Woord vooraf 1 5. deel i inleiding in de materiële hulp- en dienstverlening: achtergronden en methoden 17

Inhoud

1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.8.1 1.8.2 1.8.3 1.9 1.10 1.11 1.12

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.5.1 2.5.2 2.6

Woord vooraf

15

de el i i nleiding in d e materie¨ le hul p - en d ie ns tve r lening: ac h te r gr o n d en e n me th od en

17

Wat is materie¨le hulp- en dienstverlening? Inleiding Het begrip materie¨le hulp- en dienstverlening Kenmerken van materie¨le problemen Type problemen Vragen op micro-, meso- en macroniveau Front- en backoffice De verhouding van het ‘materie¨le’ tot het ‘immaterie¨le’ Hulpverlening en dienstverlening Beroepshandelingen Inspanningsverplichtingen Formele en informele indicatiecriteria Werkvelden en organisaties binnen het sociaaljuridische en agogische domein Jargon Professionals en clie¨nten Maatschappelijk werk en sociaaljuridische hulp- en dienstverlening: Overeenkomsten en verschillen Materie¨le hulp- en dienstverlening als voorwaarde voor sociale participatie Inleiding Juridisering Sociale participatie Sociale participatie, burgerschap en grondrechten Onderbenutting/niet-gebruik van rechten Redenen van niet-gebruik: de burger Redenen van niet-gebruik: professionals en organisaties Mondigheid en burgerschap

BSL - ALG_BK_2KZM - 3201r4_KvdE 9789031384525

19 19 19 21 23 25 25 26 27 28 29 29 30 32 33 33

36 36 36 38 42 44 45 48 50

005

6

Methodisch werken in de materie¨le hulp- en dienstverlening

d ee l ii ke r ntak en en b e r o ep s r o ll en

53

3 3.1 3.2 3.3

Wat zijn kerntaken en beroepsrollen? Inleiding Kerntaken Beroepsrollen

55 55 55 55

4 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.5.5 4.5.6 4.5.7 4.5.8 4.6 4.7 4.8 4.8.1 4.8.2 4.8.3 4.8.4 4.8.5 4.9 4.9.1 4.9.2 4.10 4.10.1 4.10.2 4.10.3 4.10.4 4.10.5 4.11 4.12 4.12.1 4.12.2 4.12.3

Kerntaken Inleiding Informatie en voorlichting Indiceren en bemiddelen naar voorzieningen en/of rechten Bemiddelen Indiceren Bemiddeling bij conflicten/mediation Inleiding De actualiteit van mediation Definitie en kenmerken Onderzoek Inleiding Dagelijkse praktijk Casus clie¨ntprofiel Typen onderzoek Probleemstelling, rechtsvraag, hypothese Typen probleemstelling Criteria voor een goede probleemstelling Uitgangspunt en veronderstelling Rapportage Signalering Preventie Inleiding Wat is preventie? Kenmerken van preventief handelen Typen preventie Een preventieplan ontwerpen Belangenbehartiging Zaakwaarneming Klachtenbehandeling Coaching en begeleiding Waarom coaching? Visie Coaching en arbeid Methodische uitgangspunten van coaching Methode Dienstverlening Regie Inleiding op het thema Regie voeren door gemeenten Samenwerken en regie voeren op organisatieniveau


57 57 57 59 59 60 63 63 65 65 68 68 68 69 74 76 77 78 79 80 81 82 82 82 84 85 86 96 99 99 99 1 00 1 00 101 101 1 03 1 03 1 04 1 04 1 06 1 07

006

7

Inhoud

4.12.4

Methoden: Casemanagement

1 09

d e e l i i i m e th o d i s c h de nk e n en ha nd e l e n

119

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.7.1 5.7.2 5.7.3 5.7.4 5.8 5.9 5.9.1 5.9.2 5.9.3 5.9.4 5.9.5 5.9.6 5.10 5.11 5.11.1 5.11.2 5.11.3 5.11.4 5.11.5 5.11.6 5.12 5.12.1 5.12.2 5.12.3 5.12.4 5.12.5 5.12.6 5.12.7 5.13 5.14 5.14.1 5.14.2

Wat is methodisch denken en handelen? Inleiding Wat is methodiek? Instrumenten Technieken Verwijzen Methoden kiezen Oplossingsstrategiee¨n en contexten Juridische strategie Sociale strategie Agogische strategie Combinaties van strategiee¨n Doel en doelstelling Veronderstellingen Lineariteit Causaliteit Dichotomie Professionele handelingen verlopen volgens een sequentieel proces Soevereiniteit en zelfredzaamheid De wereld is maakbaar Vrijwilligheid, drang en dwang Outreachend werken Inleiding Kenmerken Uitgangspunten en methoden Discussiepunten over outreachend werken Wet bescherming persoonsgegevens Bezoekprojecten als variant van outreachend werken Cultuuromslag door paradigmaverschuivingen Inleiding Welzijn Nieuwe Stijl (WNS) Cultuuromslag: Methodiek Cultuuromslag in professionaliteit Privatisering De eigen kracht van burgers Eigen Kracht-conferentie Tot zijn rechten komen: zelfwerkzaamheid en empowerment Empowerment door leren Inleiding Cursus administratieve vaardigheden voor ouderen

121 121 121 1 24 1 25 1 25 1 28 1 29 1 30 131 1 32 1 32 1 33 1 33 1 34 1 34 1 35 1 38 1 38 1 39 141 1 42 1 42 1 43 1 44 1 47 1 48 1 49 151 151 151 1 53 1 57 1 58 1 59 1 62 1 64 1 66 1 66 1 67

6 6.1 6.2

Zich tot het recht verhouden Inleiding Wetten en regels

171 171 1 72


007

8


6.3 6.4 6.5 6.6 6.6.1 6.6.2 6.6.3 6.6.4 6.7 6.8

Toegang tot recht Empathie Professionele afstand en professionele betrokkenheid Discretionaire ruimte Voorbeelden van discretionaire ruimte Afwegingen Cases Drie modellen van professionaliteit Drie werelden Zorg en recht

1 73 1 76 1 79 1 80 1 80 1 82 1 83 1 84 1 87 1 89

7 7.1 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4 7.3 7.4 7.5 7.6 7.6.1

Methodische modellen Inleiding Model rechtstoepassing Inleiding op het model Het model in stappen Beroepshandelingen bij juridische casuı¨stiek. Juridische en beleidsmatige kaders bepalen 8-fasenmodel Model clie¨ntgericht werken Waar en hoe de modellen te gebruiken? Probleemgericht model Uitwerking van het probleemgericht model

191 191 191 191 191 1 92 1 96 20 0 20 2 20 5 20 9 20 9

d e e l iv s o c ia le ze ke rh e id en a r b eid

22 7

8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 8.10 8.11 8.12 8.13 8.13.1 8.13.2 8.13.3 8.13.4 8.13.5

Achtergronden van het sociale zekerheidsstelsel Inleiding Omslag Achtergronden Van terugtredende naar besturende overheid Privatisering van de sociale zekerheid Aanbesteding van re-integratieactiviteiten Volumebeleid Centralisatie en decentralisatie Integratie en re-integratie Sociale activering Het belang van werk De beleving van werkloosheid De route naar arbeid: visieverschillen ‘Links’ versus ‘rechts’ Hard versus zacht Strategisch versus instrumenteel Werk boven inkomen Syntheses

22 9 22 9 22 9 23 0 23 1 23 1 23 3 23 5 23 6 23 7 24 0 24 0 24 1 24 2 24 3 24 6 24 7 24 7 24 8

9 9.1

Structuur van het socialezekerheidsstelsel Inleiding

25 0 25 0


008

9

Inhoud

9.2

9.6 9.6.1 9.6.2 9.6.3 9.7 9.7.1 9.7.2 9.7.3 9.8 9.8.1 9.8.2 9.9 9.9.1 9.9.2 9.9.3 9.10

Volksverzekeringen, werknemersverzekeringen en sociale voorzieningen Volksverzekeringen Werknemersverzekeringen Sociale voorzieningen Wet participatiebudget Werkloosheidswet Wet werk en bijstand (wwb) Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) Wet investeren in jongeren (wij) Achtergronden en overheidsbeleid jeugdwerkloosheid Kenmerken van de wet Instrumenten en voorzieningen van de Wet investeren in jongeren Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) Kenmerken van de wet Instrumenten en voorzieningen Methoden en methodische uitgangspunten Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (wia) Kenmerken van de wia wia-beoordeling Wet verbetering poortwachter Kenmerken van de wet Wet verbetering poortwachter: wat, wanneer en wie Wie is de casemanager bij de Wet verbetering poortwachter? Wet sociale werkvoorziening

25 4 25 4 25 4 25 5 25 7 26 0 26 0 26 1 26 2 26 4 26 4 26 5 26 7 26 7 26 7 26 7 27 0

10 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.5.1 10.5.2 10.5.3 10.6 10.7 10.7.1 10.7.2 10.7.3 10.8

Uitvoering sociale zekerheid Inleiding Werk boven inkomen Dienstverleningsconcept Wat doet het uwv Werkbedrijf ? Sociale dienst Taken Regels Niet-uitkeringsgerechtigden Jongerenloket Privaatrechtelijke organisaties Inleiding Re-integratiebedrijven Arbodiensten Clie¨ntenparticipatie

27 2 27 2 27 2 27 4 27 5 28 0 28 0 28 2 28 2 28 3 28 3 28 3 28 4 28 7 28 7

11

Integraal hulp- en diensten verlenen bij het vinden en behouden van werk Inleiding Intensieve persoonlijke begeleiding Belemmeringen

28 9 28 9 28 9 29 0

9.2.1 9.2.2 9.2.3 9.2.4 9.3 9.4 9.5

11.1 11.2 11.2.1


25 0 25 0 25 0 25 1 25 1 25 2 25 3

009

10


11.2.2 11.3 11.4 11.5 11.6

Wegnemen van belemmeringen Motivatie Re-integratieattitude Iedereen is bemiddelbaar Clie¨ntprofielen: wie en wat is de clie¨nt?

29 2 29 3 29 6 29 8 29 9

12 12.1 12.2 12.3 12.4 12.4.1 12.4.2 12.5

Re-integratievoorzieningen Inleiding Re-integratievoorzieningen door werknemers aan te vragen Re-integratievoorzieningen door werkgevers aan te vragen Mensen met een verstandelijke en/of psychische beperking Beschutte werkplaats Supported employment Vrijwilligerswerk

30 1 30 1 30 1 30 8 30 9 30 9 310 313

d ee l v i nte gr a l e s c hu ldh u l p v e r l enin g

31 7

13 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 13.6.1 13.6.2 13.6.3 13.6.4 13.7 13.7.1 13.7.2 13.7.3 13.8

Inleiding in de schuldhulpverlening Inleiding Begrippen Concurrente en preferente crediteuren Typologie van schulden Overleving en aanpassing Schulden als inkomensprobleem: Overleving, aanpassing en overmacht Koopkracht Niet-gebruik van rechten Armoede Consequenties voor de hulpverlening Persoonsgebonden oorzaken Compensatieschulden Overbestedingschulden Schulden uit onvermogen/onmacht Schulden uit overmacht

319 319 319 32 0 32 1 32 3 32 5 32 5 32 5 32 5 32 7 32 8 32 8 32 9 33 2 33 3

14 14.1 14.2

Wat is integrale schuldhulpverlening? Inleiding Integrale schuldhulpverlening en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening Waar staat het begrip integrale schuldhulpverlening voor? Integrale schuldhulpverlening in het minnelijke traject Aanmelding Intake en crisisinterventie Informatie en advies Herfinanciering Schuldregelingen Inleiding Schuldbemiddeling zonder afkoop Schuldbemiddeling met afkoop / tegen finale kwijting

33 5 33 5

14.3 14.4 14.4.1 14.4.2 14.5 14.6 14.7 14.7.1 14.7.2 14.7.3


33 6 33 8 34 0 34 0 34 2 36 3 36 4 36 4 36 4 36 5 36 6

010

11

Inhoud

14.7.4 14.7.5 14.7.6 14.7.7 14.8 14.8.1 14.8.2 14.8.3 14.9 14.10 14.11 14.12

Saneringskrediet zonder afkoop Saneringskrediet met afkoop / tegen finale kwijting Onderhandelen Wsnp als alternatief voor crediteuren Stabilisatie Budgetbeheer Budgetcoaching Betalingsregelingen Nazorg Juridische hulp Begeleiding Preventie

36 6 36 7 36 8 36 9 37 0 37 1 37 1 37 1 37 1 37 1 37 1 37 3

15 15.1 15.2 15.3 15.3.1 15.3.2 15.3.3 15.4 15.4.1 15.4.2 15.4.3 15.4.4 15.5 15.6

Wettelijk traject Inleiding Achtergronden van de wet schuldsanering natuurlijke personen In aanmerking komen voor een wsnp-procedure Stap 1 Beoordeling Stap 2 Procedure Stap 3 Intake Procedure Behandeling verzoekschrift Uitspraak rechtbank Rechtbank bee¨indigt wettelijke schuldregeling Een schone lei Schema wsnp-procedure Kritiek op de wsnp

37 9 37 9 37 9 38 1 38 2 38 2 38 5 38 5 38 5 38 8 39 0 39 2 39 2 39 2

16 16.1 16.2 16.3 16.3.1 16.3.2 16.4 16.4.1 16.4.2 16.4.3 16.4.4 16.4.5 16.4.6 16.4.7 16.4.8 16.5 16.5.1 16.5.2 16.5.3 16.5.4

Inkomensondersteunende voorzieningen Inleiding Voorliggende voorzieningen Wet maatschappelijke ondersteuning Woonvoorzieningen Vervoersvoorzieningen Voorzieningen verstrekt door de sociale dienst Bijzondere bijstand Criteria Casuı¨stiek Langdurigheidtoeslag Toeslagenwet Plusvoorziening 65+ PC-voorziening Stadspas Fiscale regelingen Gemeentelijke Fiscale kwijtscheldingsregeling Belastingteruggaven Huurtoeslag Zorgtoeslag

39 5 39 5 39 5 39 5 39 5 39 6 39 6 39 6 39 7 39 9 40 0 40 1 40 1 40 1 40 1 40 1 40 1 40 1 40 1 40 2


011

12


16.6 16.6.1 16.6.2 16.6.3 16.7 16.8 16.9

Doelgroepen Kinderen Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Tegemoetkoming Onderhoudskosten thuiswonende Gehandicapte kinderen (tog) Maatregelen op het gebied van schuldhulpverlening Noodvoorzieningen Particuliere fondsen

40 2 40 3 40 3 40 4

17 17.1 17.2 17.2.1 17.2.2 17.2.3 17.2.4 17.2.5 17.2.6 17.3 17.3.1 17.3.2 17.3.3 17.3.4 17.4 17.4.1 17.4.2 17.5 17.5.1 17.5.2 17.5.3 17.5.4 17.5.5 17.5.6 17.5.7 17.5.8 17.6 17.7

Sociale kaart van de schuldhulpverlening Inleiding Hulpverlenende organisaties Bureau schuldhulpverlening Algemeen maatschappelijk werk Sociaal Raadslieden Rechtsbijstandbureau en advocatuur Verslavingszorg Private schuldbemiddelaars Financie¨le dienstverlening Sociale dienst (Gemeentelijke) kredietbanken Inkomensbeheer Kredietverstrekkers Uitvoering wettelijke vonnissen Bewindvoerder Deurwaarder Landelijke organisaties Nederlands Instituut voor Budgetvoorlichting Stichting Bureau Kredietregistratie Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet Raad voor Rechtsbijstand en Bureau wsnp Nederlandse Vereniging van Banken Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland Nederlandse Vereniging van Incasso-ondernemingen Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening Wet financie¨le dienstverlening Beschermingsbewind en toezicht

40 6 40 6 40 6 40 6 40 7 40 7 40 7 40 7 40 7 40 8 40 8 40 8 40 9 410 41 1 41 1 413 416 416 416 417 417 418 418 418 418 418 419

d ee l vi w o nen

421

18

Inleiding in woongerelateerde vragen en problemen

42 3

19 19.1 19.2 19.2 19.3 19.4

Een woning vinden Inleiding Wat te doen om een woning te vinden? Huisvestingsverordening Huisvestingsvergunning Sociale en/of medische indicaties

42 5 42 5 42 5 42 6 42 7 42 8


40 2 40 2 40 2

012

13

Inhoud

19.5 19.6 19.7 19.8

Methodische stappen bij sociale indicaties Onderhuur Woningruil Hoe wil ik wonen? De methode ‘woonfantasie’

43 0 43 8 44 0 44 0

20 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 20.6 20.7 20.8 20.8.1 20.8.2 20.8.3 20.9 20.9.1 20.9.2 20.9.3 20.10

Woningcorporaties Inleiding Kenmerken Huisvesting van doelgroepen Wonen, zorg en begeleiding Financieel beleid/preventief schuldenbeleid Leefbaarheid Bewonersparticipatie Sociaal beheer Inleiding Sociaal beheer in meerdere contexten Functie en vormgeving van sociaal beheer Burenoverlast Inleiding Wat preventief te doen tegen overlast? Stappenplan Klachtencommissie

44 2 44 2 44 2 44 3 44 4 44 5 44 8 45 0 45 1 45 1 45 1 45 2 45 6 45 6 45 7 45 8 46 2

21 21.1 21.2 21.3 21.4 21.5 21.6 21.7 21.8 21.8.1 21.8.2 21.9 21.10 21.10.1 21.10.2 21.10.3 21.10.4 21.10.5 21.11 21.11.1 21.11.2

Huur en verhuur Inleiding Totstandkoming van de huurprijs: woningwaarderingstelsel Totstandkoming van de huurprijs: huurverhoging Huurprijsaanpassing Huurliberalisatie Voorstel huurprijsverhoging Bezwaar aantekenen tegen het voorstel huurprijsverhoging Huurverlaging Huurverlaging op basis van punten Huurverlaging op basis van achterstallig onderhoud Achterstallig onderhoud Hulp- en dienstverlening: sociale kaart Nederlandse Woonbond Huurteam Huurcommissie Kantonrechter Bouw- en Woningtoezicht Huurtoeslag Procedure huurtoeslag Voorwaarden voor huurtoeslag

46 4 46 4 46 4 46 5 46 6 46 6 46 7 46 9 47 0 47 1 47 1 47 3 47 4 47 4 47 4 47 5 47 6 47 7 47 7 47 7 47 8

22 22.1 22.2

Op kamers Inleiding Woonruimte vinden bij een woonstichting

47 9 47 9 47 9


013

14


22.3 22.4 22.5

Woonruimte bij particuliere verhuurders Rechten en plichten Waarderingstelsel voor kamers

47 9 48 0 48 0

23 23.1 23.2 23.3 23.4

Competenties Inleiding Juridische competenties Communicatieve competenties Competenties op metaniveau Literatuur

48 2 48 2 48 2 48 3 48 5 48 6

Afkortingen

50 3

Register

50 5


014

Woord vooraf

Het boek materie¨le hulp- en dienstverlening behandelt de achtergronden en methoden bij materie¨le vragen en problemen. Die gaan over financie¨n (uitkeringen, lonen, problematische schulden), werk, wonen en de bekostiging en toewijzing van voorzieningen. Deze problemen spelen zich af binnen sociale, agogische, medische en juridische contexten. De professional probeert in samenspraak, met zijn clie¨nt en met andere disciplines, de context(en) te bepalen waarbinnen zij oplossingen zoekt. Er is aandacht voor nieuw ingevoerde wetten. Onder de Wet op de maatschappelijke ondersteuning, de Wmo, lijkt zich een cultuuromslag in de hulp- en dienstverlening te voltrekken. Met een ander denken over de verantwoordelijkheden van burger, professional en overheid actualiseerde deze wet methoden en uitgangspunten als vraagsturing, eigen kracht en oplossingsgericht werken. In diezelfde geest voltrekken zich veranderingen in het denken over werk en sociale zekerheid. De Wet investering in jongeren, de wij, de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten de Wajong, de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen, de wia, en de Wet werk en bijstand, de wwb, ademen een geest, die mogelijkheden in plaats van beperkingen als uitgangspunt neemt om aanvragers te benaderen. Ook in de schuldhulpverlening zijn kenteringen gaande. Naast de Wet schuldsanering natuurlijke personen (wsnp) is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening aan de orde. Deze wet verbreedt het perspectief voor schuldhulpverleners en burgers door het dogma van de ‘schone lei’ te doorbreken en schulden ook als ‘hanteerbaar’ te accepteren. Het actuele concept van de integrale schuldhulpverlening ziet problematische schulden


niet alleen als een financieel technisch probleem, maar vooral als een complex en meervoudig probleem, bestaande uit componenten die sociaal, psychisch, juridisch en agogisch van aard kunnen zijn. Ook de woonsector verandert. Corporaties verbreden hun dienstenaanbod, spelen in op de behoeften van nieuwe doelgroepen, zoeken allianties met organisaties in zorg en welzijn en bieden huisvesting aan waar wonen en zorg gecombineerd worden. Er zijn nieuwe functies door ontstaan (bijv. sociaal beheerder en woonconsulent). Er zijn nieuwe methoden in beeld gekomen op het gebied van sociaal beheer, bemiddeling bij burenoverlast, directe dienstverlening (woon- en servicediensten) en outreachend werken c.q. bemoeizorg. Op het gebied van ziekte en ziekteverzuim schrijft de Wet verbetering poortwachter, de wvp, de aanstelling van een casemanager voor, die volgens de werkwijze van het casemanagement de re-integratie van zieke werknemers ter hand moet nemen. Er is een andere tijdgeest. Van het ‘softe’ dat ooit spreekwoordelijk werd verbonden aan de hulp- en dienstverlening van de jaren zeventig in de vorige eeuw, is niet meer over dan een vage karikatuur. Het ‘sociale’ is geld. Wanneer een zieke werknemer dankzij een goede begeleiding sneller en beter in het arbeidsproces re-integreert, hebben werkgevers minder kosten. Woningcorporaties die outreachend werken c.q. ‘bemoeizorgen’ hoeven minder over te gaan tot ontruimingen wegens huurachterstanden dan corporaties die trager reageren bij huurachterstanden. In deze tijdgeest is ruimte voor de belangen van meerdere partijen: van werkgever en werknemer, verhuurder en huurders, schuldeisers en schuldenaar.

015

16


De andere tijdgeest is merkbaar in het denken over rechten en plichten. Een bijstandsuitkering mag geen eindstation meer zijn, maar is de springplank naar werk of sociale activering. De criteria om voor een uitkering in aanmerking te komen, zijn verscherpt, met rechten van en plichten voor uitkeringsgerechtigden, uitkeringsorganisaties en werkgevers. Bijstandsaanvragen worden niet alleen meer toegekend op basis van rechtmatigheid, maar ook op basis van doelmatigheid. Nieuwe opvattingen hebben geleid tot nieuwe functies. Het zijn de klantmanagers en niet meer de bijstandsconsulenten die ‘werk boven inkomen’ uitvoeren. Een andere tijdgeest komt tot uiting in het marktdenken en in de plaats die de private markt zich verworven heeft in het voormalige publieke domein van de verzorgingsstaat. Het heeft geleid tot een verzakelijking van de hulp en dienstverlening, tot agogische interventies die als kwantificeerbare handelingen, als producten worden gepresenteerd. Clie¨nten zijn klanten geworden en professionals en organisaties worden afgerekend op aantallen: op succesvol afgeronde re-integratietrajecten, op verminderde aantallen huurders met huurschulden, op aantallen processen verbaal rond fraudezaken, op behandelde dossiers. Het werkt in de hand dat de succesvolle clie¨nten worden afgeroomd; dat gesprekken met clienten qua tijd gestandaardiseerd worden tot vooraf voorgeschreven tijdseenheden; dat beschikkingen die het leven van burgers ingrijpend beı¨nvloeden, verworden tot administratieve afhandelingen. Wie criteria als maatschappelijk welzijn en persoonlijk geluk hanteert, lijkt uit een ander tijdperk te stammen. Tijden veranderen en stemmingen keren. Als reactie op het marktdenken, de fragmentering van het welzijnswerk, het zich laten leiden door enge organisatiebelangen, het uitbesteden van publieke taken aan private ondernemingen en de doorgeschoten managementideologie van de afgelopen decennia komen tegengeluiden en kritieken van onderop uit de sector van hulp- en dienstverlening. Het wordt verwoord in termen als bemoeizorg, outrea-


chend werken, eigen kracht, ervaringsdeskundigheid, en in organisatiemethoden die schotten en bureaucratische uitwassen willen doorbreken. Met dit boek beoog ik professionals te ondersteunen in hun beroepsuitoefening. Een beroepsuitoefening die gestoeld moet zijn op waarden als humaniteit, welzijn, rechtsgelijkheid, rechtszekerheid en mensenrechten. In die geest plaats ik methoden in maatschappelijke, juridische en ethische contexten. Methoden zijn middelen waarmee we pogen de burgers met de meest kwetsbare sociaaleconomische posities in staat te stellen volwaardig deel te nemen aan deze maatschappij. Begrippen als burgerschap en burgerzin, sociale participatie en integratie zijn daarom doelstellingen die aan dit werk verbonden zijn. In deze uitgave heb ik getracht de casuı¨stiek te anonimiseren. Daartoe heb ik alle clie¨nten gangbare voornamen en de achternaam van een kleur gegeven (bijv. De Wit, De Bruin, De Blauw). Mochten namen samenvallen met bestaande situaties, dan is dit toeval. Om de keur aan functie- en beroepenaanduidingen die de hulp- en dienstverlening rijk is te overbruggen, gebruik ik meestal het woord ‘professional’. Tegelijkertijd verbind ik aan deze term het element deskundigheid. Ter wille van de leesbaarheid gebruik ik overal de mannelijke schrijfvorm. Wellicht ten overvloede wijs ik erop dat het zowel mannen als vrouwen betreft. Een woord van dank aan de mensen die ik voor de vorige en huidige uitgaven heb mogen interviewen, die mij van commentaren en suggesties hebben voorzien en die mij op andere wijzen hebben gestimuleerd. Hun kennis, inzichten, ervaringen en steun zijn zeer waardevol geweest. Mijn dank gaat vooral uit naar mijn echtgenote en kinderen, die een dusdanige hoeveelheid geduld en begrip blijven opbrengen, dat de beschrijving ervan de lading nooit zal dekken. Leo Witte Monnickendam, 31 januari 2011

016

Woord vooraf 1 5. deel i inleiding in de materiële hulp- en dienstverlening: achtergronden en methoden 17

Recommend Documents