Welbevinden en chronische (nier) ziekte.
Inleiding Nefrologiedagen 2014 1 april 2014. Jan Auke Walburg
Carla Leurs
Bloei Bloei is de optimale ontwikkeling van het mentaal vermogen. Het gaat daarbij om vaardigheden en talenten als leervaardigheden, creativiteit, emotionele intelligentie,sociale vaardigheden en veerkracht.
Positieve emoties
Verschillende type emoties afgezet tegen het aantal bedachte probleemoplossingen
aantal bedachte oplossingen
Verschillende type emoties afgezet tegen de snelheid waarmee bloeddruk en hartslag zich herstellen na blootstelling aan een milde angstopwekkende situatie
snelheid herstel bloeddruk en hartslag (s)
5
Broaden and build theory of positive emotions
Broaden
Build
aandacht
bloei en welbevinden
cognitieve flexibiliteit en creativiteit
veerkracht
sociale cognitie
Fredrickson, 1998
Uitkomsten van welbevinden
Werk .20 Sociale relaties .15
Creativiteit .28
Uitkomsten Sociaal gedrag .36
Positieve waardering voor zelf en anderen .39
Gezondheid .31
oa. Lyuobomirsky, King en Diener, 2005
Waarom geluksgevoel?
beloning toenadering? beloning beheersing? beloning sociale contacten? beloning ontplooiing?
Bloei in de wereld (gallup, 2013)
12-12-
10
Persoonlijk welbevinden
13-05-14 11
Sociaal welbevinden
13-05-14 12
Geluk in Nederland
Geluk per provincie
Geluk per gemeente
13-05-14 13
Wat maakt gelukkig?
Geld-1
13-05-14 15
Geld-2
Geboortecohort 1921-1930 van leeftijdscategorieën 42-51 tot 66-75 30
25
20 Gemiddeld gezinsinkomen per hoofd (in duizenden) Gemiddelde score op geluk
15
10
5
0 42- 44- 46- 48- 50- 52- 54- 56- 58- 60- 62- 64- 6651 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73 75
13-05-14 16
Europa Jaar
Verenigde Staten
% zeer tevreden
Jaar
% redelijk tot zeer tevreden
1973-5
28
1972
83
1995-8
31
1996
88
13-05-14 17
Gezondheid
1.
Levensduur
2.
Kans op ziekte
3.
Herstel na ziekte
4.
Hart
5.
Weerstand
13-05-14 18
Hart
Dieet,fysiek actief, niet roken betere adherentie Angst
Optimisme
(Roest, 2010)
(Rasmussen, 2009)
HART
Depressie
Subjectief welbevinden (Chida, 2008)
Eudaimonisch welbevinden
(Celano, 2011)
Autonome functies ontstekingen beheersing vagus
Dubois et al, 2012
12-12-
19
Conclusies gezondheid
1.
Geluk maakt gezond maakt geluk
2.
Indirecte oorzaken
3.
Bevorderen geluk is bevorderen gezondheid
13-05-14 20
Levensgebeurtenissen
Jaren
Jaren
13-05-14 21
ouder worden
Bron: Rapport National Accounts on Well-being: bringing real health onto the balance sheet (NEF, januari 2009)
13-05-14 22
Samenvatting
10% 40% Omstandigheden Erfelijkheid 50%
eigen gedrag
13-05-14 23
Basislijn van welbevinden
13-05-14 24
Nogmaals: wat maakt gelukkig?
Positief en optimistisch denken
13-05-14 26
Betekenisvolle missie 27
Bewust
28
leven
Interactie met anderen 29
Gezonde leefstijl 30
Geluk delen
31
Positieve psychologie
Positieve psychologie bestudeert de omstandigheden waaronder mensen en de netwerken waarvan zij deel uitmaken (teams, relaties, organisaties en gemeenschappen) tot bloei komen
vrije wil bloei
toekomst
allianties
duurzaam
toepassing
12-12-
32
MENTAAL VERMOGEN IN DE LEVENSLOOP
Positieve invloed
Stimulerende school vriendschap
Negatieve invloed
alcohol en drugs
Mentaal Vermogen
sociaal stimulerende omgeving
missie optimisme sociale relaties leefstijl bewust leven genereus
Angst Depressie Chronische ziekten
g Stress
Eigen inrichting werk Ontwikkeling Werken met anderen Ruimtegevend leiderschap Aansprekende missie
zingeving sociaal actief leren leefstijl
cognitieve en fysieke uitdagingen
Armoede stress trauma Binding met ouders
Tabak voeding stress alcohol
ouderlijke verantwoordelijkheid
opbouw kennis en vaardigheden
overgang naar volwassenheid
omgang met vele kansen en bedreigingen
nieuwe zingeving
Genetisch uitrusting
Prenataal
Vroege jeugd (0-4)
School
Kind (5-12)
Adolescent
Levensloop
Volwassen
Oudere Volwassene
Werk
Pensioen
naar Beddington, 2008
33
Doel positieve psychologie
Mentaal vermogen
ondersteunende omgeving
ondersteunende omgeving weinig ondersteunend
weinig ondersteunend
gemiddeld
Late steun Laag mentaal vermogen
Tijd
Foresight, 2008
Chronische (nier)ziekte.
Verschil in perspectief
(Huber et al, 2013)
36
Chronische nierziekte
Lichaam en geest Overzicht psychische co morbiditeit (vd Feltz-Cornelis, 2007)
§ § § § § § § § §
Ziekte Astma/COPD Artritis Hypertensie Diabetes Cardiovasculair CVA Kanker Maag/darm stoornis
§
§
§
§ § § §
Co morbiditeit Angst en stemmingsstoornis Depressie en angststoornis Depressie Depressie(20-32%) Depressie(40-60%) Depressie(30%)
Medisch moeilijk verklaarbare syndromen Cognitief emotioneel proces, lijkt erg op angst en stress gerelateerde problemen Semantische overtuiging Hersen sensitisatie voor interne lichaamssignalen Attributie aan lichamelijke oorzaken
Cochrane:
Cognitieve therapie • Fysiek activeren en conditie opbouwen •
Nieuwe definitie gezondheid
Health as the ability to adapt and to self manage in the face of social, physical and emotional challenges (Huber, 2013) (for sustainable growth and development)
Veerkracht en zelfmanagement
12-12-
41
Zelfmanagement
42
hypotheek loodgieter
notaris
onderhou d
bank
schilder
gemeente belasting 43
44
garage parkeren
aanschaf
bank
onderhoud
krediet
regelgeving belasting
45
46 46
opvoeden spelen
verpleging
voeden
zorg
leren
liefhebben school 47
bewegen ontspannin g
preventief onderzoek
drinken
tijdig naar dokter
GEZONDHEID
voeding
dagelijkse keuzes roken
48
Definities zelfmanagement
WHO: Patiënten de directe controle geven over het managen van hun aandoening.
49
Definitie zelfmanagement
Zelfmanagement is een lelijke term voor een sympathieke en noodzakelijke tendens om meer recht te doen aan de kennis en ervaring die een patiënt heeft over de eigen ziekte. Die inbreng is van gelijke waarde als de inbreng van de hulpverlener. De hulpverlener krijgt een coachende rol die de beslissingen van de patiënt ondersteunt. De hulpverlener beseft dat de eigen verantwoordelijkheid 50
Werkt zelfmanagenent?
§
Klinische resultaten
§
Kwaliteit van leven
§
Klanttevredenheid
§
Kosten
51
Resultaten Totaal aantal reviews
Aantal reviews met positieve uitkomst
Computer gebaseerd
5
5
Geestelijke gezondheid
5
5
Diabetes
4
4
Hartfalen
4
4
Astma
1
0
Overig
3
3
Ti N. Huyser 2010 52
Conclusie 1
§
ZM verbetert klinische resultaten
§
ZM verhoogt kwaliteit van leven
§
ZM verhoogt klanttevredenheid
§
Geen informatie over kosten
53
Conclusie 2
§
§
§
§
veel zorg zit vast in bestaande paradigma's. Hulpvrager en hulpverlener hebben veelal verschillende visies op doel interventies bij ziekte. Zelfmanagement heeft een technische maar vooral ook socio-technische kant. Het vereist technische ondersteuning en attitude en gedragsverandering.
54
Citaat gezondheidsprofessional:
"98% van de zorg zou uit het aanleren van zelfmanagementvaardigheden moeten bestaan."
55
Zelfmanagement en positieve psychologie
Versterken van het gezonde deel van het individu Focus op krachten en niet alleen op ziekte, tekorten, risicofactoren Diagnosticeren, herkennen en versterken van kwaliteiten en vaardigheden Omgeving inzetten als hulpbron Wensen en keuzes patiënt centraal stellen Vergt paradigma verandering in zorg
veerkracht en levensgebeurtenissen
huwelijk
werkloosheid
weduwnaarschap
lichamelijke beperking
echtscheiding
ernstige lichamelijke beperking
9
8
8
7
7
6
6
5
5
4
4
3
3 2
2
1
1
0
0
-6 -5 -4 -3 -2 -1 0
Jaren
1
2
3
4
5
6
7
8
-6 -5 -4 -3 -2 -1
0
1
Jaren
2
3
4
5
6
7
8
Lucas, 2007
12-12-
57
Veerkracht
Bloei
Ernstige tegenslag
Veerkracht
Niveau van welbevinden
Verminderd herstel
Verstoring
Bezwijken
Tijd
Steinhardt et al. 2009
12-12-
58
Veerkracht "Het
vermogen om te herstellen van stress en tegenslag"
"om het evenwicht weer te herstellen en terug te keren naar gezondheid en welbevinden."
Twee dimensies: §
Omstandigheden: omvang van tegenslag
§
Persoon: aanpassing aan de omstandigheden.
Veerkracht
Veerkracht uit zich in.. § § § §
Herstel na tegenslag Goed functioneren ondanks hoog risico status Goed blijven functioneren ondanks stress Kansen benutten voor persoonlijke ontwikkeling en groei.
Veerkracht
Wat levert veerkracht op? §
Voorkomen psychische problemen
§
Hoger welbevinden
§
Betere studieprestaties op school
§
Beter functioneren op het werk
§
Betere zelfmanagement bij chronisch zieke patiënten.
Veerkracht Determinanten… §
Persoonlijke missie en doelstellingen
§
Actieve coping
§
Positieve emoties, incl. optimisme en humor
§
'Benefit finding'
§
Spiritualiteit, incl. hoop, altruïsme
§
Sociale steun en rolmodellen
§
Natuur
§
Lichamelijke beweging
§
Self-efficacy en zelfvertrouwen
§
Locus of control/mastery.
Veerkracht en nierziekte Negatieve aanpassing Negatieve gevoelens • Lage tevredenheid • Slechte zelf zorg •
Ongemak door nierziekte Dieet beperkingen • Monitoring bloedruk etc • medicatie • Contact met zorgverleners • Angst voor complicaties •
Welbevinden
Positieve aanpassing Veerkracht individueel • sociaal • gemeenschap •
Positieve gevoelens • Hoge tevredenheid • Adequate zelf zorg •
Bron: Intership report M.P.J. Spijkerman 2012
Veerkracht en nierziekte
Individueel
Sociaal niveau
persoonlijkheid • psychologisch • Sociaal economische status • Omgang met • zingeving •
Ondersteunmende relaties • Relatie met hulpverleners • religie •
gemeenschap gezondheidsvoorlichting Behandeling en beleid •
Bron: Intership report M.P.J. Spijkerman 2012
Voorbeelden effectieve interventies verhoging veerkracht
§ §
Psychological capital training (Luthans, 2008; 2010) Oplossingsgericht werken en coaching (Grant, 2009; Martin et al., 2009)
§
Stress interventies: cgt, meditatie/ontspanning, beweging (Richardson et al., 2009; Martin et al., 2009)
§
Carriereplanning cursus (Vuori et al., 2012)
Psyfit – mental fitness online
Mental health promotion, onderdeel van Mentaalvitaal.nl • Verhoging welbevinden en reductie depressieve klachten • Werving RCT: 845 aanmeldingen in 5 weken • Bij livegang: 3.000 aanmeldingen in 6 maanden •
67
Wat houdt Psyfit in?
§
§ § § § § §
Een module van 4 weken met zelftest voor en na, theorie en oefening Filmpjes van experts E-mail reminding Moodmeter Forum voor uitwisseling en steun Tip van de dag Helpdesk 68
Conclusie
§
§
§
§
Positieve emoties kunnen symptomen, impact en ervaring van ziekte beïnvloeden Een goed en concreet aanknopingspunt vormt het begrip veerkracht Veerkracht is een beschermende factor bij ziekte Versterking van veerkracht kan bijdragen aan de preventieve , behandeling en zorg interventie van(een aantal) chronische ziekten.
Versterken mentaal vermogen bij chronische ziekte
Doel: minder psychische problemen, meer welbevinden,minder zorgkosten, meer empowerment, meer zelfmanagement Aanpak en preventie mentale stoornissen vroege signalering Adequate interventie
Trimbos, 2012
Versterken veerkracht
Versterken empowerment en zelfmanagement
Dank voor uw aandacht.
[email protected]
Drie positieve gebeurtenissen.
BENoem een sterk punt van jezelf.
Wat brengt dat punt je?
Wanneer zet je dat punt in?
Hoe herkennen je vrienden etc. dat punt?
In welke domeinen zet je dat sterke punt in? In welke andere domeinen zou je dat punt kunnen inzetten en wat kan je daarmee bereiken?
De ideale begeleiding.
Veel succes!
[email protected]
