. Dit bedrijf stond beter bekend als “den IJzeren”: er werden bruggen gebouwd zoals die van Willebroek en Buda, scheepsrompen, steigers, spoorwegmateriaal, .. In 1961 verhuisde het bedrijf naar de Molenweg en in 1968 kon den IJzeren onder zijn nieuwe naam Gränges-Graver nv verder werken. Het bedrijf was vooral gespecialiseerd in enorm grote tanks voor silo’s en in cracking torens voor raffinaderijen (voor het “kraken” van petroleum in verschillende fracties). Het bedrijf werd overgenomen door Geldhof (Wevelgem) en produceert nu drukvaten, opslagtanks, sferen en cargotanks. De grondstoffen worden aangevoerd per vrachtwagen. Het afgewerkte product, de tanks/torens, worden vervoerd per schip. Naast de RoRo kaai wil het bedrijf ook een aanlegkade geschikt voor overslag van ondeelbare stukken.

RO

Betoncentrale CBR

Watergebonden

LO/ RO Het kanaal is hier breed en wordt gebruikt als zwaaikom. Deze verbreding Scheepvaart – breedte duidt op de vroegere plaats van de sluis van Willebroek. Ook hier werd en diepte kanaal eerst een omleiding rond de sluis gebouwd vooraleer de sluis werd afgebroken. De blauwe boot die voor het kantoorgebouw van waterwegbeheerder Waterwegen en Zeekanaal nv. ligt, is de Blauwe Reiger, een inspectievaartuig. Het grijze gebouw is de centrale bedieningspost van W&Z. LO/RO Enkele woningen en nieuwbouwprojecten en zitbankjes gericht naar het Wonen en recreatie water Voor ons ligt de hefbrug van Willebroek die slechts een kleine breedte overbrugt. Daarvoor versmalt het brede kanaal drastisch. Langs de LO loopt de weg vlak langs het kanaal. Langs de RO liggen de huizen verder af: een strook grond ligt braak, klaar voor verbredingswerken. Dicht bij de brug werd reeds een nieuwe kaaimuur in de grond geheid. RO

Basisschool HIMO Vredesbrug Scheepvaart - bruggen (Brug van Willebroek) De hefbug van Willebroek (1953) van hetzelfde type als deze van Buda in Brussel (en vroeger van Kapelle-op-den-Bos), werd beschermd als monument van industrieel erfgoed omwille van haar specifieke en voor die periode vernieuwende montagetechnieken. Dit type brug werd gebouwd op vier losse scharnierpunten en volledig met bouten in elkaar geklonken. De nieuwe naam is Vredesbrug genoemd naar de affiches voor vrede die schoolkinderen er sinds jaar en dag aan opgehangen. De bijnaam van de brug is de “Brug der Zuchten”, het openen van de brug veroorzaakt lange files, en de brug gaat veel open. De files zijn wel korter geworden na de ingebruikname van de Ringbrug (Tisselt). In 2010 werd de interne motoriek en mechaniek volledig vernieuwd. (Er bestaat een Liedje van Wannes van de Velde over deze brug: ‘Het monster van ijzer en staal’)


5

LO

Het centrum van Willebroek is op de LO gelegen tot tegen het kanaal. De gemeente werd voor de eerste maal vermeld in de 12de eeuw en kende een vrij bewogen geschiedenis. Een historische anekdote vertelt dat in de herberg “Het Gulden Vlies”, Graaf van Egmont in 1567 afscheid nam van Willem van Oranje met de woorden: “Vaarwel, prins zonder land”, waarop Willem de Zwijger antwoordde: “Vaarwel, graaf zonder hoofd”. Het café “Het gulden vlies” is hierdoor een toeristische trekpleister geworden. Tijdens de Boerenkrijg werd hier slag geleverd tegen de Fransen. Boerenkrijg (1798), ook Beloken of Besloten tijd geheten was de opstandige beweging van de Vlaamse landelijke bevolking (Brigands) tegen de Franse bezetting (Sansculotten). Zij vond haar oorzaak in de algemene misnoegdheid over de antigodsdienstige politiek en de plundering van het land door de Fransen.

RO

De industriële expansie van Willebroek nam een start in 1860, toen de papierfabriek De Naeyer werd opgericht. Dit “oude” industriecomplex lag op de RO tussen de hefbrug en de spoorwegbrug. De Naeyer produceerde basispapieren voor zelfklevende materialen, voor Industrie – vervuiling siliconage en flexibele verpakkingen. De papierfabriek De Naeyer stond in en zuivering 1996 op de tweede plaats in de top tien van bedrijven met de hoogste gemeten gemiddelde dagvrachten aan zwevende stoffen. Het bedrijf is ondertussen gesloten. De Naeyer stelde 5.000 mensen te werk. Er werd ook een school, crèche, badhuis en coöperatieve winkels opgericht.

RO

Tegen het kanaal aan staan de gebouwen van het vroegere ketelbedrijf Industrie – reconversie van De Naeyer die stoomgeneratoren maakte. Deze naam wordt nog site steeds vermeld boven de ingangsdeur (USINE DE NAEYER). Het ketelbedrijf werd overgenomen door CMI Departement De Naeyer (Cockerill Mechanical Industries) en is verhuisd naar een andere vestiging in Willebroek. Achter het oude gebouw wordt een nieuwe woonwijk gecreëerd. Op de site is de watertoren nog goed herkenbaar. Meer info: http://www.denaeyer-willebroek.be/

RO

Het Broek De Naeyer is gelegen tussen de Rupeldijk en het oude kanaal Natuur (niet te zien vanop het kanaal). Tot in 1985 gebruikte het bedrijf De Naeyer het broek als stort/bezinkingsbekken van papierpulp. De gronden (ca. 67 ha) werden door de provincie Antwerpen aangekocht en vormen nu een waardevol natuurgebied met vooral natte moerassige gronden en enkele vijvers.

LO

Een oud notariswoning (begin 20ste eeuw, eclectische stijl) met daarvoor Geschiedenis een vrijheidsboom (linde), ter herinnering aan de Vrijheidsboom van 1831 (onafhankelijkheid België) en aan de lindebomen die tot 1895 op de vaartoevers stonden (Groene Laan). Bijna alle fabrieken uit Willebroek waren verbonden met de spoorlijnen Scheepvaart Mechelen – Sint-Niklaas en Antwerpen – Dendermonde. De aan- en vrachtvervoer afvoer van grondstoffen en afgewerkte producten gebeurde via het kanaal en spoorwegen. Spoorwegbrug - IJzerenbrug


6

De spoorwegbrug (draaibrug) van Willebroek ligt op de spoorlijn SintNiklaas – Mechelen (de vroegere lijn Mechelen – Terneuzen). Elke 20 minuten passeert er een trein en zal de brug gesloten zijn voor de scheepvaart. Het station van Willebroek ligt op de LO. Lo

Wijncafé Grenache met terras aan het water ter hoogte van de Recreatie aanlegkade voor kleine riviercruiseschepen.

LO

Aan de LO liggen het kasteel Den Bergh en het café “De Zeehaven” aan de kaaimuur.

LO

Het bedrijf Promonta heeft zijn ingang dicht bij het kanaal. Promonta produceert gipsblokken en -platen (bouwmaterialen).

RO

Net stroomafwaarts van de spoorwegbrug, nu op de RO, zien we de vijver “Kraagput”: een vijver met rietkraag, waterlelies, en rijke onderwaterfauna en flora, avifauna. Hier vind je dezelfde fauna terug als in het Broek De Naeyer. De Kraagput sluit er namelijk langs noordelijke zijde op aan.

Landschapsfunctie van waterlopen: verbinding van natuurgebieden

De Kraagput is ontstaan na een dijkbreuk in 1569, het is een soort wiel. Vroeger werd dit gebruikt als watervang van de papierfabriek De Naeyer en later ook als tijdelijke stortplaats voor vervuilde gronden (die op plastieken zeilen werden gelegd om het vuil te laten bezinken). Nu staat de Kraagput aangeduid als natuurgebied op het gewestplan en vormt hij een belangrijke schakel tussen de Schelde, Rupel, Zenne, Nete en Dijle. RO

Iets verder stroomafwaarts op de RO werd een nieuwe aanlegkade van Watergebonden 120 meter aangelegd die nu gebruikt worden door de containerterminal industrie TCT Belgium (Trimodale Container Terminal Belgium) en diverse logistieke bedrijven die nauw samenwerken. TCT maakt deel uit van ECT (Europe Container Terminals). Deze inlandterminal verzorgt o.a. transport van en naar de zeehavens. Binnenvaartschepen verbinden TCT Belgium tevens tweemaal per dag met Antwerpen en op regelmatige basis met Zeebrugge. Per jaar worden ongeveer 100.000 containers behandeld met een totaal van 180.000-200.000 TEU.

LO

Op de site van Belgian Scrap Terminal wordt allerlei soort schroot Afvalverwerking gesorteerd en verkleind (shredder-bedrijf). Grote hijskranen op rails laden en lossen de schepen.

RO

Het oorspronkelijke kanaal loopt rechtdoor om ter hoogte van het Sashuis van Klein-Willebroek in de Rupel uit te monden. Klein-Willebroek is ontstaan in een vroeger schorregebied, na de aanleg Geschiedenis van het kanaal van Brussel naar de Rupel vanaf 1561. Het is gelegen Zeekanaal tussen de Rupel, de oude en de nieuwe loop van het Zeekanaal BrusselSchelde.


7

De monding van het vroegere kanaal Brussel-Rupel en de sluis zijn te zien. De eerste sluis dateert van 1574. De huidige schut- en keersluis dateert van 1830. Ze werd gesloten in 1979, maar werd in 2003 opnieuw geopend voor de pleziervaart. In het Sashuis, dat dateert uit 1608, verpoosden de reizigers die van Brussel kwamen even, vooraleer op de zeilschepen naar Antwerpen over te stappen. Het sashuis van KleinWillebroek is nu ingericht als 'museum van de Willebroekse Vaart.' Klein Willebroek heeft zich ontwikkeld tot een toeristisch centrum. De oude kanaalarm is uitgebouwd als jachthaven: jachthaven Rupelhoek. Recreatie - pleziervaart Door de oude kanaalarm weer met de Rupel te verbinden via een “exclusieve” jachtsluis, wordt het watertoerisme op het kanaal opgekrikt. In de oude kanaalarm liggen motor- en zeilboten. Er zijn hier ook verschillende waterrecreatieclubs gevestigd: nog gedeeltelijk op het huidige kanaal bevindt zich de RYAC met een eigen steiger en trailerhelling. Aan de LO, meer richting Rupel vinden we de KWYC (Klein Willebroek’s yachting club). In een dok in de LO van de oude kanaalarm is de watersportvereniging Fevaca gevestigd. Vooraan in de jachthaven, dus verst van de Rupel, op de RO ligt "De Ark", de ponton met theaterzaal van Antwerpen ‘93. Rechts van de oude kanaalarm wordt net achter de brug een uitbreiding voorzien voor de jachthaven met een extra dok voor RYAC en KWYC. RO

Recht tegenover de monding van het kanaal staat de kerk van Boom die Rupel van ver te zien is.

LO

Op de LO vanaf de bocht tot aan de brug van de Rijksweg Willebroek – Watergeboden Boom, vinden we een heel aantal bedrijven. industrie

LO

RTC - Ryan Continental Trading (gele hijskranen), RCT Stevedoring (RCT Watergebonden Verbeke N.V + Forlog nv + Ots nv + Vegetra bvba) Dit bedrijf voorziet in industrie de opslag, overslag en transport van losgestorte goederen, het lossen en laden van schepen. De overdekte opslagruimte heeft een oppervlakte van 4,3 ha en de open opslagruimte is 31 ha groot. De 450.000 ton aan goederen die jaarlijks behandeld worden zijn: ferroproducten, aluminium, lood, zink, koper, tin, boomstammen (van 2 tot 12 meter lengte), pakken gezaagd hout, OSB-houtplaten, mineralen, wegenzout, betonijzer en betonnetten.

LO

RTC had een optie om op de LO containertransport te laden. In 1998 werd de kaaimuur verlengd met 70 meter tot een totale lengte van 350m. RCT plaatste ook een kraan met een capaciteit van 9 ton en een reikwijdte van 32m. Deze infrastructuur wordt gebruikt om goederen over te slaan voor bedrijven uit de regio. De nieuwe terminal heet Intermodaal Regionaal Centrum Willebroek. De uitbreidingsmogelijkheden op de LO zijn echter beperkt. Daarom heeft RTC op RO een containertransportdienst met schepen gevestigd.


8

LO

INDAVER (industriële afvalverwerking) afdeling Willebroek ligt op de Afvalverwerking – plaats van de vroegere verbrandingsoven van Willebroek. De schoorsteen recyclage werd neergehaald, het gebouw staat er nog. De PMD-sorteerinstallatie in het Milieupark in Willebroek kan 30% verwerken van het PMD dat selectief wordt ingezameld in Vlaanderen. Het gros van het PMD komt van huishoudens en wordt verwerkt in opdracht van openbare besturen. De uitgesorteerde grondstoffen worden nadien onder andere ingezet voor industriële toepassingen maar ook voor alledaagse producten zoals fleecetruien en toiletpapier. Met het oud papier en karton dat Indaver Willebroek recupereert worden nieuwe papiersoorten, isolatiematerialen en vulstoffen gemaakt. Kartonkwaliteiten worden gerecycled tot allerlei soorten hoogwaardige verpakking. In Willebroek behandelt Indaver alle types van verpakkingsfolie, bouwfolie en landbouwfolie. Ze worden naar kwaliteit uitgesorteerd en voorbehandeld voor diverse recyclingtoepassingen in binnen- en buitenland. Folies worden hier opgebaald, klaar voor transport. Harde plastics worden uitgesorteerd naar kleur, soort en kwaliteit vooraleer ze naar de recyclingindustrie worden gebracht. Daar worden ze verwerkt tot regranulaten om samen met nieuwe plastic korrels ingezet te worden in de productie van nieuwe plastics. Als recycling niet kan, worden de plastics verwerkt in de voorbehandelingsinstallatie voor energierijk afval in Doel. Daar worden ze verwerkt tot pellets die dienen als brandstof voor kalk- en cementovens. Wegens geurhinder wordt er geen groenafval meer verwerkt want de composteringsinstallatie is niet overdekt. Dit afval gaat momenteel naar Tisselt. Momenteel gebeurt aan- en afvoer nog via wegtransport. De mogelijkheden voor scheepvaarttransport worden onderzocht (onder stimulans van de Vlaamse Regering).

RO

De oude kanaalloop en de nieuwe kanaalloop vormen samen met de Rupel een eiland.

RO

Op het gedeelte tussen de oude loop en de brug van de Rijksweg tegen Recreatie het kanaal aan, situeert zich het industrieterrein van Klein Willebroek met op het “puntje” het bedrijf Jupiter (winterberging voor jachten) en Fevaca (hotel-restaurant-taverne en jachthaven) met een dok (logistiek door Bernico International). De aanlegkade aan de LO is voor het bedrijf Fertura dat wat in de diepte Soorten vervuiling ligt. De transportfirma Lauwers (bord aan de aanlegkade) zorgt voor het mest vervoer van de goederen van de kade naar het bedrijf met vrachtwagens. Fertura is een chemisch bedrijf dat o.a. kunstmeststoffen produceert en verdeelt. In de afdeling in Willebroek is er geen productie. Wel worden diverse kunstmeststoffen gemengd in verschillende verhoudingen (N,P,K), in zakken gedaan en getransporteerd.

LO

RO

De rest van het terrein wordt vnl. ingenomen door transportbedrijven zoals Forlog nv, DHL en Dascher. Brug van Boom N 177


9

Vanuit Willebroek kunnen we de andere kant van het kanaal en de Rupel (Boom) bereiken: met het veer, via de nieuwe Boulevardbrug van de Rijksweg Brussel – Antwerpen, of via de Rupeltunnel (tunnel van de A12). LO

Tussen de Boulevardbrug en de Rupeltunnel zijn 2 windmolens te zien. De Boulevardbruggen bestaan uit een hefbrug en een klapbrug (Rijksweg soorten bruggen van Antwerpen naar Brussel). De rijksweg liep vroeger over de hefbrug. Deze is afgebroken om de doorgang van grotere schepen mogelijk te maken. De klapbrug, die nu de grootste van België is, verzorgt nu de overbrugging. We verlaten Willebroek en komen in Puurs, de gemeentegrens kruist ongeveer ter hoogte van de brug over het kanaal. Bijna de volledige LO en RO van het Zeekanaal op Puurs grondgebied wordt ingenomen door het industriegebied “Kanaalzone” .

RO

Op de RO, vanaf de Rijksbrug tot aan de spoorwegbrug strekten zich de Afvalverwerking terreinen uit van de vroegere scheepswerf Fulton Marine. Nu hebben zich recyclage hier enkele recyclagebedrijven gevestigd: Van Gansewinkel Recyclage N.V. (overslagstation voor huishoudelijk en gevaarlijk afval, sorteren en behandelen van ongevaarlijke afvalstoffen, opslaan en behandelen van voertuigwrakken) .

LO

Op de LO zien we geen bebouwing. Wel vallen de verlichtingspalen op die Waterafvoer kleiner en kleiner worden: herkenningspunt voor de Rupeltunnel (tunnel van de A 12 – Brussel -Antwerpen) die onder het kanaal en de Rupel doorgaat. Om de Rupeltunnel voldoende droog te houden, wordt het insijpelende water opgepompt en in het kanaal geloosd. Dit geloosde water heeft dikwijls een oranje kleur (ijzerhoudend).

LO

Stroomafwaarts van de Rupeltunnel ligt Deckx Algemene Ondernemingen N.V., infrastructuurwerken (wegenis- en rioleringswerken, collectoren), bouwwerken, uitrusting pompstations en bouw van RWZI's).

LO

Daarnaast het pompstation Zielbeek dat het water van de Waterafvoer Appeldonkbeek en Zielbeek verpompt (monden ter hoogte van de spoorwegbrug in de Rupel uit). Zowel de Zielbeek als de Appeldonkbeek behoren oorspronkelijk tot het bekken van de Vliet. De beken hebben een langwerpig vergaarbekken die met elkaar in verbinding staan bij het pompstation. Het water van de beken wordt bij laagtij automatisch naar de Rupel verpompt. Bij hoogwater op de Rupel wordt het water, naargelang het peil van de vergaarbekkens, met andere pompen verpompt naar het kanaal. Beide beken zijn verontreinigd en hadden biologisch een zeer slechte Waterkwaliteit kwaliteit, maar deze is sinds 2009 verbeterd: PIO 2,9 in 2013 (matig verontreinigd; geen BBI). Toch blijft de ecologische en chemische toestand slecht. Ze vervoeren vervuild afvalwater (gevaarlijke stoffen fluoride en kobalt) van een aantal bedrijven gelegen in Ruisbroek, o.a. Prayon en Mouterij Albert. Deze bedrijven zijn langs het kanaal gelegen. Prayon en Mouterij Albert hebben een eigen, maar nog te beperkte waterzuivering. Het slib van de Zielbeek staat op de eerste plaats van vervuilde rivieren in Vlaanderen.


10

RO LO

Spoorwegbrug “Nijverheidsbrug” De spoorwegbrug zorgt voor de verbinding van Puurs met Antwerpen via Scheepvaart - bruggen Boom. Jarenlang werd deze verbinding niet gebruikt door het ontbreken van een nieuwe brug (staat open sinds 1976) over het kanaal. Sinds 1998 is er weer een regelmatige dienst. De controletoren van de klapbrug ligt op de RO. Op RO wordt tot aan het zuidelijk eiland een nieuwe spoorlijn aangelegd om een trimodale ontsluiting van het zuidelijk eiland te verzekeren. Stroomafwaarts van de spoorwegbrug, op RO op het “eiland”, zien we het bedrijf Merreco (verwerking en opslag van grond en teelaarde). Prayon is een chemisch bedrijf met productie-eenheden in België, Watergebruik en – Frankrijk en Marokko. Prayon is vooral gespecialiseerd in de productie van vervuiling door fosforzuur. Fosforzuur vinden we o.a. terug in meststoffen, in glas, in industrie detergenten (vooral vroeger), brandblusapparaten met poeder, wordt gebruikt in de voedselindustrie (vlees, olie, frisdranken, kaas, suiker), in staal en aluminium, in verf. De afdeling in Puurs produceert fosforzuur en fluorzouten. De zure geur kunnen we soms duidelijk ruiken. Prayon is berucht voor het storten van gipsafval in kleiputten van de Rupelstreek en in Klein Brabant. Prayon produceerde ongeveer 600 000 ton gipsafval per jaar. De hoeveelheid afvalwater van de fabriek zelf was zeer groot (debiet van 39 233 m3/dag (1991), met een zware organische belasting die moeilijk biologisch afbreekbaar is en bevatte een grote hoeveelheid arseen (340 g/dag, 1991). Sinds oktober 1992 is de productie gebaseerd op twee andere watergebruik grondstofstromen waarmee dezelfde eindproducten als vroeger te maken zijn. Door het hergebruik van proceswater wordt er minder geloosd en ontstaat er minder afval ontstaat. In 1996 stond Prayon nog steeds op de tiende plaats in de top tien van bedrijven met de hoogste gemeten gemiddelde dagvrachten aan “Totaal Stikstof”. Ze stonden op de eerste plaats in de top tien van de bedrijven met de hoogste gemeten gemiddelde dagvrachten aan Totaal Fosfor. Het bedrijf is nu bezig aan een inhaaloperatie, waarbij de terreinen gesaneerd worden, gevaarlijke stoffen ingekuipt worden, geurhinder bestreden wordt en het lozen van afvalwater al spectaculair gedaald is. Vlak stroomafwaarts van de spoorwegbrug ligt de stoomcentrale van het bedrijf. Daarnaast ligt de productie-eenheid van wit fosforzuur. Prayon heeft een eigen grote aanlegkade waar de verschillende basisproducten geleverd worden. Naast het kanaal liggen ook de opslagplaatsen ervan.

RO

Op het terrein naast Merreco startte Kalloveen (als onderdeel van DD Shipping) in juli 1999 de inplanting van een overslag terminal voor bouwgrondstoffen voor binnenschepen. DD Shipping heeft nog een binnenvaartterminal in Grimbergen, maar deze is al verzadigd. In 2010 breidde de site verder uit tot aan de kaai van Hellegat. Verder stroomafwaarts ligt een languleringszone voor het uitlogen van slib van WenZ.


11

LO

Al van ver zijn de grijze silo’s van Mouterij Albert te herkennen. Deze mouterij is een dochteronderneming van Heineken. De gerst wordt aangevoerd vanuit Engeland, Denemarken en Frankrijk per zee- en binnenschip, per trein, en per vrachtwagen. Van de geproduceerde mout wordt het grootste gedeelte naar Nederland uitgevoerd, de rest gaat naar de andere vestigingen van Heineken in het buitenland.

Watergebruik, – vervuiling en – zuivering door industrie

Het bedrijf heeft een eigen waterzuiveringsstation en loost op de Appeldonkbeek (waterkwaliteit zie eerder). Vroeger werd koelwater rechtstreeks in het Zeekanaal geloosd. Het bedrijf schakelde echter over op een gesloten koelsysteem. LO

Aan de linkeroever liggen plezierbootjes aangemeerd in een jachthaven Recreatie bij de Waterskiclub Clothilde.

RO

De zwaaikom Hellegat werd genoemd naar het dorp Hellegat dat op de Scheepvaart – breedte RO van de Rupel ligt. We zien de kerk ervan en schoorstenen van de van het kanaal steenbakkerijen.

RO

Op het eiland tussen Rupel en het kanaal vinden we een betoncentrale van Heymans (zonder kaai).

RO

Dit bedrijf wordt gevolgd door DEC NV. DEC nv is een Scheepvaart – diepte dochteronderneming van Dredging, een internationale firma bekend voor van het kanaal baggerwerkzaamheden. Het terrein ligt op het vroegere droogdok van het kanaal dat opgespoten werd. DEC is gespecialiseerd in de recyclage van actief slib (afkomstig van RWZI’s) tot meststof. Vroeger werd slib gewoon gestort op weilanden of populierenaanplanten. Het actief slibresidu wordt hier gemengd met drijfmest. Deze activiteit kan nogal wat geurhinder veroorzaken en vooral de bewoners aan de RO van de Rupel (Niel) hebben er last van. Als protest hiertegen plaatsten zij een wasknijper op de rechteroever van de Rupel.

RO

Stroomafwaarts van DEC bestaat het Zuidelijk eiland tussen de Rupel en Natuur de oude en nieuwe loop van het kanaal uit drassige weilanden met op het oostelijk deel een waterplas (een wiel) in de oude bedding van de Vliet (zie verder). De ecologische waarde is te danken aan de verhoging van de Rupeldijk (Sigmaplan). Daardoor bleef het gebied gespaard door overstromingen met vervuild Rupelwater. De enige aanvoer bestaat uit regenwater. Dit water werd niet afgevoerd zodat een groot gedeelte van het gebied heel het jaar door onder water bleef staan. De voorbije jaren zou de eigenaar van het terrein (zonder toelating van het gemeentebestuur) de afwatering hersteld hebben, waardoor de kenmerken van het terrein totaal wijzigden. Er komen nu veel minder vogels voor door de verruiging van het terrein. Voorheen konden er vele steltlopers en watervogels geobserveerd worden zoals dodaars, blauwe reiger, aalscholver, watersnip, kievit, grutto, krakeend, winter- en zomertaling, pijlstaart, tafeleend en kuifeend. Samen met een deel van het nieuwe eiland vormt dit gebied het Zuidelijk eiland.


12

RO

Het oostelijk deel van het zuidelijk eiland (tussen de oude sluis en de Rupel) is ecologisch zeer waardevol. De milieubeweging strijdt al jaren om dit gebied als natuurgebied te klasseren. De Vlaamse Gemeenschap had het gebied al opgenomen in de Habitatrichtlijn en kocht het in april 2003 aan als natuurgebied. Het zuidelijk deel van het eiland tussen de oude en de nieuwe loop van het kanaal blijft industriegebied.

RO

RO

We naderen de oude sluis van Wintam, die dienst heeft gedaan van 1922 FICHE – geschiedenis tot begin 1998. van het kanaal De sluis (getijdensluis) is 106 meter lang en 14,75 meter breed (drempel soorten sluizen van 6 m). Deze sluis komt uit in de Rupel, maar wordt niet meer gebruikt. De oude kanaalarm, in eigendom van WenZ, is gedempt en zal volgebouwd worden met een uitbreiding van de vestiging van DHL, terwijl een deel van de sluis voorlopig nog wordt gebruikt voor de stockage van bluswater. De monding van de oude kanaalarm is geleidelijk aan het verzanden. Achter de loods van DHL ligt het bedrijf Inter-Minerals dat immitatiemarmer maakt en zijn grondstoffen aanvoert over het water. De nieuwe kanaalloop werd gegraven tussen 1987 en 1997. Tijdens het graven stootte men op twee gipsstorten, die verwijderd bodemvervuiling (verplaatst!) moesten worden. Het oorspronkelijke plan was om via een pijpleiding het gipsafval te vervoeren naar verlaten kleiputten. Omwille van algemeen protest ging dit plan niet door. Daarom werden de dijken op LO en de omliggende gronden op RO ermee opgehoogd. Planten hebben het moeilijk om op deze “nieuwe” gronden te groeien.

LO

Op de LO aan het begin van het nieuwe kanaaldeel wordt de grens tussen Puurs en Bornem gemarkeerd door het grote pompstation van de Vliet. Het water wordt verzameld in een vergaarbekken en verpompt naar het kanaal. Door de grote toevoer van sediment slibt het bekken sterk aan zodat de opslagcapaciteit van het vergaarbekken sterk daalt. De Vliet ontspringt in Kobbegem (Asse) en stroomt via Puurs naar waterafvoer Ruisbroek. De Vliet vormde lang een belangrijke transportader voor binnenscheepvaart (kleine schepen) tot na WOII. De Grote Molenbeek (waar de Kleine Molenbeek in uitmondt) is een belangrijke zijrivier van de Vliet. Bij de bouw van de eerste Sluis van Wintam werd de Vliet omgeleid om waterafvoer iets verder stroomafwaarts in de Rupel uit te monden. Deze Vliet bleef dus nog onderhevig aan het getij. Pas na de overstromingsramp in 1976 werd de Vliet afgedamd en tijloos gemaakt. Nu komt het water van de Vliet via een pompgemaal in het veel hoger gelegen kanaalwater terecht. Alle in 2001 bemonsterde waterlopen van het Vlietbekken hadden een waterkwaliteit zeer slechte waterkwaliteit.


13

Recent zijn in het Vlietbekken de RWZI Londerzeel (1999, 9450 I.E.) en de RWZI Merchtem gebouwd (sinds 2005 in werking). Het rioolwater van Puurs wordt naar de RWZI van Bornem (1967, 24300 I.E.) geleid, die gemoderniseerd en uitgebreid is (24300 IE) en naar de RWZI Ruisbroek (2003, 36000).

RO

Door deze inspanning zien we stilaan een verbetering in de waterkwaliteit: BBI 6 (2011) – matige kwaliteit; PIO 3,11 (2014) – matig verontreinigd. De ecologische en chemische toestand van de Vliet is wel slecht. De vissen scoren slecht; fytobenthos, macrofyten, macroinvertebraten, fosfor en geleidbaarheid ontoereikend. Ook komen volgende giftige stoffen voor: dimethoaat, kobalt, MCPA en zink. Sinds de aanleg van de nieuwe zeesluis en de realisatie van de nieuwe kanaalarm is het landschap grondig veranderd. Het oorspronkelijke landschap met broekbossen (Eikenbroekpolder, Schoorbroekpolder, Ruipenbroekpolder), wielen en sloten verdween grotendeels. Het Noordelijk eiland, ongeveer het eilanddeel gelegen tussen de Rupel en de nieuwe kanaalloop, is opgehoogd met zand afkomstig van het graven van het nieuwe kanaal.

Natuur

Na de opspuiting in de jaren 1990 werd hier een natuurontwikkelingsgebied ingericht door het Vlaams Gewest afdeling Natuur. Waterplassen en moeraszones wisselen af met droge duintjes. De plantengroei wordt in functie van de watervogels laag gehouden door grote grazers: 2 Heckrunderen en 4 Konikpaarden. De vogelrijkdom is fenomenaal, men spreekt van het “Zwin van Klein-Brabant”.Zo werden bermen aangelegd om broedplaatsen te creëren voor bermzwaluwen. Verder kan men er ook de rugstreeppad aantreffen. Recent werd tevens een fietsweg aangelegd om de toegankelijkheid van het gebied te verbeteren. LO

Dat de linkeroever sterk opgehoogd werd, is duidelijk te zien aan het veel lager gelegen Wintam (Bornem). We kunnen de toren van De SintMargaretha kerk (1828) ontwaren.

RO

Langs de RO van het kanaal werden paaiplaatsen/plasbermen aangelegd. Natuur - vissen Vissen hebben weinig voortplantingskansen als de kanaaloevers uitsluitend uit betonnen wanden bestaan. De vooroever is duidelijk te zien. Op die manier zijn deze plassen afgeschermd tegen golfslag en stroming veroorzaakt door jetski's, speedboten en snel varende schepen. Deze paaiplaats zou de grootste in zijn soort zijn in België.

LO

We meren aan op de LO aan het einde van het kanaal. Voor ons ligt de Geschiedenis Nieuwe Zeesluis Wintam met een lengte van 210 meter, een breedte van 25 meter en een diepte van 16 meter. De controletoren is al van ver te zien. Op 26 november 1997 werd de sluis officieel geopend. De bouw van de nieuwe zeesluis startte al in 1979. De sasdeuren, twee per sluishoofd, zijn roldeuren van het kruiwagentype, soorten sluizen waarvan één als reserve dienst doet. Dit type deuren was nodig voor het versassen van zeeschepen van 10.000 ton.


14

Op de landtong gelegen tussen de Rupel en de toegangsgeul naar de sluis, werd een caissondam gebouwd, om de getijden op de Schelde zoveel mogelijk af te remmen. Hiervoor werden 12 caissons “afgezonken”. De 2x6 caissons te Wintam heeft men laten zakken tot op de Boomse klei. In deze omgeving bevindt die zich op een diepte van ongeveer 15 m. De top van de caissondam bevindt zich op 8m30; zodat de caissons zelf in totaal zo’n 23 m hoog zijn. De verschillende caissons zijn met elkaar verbonden door een muur. De caissons werden dan opnieuw gevuld met zand en afgedekt. RO

Op de landtong wordt een bezoekerscentrum ingericht. Op de tip van het Noordelijk Eiland ligt het ZWOC (Zeesluis Wintam Onthaalcentrum). In dit centrum kan je een tentoonstelling bezoeken over het Zeekanaal Brussel-Schelde. Je maakt er kennis met de diverse facetten van de waterwegen en het waterwegbeheer (zoals bv. de sluizenwerking) aan de hand van een reuzemaquette, audiovisuele presentaties en leuke doe-programma’s.


15

Zeekanaal Brussel Schelde

Recommend Documents