Maatschappelijke stages bij
welzijn ouderen
brengen jong en oud samen Newtonlaan 115, Postbus 3332, 3502 GH Utrecht Tel 030 - 298 34 34, Fax 030 - 298 34 37, www.mogroep.nl De Maatschappelijk Ondernemers Groep is de brancheorganisatie van Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang.
Jongeren die activiteiten organiseren voor ouderen, helpen
Colofon
bij een open dag of computerlessen verzorgen. Zo komen
Maatschappelijke stages bij welzijn ouderen brengen jong en oud samen
ouderen en jongeren samen. Goed voor de vitaliteit van ouderen en hun aansluiting bij de samenleving. De jonge stagiaires brengen nieuwe kennis en élan binnen welzijn ouderen en dragen hun positieve ervaringen uit naar andere jongeren, scholen en ouders. Welzijn ouderen draagt als stageaanbieder bij aan de ontwikkeling van jongeren tot sociale, betrokken burgers. Goed voor het imago. En met enthousiaste ouderen, stagiairs en ouderenwerkers wordt de maatschappelijke stage een vanzelfsprekend verschijnsel binnen welzijn ouderen.
Uitgave MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening Newtonlaan 115 Postbus 3332 3502 GH Utrecht telefoon: 030 - 298 34 34 e-mail:
[email protected] www. mogroep.nl Deze brochure is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van OCW. Tekst MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening Vormgeving Vormers, Utrecht Fotografie Wilbert van Woensel, Amsterdam De foto’s in deze publicatie zijn bedoeld als illustratie. De afgebeelde personen hebben geen directe relatie met het onderwerp. Oplage 2000 Prijs gratis Bestelwijze Bij de MOgroep, per e-mail of via de website, met vermelding van titel en brochurenummer WMDB0042. ISBN 978 90 5568 266 9 NUR 752 Utrecht, juni 2010 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van de MOgroep. Bij overname is bronvermelding verplicht.
Inleiding Een betrokken samenleving komt niet uit de lucht vallen. Daar is inzet voor nodig van professionele organisaties. Aanbieders van maatschappelijke stages laten hun maatschappelijke taak zien door jongeren kennis te laten maken met vrijwilligerswerk en met de samenleving. Ze dragen bij aan scholing en ontwikkeling van jongeren tot betrokken burgers. Maatschappelijke betrokkenheid stimuleren is een belangrijk speerpunt van MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening en de politiek. Maatschappelijke stages hebben welzijn ouderen veel te bieden. Het brengt oud en jong samen; inspirerend en stimulerend voor beiden. En het bevordert de participatie van ouderen. Deze brochure biedt informatie en ideeën voor de ondernemers in welzijn ouderen over het aanbieden van maatschappelijke stages. Vanaf schooljaar 2011-2012 is de stage verplicht voor alle leerlingen die het voortgezet onderwijs instromen. Vmbo-leerlingen gaan dan 48 uur op stage, Havo-leerlingen 60 uur en Vwo-leerlingen 72 uur. Aly van Beek, branchedirecteur MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening
3
De stagevormen Tijdens een maatschappelijke stage maken jongeren kennis met andere groepen in de samenleving zoals ouderen en (vrijwilligers)organisaties. Ze ervaren wat het betekent om jezelf vrijwillig in te zetten voor anderen zonder daar direct iets voor terug te krijgen. De beroepsstage is gericht op het toekomstig beroep en duurt langer. Beroepsstage Kennis maken met toekomstig beroep en praktijkvaardigheden leren.
Maatschappelijke stage Kennis maken met de samenleving en met vrijwilligerswerk.
Doelgroep
Leerlingen (14-20 jaar) van beroepsgericht onderwijs.
Leerlingen (15-18 jaar) van Vmbo, Havo en Vwo.
Opdracht
Leren van competenties. School stelt eisen.
Van waarde zijn voor de samenleving. School stelt geen inhoudelijke eisen.
Duur
Minstens een aantal weken.
48-72 uur en kan bij meerdere organisaties.
Begeleiding
Gericht op ontwikkeling leerling. Stelt eisen aan begeleiding.
Gericht op uitleg opdracht, introductie in organisatie en beantwoorden vragen. Stelt geen formele eisen aan begeleiding.
De stageconcepten Ondernemers in welzijn ouderen kunnen zelf bepalen hoe de maatschappelijke stage wordt ingevuld. Leerlingen kunnen een vast moment per week komen of een project uitvoeren. Voordeel van een langdurende stage is dat na een korte inwerkperiode de leerlingen zelfstandiger aan de slag kunnen. De kortdurende klussen zijn vaak makkelijker te organiseren. Het is de kunst een vorm te vinden waarbij ouderen, leerlingen, school en organisatie maximaal profiteren. actiedag(en): enkele dagdelen met een duidelijk afgebakende opdracht; blok: langere stage van meerdere aaneengesloten dagen; lint: langere stage van meerdere niet aaneengesloten dagen bijvoorbeeld twee maanden iedere woensdagmiddag; estafette: leerlingen lossen elkaar af zodat de stageplek vrijwel permanent bezet is; carrousel: leerlingen bedenken een activiteit en voeren deze uit op diverse locaties. vrije vorm: leerlingen, scholen en stagebieders bepalen de vorm en duur binnen afgesproken kaders.
De verrijking De nieuwe doelgroep jongeren is een verrijking voor welzijn ouderen. Het brengt jong en oud samen en bevordert het contact tussen beiden. Jongeren nemen ouderen mee in de ontwikkelingen van onze moderne samenleving. Het contact is vaak spontaan en nieuw en leidt tot wederzijds inzicht en begrip in elkaars leefwerelden.
4
5
Contact met jongeren vitaliseert en inspireert ouderen en vergroot hun participatie in de samenleving. Jongeren op een zinvolle manier inzetten vergt wel aandacht en inspanning. Daartegenover staat de winst voor ouderen maar ook voor de organisatie en haar medewerkers. Jongeren brengen nieuwe kennis en elan binnen welzijn ouderen: zorgen voor een ‘frisse wind’. Ze kunnen een vervolgopleiding in het welzijnswerk kiezen. De organisatie kan nieuwe activiteiten starten of bestaande verbeteren en uitbreiden. Klussen die zijn blijven liggen kunnen nu wel worden uitgevoerd. Jongeren zijn handig met nieuwe media en kunnen bijvoorbeeld de website eens goed onder handen nemen. De inzet van jongeren draagt eveneens bij aan een positief, maatschappelijk betrokken imago van welzijn ouderen bij jongeren, scholen, ouders, gemeenten en andere partners. Want welzijn ouderen draagt bij aan de ontwikkeling van jongeren tot sociale, betrokken burgers.
De partijen
• De scholen zijn primair verantwoordelijk voor de maatschappelijke stage. Zij zorgen voor de planning, voorbereiding van leerlingen, het stagecontract, de verzekering, begeleidingen reflectie met jongeren. De vergoeding van het ministerie van OCW is (oplopend tot) € 485,- per stageleerling in schooljaar 2011-2012. De school kan met dit geld een stagecoördinator aanstellen of een stagemakelaar inschakelen maar ook onkosten vergoeden van leerlingen en aanbieders. • De leerlingen gaan zoveel mogelijk zelfstandig op zoek naar een stageplaats en houden een logboek bij. • De (Maatschappelijke) organisaties zoals welzijn ouderen, maar ook sportverenigingen, musea en peuterspeelzalen bieden de stageplaatsen aan (stageaanbieders). Zij organiseren de stageplaats en begeleiden leerlingen op de werkvloer. • De stagemakelaar, meestal een vrijwilligerscentrale, brengt vraag en aanbod samen. Hij gaat actief op zoek naar stageplaatsen om een divers aanbod te kunnen doen. Hij kan afstemmen tussen school/leerlingen en stage aanbieders, adviseren over het stagebeleid en begeleiden. Daarnaast kan de makelaar leerlingen voorbereiden op hun stage, bemiddelen, inspringen bij problemen of vraagstukken oplossen en de evaluatie faciliteren. • De Gemeenten richten de makelaarsfunctie in met geld van de ministeries van OCW en VWS. Het advies en de hulp bij bemiddeling van de stagemakelaar voor stageaanbieders is daarom meestal kosteloos.
Tips • • • • •
i nformeer bij ondernemers welzijn ouderen, met ervaring, hoe zij zaken aanpakken; betrek de maatschappelijke stage in de subsidieaanvraag aan de gemeente (begeleiding); ga, eventueel via de stagemakelaar, in gesprek met scholen over een financiële bijdrage; begin klein en neem de tijd voor het verkennen van mogelijkheden en afstemming; maak jongeren vooraf goed duidelijk wat zij kunnen verwachten in de omgang met ouderen en hoe zij het beste kunnen reageren in specifieke omstandigheden; • neem een onafhankelijke houding aan richting scholen om te voorkomen dat de organisatie in een keurslijf wordt geduwd, bijvoorbeeld qua perioden en tijdstippen. Scholen hebben stageaanbieders hard nodig!
6
Het draagvlak Onbekend maakt onbemind. Draagvlak begint bij het management die de toegevoegde waarde van de maatschappelijke stages inziet en onderschrijft. De randvoorwaarden waaronder de stages mogen plaatsvinden komen tot stand in samenspraak met het personeel en de vrijwilligers. Aan het management de taak om deze randvoorwaarden, zoals het beschikbaar stellen van tijd en middelen, te garanderen. Aandachtspunten • Het is belangrijk vast te stellen waarom de organisatie met maatschappelijke stages aan de slag wil, en welke winstpunten er te behalen zijn voor alle betrokkenen. Hoe duidelijker het doel en de win-win situatie is geformuleerd, des te makkelijker collega’s gemotiveerd raken. • Informeer alle medewerkers en vrijwilligers over de stage, de doelstellingen en de toegevoegde waarde. Het is heel waardevol als iedereen meedenkt. Geef ook aan hoe de maatschappelijke stage zich verhoudt tot andere stages. • Bepaal de samenwerking met alle partijen. Zelf afstemmen met scholen of heeft een stagemakelaar de voorkeur? Zet de afspraken op papier met de stagecoördinator van school en/of de stagemakelaar. Informeer bij de gemeente naar hun stimulerend beleid en naar financiële mogelijkheden. Ook samenwerking met anderen zoals bijvoorbeeld de woningcorporatie is mogelijk bij activiteiten in de wijk. Denk aan het helpen van de buurtconciërge bij klusjes in en rond het huis van ouderen. • Hoewel jong en oud goed matchen zijn er verschillen waarmee rekening gehouden dient te worden. Bijvoorbeeld de intensiteit van contact. Jongeren vinden veelal al bevrediging in korte contacten zoals in de stage, ouderen stellen soms meer belang in langere diepgaande contacten waarin zij iemand goed leren kennen. De klussen Leuke, leerzame en zinvolle klussen trekken de leerlingen naar welzijn ouderen. Organiseer daarom een creatieve brainstorm met het personeel en de vrijwilligers en laat ook de jongeren en de ouderen meedenken. Maak een korte beschrijving van de klus met de randvoorwaarden. Zo komt de juiste leerlingen op de juiste klus. Denk hierbij aan: • Welke leeftijd en competenties passen het beste bij de klus? • Is er behoefte aan Vmbo-leerlingen die vooral praktisch aan de slag kunnen of aan Havo- of Vwo-leerlingen? • Aan welke samenstelling wordt gedacht? Is de klus geschikt voor één leerling of heeft een duo of een trio de voorkeur? • Op welke type ouderen is de klus gericht en welke speciale aandachtspunten brengt dit mee? • Welke activiteiten worden er binnen de klus uitgevoerd? • Welke toegevoegde waarde (doelen) heeft de klus voor zowel de ouderen als de jongeren? • In welke periode, op welke dagen en op welke locatie dient de klus uitgevoerd te worden? Is dit ook voor scholen haalbaar? Verder is het van belang bij het bedenken van klussen rekening te houden met specifieke kenmerken van jongeren. Zo vinden zij het belangrijk direct resultaat te zien van hun inzet. Zorg dus voor klussen die afgebakend zijn en zichtbaar resultaat opleveren. Een blije oudere of een geslaagde spelletjesmiddag. Zorg ook dat leerlingen daadwerkelijk nuttig bezig zijn en dit ook ervaren. Dit stimuleert hen. Jongeren zijn snel, hebben veel kennis van internet, computers en mobieltjes. Ze zijn energiek en enthousiast en houden veelal van sporten en bewegen, nieuwe dingen doen en grenzen verleggen. Daarbij zijn ze ook vaak creatief. Maak gebruik van deze eigenschappen!
7
Voorbeelden van maatschappelijke stages binnen welzijn ouderen Terugkomlessen op school Leerlingen organiseren en verzorgen terugkomlessen voor ouderen op hun eigen school. Ze bedenken, in overleg met ouderen, onderwerpen zoals les in (jongeren) sms-taal, ontwikkelen een lesprogramma en ondersteunend materiaal, regelen tijden en locatie en verzorgen de promotie (inclusief materiaal) onder ouderen. In de voor bereiding van de lessen betrekken ze ouderen. De activiteit is gericht op ouderen die leergierig zijn en het leuk vinden zelf een actieve bijdrage te leveren. Een les vindt om een aantal weken plaats (lintstage). De school stelt lokaal en faciliteiten beschikbaar. Maatje worden Een leerling wordt een maatje van een oudere en gaat hier om de week op bezoek (lintstage). Samen onder nemen ze activiteiten. Na afloop van de stage kan de jongere zelf beslissen of hij/zij maatje blijft. De activiteit is gericht op ouderen die het leuk vinden om samen met een jongere iets te ondernemen. Van belang is dat de leerling goed kan luisteren, geduldig is, afspraken maakt en nakomt en er overlap is in interessegebieden. Organiseren contactdagen Leerlingen organiseren een contactdag voor ouderen (actiedagen). Ze ontwikkelen en verspreiden PR-materiaal, bedenken en bereiden activiteiten voor, doen de inkopen en kleden de locatie aan. Tijdens de contactdag begeleiden ze de ouderen, zorgen dat ouderen contact met elkaar maken, verzorgen ze hapjes/drankjes en ruimen op. De activiteit is gericht op ouderen die op zoek zijn naar andere ouderen om samen iets te ondernemen maar het lastig vinden zelf deze contacten te leggen.
De voorfase Een succesvolle maatschappelijke stage begint met een goede voorbereiding. Zorg voor één vast aanspreekpunt of vaste coördinator in de organisatie. Deze kan problemen oplossen, een vinger aan de pols houden en contacten onderhouden met alle betrokkenen. Leg procedures en afspraken vast in een (stage)beleids- en projectplan. De maatschappelijke stage kan als variant worden opgenomen in het stagebeleidsplan voor beroepsstages. Begin klein en doe stapsgewijs ervaring op, leer hiervan en stel plannen bij. Maar vooral: durf gewoon te beginnen! De leerlingen moeten op de hoogte zijn van het belang van welzijn ouderen en weten met wat soort ouderen zij te maken krijgen. Dat werkt wervend en zorgt ervoor dat leerlingen bewust kiezen voor het werk. Een voorlichtingsfolder met informatie over de organisatie, welzijn ouderen, de doelgroep ouderen en de beschikbare klussen is handig. Ook gastlessen op school of presentaties op stagemarkten werken wervend. Het stageaanbod kan ook geplaatst worden op de websites van de stagemakelaar en/of school. Hou een intakegesprek met geïnteresseerde leerlingen. Dit voorkomt teleurstelling. Vertel over de aanpak en de spelregels en geef aan wat verwacht wordt. Leg uit wat het betekent om met ouderen om te gaan, waar zij tegenaan kunnen lopen en hoe zij hier mee om moeten gaan. Vraag naar motivatie, verantwoordelijkheidsgevoel en betrouwbaarheid. Leg de afspraken vast in een stagecontract dat mede ondertekend wordt door de school. Voorbeelden van contracten zijn te vinden op www.maatschappelijkestage.nl. Scholen en stagemakelaars hanteren vaak een standaardcontract. In overleg kan dit worden aangepast.
De uitvoering Na de voorbereiding komt het aan op een goede uitvoering. De maatschappelijke stage begint met een warm onthaal binnen de organisatie, toegesneden op jongeren. Heet ze officieel welkom en geef een rondleiding en uitleg over het werkterrein van welzijn ouderen. Zorg voor frisdrank naast koffie of thee! Laat zien dat de organisatie, maar ook de ouderen, de aanwezigheid van de jongeren waardeert en serieus neemt. Maar ook dat er iets verwacht wordt.
Voorbeelden ter inspiratie Organiseren van studiegroepen • Helpen bij maaltijdverstrekking • Wandelen met ouderen, individueel of in groepsverband • Promotiemateriaal ontwikkelen voor activiteiten • Organiseren van terugkomlessen voor ouderen op school • Ontwikkelen van speldagen • Tuin- of klussenhulp bij ouderen thuis • Maken van filmpjes en reportages van activiteiten • Organiseren van dagbestedingactiviteiten • Boodschappen doen met of voor ouderen • Organiseren van een diner voor (oudere) buurtbewoners • Maken van fotoreportages/ fotoverhalenboek van een oudere • Hulp bij gebruik van computer (thuis) • Organiseren van cursus sms-en en sms-taal • Organiseren van een beautydag • Helpen bij restaurantprojecten • Bezoekjes brengen aan ouderen thuis (maatjes) • Website ontwikkelen
8
9
Er is geen sprake van vrijblijvendheid en er zijn afspraken over aanwezigheid, omgang met ouderen en tijdige afmelding bij calamiteiten. Eerdere stagiaires kunnen nieuwe leerlingen welkom heten en vertellen over hun ervaringen. Dit verlaagt de drempel. Laat nieuwe stagiairs na het onthaal direct aan een concrete opdracht werken zodat ze het gevoel krijgen nuttig bezig te zijn. Zorg voor een vaste begeleider die weet wat er verwacht wordt. Deze kan grenzen stellen, de relatie tot de ouderen bewaren, bijsturen en zorgen dat de afspraken worden nagekomen. De begeleider moet ook durven loslaten. Enthousiaste vrijwilligers kunnen prima als begeleider optreden. De leerlingen moeten binnen afgesproken kaders ruimte krijgen voor eigen creatieve inbreng en zelfstandig werken. Daarbij zal elke leerling een specifieke begeleidingsbehoefte hebben. De ene (groep) kan zelfstandiger zijn dan de andere! De stage moet eindigen met een bevredigende afronding. Zowel voor het personeel als voor de leerlingen. Evalueer elke stage met alle betrokkenen. Kijk met leerlingen terug op hun verwachtingen en de praktijk. Laat ze tips geven voor de organisatie zoals nieuwe klussen en andere geïnteresseerde stagiairs. Koppel ervaringen terug naar school en/of stagemakelaar. Dit kan met evaluatie- en beoordelingsformulieren. Zet leerlingen in het zonnetje door ze een certificaat uit te reiken of een kleine attentie te geven. Enthousiaste stagiairs zijn de beste reclame voor de nieuwkomers.
Meer informatie en praktische hulpmiddelen MOVISIE is door het ministerie van OCW gevraagd om stageaanbieders en -makelaars te ondersteunen bij de implementatie van maatschappelijke stages. www.maatschappelijkestage.nl voor uitgebreide informatie en praktische hulpmiddelen, zoals inspiratiefilmpjes, stappenplannen, model stageovereenkomsten en goede voorbeelden. Voor vragen aan de helpdesk maatschappelijke stage van MOVISIE:
[email protected] of 030 – 789 2112. Zie ook www.movisie.nl, maatschappelijke stages. Op de ledensite van MOgroep W&MD www.mogroep.nl in het dossier maatschappelijke stages is een implementatieplan plus hulpmiddelen te downloaden. Deze is ontwikkeld door studenten van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen ten behoeve van Stg. Welzijn Ouderen Nijmegen.
Oud en jong: generatieverschillen Via de maatschappelijke stage komen jongeren en ouderen samen. Twee verschillende generaties opgegroeid in een andere tijd met andere maatschappelijke waarden. Jongeren behoren tot de zogenaamde Einstein generatie: slimmer, sneller, mondiger en socialer dan de generaties voor hen. Ze zijn mediasmart, communiceren graag, nemen niet zomaar iets aan en zijn bewust bezig met hun omgeving. Ouderen behoren tot de zogenaamde vooroorlogse en stille generatie: sober en traditioneel, minder tolerant, roep om- en respect voor gezag en gericht op immateriële waarden. Wat hen bindt is het belang dat zij hechten aan sociaal contact. Daarbij is twee richtingsverkeer belangrijk voor jongeren en vinden ouderen het belangrijk dat het contact plaatsvindt op basis van gelijkheid en openheid. Hoewel de werkelijkheid altijd diffuser is, dient er wel aandacht te zijn voor de verschillen tussen de groepen wanneer deze samenkomen en met elkaar communiceren. 10
