Wetenschap en techniek met kleuters

Wetenschap en techniek met kleuters Suggesties voor activiteiten rond het prentenboek Jantje en het helikoptertje

Een mooie schelp, een glanzend papiertje of een bijzondere steen; kleuters rapen graag van alles op om vervolgens een verzameling aan te leggen of er iets mee te knutselen. Maar wat als ze een schroefje vinden? Dit biedt een uitstekende kans om aan de slag te gaan met wetenschap en techniek. Dat wetenschap en techniek dicht bij huis is, blijkt ook uit het boek van Jantje en het helikoptertje. In dit artikel leest u hoe u dit boek kunt inzetten om aan wetenschap en techniek te werken. De beschreven activiteiten sluiten aan bij het anker De wereld rond.

Inhoud Jantje vindt op straat een mooi, oud, roestig schroefje. Op weg naar huis bedenkt hij wat hij ermee zou kunnen doen. Ineens weet hij het: hij gaat er een helikopter mee maken. Een echte, waarmee hij de lucht in kan! In æ schroeven in diverse soorten en maten, tandwiel-

het schuurtje van zijn opa knutselt hij een helikopter in

tjes, pluggen, spijkers, krammen;

elkaar. Als hij ermee over flatgebouwen, weilanden en duinen vliegt, begint een spannend avontuur. Op zee is

æ gereedschapskist met gereedschappen;

een kapitein in nood: zijn schip is aan het zinken. Net

æ helikopters, vliegtuigen, zeilboot (speelgoed) en beeldmateriaal van reddingsacties;

op tijd weet Jantje hem met een touw te redden. Als hij

æ roeispanen, jerrycan, medaille, burgemeesters- en

weer veilig landt op de boulevard, wacht de burge-

kapiteinstenue.

meester hem op en ontvangt Jantje een prachtige gouden medaille.

Breng ook de hoeken in de sfeer van het boek door een

Voorbereiding

prikkelende omgeving te creëren waarin de kinderen

Verzamel zo veel mogelijk concrete voorwerpen van

zelf kunnen ontdekken. Bij de onderzoeksactiviteiten

dingen die in de tekst of op de tekeningen in het boek

van de hoeken leest u hoe u dit doet.

voorkomen. Gebruik ze ter verduidelijking van woorden en bij de onderzoeksactiviteiten. Mogelijke materialen zijn: 1 Schatkist Artikelen - Wetenschap en techniek met kleuters

© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.schatkist.nl

Introductie

Woordenspel

Zoek speelgoed of iets anders op dat één schroef mist,

In het verhaal komen nogal wat verkleinwoorden voor.

bijvoorbeeld de strijkplank uit de huishoek. Introdu-

Doe een woordspelletje. De kinderen wijzen een voor-

ceer het kapotte materiaal in de kring en vraag de kin-

werp op de thematafel aan. Ze benoemen het voorwerp

deren wat er nodig is om het te repareren. Bespreek

én het bijpassende verkleinwoord.

diverse mogelijkheden. Laat vervolgens verschillende maten schroeven zien. De kinderen bedenken welke

Woordweb

schroef het geschiktst is en zoeken in de gereed-

Maak een woordweb bij het verhaal van Jantje en het

schapskist een schroevendraaier om de schroef te be-

helikoptertje. Teken een schroef in het midden van een

vestigen. Vervolgens gaan twee kinderen het kapotte

groot vel papier en schrijf het woord en lidwoord erbij.

voorwerp repareren.

Bedenk met de groep woorden die bij het verhaal horen. Vul tijdens het werken aan het thema het woord-

Voorlezen prentenboek

web steeds aan met woorden die de kinderen tijdens

Toon de voorkant van het boek en lees de titel voor.

onderzoeksactiviteiten hebben geleerd.

Vraag wat Jantje in zijn hand heeft en inventariseer of de kinderen weten wat het verschil is tussen een

Constructies (in de klas) zoeken

schroef en een spijker. Laat ze eventueel zien. Zien de

Ga met de kinderen op zoek naar constructies in de klas.

kinderen het verschil?

Laat hen eerst hun eigen stoel bekijken. Van welk mate-

Lees daarna het verhaal voor en beeld begrippen als

riaal is de stoel gemaakt? Hoe zijn de onderdelen met

opstijgen en de motor starten uit. Bespreek woorden

elkaar verbonden? Maak daarna samen een inventarisa-

als boulevard en laat bijvoorbeeld een medaille zien.

tielijst van meubelen en speelgoed met schroeven.

Stel vragen over de tekst en de tekeningen. De volgende vragen kunnen hierbij een richtlijn zijn:

Onderzoeksactiviteiten in de hoeken

æ Welk plan maakt Jantje om zijn idee te kunnen uitvoeren? (tekening maken, materialen en gereedschap verzamelen, passen en meten, helikopter ma-

In de hoeken staat het zelf ontdekken centraal. Stel tij-

ken, schilderen)

dens het begeleiden vragen die kinderen uitdagen om

æ Wat moet Jantje doen om de motor te starten?

onderzoekend te leren:

æ Waarom houdt de motor ermee op?

æ Wat weet je al over …

æ Hoe komt het dat de koeien in de wei steeds kleiner

æ Wat zou er gebeuren als … æ Hoe kunnen we dat uitproberen?

lijken vanuit de helikopter? æ Hoe redt Jantje de kapitein?

æ Wat zie je?

Vraag aan het einde van het verhaal of de kinderen zelf

æ Hoe zou dat komen?

ook wel eens iets uit elkaar halen en weer in elkaar zet-

æ Klopt het met wat je voorspelde?

ten. Bespreek hun ervaringen.

Bespreek na afloop van de activiteiten wat zij in de hoeken ontdekt hebben en noteer deze bevindingen in

Herhaald voorlezen

een schrift of op een flap.

Lees het verhaal nogmaals voor en geef de kinderen

Ontdekhoek

daarbij de ruimte om te fantaseren. Wat zouden zij nog willen maken en hoe zouden ze dat willen doen? Vraag

Maak ruimte vrij waar de kinderen op de grond of

ook waar ze graag naartoe willen vliegen en waarom.

aan tafel proefjes en onderzoeksactiviteiten kunnen doen. Materialen voor in de ontdekhoek zijn:

Kringactiviteiten

æ spijkers en schroeven in diverse soorten en maten; æ doorzichtige emmers met water, een mand met diverse materialen die zinken en drijven en woord-

Helikopters vergelijken

kaartjes van dit materiaal;

Vergelijk speelgoedhelikopters met elkaar en benoem woorden als: propeller, stuurknuppel. Laat de kinderen

æ tissues, karton, vloeipapier, dik en dun papier, föhn;

schatten hoeveel mensen erin passen en vertellen

æ vouwvoorbeeld van helikoptertje (zie tekening helikopterproefje).

waarvoor een helikopter gebruikt wordt.

2 Schatkist Artikelen - Wetenschap en techniek met kleuters


Er kunnen in de ontdekhoek één of meerdere experi-

Schroeven

menten centraal staan. U kunt er ook voor kiezen om

Aan de werkbank/timmertafel draait een kind met een

elke week een ander experiment centraal te stellen.

(hand)schroevendraaier schroeven in een zachte houtsoort. Met een priem of handboor kan zonodig eerst

Schroeven vergelijken

een gaatje worden gemaakt.

Een kind sorteert schroeven, in verschillende soorten

Onderzoeksvraag: Hoe draai je een schroef in het hout?

en maten. Onderzoeksvraag: Waarin verschillen de schroeven

Spijkers

van elkaar (lengte, dikte, kruiskop)?

De kinderen sorteren spijkers in verschillende maten en slaan lange en korte spijkers in een plank.

Drijven-zinken

Onderzoeksvraag: Wat gebeurt er met lange spijkers?

De kinderen kijken welk materiaal drijft en welk zinkt in water. Nadat ze geëxperimenteerd hebben met het

Eigen creaties timmeren

concrete materiaal doen ze een rubriceeroefening met

De kinderen timmeren naar eigen fantasie een helikop-

de woordkaartjes: wat drijft – wat zinkt?

ter van hout.

Onderzoeksvragen: Welk materiaal blijft drijven, welk

Onderzoeksvraag: Hoe ziet een helikopter eruit en hoe

materiaal zinkt? Wat gebeurt er met een stuk karton of

maak ik die?

papieren zakdoekje als het lang in het water ligt? Wat

Watertafel

gebeurt er met een spons in het water? Wat gebeurt er als je een stukje aluminiumfolie plat op het water legt

In de watertafel zijn boten, plastic flessen, stukjes

met daarop een paar paperclips?

tuinslang, rietjes, trechters en een gieter.

Voortbewegen in de lucht De kinderen of de leerkracht vouwen een propeller (zie voorbeeld). De kinderen ontdekken hoe een propeller

De kinderen proberen verschillende boten te laten va-

beweegt.

ren. De kinderen experimenteren met rietjes, stukjes

Onderzoeksvragen: Hoe beweegt een propeller door de

tuinslang, trechters, plastic flessen en ontdekken wat

lucht? Wat gebeurt er als je blaast (met of zonder föhn)

er gebeurt.

tegen een velletje vloeipapier? Blaas er tegenaan, er

Onderzoeksvragen: Op welke manieren kun je boten in

overheen en er onderdoor. Houd het papier horizontaal

het water laten voortbewegen? Wat gebeurt er als er

en verticaal.

veel water in de boot komt?

Rommelschuur Verander de huishoek in de rommelschuur van opa. Zet er een werkbank en gereedschap in. Vul schoenendozen met oude wekkers, fietsbellen, sloten, wielen, balpennen, autootjes, sleutels, ringetjes, paperclips, kettingen, stukken touw, een deurklink, elektriciteitsdraad, scharnieren, knijpers, magneten, ijzerdraad, enzovoort. Zorg ook voor wat potjes, trechters, flesjes en kwasten, een medaille en overalls.

Timmertafel De kinderen maken kennis met nieuwe materialen en Zorg voor stukken (zacht) hout, ijslollystokjes,

imiteren Jantje. Zij kunnen ook iets uit elkaar halen of

kurken, kroondoppen, een hamer, schroevendraaier,

sorteren. Observeer hun spel. Voeg zo nodig nieuwe ma-

zaag, handboor, priem, schroeven en spijkers.

terialen toe en geef impulsen om het spel te activeren. Onderzoeksvraag: Hoe kan ik voorwerpen uit elkaar halen?



Werkplaats Richt de werkplaats in zoals beschreven bij het ankerpunt Passen en meten en breidt deze uit met klein constructiemateriaal en kapot speelgoed.

Voertuigen maken Laat de kinderen een helikopter of ander voertuig construeren van Meccano, Technisch Lego of het andere aanwezige constructiemateriaal. Onderzoeksvraag: Hoe maak ik een helikopter?

Repareren Geef in deze werkplaats ook ruimte om kinderen speel-

Vliegtuig vouwen

goed en andere spullen te laten repareren.

Laat de kinderen op verschillende manieren vliegtuig-

Onderzoeksvraag: Hoe repareer ik kapotte spullen?

jes vouwen. (Zie onderstaand voorbeeld)

Boekenhoek Verzamel boeken en foto’s over vliegtuigen en helikopters en leg ze in de boekenhoek (zie boekenlijst). Stimuleer tijdens het project de onderzoekende houding van de kinderen door hen voldoende gelegenheid te geven om in de boekenhoek meer informatie of antwoorden te vinden op ontstane vragen.

Beeldende activiteiten Helikopter knutselen Maak de romp van een wc-rol. Vouw voor de propeller

Zingen

een molentje van vouwkarton en prik die met een splitpen of spijker op een dop of kurk. Lijm de propeller op de helikopter. Maak de staart en glijders van de heli-

Liedje Helikopter

kopter met stroken van gekleurd papier.

Zing en speel het liedje: ‘Helikopter’ (Kleuterwijs, Meesters in muziek) en maak er vliegbewegingen bij. Maak het geluid van de pruttelende motor en laat horen wanneer de helikopter veraf of dichtbij is. Laat steeds een ander kind in de helikopter stappen en een rondvlucht maken of speel een reddingsactie na.

Liedje Hoog is de lucht Zing het liedje: ‘Hoog is de lucht’ (Kleuterwijs, Meesters in muziek) en beeld het uit: wijs in de lucht, naar de grond, draai je handen om elkaar of draai rondjes met Vouw het schuine kruis.

je lichaam en teken met beide wijsvingers een wereld-

Knip de stippellijn 2/3 in.

bol in de lucht.

Buig de punten (met de klok mee) naar het midden. Zet de punten vast met een splitpen.



Spel op het speelplein of in de speelzaal

Boekenlijst

Helikopters bouwen

Verder lezen over het thema

Zorg voor touwen, dozen en grote stukken karton.

æ Karel Klus bouwt een vliegtuig

Bouw samen helikopters of vliegtoestellen van karren

George Johansson – Jens Ahlbom

en planken en laat de kinderen ermee spelen.

Christofoor ISBN 978 90 6038 6156

In helikopter vliegen æ Er was eens een vosje

Teken een vliegtuig of helikopter op de grond en speel alsof jullie erin zitten. Stijg op en fantaseer wat je van-

Gitte Spee

uit de lucht allemaal ziet. Vlieg naar links, rechts, stijg

The House of Books

op, daal en maak een landing.

ISBN 978 90 4433 1073 æ De gele ballon

Met windmolens rennen Geef de kinderen windmolentjes en vaantjes en laat

Charlotte Dematons

hen ervaren wat er gebeurt als ze ermee rennen.

Lemniscaat ISBN 978 90 5637 5263

Ik zie, ik zie æ En de groeten van Haas

Maak foto’s van: een schommelhaak, wielen van stuurkarren en kruiwagens, de onderkant van de wip,

Annemarie Bon – Gertie Jaquet

schroeven in opbergrekken, enzovoort, en deel ze uit.

The House of Books

Maak met de groep een ontdekkingstocht over het

ISBN 978 90 4433 1080

plein of door de speelzaal en zoek naar constructies æ Alweer niks te doen

die op de foto staan.

Peter Spier Lemniscaat

Auteur: Irma Land

ISBN 978 90 6069 3940 æ Superbeesje Guido Van Genechten Clavis ISBN 978 90 4481 5986 æ Verhaal: ‘Vliegen’ Margriet Breet- Jan Lieﬀering uit: Ik kan alles lekker zelf! Pimento ISBN 978 90 4992 5413

Informatieve prentenboeken æ Op reis met het vliegtuig Pierre Winters- Tineke Meirink Clavis ISBN 978 90 4481 3029 æ Groot lawaaiboek over voertuigen (+dvd) Britta Teckentrup Gottmer ISBN 978 90 2574 4496



Wetenschap en techniek met kleuters

Recommend Documents