Waarom Wageningen? Beleidsplan Recreatie & Toerisme Gemeente Wageningen

Amsterdam 20 maart 2008 Stephen Hodes & Birte Querl 2007-039 rp 03

Waarom Wageningen? Beleidsplan Recreatie & Toerisme Gemeente Wageningen

lagroup Leisure & Arts Consulting

1

Inhoudsopgave 1.

Inleiding

2.

Opdracht

3.

Analyse van het aanbod door middel van de toeristische aanbodspiramide

4.

Overzicht toeristisch aanbod Wageningen

5.

Conclusies toeristisch aanbod Wageningen

6.

Vraag

7.

Toekomstige ontwikkelingen

8.

Relevante landelijke en regionale trends

9.

SWOT-analyse1

10.

Concurrenten

11.

Kernwaarden

12.

Strategische consequenties uit de SWOT-analyse

13.

Drie ontwikkelingsrichtingen en bijbehorende projecten

14.

Ondersteunende acties

15.

Projecten uitgezet in de tijd en gekoppeld aan de doelgroepen

16.

Bronnen Bijlage 1: Het horeca-aanbod in de gemeente Wageningen Bijlage 2: Geïnterviewde personen Bijlage 3: Genodigden voor de consultatieronden

lagroup

1

SWOT = strengths (sterkten), weaknesses (zwakten), opportunities (kansen) en threats (bedreigingen)

2

1. Inleiding Aanleiding Wageningen, een stadje en een gemeente met vrij grote naamsbekendheid. Bekend vanwege de specifieke universiteit (Wageningen UR, vroeger Landbouwuniversiteit Wageningen) en vanwege Hotel de Wereld waar aan het einde van de Tweede Wereldoorlog de officiële capitulatieovereenkomst met de Duitsers werd getekend. Ook staat de gemeente Wageningen met haar parken en uiterwaarden bekend om haar groene karakter. Tot nu toe had de gemeente Wageningen nog geen toeristisch beleid waarin zij bovengenoemde kenmerken gebruikte voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling. Hierin zal nu verandering komen. In het collegeprogramma 2006-2010 ‘Bouwen voor de toekomst’ zet de gemeente Wageningen in op onder andere recreatie en toerisme. Nu is het tijd voor de gemeente ‘de daad bij het woord te voegen’ en aan de slag te gaan met het opstellen van een beleidsplan Recreatie & Toerisme. Daarmee wil de gemeente haar kansen op het gebied van recreatie en toerisme identificeren en vervolgens benutten. Het doel van het op te stellen beleidsplan voor de gemeente Wageningen is meerledig: z

inzicht krijgen in de huidige situatie van de toeristisch-recreatieve sector zowel kwantitatief als kwalitatief;

z

op basis hiervan bepalen welke ontwikkelingsrichtingen zinvol zijn;

z

invulling geven aan de ontwikkelingsrichtingen door een bijbehorend projectplan op te stellen (voor de komende tien jaar).

Met het beleidsplan en een daaruit voortkomend projectplan heeft de gemeente een instrument in handen, waarmee zij sturing kan geven aan de ontwikkeling binnen dit beleidsveld en aanverwante sectoren.

lagroup

3

2. Opdracht De gemeente Wageningen heeft lagroup gevraagd om hen bij het opstellen van het toeristisch-recreatief beleidsplan te ondersteunen. De vraag is als volgt geformuleerd: Stel in samenwerking met de gemeente Wageningen en extern betrokkenen uit de toeristisch-recreatieve sector een toeristisch-recreatief beleidsplan op met een bijbehorend actieprogramma voor de komende tien jaar, teneinde het toerisme naar dit gebied te bevorderen/een impuls te geven en draagvlak te creëren. Geef in het beleidsplan aandacht aan drie hoofdonderwerpen namelijk: 1. een marktscan van de huidige situatie, 2. een visie op de toeristische ontwikkeling van de gemeente Wageningen en 3. een actieprogramma waarin projecten staan opgenomen die concreet invulling geven aan de toeristische visie.

lagroup

4

3. Analyse van het aanbod door middel van de toeristische aanbodspiramide

Mustbezienswaardigheden Aantrekkelijke bezienswaardigheden

Basisinfrastructuur

Voor de analyse van het huidige toeristisch-recreatieve aanbod van de gemeente Wageningen wordt gebruik gemaakt van de toeristische aanbodspiramide. Dit instrument helpt om een eerste beeld te geven van wat de gemeente Wageningen op toeristisch-recreatief gebied te bieden heeft. In de toeristische aanbodspiramide wordt gekeken naar de opbouw van het toeristische product. Hierna zetten we kort uiteen hoe in zijn algemeenheid de toeristische aanbodspiramide is opgebouwd. De toeristische aanbodspiramide bestaat uit drie lagen: z

De top wordt gevormd door de ‘must see’ of ‘must do’ bezienswaardigheden. Dit zijn bezienswaardigheden die voor een plaats of gebied imagobepalend zijn en die veelal een reden vormen om voor de eerste keer een plaats te bezoeken.

z

Het middenniveau van de piramide wordt gevormd door aantrekkelijke bezienswaardigheden. Deze bezienswaardigheden zijn voor de toerist vaak een reden om langer in het gebied te verblijven of om er nog een keer terug te komen. In sommige plaatsen of gebieden kan naast het fysieke aanbod ook het niet-fysieke aanbod, zoals de sfeer, een belangrijk element vormen van het aanbod aan aantrekkelijke bezienswaardigheden.

z

De basisinfrastructuur van de piramide betreft alle voorzieningen die nodig zijn om als toerist in de plaats of in het gebied aangenaam te kunnen verblijven, zoals verblijfsaccommodaties, horeca, parkeervoorzieningen, bewegwijzering, enzovoort. Deze voorzieningen vormen in het algemeen geen reden voor de toerist om naar een gebied te komen, maar indien ze niet in orde zijn, vormen ze wel een reden om weg te blijven.

Hierna wordt ter illustratie van de toeristische aanbodspiramide Amsterdam als voorbeeld genomen, waarna het toeristisch-recreatieve product van de gemeente Wageningen wordt ingedeeld in de drie lagen van de aanbodspiramide.

lagroup

5

Mustbezienswaardigheden Aantrekkelijke bezienswaardigheden

De toeristische aanbodspiramide voor Amsterdam

Basisinfrastructuur

Mustbezienswaardigheden Aantrekkelijke bezienswaardigheden

Basisinfrastructuur

lagroup

6

Mustbezienswaardigheden Aantrekkelijke bezienswaardigheden

4. Overzicht toeristisch aanbod Wageningen (1)

Basisinfrastructuur

Must see/do bezienswaardigheden z

Geen

Aantrekkelijke bezienswaardigheden Hardware

lagroup

z

Hotel de Wereld (met een aantal oude foto’s rond de tijd van de capitulatie)

z

Arboretum Belmonte en Arboretum De Dreijen

z

Het Bijenhuis

z

Internationaal Bodemkundig Museum

z

Rivieroeverreservaat De Blauwe Kamer (natuur, bezoekerscentrum en restanten oude Steenfabriek)

z

De Grebbeberg

z

Beeldengalerij Het Depot

z

Historisch Museum De Casteelse Poort

z

Herman Brood Museum

z

Windkorenmolen De Vlijt (te bezichtigen alleen op zaterdag)

z

Diverse gebouwen/monumenten van de universiteit (Amsterdamse School) aan de Generaal Foulkesweg

z

Steenfabriek ‘Bovenste Polder’

7

Mustbezienswaardigheden Aantrekkelijke bezienswaardigheden

4. Overzicht toeristisch aanbod Wageningen (2)

Basisinfrastructuur

Software (evenementen) z

Vrijheidsdefilé

z

Bevrijdingsfestival

z

Wandeltochten ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog (Capitulatie-, Grebbe-Vallei- en Pegasuswandeltocht)

z

Bergrace by night

z

Culturele Ronde

z

Leeffestival

z

De Hel van Wageningen/Jan Janssen Classic (toerfietsevenement, in 2007: 5.500 deelnemers)

z

Gelderse Muziekzomer

z

Molenmarkt

z

Rhine Town Jazz Festival

z

Van Berg tot Bergrace

Basisinfrastructuur

lagroup

z

Diverse routes (fietsen, wandelen en paardrijden)

z

Diverse (stads)wandelingen (te boeken bij Stichting Gilde Wageningen)

z

Diverse arrangementen (Hap & Trap arrangement, kunstarrangement, enzovoort)

z

Excursieboot De Blauwe Bever

z

Verblijfsaccommodaties (vijf hotels en een camping) en diverse horeca (zie ook bijlage 1)

8

Mustbezienswaardigheden Aantrekkelijke bezienswaardigheden

5. Conclusies toeristisch aanbod Wageningen

Basisinfrastructuur

Kijkend naar het toeristische aanbod van Wageningen, ingedeeld in de drie lagen van de aanbodspiramide kan het volgende worden geconcludeerd:

lagroup

z

Er zijn geen bezienswaardigheden en/of activiteiten die imagobepalend zijn en die ‘stand alone’ een aanleiding vormen voor een bezoek aan Wageningen.

z

De aantrekkelijke bezienswaardigheden (hardware) zijn grofweg in te delen in twee groepen: (1) bezienswaardigheden op het gebied van landschap en natuur en (2) verschillende musea. De musea hebben een beperkte aantrekkingskracht terwijl het landschap en de natuur van een grotere kwaliteit en aantrekkelijkheid zijn.

z

Wageningen beschikt over een aantal evenementen die specifiek zijn voor de gemeente en/of een lange traditie hebben en andere evenementen die minder typisch zijn voor en passend bij Wageningen en daardoor dus ook minder onderscheidend.

z

De rol van Wageningen in de Food Valley is op dit moment niet terug te zien in het toeristische aanbod van de gemeente, met uitzondering van incidentele evenementen.

z

Overall: Wageningen moet zich in eerste instantie richten op de onderste en middelste laag van de aanbodspiramide en daarvan de kwaliteit op een hoger niveau brengen, waardoor de aantrekkelijkheid van Wageningen toeneemt.

9

6. Vraag Hieronder wordt een beknopt beeld geschetst over de bezoekers van de gemeente Wageningen: voor hoeveel overnachtingen zorgen de bezoekers in de gemeente en hoe waarderen zij het toeristischrecreatieve product in de regio? Aantal overnachtingen in de gemeente Wageningen groeit Sinds 2004 is sprake van een stijging van het aantal overnachtingen in de gemeente Wageningen2. In 2004 telde de gemeente rond de 75.000 overnachtingen, in 2005 is het aantal met 20.500 overnachtingen gestegen. De stijgende lijn zette ook in 2006 door. In totaal werden in de gemeente Wageningen krap 100.000 overnachtingen gerealiseerd. Deze aantallen zijn inclusief de campingtoeristen (tent, caravan en camper), de toeristen die op hun booten overnachten of bij de scoutingvereniging. Wageningen is een deel van de Veluwe De gemeente Wageningen maakt deel uit van het toeristengebied Veluwe en Veluwerand (indeling toeristengebieden volgens het CBS). Ondanks dat er over dit toeristengebied veel gegevens bekend zijn (aantal overnachtingen, demografische kenmerken bezoekers, enzovoort) wordt hiervan geen gebruik gemaakt omdat de gegevens op een grotere regio gebaseerd zijn. De gegevens zouden voor de gemeente Wageningen een vertekend beeld opleveren. Herhalingsbezoek aan de regio Veluwe en Vallei is groot De regionale VVV Veluwe en Vallei verricht in opdracht van de KABU (KAmpeer- en BUngalowsector) een jaarlijks onderzoek naar de kwaliteit van de aanwezige verblijfsaccommodaties en de algemene beeldvorming omtrent de Veluwe en de Vallei als vakantiebestemming. Een aantal resultaten uit dit onderzoek worden hieronder uitgelicht. Van de 303 respondenten geeft 79% aan dat het niet de eerste keer is dat ze in de regio verblijven. Dit hoge herhalingsbezoek spreekt voor de populariteit van de regio Veluwe en Vallei, maar zou daarnaast ook te maken kunnen hebben met de bezoekers die een vaste standplaats hebben in het gebied. Verder komen ruim negen op de tien respondenten voor de bosrijke omgeving en ruim twee vijfde geeft rust en ruimte als belangrijkste reden aan om naar de regio Veluwe en Vallei te komen.

lagroup

2

De overnachtingscijfers zijn afkomstig van de Gemeente Wageningen op basis van de toeristenbelasting.

10

7. Toekomstige ontwikkelingen In de regio Veluwe en Vallei staat een aantal nieuwe ontwikkelingen op stapel. Deze worden hieronder beknopt beschreven. Congrescentrum en World Food Centre bij Ede Er zijn plannen voor een groot complex in de geluidswal aan de rijksweg A12 bij Ede. Dit complex zal onder meer bestaan uit een businesshotel, een congrescentrum en bedrijfsgebouwen. Verder staat de bouw van 46 appartementen gepland. Daarmee wil de projectontwikkelaar aansluiten bij het concept Food Valley. In dit licht is er op het terrein plaats voor een Food- en Healthpaviljoen met expositieruimte en een World Food Centre waar dergelijke bedrijven zich kunnen vestigen. De voorzieningen zijn ook bedoeld voor de Wageningen Universiteit. Het complex zou in 2010 klaar moeten zijn. Restaurant van de toekomst (RvdT) sinds kort geopend Het RvdT is een samenwerking van onderzoek én praktijk op het gebied van eten en drinken tussen Wageningen UR, Noldus IT, Kampri Group en Sodexho. Het RvdT is enerzijds een restaurant, dat experimenteert met nieuwe gerechten, bereidingsmethoden en uitgiftesystemen en anderzijds een plek waar het eet- en drinkgedrag van consumenten nauwlettend wordt geobserveerd. Verplaatsing delen van Wageningen Universiteit naar De Born in Wageningen Wageningen UR bundelt een groot deel van haar onderzoek en onderwijs fysiek op één locatie: het gebied De Born in Wageningen. Hierdoor ontstaat een combinatie van bestaande gebouwen en vier nieuwe gebouwen met ieder een eigen karakter. Het is een plek waar studenten, docenten, onderzoekers en medewerkers elkaar kunnen ontmoeten en ideeën kunnen uitwisselen. Begin september 2007 vond de officiële opening van Wageningen Campus plaats (met het Forum gebouw) en was de start van het academisch- en hogeschooljaar en de viering van tien jaar Wageningen UR. Dit was de aanleiding voor een groot festijn voor alle studenten en medewerkers van Wageningen UR. Upgrading in de hotelsector (Wageningse Berg en WICC)

lagroup

Zowel Golden Tulip Wageningse Berg als het Hotel- en Congrescentrum Wageningen zijn bezig met het upgraden en verbouwen van hun hotelfaciliteiten om toegerust te zijn voor de wensen van de moderne (zakelijke) toerist. 11

8. Relevante landelijke en regionale trends (1) Trends en ontwikkelingen op demografisch, economisch, sociaal-cultureel en technologisch gebied beïnvloeden ook toerisme en recreatie in Wageningen. Hieronder wordt een aantal relevante trends voor Wageningen beknopt weergegeven. Individualistischer, maar socialer De gestage toename van het aantal eenpersoonshuishoudens leidt enerzijds tot een individualistischer vrijetijdspatroon. Anderzijds groeit het aantal dagjes uit en korte vakanties in groepsverband, met name in het kader van teambuilding, meergeneraties-uitjes en vriendenkringen. Groeiende aandacht voor gezondheid en wellness De toenemende vergrijzing en de grotere aandacht voor gezondheid zorgen voor een stijging in de vraag naar gezondheids- en wellnesstoerisme. Binnen de health- & wellnesssector is eveneens een toenemende vraag naar spirituele wellnessproducten te zien. Health- & wellnessvoorzieningen worden veelal geïntegreerd in bestaande toeristische voorzieningen. Er is echter ook sprake van een toenemende concurrentie en professionalisering in de Europese health- & wellnessmarkt. Tot de wellnesstrend behoort ook een deel van de actieve vakantiemarkt. Groei van het aantal korte vakanties Het economisch herstel c.q. de toename van de economische groei leidt tot meer vertrouwen van de consument. Het consumentenvertrouwen is een belangrijke indicator voor toekomstige consumentenuitgaven aan onder andere vrijetijdsbestedingen, dagtochten en vakanties. Door de combinatie van een toenemende druk op de beschikbare vrijetijd en een stijgende koopkracht bij werkende consumenten zullen meer, maar kortere vakanties/reizen worden gemaakt. Dit leidt tot een grotere vraag naar toeristische producten, belevenissen, culturele evenementen en attracties. Regionalisering als een reactie op globalisering

lagroup

Wat maakt een regio interessant voor de toerist of recreant? En waarin onderscheidt een regio zich van andere mogelijke bestemmingen? Het zijn juist verhalen uit het verleden en heden die een toerist of recreant kunnen triggeren om een bezoek te brengen aan een streek/regio. Ook de behoefte aan authenticiteit en echtheid op menselijk schaalniveau kan worden gezien als reactie op de globalisering.

12

8. Relevante landelijke en regionale trends (2) Toenemende interesse in cultuurhistorie/geschiedenis De globalisering en de zich steeds verder ontwikkelende technologie zorgen ervoor dat de wereld groter wordt. Op bijna elk gewenst tijdstip is het mogelijk nieuws en informatie van en over alle hoeken van de wereld te ontvangen. De vloed aan informatie lijkt grenzeloos. Om zelf in het geheel een plaats in te kunnen nemen, hebben veel mensen de behoefte te weten welke ‘roots’ zij hebben en ‘waar zij vandaan komen’. Cultuurhistorie en geschiedenis van het eigen land en/of regio, specifieke gebeurtenissen aldaar en soms ook de eigen familiegeschiedenis krijgen veel belangstelling. Hieronder wordt een aantal voorbeelden genoemd dat inspeelt op de groeiende interesse in cultuurhistorie en geschiedenis:

lagroup

z

De Westhoek in Vlaanderen trekt met zijn locaties en overblijfselen van de Eerste Wereldoorlog ongeveer 330.000 bezoekers op jaarbasis.

z

RBT KAN (Regionaal Bureau voor Toerisme Knooppunt Arnhem Nijmegen), het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek bij Nijmegen, het Airborne Museum Hartenstein in Arnhem en het GOBT (Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme) zijn bezig met het realiseren van de Liberation-route Arnhem-Nijmegen. Het streven is in 2008 te beginnen met de realisatie van deze route.

z

Op dit moment ontwikkelen IdtV Docs en Geert Mak een project over het verleden van Nederland. Dit project is een “multimediale campagne die heel Nederland in het najaar 2008 zal doen gonzen van de nationale, regionale en lokale geschiedenis”. In het najaar 2008 zal wekelijks een deel van de serie worden uitgezonden en zullen parallel in het hele land activiteiten plaatsvinden die op de op tv behandelde periode aansluiten.

13

9. SWOT3-analyse Introductie Een SWOT-analyse identificeert sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen, in dit geval de specifieke toeristische sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen, voor zover deze relevant zijn voor de toeristische ontwikkeling in de Gemeente Wageningen. Hierbij gaan de sterkten en zwakten over het toeristische product in het gebied en de vraag naar dit toeristische product. Een kans is een situatie die in de markt ontstaat door trends en ontwikkelingen én waarbij de regio een redelijke kans heeft om toeristisch een onderscheidend voordeel (‘competitive advantage’) te realiseren. De belangrijkste kansen zijn de kansen met een grote intrinsieke aantrekkelijkheid en met een hoge slagingskans. Een bedreiging is een situatie in de toeristische markt die ontstaat door trends en ontwikkelingen én die zonder bewuste actie zal leiden tot een verslechtering van de toeristische situatie van Wageningen. De belangrijkste bedreigingen zijn die waarvan de invloed zal toenemen en waarvan het negatieve effect groot zal zijn. De SWOT-analyse is gebaseerd op rapporten, notities en onderzoeken met betrekking tot de gemeente Wageningen, op een tiental interviews met sleutelfiguren uit de sector, op consultatieronden met het veld, bijeenkomsten met de stuurgroep en op eigen kennis en ervaring. De sterkten en zwakten zijn ingedeeld in drie categorieën: hardware (materieel), software (immaterieel) en orgware (organiserend vermogen). De kansen en bedreigingen zijn gesplitst in kansen c.q. bedreigingen op micro- en op macroniveau.

lagroup

3

SWOT = strengths (sterkten), weaknesses (zwakten), opportunities (kansen) en threats (bedreigingen)

14

9.1 Sterkten (1) Hardware (materieel) + Hotel de Wereld als authentieke plek met grote naamsbekendheid + Wageningen UR geniet nationale en internationale bekendheid en trekt een groot deel zakelijke bezoekers + Levendige studentenstad met eigen sfeer, uitgaansfaciliteiten en culturele activiteiten + Cultuurhistorisch erfgoed: Grebbelinie, voorzieningen van de universiteit (Arboreta en instituten gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School langs het Generaal Foulkesweg) + Diversiteit aan landschappen: Veluwe en de Heuvelrug met de stuwwal en de bossen, de Blauwe Kamer met de uiterwaarden, het Binnenveld/De Grift met de weidelanden en het beekdal, enzovoort + Het groene karakter van de stad Wageningen met parken en uiterwaarden + Ligging aan de Rijn (met een jachthaven) + Wageningen staat bekend om ambachtelijke producten als kaas, graan, bier en wijn (het Zuivelhoekje als een van de beste kaasspecialiteitenzaak van Nederland, brouwerij en historisch café Onder de Linden, geneverdestilleerderij en wijnbouw op de Wageningse Berg) + Wageningen heeft een aantal mooie kwaliteitswinkeltjes (Columbus, Casserole, Boekwinkel, enzovoort) + Wageningen is een belangrijke speler/plaats in het kader van de economische visie van Food Valley + Centrale ligging in het land ten opzichte van Duitsland

lagroup

15

9.1 Sterkten (2) Software (immaterieel) + Hoge naamsbekendheid (met name vanwege Wageningen UR en de bevrijding) + Groot aantal festivals, waaronder het Bevrijdingsfestival (landelijk bekend) met gemiddeld 80.000 bezoekers en het Jazz-/Bluesfestival als de meest bekende festivals. + Mooie fiets- en wandelroutes + Regionale aantrekkingskracht van de culturele programmering Orgware (organiserend vermogen) + Aantal ondernemers ontplooit op eigen initiatief en deels in samenwerking met andere ondernemers verschillende activiteiten en arrangementen + Groot aantal vrijwilligers dat zich inzet voor organisaties en activiteiten

lagroup

16

9.2 Zwakten (1) Hardware (materieel) - Beperkte waarneming van de bijzondere ligging aan de Rijn - Verbinding jachthaven - centrum - Omvangrijk horeca-aanbod, maar deels (te) veel van hetzelfde (zie bijlage 1) - Onvoldoende kwalitatief hoogwaardige congresfaciliteiten op dit moment (de twee congreshotels - WICC en Wageningse Berg - zijn momenteel bezig met upgraden) - Weinig tot geen toeristische informatie verkrijgbaar over Wageningen en omgeving - VVV Wageningen heeft geen prominente locatie, geen bewegwijzering naar de VVV - Bereikbaarheid van Wageningen met OV matig - Deel van de Wageningse horeca is grotendeels afhankelijk van de inkomsten op 4 en 5 mei Software (immaterieel) - Deels het imago van geitenwollensokkenstad - Geen echte toeristische plaats, maar is bij veel mensen ook gewoon niet bekend - Nauwelijks wandelroutes die in het centrum van Wageningen starten - Binnenstad van Wageningen heeft aan de randen weinig uitstraling en is vanuit de invalswegen niet als zodanig herkenbaar - Wageningen is een klein deel van de Veluwe en ligt aan de rand van dit gebied - Publiek ervaart Wageningen niet als deel van de Veluwe - Kloof tussen identiteit en imago Veluwe

lagroup

17

9.2 Zwakten (2) - Gemeente heeft geen capaciteit en middelen voor meer en grotere evenementen - Vrijetijdskrant en recreatiekrant als middel om toeristen te informeren over het toerostischrecreatieve aanbod van de regio sluiten niet aan bij het groene imago van Wageningen en ook niet bij de uitgangspunten van de gebiedsmarketing Veluwe (natuurlijkheid, authenticiteit en vernieuwing) Orgware (organiserend vermogen) - Verschillende initiatieven op toeristisch en op cultureel gebied, maar onvoldoende afstemming (organisatie, inhoud, financiën en promotie) - Geen regie op evenementen en geen evenementenkalender op dit moment (vanaf 1 september is er een digitale evenementenkalender beschikbaar, waarop alle organisaties hun evenementen kunnen vermelden. Deze kalender is bedoeld als informatievoorziening). Verder is het nog onduidelijk of er ook regie wordt gevoerd om bijvoorbeeld een overlapping van evenementen te voorkomen. - Gebrek aan cultuurpromotie in en voor de stad - Communicatie en ondersteuning vanuit de gemeente kan beter (duidelijker, pro-actiever, meer meedenkend) - Wageningen UR heeft een belangrijke en beeldbepalende functie in Wageningen (grootste werkgever en de grootste eigenaar van grond en onroerend goed). De afgelopen jaren was Wageningen UR met omvangrijke interne zaken bezig, zoals de nieuwbouw op de Born en bezuinigingen. De externe oriëntatie van Wageningen UR in relatie tot Wageningen heeft daardoor minder aandacht gekregen. Met het ontwikkelen van ‘corporate citizenship’ pakt Wageningen UR de draad weer op.

lagroup

18

9.3 Kansen Megatrends ! Inspelen op de groei van korte vakanties onder zowel de binnenlandse als de buitenlandse reizigers ! Voeding, geur en smaak passen bij de (mega)trend van gezond leven, wellness en wellbeing ! Toenemende aandacht voor gezondheid en veiligheid ! Groeiende belangstelling in cultuurhistorie/verleden/geschiedenis onder reizigers ! Groeiende seniorenmarkt heeft in toenemende mate reiservaring en relatief meer tijd om te reizen ! Groeiend aantal Aziaten (Chinezen) en Oost-Europeanen dat Nederland bezoekt ! Klimaatverandering: Nederland wordt warmer en buitengebieden dus aantrekkelijker Microtrends ! De Veluwe is aangewezen als Nationaal Landschap; de uitwerking en begrenzing van het Nationaal Landschap zal sterker zorgen voor een eenheid/status van dit gebied ! VBT werkt op dit moment aan het op regionaal niveau beschikbaar maken van toeristische informatie voor bezoekers die al in het gebied aanwezig zijn ! De uitgangspunten van de gebiedsmarketing Veluwe: natuurlijkheid, authenticiteit en vernieuwing passen ook bij het karakter van Wageningen ! Meeliften op deelprojecten van het programma imagoversterking Veluwe, bijvoorbeeld deelproject ‘Veluwse productlijn’ voor streekproducten of ‘Veluws verleden’ voor het beleefbaar maken van de Veluwse cultuurhistorie ! Veluwe zet in op de 50-plus markt als grootst groeiende demografische groep in o.a. Nederland en Duitsland, deze groep heeft interesse in rust, ruimte en historie en korte reizen dicht bij huis buiten het hoogseizoen, dit biedt ook kansen voor Wageningen ! Bevordering zakelijk toerisme, recente oprichting Veluws Congresbureau

lagroup

! Samenwerking Wageningen (food) en Nijmegen (health) - www.foodandhealthgelderland.nl

19



9.4 Bedreigingen Macroniveau  Toenemende concurrentie tussen regio’s, steden en stadjes als toeristische bestemmingen in Europa  Groeiend vrijetijdsaanbod voor de consument die meer geld heeft maar minder tijd - verdringingsmarkt  Toenemende strijd om de aandacht van de consument te trekken, toenemende moeite om op te vallen en onderscheidend te zijn  Kritischer wordende consument die hogere eisen stelt en minder loyaal is Microniveau  Ook andere regio’s proberen zich te profileren op het gebied van life sciences (bijvoorbeeld Groningen met het initiatief BioMedCity die activiteiten op het gebied van life sciences bundelt, gemeente Zaanstad die zich profileert met ‘First in Food’)  Afname vrijwilligers in Nederland < - > veel evenementen zijn afhankelijk van de inzet van vrijwilligers  Door financiële tekorten in de gemeentekas worden soms mooie en interessante plekken uit gemeentelijk eigendom verkocht  Door het bebouwen van lege plekken in de stad en/of het neerzetten van vaste fietsrekken op pleinen dreigt de omvang van de openbare ruimte in de stad Wageningen af te nemen

lagroup

20

10. Concurrenten Introductie Wageningen maakt deel uit van het toeristengebied Veluwe en Veluwerand. Voor de concurrentie van dit toeristengebied wordt gekeken naar andere groene gebieden in Nederland die met een vergelijkbaar product (verscheidenheid van landschappen, kleine steden en dorpen, cultuurhistorie, streekproducten) bezoekers willen trekken. Als concurrenten voor de Veluwe en Veluwerand worden de volgende regio’s gezien: de Utrechtse Heuvelrug, het Rivierenland en de provincies Drenthe en Zuid-Limburg. Op de volgende pagina’s worden de concurrenten beknopt beschreven met hun toeristische aanbod en de doelgroepen waarop zich deze regio’s richten.

lagroup

21

Concurrent: Utrechtse Heuvelrug Toeristisch aanbod Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug heeft een grote verscheidenheid aan landschappen. Zo is er de zeer herkenbare en zichtbare stuwwal. Maar ook heidevelden, stuifzanden en uiterwaarden maken deel uit van het Nationaal Park. Door het aantrekkelijke landschap is de Utrechtse Heuvelrug een wandel- en fietsgebied bij uitstek.

Doelgroepen Het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug richt zich vooral op de natuurliefhebbers die wandelend of fietsend van de diverse landschappen willen genieten. Daarnaast valt er ook voor de in cultuurhistorie geïnteresseerde bezoeker op de Utrechtse Heuvelrug veel te ontdekken.

lagroup

Echter bezoekers genieten niet alleen van de natuur, de landschappen en de stilte, de Utrechtse Heuvelrug biedt ook veel cultuurhistorie. Met de vele landhuizen en kastelen, de beschermde dorps- en stadsgezichten (Amerongen, Driebergen-Rijssenburg, Rhenen en Zeist), de buitens en parken van de Stichtse Lustwarande, de tabaksschuren en schaapskooien is er voor de liefhebber van cultuur(historie) veel te zien.

22

Concurrent: Rivierenland Toeristisch aanbod Rivierenland is een landelijk gebied waar landbouw en ambacht van oudsher een belangrijke rol hebben gespeeld. Er worden nog steeds actief diverse oude ambachten beoefend. Bezoekers zijn welkom om een kijkje te komen nemen bij de verschillende ateliers, tingieterijen en natuurlijk bij de vele oude molens. Daarnaast is Rivierenland rijk aan kastelen waar regelmatig concerten of evenementen worden georganiseerd.

Doelgroepen Rivierenland richt zich enerzijds op bezoekers die de regio actief willen ontdekken, dus per fiets, te voet of op het water per kano of zeilboot. Anderzijds zijn bezoekers welkom die komen voor de rust, die lekker willen luieren, op een terrasje willen zitten of willen zonnebaden aan het strand.

lagroup

Wat betreft de natuur is in Rivierenland veel terug te zien van het oerlandschap. Hoge rivierduinen, diepe strangen, kreken en stroomgeulen. Door de afwisseling van hoge en lage waterstanden van de rivieren laat het landschap veel dynamiek zien. Inmiddels liggen de rivieren tussen de dijken ingeklemd en zijn ze daardoor minder wild. Nog steeds kent Rivierenland vele verrassende mooie plekjes en natuurgebieden waar natuur en cultuur bijna naadloos in elkaar overgaan. Vooral in de uiterwaarden kan de natuur haar gang gaan door diverse natuurontwikkelingsprojecten.

23

Concurrent: Drenthe Toeristisch aanbod Het typisch Drentse landschap wordt gekenmerkt door de bossen en de heide, door de wind uitgestoven vennen en levende stuifzanden, malse beekdalen en historische esdorpen. Drenthe heeft een rijk landschap met drie Nationale Parken. Naast de schoonheid van het landschap en de natuur staat de provincie bekend om de oude Drentse cultuur. De meest bijzondere monumenten zijn de hunebedden.

Doelgroepen De provincie Drenthe die ook de stempel fietsprovincie draagt, richt zich op gasten die inspanning en ontspanning zoeken. Vele fiets- en wandelroutes laten de gasten kennis maken met de mooiste plekjes in de provincie. Daarnaast beschikt Drenthe over meer dan 500 kilometer ruiterpad en 400 kilometer skateplezier. Ook biedt de provincie vele watersportmogelijkheden (Zuidlaardermeer, Paterswoldsemeer en Leekstermeer) een aantal schitterend gelegen golfterreinen (9, 18 of 27 holes).

lagroup

Verder zet de provincie in op het plattelandstoerisme . Hiervoor is het project Drents Landleven in het leven geroepen. De stichting heeft een speciaal keurmerk 'Drents Goed' ontwikkeld. Alle aangesloten bedrijven moeten voldoen aan bepaalde kwalitatieve eisen om dit keurmerk te mogen dragen. In de gids 'Bijzondere B&B accommodaties in Drenthe' worden talrijke suggesties gegeven voor een weekendje of een paar dagen genieten van het echte buitenleven. Mogelijkheden te over: actieve-, onthaast- en verwenarrangementen met verblijf in sfeervolle, karakteristieke accommodaties.

24

Concurrent: Zuid-Limburg Toeristisch aanbod Zuid-Limburg presenteert zich met de thema’s onthaasten/wellness, onbeschaamd genieten en buiten zijn/op avontuur, die een kapstok bieden voor diverse activiteiten en arrangementen. ‘Wellness in weelde’ en ‘Spiritueel ontspannen’ zetten de diverse wellnesscentra in Zuid-Limburg op de kaart, waar geest en lichaam worden verwend en de bezoeker in een rustige sfeer kan bijtanken.

Doelgroepen Het afwisselende en glooiende landschap in ZuidLimburg is geschikt om bezoekers aan te spreken die actief bezig willen zijn. Fietsers (recreatief fietsen, tourfietsen en mountainbiken) en wandelaars (wandelen en Nordic Walking) kunnen in Zuid-Limburg hun hart ophalen. Daarnaast richt de provincie zich op gasten die komen om uit te rusten en bij te tanken en op mensen die van het bourgondische leven willen (mee)genieten. Dat ook de cultuurliefhebbers in Zuid-Limburg met de diverse folkloristische en culturele evenementen aan hun trekken komen, is vanzelfsprekend.

lagroup

Onder de titel ‘onbeschaamd genieten’ kan de bezoeker kennis maken met de diverse ambachtelijk gemaakte en uit eigen tuin of boomgaard geweekte Zuid-Limburgse producten, zoals vlaaien, asperges, mosterd, roggebrood, bier, enzovoort. Buiten zijn/op avontuur speelt in op de fiets- en wandelmogelijkheden die Zuid-Limburg met het wisselende landschap, de mooie natuur, lieftallige dorpjes en gezellige steden biedt. Daarnaast profileert de provincie zich met haar rijke cultuur: van (mergel-) grotten tot oude kastelen, van kunst tot kerken en van opera tot popfestival.

25

11. De kernwaarden van Wageningen (1) Introductie Het is volgens ons belangrijk dat de toeristische ontwikkeling voortkomt uit de eigenheid van een gebied of regio. Zonder een sterke binding met het gebied zal de ontwikkelingsvisie niet beklijven, niet onderscheidend genoeg zijn en daardoor onvoldoende aanspreken. De basis van de toeristische ontwikkelingsvisie wordt daarom gevormd door de (kern)waarden van Wageningen. De waarden zijn de karakteristieken (of kenmerken) van het gebied. De kernwaarden zijn vervolgens de waarden die onderscheidend zijn ten opzichte van de belangrijkste concurrenten. Kernwaarden kunnen een positieve of negatieve lading hebben. Negatieve kernwaarden kunnen een positieve lading krijgen door er anders naar te kijken en er iets aan toe te voegen.

lagroup

26

11. De kernwaarden van Wageningen (2)

Bevrijding en Vrijheid Stad van de capitulatie en bevrijding, festiviteiten 4 en 5 mei, vrijheidsdefilé, bevrijdingsfestival, vrede en vrijheid

lagroup

27

11. De kernwaarden van Wageningen (3)

Kennisstad op het gebied van voeding, gezondheid, natuur en leefomgeving Rijkslandbouwschool, City of Life Sciences, Food Valley, Foodzival, Slow food, streekproducten, kwaliteitswinkels, Arboreta/Botanische tuinen, internationaal bekend binnen sector

lagroup

28

11. De kernwaarden van Wageningen (4)

Compact stadje in een mooie omgeving uiterwaarden, Wageningse Berg, instituten WUR in Amsterdamse School architectuur, markt, stadsgracht - meer aandacht voor de omgeving/nabijheid Veluwe, minder onderscheidend dan kernwaarden 1 en 2

lagroup

29

12. Strategische consequenties uit de SWOT-analyse

lagroup

z

De gemeente Wageningen is een stad met een beperkte toeristische aantrekkingskracht.

z

Toeristisch gezien moet Wageningen haar aandacht eerder focussen op de Zuidoost-kant dan op de Noordwest-kant van de gemeente; zich met name linken met de Rijn, Doorwerth, Oosterbeek en Arnhem (bindende thema’s: Tweede Wereldoorlog, natuur/de Rijn/uiterwaarden en wandelen/ fietsen). Bij deze thema’s moet uiteraard ook Rhenen met de Grebbeberg worden betrokken.

z

De bekendheid van Wageningen UR biedt mogelijkheden om de (semi-)zakelijke reiziger aan te trekken, maar hiervoor zijn hoogwaardige vergadervoorzieningen essentieel.

z

Het thema ‘food’ biedt mogelijkheden om zowel de zakelijke als de semi-zakelijke reiziger als consument aan te trekken. Om de consument hiervoor te interesseren moet het onderwerp toegankelijk en aantrekkelijk gepresenteerd worden, bijvoorbeeld door evenementen, zoals Food Design (in samenwerking met de Design Academy Eindhoven), een foodfestival aan de Rijn, food en armoede/veiligheid, enzovoort.

z

Het toeristische product van Wageningen kan alleen goed worden ontwikkeld, gepositioneerd en gepromoot als er heldere keuzes worden gemaakt en regie wordt gevoerd.

z

Afhankelijk van de gekozen ontwikkelingsrichtingen moeten de daarbij passende en aanvullende partners worden gezocht.

z

Noodzaak om onderzoek te doen naar het imago van Wageningen (hoe wordt Wageningen gezien, waarmee wordt Wageningen (spontaan en geholpen) geassocieerd?)

30

13. Drie ontwikkelingsrichtingen en bijbehorende projecten (1) Op basis van de hiervoor beschreven analyse van het toeristische product van Wageningen, de vraag uit de markt, de relevante trends en ontwikkelingen, de SWOT-analyse, de kernwaarden en de strategische conclusies uit de SWOT-analyse werd een drietal ontwikkelingsrichtingen opgesteld. Deze worden inclusief de bijbehorende projecten op de volgende pagina’s beschreven en zullen ervoor zorgen dat de kernwaarden van Wageningen en daarmee de onderscheidende punten van de gemeente nog beter in de schijnwerpers komen te staan teneinde meer bezoekers naar Wageningen te trekken. Ontwikkelingsrichtingen De ontwikkelingsrichtingen voor de gemeente Wageningen zijn 1.

Food4 in the Valley projecten: Food Triënnale en Food for Thought

2.

Wageningen - stad van de bevrijding en stad van de vrijheid projecten bevrijding: specifieke productontwikkeling, informatie en promotie project vrijheid: Vrijheid in De Wereld

3.

Wageningen - stad aan de Rijn project: land art

4.

Congres (verwerkt in de drie hierboven beschreven ontwikkelingsrichtingen)

Met deze ontwikkelingslijnen wordt de bijzondere geschiedenis van Wageningen belicht en er wordt gekeken hoe de naam als stad van de bevrijding ook kan worden vertaald naar het heden. Verder komt de naam en faam van Wageningen als kennisstad op het gebied van life sciences volop aan de orde en zal deze verder worden uitgebouwd door activiteiten te ontwikkelen die zowel voor b2b als b2c interessant zijn. De laatste ontwikkelingsrichting onderstreept de mooie landschappelijke ligging van de stad aan de Rijn met de uiterwaarden en de stuwwal.

lagroup

4

Er wordt bewust gekozen voor het Engelse woord om het internationale karakter van dit onderwerp in Wageningen te benadrukken.

31

13. Drie ontwikkelingsrichtingen en bijbehorende projecten (2) Projecten De voorgestelde drie ontwikkelingsrichtingen voor recreatie & toerisme worden vertaald naar concrete, realistische en kansrijke projecten voor de korte en middellange termijn. Op hoofdlijnen wordt aangegeven hoe de gemeente Wageningen de in de ontwikkelingsrichtingen beoogde positionering en de geïdentificeerde kansen kan verzilveren. In de beschrijving van de projecten wordt ingegaan op het doel en de inhoud van het project, de beoogde doelgroepen en de belangrijkste betrokkenen. Vervolgens wordt aangegeven wat de mate van complexiteit (laag/gemiddeld/hoog) is, de geschatte realisatietermijn (kort en middellang) en de hoogte van de indicatieve investering (laag/gemiddeld/hoog). Hieronder leggen wij uit hoe wij deze indeling hanteren. Complexiteit Laag Gemiddeld Hoog

twee à drie betrokken partijen vier tot vijf betrokken partijen meer dan vijf betrokken partijen

Realisatietermijn Op korte termijn in de komende een à twee jaar Op middellange termijn in de komende vijf jaar Op lange termijn in de komende vijf à tien jaar Indicatieve investering Laag Gemiddeld Hoog

lagroup

tot € 10.000 € 10.000 - € 50.000 > € 50.000

32

13.1 Ontwikkelingsrichting Food in the Valley Introductie In ruim honderd jaar heeft Wageningen zich ontwikkeld van een Gelderlandse stad met de Rijkslandbouwschool naar de ‘City of Life Sciences’ met Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Op dit gebied geniet Wageningen enige naam en faam en is uitgegroeid tot een internationale speler. Dit is onder andere ook zichtbaar door het oprichten van de Stichting Food Valley. De thema’s voeding, gezondheid, natuur en leefkwaliteit maken op dit moment deel uit van wetenschappelijk onderzoek en discussie, onderwerpen die ook geschikt zijn - indien toegankelijk gepresenteerd - voor de geïnteresseerde consument. Op deze manier wordt het aanbod van Wageningen niet alleen interessanter voor de bezoeker, maar versterkt de gemeente ook haar imago als plaats waar kennis over (onder andere) voeding wordt ontwikkeld en toegankelijk gemaakt. Dit onderwerp is interessant omdat het te maken heeft met het dagelijkse leven van alle mensen en daarnaast ook geschikt is om meerdere zintuigen tegelijk aan te spreken - zien, ruiken, proeven, voelen - wat de belevenis bijzonderder en intenser maakt. Ook de gastronomische sector in Wageningen en de betreffende onderwijsinstituten kunnen aan deze zintuiglijke belevenis hun eigen invulling geven en participeren in deze ontwikkelingsrichting. Met het Foodzival in 2005, City of Insects in 2006 (met circa 15.000 bezoekers) alsmede het festival ‘Food4you’ dat begin oktober 2007 heeft plaatsgevonden, is al een aantal initiatieven genomen dat goed bij dit onderwerp past. Desalniettemin is het voor de langetermijnvisie belangrijk om een lijn te ontwikkelen en uit te zetten zodat door de verschillende partijen en betrokkenen tijdig op thema’s kan worden ingespeeld, teneinde een product aan te bieden dat zich zowel op de (semi-)zakelijke markt richt (b2b) als op de consumentenmarkt (b2c).

lagroup

33

13.1 Ontwikkelingsrichting Food in the Valley (2) Waarom

lagroup

z

speelt optimaal in op twee van de drie kernwaarden van Wageningen en omgeving (kennisstad op het gebied van voeding, gezondheid, natuur en leefomgeving en compact stadje in een mooie omgeving)

z

speelt in op de sterkten van Wageningen en omgeving (Wageningen UR, Food Valley, centrale ligging en nabijheid Hoge Veluwe)

z

een onderwerp dat op het moment erg in de belangstelling staat, waarmee Wageningen UR ‘groot is geworden’ en waarbij actuele en toekomstige aspecten kunnen worden belicht

z

interessant voor de individueel reizende toeristen in zowel het hoog- als het laagseizoen

z

toeristen met een relatief hoog bestedingsniveau

z

interessant voor internationale bezoekers aan congressen en symposia

z

zowel ‘firsttime’ als ‘repeat’ toeristen

z

laat een heel spectrum van voeding zien op een plek waar al jaren lang onderzoek wordt gedaan en waar ook een kijkje in de toekomst mogelijk is

z

speelt in op de gezondheidstrend (gezond eten en bewegen) en de groei in het aantal korte vakanties, het aantal tweeverdieners en individualisering

z

biedt interessante mogelijkheden voor samenwerking met derden (onder andere onderwijsinstellingen, financiers, banken en fondsen)

z

tijdelijke tentoonstellingen c.q. activiteiten genereren telkens weer nieuwe media-aandacht

z

passend binnen de financiële kaders van de gemeente en overige spelers

z

bevordert samenwerking tussen partijen in Wageningen, maar ook daarbuiten

34

lagroup

35

Project: Food Triënnale Wat is het doel? Met de Food Triënnale zal de gemeente Wageningen haar naam als stad in de Food Valley en als locatie van Wageningen Universiteit en Researchcentrum nog verder versterken. Dit betreft niet alleen de naam in de wetenschappelijke wereld, maar ook onder vrijetijdsbezoekers en onder de inwoners van de gemeente en de regio. Daarmee wordt enerzijds het onderwerp verdiept, anderzijds vergroot het de zichtbaarheid van Wageningen voor een breed publiek. Mits het programma hoogwaardige kwaliteit uitstraalt, is een dergelijk evenement verzekerd van media-aandacht en komt Wageningen (inter)nationaal in de schijnwerpers te staan (zoals City of Insects al heeft bewezen). Wat houdt het project in? De Food Triënnale geeft invulling aan het onderwerp Food Valley en voor een deel ook aan ‘Life Sciences’ (voeding, gezondheid, natuur en leefkwaliteit). De bezoeker komt met diverse facetten van dit onderwerp in aanraking. Mogelijke insteken kunnen thema’s zijn zoals: ‘Food & Armoede’, ‘Food & the Future’, ‘Food & Cultuur’ of ‘Food & Liefde’. Het evenement behelst een meer wetenschappelijk gedeelte voor de (semi-)zakelijke bezoeker (b2b), maar ook delen die interessant zijn voor de consument (b2c). In de tussenliggende jaren vinden kleinere foodevenementen, congressen, symposia en lezingenreeksen plaats, die een opmaat vormen en een voorbereiding zijn op het driejaarlijkse hoogtepunt, de Food Triënnale. Wie zijn de beoogde doelgroepen? In voeding, gezondheid en leefkwaliteit geïnteresseerde bezoekers die overwegend ongeorganiseerd reizen. Dit zijn met name Nederlanders die er een weekend tussenuit willen, dagbezoekers en vakantiegangers die op de Veluwe verblijven. Maar ook (semi-)zakelijke reizigers worden als doelgroep beschouwd voor congressen, symposia, productpresentaties, enzovoort.

lagroup

36

Project: Food Triënnale Wie zijn de belangrijkste betrokkenen (+ trekker)? Nadat het concept voor de Food Triënnale op hoofdlijnen is uitgewerkt, dient er een intendant te worden aangesteld die de programmering voor zijn rekening neemt en geschikte partijen selecteert die invulling geven aan het driejaarlijkse evenement. Dit doet hij/zij in nauwe samenwerking met Wageningen UR, Stichting Food Valley, Rijn IJssel Vakschool Wageningen, Organisatie Bureau Wageningen en andere belangrijke stakeholders zowel in Wageningen als spelers daarbuiten. De gemeente Wageningen heeft een faciliterende rol voor dit evenement. Wat zijn referentieprojecten? z

Triënnale Apeldoorn (www.triennale.nl)

De Triënnale in Apeldoorn is een unieke driejaarlijkse internationale manifestatie over tuin- en landschapsarchitectuur waarin natuur, cultuur en landschap de hoofdrol spelen. De manifestatie duurt 100 dagen (juni-september) en bestaat uit een uitgebreide reeks activiteiten, debatten, congressen en tentoonstellingen voor een divers publiek in. Locaties hiervoor zijn CODA, Museum Paleis Het Loo, Museum Kröller Müller, Radio Kootwijk, Park Berg en Bos, de Nettenfabriek en diverse tuinen en parken in Apeldoorn en omgeving. De Triënnale Apeldoorn vindt voor het eerst plaats in 2008 en wil bij een breed publiek een bijdrage leveren aan de bewustwording over betekenis en kwaliteit van de inrichting van het landschap. Daarnaast draagt de Triënnale bij aan de innovatie van landschappelijke vraagstukken bij de professionele en wetenschappelijke wereld.

lagroup

37

Project: Food Triënnale z

Documenta in Kassel (D) (www.documenta12.de)

De Documenta is sinds 1955 de belangrijkste tentoonstelling van actuele beeldende kunst in WestEuropa. Deze tentoonstelling vindt eens in de vijf jaar plaats in Kassel. Voor elke Documenta wordt een nieuwe intendant benoemd, zodat de tentoonstelling iedere keer een ander accent krijgt (de actuele Documenta - ’Documenta 12’- staat onder de leiding van Roger M. Buergel). De tentoonstelling duurt precies honderd dagen en strekt zich meestal uit over de hele stad. De Documenta is uitgegroeid tot een groot media-evenement en een toeristische troef van de eerste orde met daarbij behorende economische voordelen/spin-off. z

Poëziezomer in Watou (B) (www.poeziezomerswatou.be)

Tijdens de jaarlijkse Poëziezomer is Watou gedurende drie maanden overgeleverd aan poëzie en kunst. Op diverse locaties confronteert Intendant Gwy Mandelinck er gedichten en beeldende kunst en verleidt ieder jaar opnieuw méér dan 20.000 bezoekers uit het Nederlandse taalgebied. Wat is de mate van complexiteit (laag - gemiddeld - hoog)? De Food Triënnale heeft een hoge mate van complexiteit vanwege veel betrokken partijen, een kwalitatief hoogwaardig programma (duur: minimaal tien dagen) voor zowel b2b als b2c op verschillende locaties in Wageningen en de buurgemeenten. Wat is de geschatte realisatietermijn (kort - middellang - lang)? Met de voorbereiding voor de Triënnale kan snel worden begonnen (concept laten uitwerken door externe partij, aanvullende ideeën verzamelen, draagvlak creëren bij de belangrijkste stakeholders, op zoek gaan naar medefinanciers) zodat de eerste editie van de Triënnale zou kunnen plaatsvinden in 2009 of 2010. Hoe hoog is de indicatieve investering (laag - gemiddeld - hoog)? Afhankelijk van de te verwerven subsidies en sponsormiddelen zou de investering voor de gemeente op een hoog niveau komen te liggen.

lagroup

38

Project: Food for Thought Wat is het doel? Food for Thought biedt de mogelijkheid tot een andere (en soms ook kritische) kijk te nemen op het onderwerp food en de rol die food in onze maatschappij inneemt. Wat houdt het project in? Deze activiteit legt een link tussen de onderwerpen food + maatschappij + diverse kunstuitingen. Het gaat daarbij om de betekenis van voedsel in de breedste zin des woords (sociale, politieke en economische effecten van voedselproductie en consumptie, betekenis van voedsel voor het fysieke en emotionele welbevinden, voedselproductie, enzovoort). Voedsel kan vele functies hebben: van verleiding tot aan conflicten vanwege voedseltekort. Jaarlijks wordt food in relatie tot een actueel maatschappelijk thema in de schijnwerpers gezet. Dit wordt gedaan door het onderwerp te koppelen aan een of meer kunstvormen, bijvoorbeeld, film of fotografie of beeldende kunst, mogelijk in combinatie met symposia en debatten. Deze onderwerpen laten voldoende vrijheid om te experimenteren met de inhoud van deze activiteit. Wie zijn de beoogde doelgroepen? Dit onderwerp is afhankelijk van het gekozen accent, bijvoorbeeld voedseltekort, gezondheid, consumptie, duurzaamheid, eetgedrag, enzovoort. Food for Thought is interessant voor verschillende doelgroepen: bedrijven uit de food- en/of gezondheidssector, maatschappelijke groeperingen, studenten, maar ook geïnteresseerd publiek. Wie zijn de belangrijkste betrokkenen (+ trekker)?

lagroup

Als Food for Thought deel uitmaakt van de Food Triënnale, dan is de intendant van de Triënnale de aangewezen trekker/aanjager voor dit evenement. Andere mogelijk betrokken partijen uit Wageningen zijn Stichting Comité 4 en 5 mei Wageningen, Wageningen UR, Food Valley, Rijn IJssel Vakschool Wageningen, kunstenaars en de lokale horecasector. De gemeente heeft ook hierin een faciliterende rol. Verder dient er samenwerking te worden gezocht met partijen die kennis en ervaring op dit gebied hebben opgebouwd en die door hun naamsbekendheid publiek kunnen trekken, zoals bekende filmfestivals (International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) en Rotterdam Film Festival) en televisie-/film- en/of kunstvakopleidingen.

39

Project: Food for Thought Wat zijn referentieprojecten? z

Amnesty International Filmfestival (www.amnestyfilmfestival.nl)

Stichting Movies that Matter, de organisatie achter het Amnesty International Filmfestival, gelooft in de kracht van de camera als wapen. Een wapen tegen onverschilligheid. Mensenrechtenfilms en documentaires zetten aan tot invoelen en meevoelen, tot nadenken en napraten. Kortom: film opent ogen. Movies that Matter wil publiek, opinieleiders en beleidsmakers met film raken en bewust maken van mensenrechten en situaties waarin deze rechten en menselijke waardigheid in het geding zijn. Wat is de mate van complexiteit (laag - gemiddeld - hoog)? Food for Thought heeft vanwege veel betrokken partijen een relatief hoge mate van complexiteit, verder dient er een kwalitatief hoogwaardige programmering te worden ontwikkeld die zich zowel op b2b als b2c richt en op verschillende locaties in Wageningen kan worden gerealiseerd. Wat is de geschatte realisatietermijn (kort - middellang - lang)? Afhankelijk of deze activiteit in het kader van de Food Triënnale wordt georganiseerd of als een los project, kan met een programmering op korte termijn worden gestart en kan op zoek worden gegaan naar mogelijke participerende en/of ondersteunende partijen. Hoe hoog is de indicatieve investering (laag - gemiddeld - hoog)? De kosten voor Food for Thought zullen voor de gemeente op een gemiddeld niveau komen te liggen. De overige kosten moeten worden gedekt door partners en sponsors.

lagroup

40

13.2 Ontwikkelingsrichting Wageningen Stad van de Bevrijding/Stad van de Vrijheid’ Introductie Op 5 mei was Wageningen het toneel van de wereldgeschiedenis: hier vonden de onderhandelingen over de capitulatie van de Duitsers plaats en deze werd ook in Wageningen ondertekend. 5 mei wordt daarom in Wageningen nog steeds groots gevierd, waarbij - behalve aan de bevrijding - de laatste jaren ook aandacht wordt geschonken aan het thema ‘vrijheid’ in al zijn kleuren. Want het feit dat Nederlanders al 62 jaar in vrijheid leven, is niet vanzelfsprekend. Met dit belangrijke moment in de Nederlandse geschiedschrijving kan de gemeente Wageningen inspelen op de nog steeds aanwezige grote interesse in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Andere gemeenten in de buurt (bijvoorbeeld Rhenen, Renkum en Arnhem) hebben hun geschiedenis uit deze periode - waaronder ook de verdediging in oorlogstijd - in een aantal gezamenlijke producten verwerkt (Battlefield Tour, Liberation Route, enzovoort). De samenwerking met deze gemeenten op het gebied van geschiedenis biedt tevens kansen voor Wageningen. Bij het ontwikkelen van projecten en/of activiteiten in het kader van ‘vrijheid, verdediging en bevrijding’ dient er rekening te worden gehouden c.q. ingespeeld te worden op belangrijke jubilea, zoals de ‘Slag om Arnhem’ die in 2009 voor de 65ste keer wordt herdacht.

lagroup

41

13.2 Ontwikkelingsrichting Wageningen Stad van de Bevrijding/Stad van de Vrijheid’ (2) Waarom

lagroup

z

speelt optimaal in op de kernwaarden van Wageningen en omgeving (bevrijding en vrijheid en compact stadje in een mooie omgeving)

z

speelt optimaal in op de sterkten van Wageningen en omgeving (Hotel de Wereld, cultuurhistorisch erfgoed, waaronder Grebbelinie, diversiteit aan landschappen, ligging aan de Rijn, mooie fiets- en wandelroutes en centrale ligging)

z

geen openluchtmuseum, maar een gebied langs de Rijn waar de historie zichtbaar en tastbaar is

z

interessant voor de individueel reizende toeristen in zowel hoog- als laagseizoen

z

toeristen met een relatief hoog bestedingsniveau

z

interessant voor ‘firsttime’ en ‘repeat’ toeristen

z

laat in een vrij compact gebied een samenhangend geheel van locaties en gebeurtenissen zien die zich langs de Rijn afspeelden en die beslissend/belangrijk waren voor Nederland in de Tweede Wereldoorlog

z

speelt in op de interesse in geschiedenis en in authentieke plekken, de groei in het aantal korte vakanties en individualisering

z

bevordert samenwerking met omliggende gemeenten/regio’s

z

biedt kansen om enerzijds het verleden van Wageningen (‘Wageningen - Stad van de Bevrijding’) in beeld te brengen, anderzijds met ‘Wageningen - Stad van de Vrijheid’ ook een hedendaags accent te zetten

42

Rhenen Oosterbeek Wageningen

Arnhem

Groesbeek

lagroup

43

Project: productontwikkeling (Stad van de Bevrijding) Wat is het doel? Het ontwikkelen van producten rondom de gebeurtenissen in deze streek tijdens de Tweede Wereldoorlog zal dit onderwerp voor de bezoeker nog sterker tot leven brengen. Daarnaast zullen meer producten en/of arrangementen voor een stevigere basis zorgen voor de reeds aanwezige bezienswaardigheden. Wat houdt het project in? De bevrijding heeft figuurlijk en letterlijk een duidelijke plaats in de gemeente Wageningen. Hotel De Wereld met de ‘Grote Capitulatiezaal’, het Historisch Museum ‘Casteelse Poort’ met (onder andere) de originele pen waarmee de capitulatie werd ondertekend en de festiviteiten rond 4 en 5 mei zijn zichtbare locaties, voorwerpen en activiteiten die staan voor deze belangrijke gebeurtenis. Hieromheen dienen nog andere producten en/of arrangementen te worden bedacht (soundwalks, informatiezuilen, routes, verhalen op locatie, enzovoort). Dit kan binnen de gemeente Wageningen en samen met de andere gemeenten langs de Rijn, die interessante plekken en bezienswaardigheden op het gebied van de Tweede Wereldoorlog te bieden hebben. Wie zijn de beoogde doelgroepen? In geschiedenis (m.n. in die van de Tweede Wereldoorlog) geïnteresseerde toeristen. Dit zijn vooral volwassenen (met name 55-plussers) uit Nederland en het buitenland die overwegend (on)georganiseerd reizen en die meer over de geschiedenis van dit gebied ten tijde van de Tweede Wereldoorlog willen weten. Daarnaast is dit aanbod ook interessant voor dagbezoekers en vakantiegangers uit de buurt die via een themaroute kennis willen maken met dit gebied langs de Rijn. Verder kan het onderwerp - ingebed in lespakketten - ook interessant zijn voor schoolklassen.

lagroup

44

Project: productontwikkeling (Stad van de Bevrijding) Wie zijn de belangrijkste betrokkenen (+ trekker)? Belangrijke betrokkenen bij de productontwikkeling zijn Stichting Comité 4 en 5 mei Wageningen, Hotel De Wereld, Historisch Museum Casteelse Poort en de regionale VVV Veluwe & Vallei, met laatstgenoemde partij als trekker en aanspreekpunt voor de andere partners van het samenwerkingsverband. Verder worden uiteraard ook de toeristische promotieorganisaties betrokken, zoals VBT, RBT KAN en het GOBT. Wat is de mate van complexiteit (laag - gemiddeld - hoog)? De mate van de complexiteit van productontwikkeling is gemiddeld tot hoog, afhankelijk van het aantal betrokken partners. De verschillende delen van een product en/of arrangement moeten wel van dezelfde hoogwaardige kwaliteiten zijn en dezelfde uitstraling hebben om als een totaal product/samenhangend arrangement te worden beleefd. Wat is de geschatte realisatietermijn (kort - middellang - lang)? Kan op korte tot middellange termijn worden gerealiseerd, brainstormen over ‘must have’ en ‘nice to have’-producten, zodat het onderwerp goed uit de verf komt. Hoe hoog is de indicatieve investering (laag - gemiddeld - hoog)? Kosten laag tot gemiddeld, laag: als er bestaande producten gekoppeld worden, gemiddeld: als er nieuwe producten worden ontwikkeld.

lagroup

45

Project: informatie (Stad van de Bevrijding) Wat is het doel? De bezoeker aan Wageningen (en de andere locaties in het gebied langs de Rijn) kan voorafgaand aan zijn bezoek via een aantrekkelijke website informatie inwinnen over dit gebied en de relevante historie van de Tweede Wereldoorlog. Ook ter plaatse kan de gast op relevante locaties (zoals Hotel De Wereld of Historisch Museum Casteelse Poort, maar ook belangrijke plekken in de openbare ruimte - zoals de wandelroute oorlog & vrede die door Stichting 4 en 5 mei wordt ontwikkeld) informatie vinden (fototentoonstelling, boekje, flyer, informatiezuilen of -panelen) over de oorlogsgeschiedenis van deze regio en de rol die de diverse locaties hebben vervuld. Wat houdt het project in? Het project behelst een constructief kritische analyse van de informatievoorziening van relevante bezienswaardigheden en plekken in en om de stad die relevant zijn voor WOII, gezien door de ogen van de toerist/bezoeker. Waar nodig moet de informatie worden aangepast/vernieuwd op basis van de te verwachten achtergrond kennis van de bezoeker (binnen- of buitenlands, jong of oud, taal, e.d.). Dit gebeurt door middel van een informatieplan, waarin de diverse media strategisch worden toegepast (digitaal, drukwerk, beeldend, enz.) in overleg met de samenwerkende gemeentes en promotionele organisaties. Wie zijn de beoogde doelgroepen? In geschiedenis (m.n. in die van de Tweede Wereldoorlog) geïnteresseerde toeristen. Dit zijn vooral volwassenen (met name 55-plussers) uit Nederland en het buitenland die overwegend (on)georganiseerd reizen en die meer over de geschiedenis van dit gebied ten tijde van de Tweede Wereldoorlog willen weten. Daarnaast is dit aanbod ook interessant voor dagbezoekers en vakantiegangers uit de buurt die via een themaroute kennis willen maken met dit gebied langs de Rijn. Verder kan het onderwerp - ingebed in lespakketten - ook interessant zijn voor schoolklassen. Wie zijn de belangrijkste betrokkenen (+ trekker)?

lagroup

Belangrijke betrokkenen uit de gemeente Wageningen bij dit traject zijn: Stichting Comité 4 en 5 mei Wageningen, Hotel De Wereld, Historisch Museum Casteelse Poort en de regionale VVV Veluwe & Vallei, met laatstgenoemde partij als trekker en aanspreekpunt. Voor de informatie is er ook een rol 46 weggelegd voor het VBT, RBT KAN en het GOBT.

Project: informatie (Stad van de Bevrijding) Wat zijn referentieprojecten? z

Kunstwegen (website) (www.kunstwegen.nl)

In een periode van meer dan twintig jaar ontstonden in en om Nordhorn langs de rivierloop van de Vecht meer dan 30 sculpturen. Zij brengen op bijna exemplarische wijze en op internationaal niveau de recente geschiedenis van de kunst in openbare ruimte in beeld. Tegelijkertijd werden sinds 1987 aan de Nederlandse kant van de Vecht op diverse spoorwegstations tussen Emmen en Zwolle (in de stedelijke ruimte) eveneens kunstwerken gebouwd. Voor de samenvoeging van de gebieden over de grens schiepen tenslotte in totaal 15 internationale kunstenaars vanaf 1998 nieuwe werken, die een sterke relatie laten zien met de plaatselijke geschiedenis en het landschap. z

In Flanders Fields (website) (www.inflandersfields.be)

In Flanders Fields is een gedicht van de Canadese militaire arts en dichter John McCrae (1872-1918). In Flanders Fields is ook de naam van een bekend oorlogsmuseum in Ieper en van een Amerikaans oorlogskerkhof in Waregem, waar 368 Amerikaanse soldaten liggen begraven. Op de website wordt aandacht geschonken aan zowel de praktische informatie (openingstijden, activiteitenagenda enzovoort) als de achtergronden van de Eerste Wereldoorlog (tijdslijn, persoonlijke verhalen, dodenregisters en het gedicht ‘In Flanders Fields).

lagroup

47

Project: informatie (Stad van de Bevrijding) Wat is de mate van complexiteit (laag - gemiddeld - hoog)? Complexiteit is gemiddeld, wel een aantal partijen en betrokkenen, maar eenieder draagt met zijn specifieke product een steentje bij aan het totaalproduct, wel voor een gezamenlijke uitstraling (flyers enz.) zorgen. Wat is de geschatte realisatietermijn (kort - middellang - lang)? Kan op korte tot middellange termijn gerealiseerd worden, inspelen op de 65ste viering van de Slag om Arnhem, kiezen welke locaties in de gemeente Wageningen zullen worden opgenomen in de routestructuur (Hotel De Wereld, Historisch Museum ‘Casteelse Poort’, de Markt met zijn wederopbouwarchitectuur, Wageningse Berg ...). Hoe hoog is de indicatieve investering (laag - gemiddeld - hoog)? Laag, want kosten worden (deels) gedeeld met de betrokken partners.

lagroup

48

Project: promotie (Stad van de Bevrijding) Wat is het doel? De samenwerking van verschillende gemeenten langs de Rijn legt een relatie tussen de diverse locaties in dit gebied om de geschiedenis van deze regio tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de bezoeker zichtbaar en beleefbaar maken. Hierdoor kan in Wageningen maar ook in de andere deelnemende gemeenten aanvullend bezoek worden gegenereerd door cross-selling (bijvoorbeeld bezoekers van het Nationaal Bevrijdingsmuseum in Groesbeek krijgen informatie over de andere gemeenten langs de Rijn die een rol hebben gespeeld in de Tweede Wereldoorlog). Hierdoor kunnen ze worden verleid om bijvoorbeeld ook de locatie van de officiële beëindiging van de oorlog op te zoeken. Door samen te werken krijgt het toeristisch product over de Tweede Wereldoorlog in Wageningen, maar ook in de andere gemeenten een bredere basis. Wat houdt het project in? Voor een betere promotie van de oorlogsgeschiedenis langs de Rijn dient samenwerking te worden gezocht met de andere betrokken partijen, zoals de Provincies Gelderland en Utrecht, met het Regionaal Bureau voor Toerisme Knooppunt Arnhem Nijmegen (RBT KAN), het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT) en de betreffende gemeenten. Dit samenwerkingsverband beslist over welke producten en hoe deze gezamenlijk (en effectiever) in de markt moeten worden gezet. Wie zijn de beoogde doelgroepen? In geschiedenis (m.n. in die van de Tweede Wereldoorlog) geïnteresseerde toeristen. Dit zijn vooral volwassenen (met name 55-plussers) uit Nederland en het buitenland die overwegend (on)georganiseerd reizen en die meer over de geschiedenis van dit gebied ten tijde van de Tweede Wereldoorlog willen weten. Daarnaast is dit aanbod ook interessant voor dagbezoekers en vakantiegangers uit de buurt die via een themaroute kennis willen maken met dit gebied langs de Rijn. Verder kan het onderwerp - ingebed in lespakketten - ook interessant zijn voor schoolklassen. Wie zijn de belangrijkste betrokkenen (+ trekker)?

lagroup

Belangrijke betrokkenen uit de gemeente Wageningen bij dit traject zijn: Stichting Comité 4 en 5 mei Wageningen, Hotel De Wereld, Historisch Museum Casteelse Poort en de regionale VVV Veluwe & Vallei, met laatstgenoemde partij als trekker en aanspreekpunt voor de andere partners (RBT KAN, 49 GOBT en de andere gemeenten) van het samenwerkingsverband.

Project: promotie (Stad van de Bevrijding) Wat is de mate van complexiteit (laag - gemiddeld - hoog)? De complexiteit van dit project/deze activiteit is gemiddeld. Er zitten wel een aantal partijen/ betrokkenen aan tafel, maar eenieder draagt met zijn specifieke product een steen bij aan het totaal product. Wel moet een heldere keuze worden gemaakt voor de gezamenlijke uitstraling (flyers enz.) en eventuele gezamenlijke activiteiten. Wat is de geschatte realisatietermijn (kort - middellang - lang)? De promotie van een gezamenlijk product kan op korte tot middellange termijn gerealiseerd worden. Bijzondere aandacht verdienen de jubilea (in 2009 bijvoorbeeld wordt de Slag om Arnhem 65 jaar geleden herdacht). Aan de bezoekersaantallen van de betreffende musea is te zien dat de jubileumjaren extra bezoek genereren. Hoe hoog is de indicatieve investering (laag - gemiddeld - hoog)? De kosten voor de promotie liggen aan de lage kant, want deze worden gedeeld met de andere partners van dit project. Daarnaast is het mogelijk om een deel van de kosten door subsidie en sponsorgelden te dekken.

lagroup

50

Project: Vrijheid in De Wereld (Stad van de Vrijheid) Wat is het doel? Wageningen als ‘Stad van de Vrijheid’ dient naast de Bevrijding ook een hedendaagse invulling te krijgen voor dit onderwerp. Daardoor zal de ‘Stad van de Bevrijding’ langzamerhand ruimte maken voor ‘Stad van de Vrijheid’ en ook inhoudelijk beginnen te leven. Wat houdt het project in? In eerste instantie een tweejaarlijkse lezing in Wageningen door een vooraanstaand persoon die internationaal aanzien heeft met betrekking tot vrijheid in de wereld. In tweede instantie zouden nationale en internationale inspirerende, belangrijke en/of invloedrijke personen kunnen worden uitgenodigd voor een symposium over het onderwerp van de lezing. Het gaat hier om een hoogwaardige en selecte bijeenkomst, waar het thema op een intellectueel niveau wordt behandeld. Wie zijn de beoogde doelgroepen? Personen en organisaties die zich (inter)nationaal bezighouden met maatschappelijke vraagstukken op het gebied van vrijheid, maar daarnaast de pers en media en geïnteresseerde volwassenen en studenten. Wie zijn de belangrijkste betrokkenen (+ trekker)? Stichting Comité 4 en 5 mei Wageningen, de gemeente, Wageningen UR, Stichting Nationaal Erfgoed Hotel De Wereld en (inter)nationale maatschappelijke en politieke organisaties. Een organisatie zoals Amnesty International is een mogelijke partner hierin, maar ook organisaties zoals Ex’tent van Eckardt Wintzen (www.extent.nl).

lagroup

51

Project: Vrijheid in De Wereld (Stad van de Vrijheid) Wat zijn referentieprojecten? z

Club van Schier(monnikoog) - van de website van Extent (de green venture capital site van Eckart Wintzen) (www.extent.nl)

“De Club van Schiermonnikoog kwam voor het eerst in het nieuws op zaterdag 14 september 1991, toen Eckart Wintzen op spectaculaire wijze verslag deed van een brainstorm-meeting op het waddeneiland in Hollands Dagboek van NRC Handelsblad. De druk bezette zakenman kon niet op tijd zijn voor de veerboot en liet zich daarom door een helikopter naar het eiland transporteren. 'Ik arriveer bijna op tijd bij het 15-koppige gezelschap van zeer verschillende pluimage,' doet Wintzen verslag van zijn avontuur. 'We discussiëren over het vastlopen van het maatschappelijk/politiek bestel en de gevaarlijke dominantie van de mens in het ecologische evenwicht. Mijn oorspronkelijke reserves verdwijnen met de minuut.' Behalve Wintzen is nog een aantal geslaagde Nederlanders aanwezig. De initiatiefnemer was er vanzelfsprekend ook: Jurriaan Kamp, chef-economieredactie bij NRC Handelsblad. Na drie plenaire sessies en een tiental werkvergaderingen heeft de Club nu een beginselverklaring opgesteld, op kringlooppapier: de Duinrede. Rode draad daarin is de zorg voor de groeiende kloof tussen beroepspolitici en burgerij.”

lagroup

52

Project: Vrijheid in De Wereld (Stad van de Vrijheid) Wat zijn referentieprojecten? z

Four Freedom Awards aan de Roosevelt Academy in Middelburg (www.roac.nl)

De Four Freedoms Award is een jaarlijkse prijs voor personen die zich op een bijzonder wijze hebben ingezet voor het waarborgen van de vier vrijheden zoals die door de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt in zijn zogenaamde "Four freedoms"-toespraak tot het Amerikaans congres op 6 januari 1941 werden benoemd. De prijzen worden in de oneven jaren uitgereikt in New York door het Franklin and Eleanor Roosevelt Institute en in de even jaren in Middelburg door de Roosevelt Stichting. De prijzen werden voor het eerst uitgereikt in 1982 ter gelegenheid van zowel de honderdste geboortedag van president Roosevelt als het tweehonderdjarig bestaan van diplomatieke betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Nederland. De prijzen zijn ingesteld ter herdenking van de zogenaamde vier vrijheden die door president Roosevelt in zijn toespraak werden onderkend: • Vrijheid van meningsuiting (Engels: Freedom of speech and expression) • Vrijheid van godsdienst (Engels: Freedom of worship) • Vrijwaring van gebrek (Engels: Freedom from want) • Vrijwaring van vrees (Engels: Freedom from fear) Voor elk van de vier vrijheden werd een prijs ingesteld. Daarnaast werd een afzonderlijke, algemene vrijheidsprijs (de Freedom Medal) uitgereikt aan iemand die zijn functie, persoonlijkheid en invloed langdurig heeft gebruikt voor de menselijke vrijheid in al zijn facetten.

lagroup

53

Project: Vrijheid in De Wereld (Stad van de Vrijheid) Wat is de mate van complexiteit (laag - gemiddeld - hoog)? In het begin zal deze activiteit van beperkte omvang zijn, desalniettemin vraagt het organiseren van een lezing/symposium rond het thema vrijheid een sterk organiserend vermogen en een sterke trekker. Afhankelijk van het succes en de gekozen onderwerpen zal deze activiteit groeien en complexer worden. Wat is de geschatte realisatietermijn (kort - middellang - lang)? Deze activiteit zou kunnen worden opgebouwd en gelinkt aan de gekozen thema’s voor 5 mei. Een begin zou kunnen worden gemaakt om eerst de nationale mogelijkheden te verkennen en te benutten alvorens internationale persoonlijkheden worden uitgenodigd. Hoe hoog is de indicatieve investering (laag - gemiddeld - hoog)? Gemiddeld investeringsniveau op basis van een deel van de kosten door sponsoring en subsidies.

lagroup

54

13.3 Ontwikkelingsrichting Wageningen - Stad aan de Rijn Introductie Wageningen is gesitueerd op de bijzondere plek waar de Veluwerand, de Gelderse Vallei en de Rijn aan elkaar grenzen. Waar de Utrechtse Heuvelrug in Rhenen eindigt met de Grebbeberg, beschikt Wageningen met de Wageningse Berg over een laatste uitstulping van de Veluwe. Aan de voet daarvan liggen de uiterwaarden van de Rijn, een gebied met een ongerept en ruig karakter. Waarom

lagroup

z

speelt optimaal in op de kernwaarden van Wageningen en omgeving (compact stadje in een mooie omgeving)

z

speelt optimaal in op de sterkten van Wageningen en omgeving (diversiteit aan landschappen, het groene karakter van de stad met parken en uiterwaarden, ligging aan de Rijn, mooie fiets- en wandelroutes en centrale ligging)

z

belicht het landschap rondom Wageningen en benadrukt de bijzondere ligging van de stad

z

interessant voor de individueel reizende toeristen in zowel hoog- als laagseizoen

z

toeristen met een relatief hoog bestedingsniveau

z

interessant voor ‘firsttime’ en ‘repeat’ toeristen

z

laat kunst zien die uitstekend past bij het ruige karakter van het gebied en die door haar vergankelijkheid inspeelt op dit ongerepte karakter

z

speelt in op de interesse in (tijdelijke) kunst op bijzondere locaties

z

bevordert samenwerking tussen verschillende inrichtingen in de gemeente

55

lagroup

56

lagroup

57

Project: land art aan het water Wat is het doel? Met ‘land art aan het water’ worden de arboreta, de ligging aan de Rijn, de uiterwaarden en Steenfabriek de Bovenste Polder met elkaar verbonden en wordt jaarlijks een ‘vergankelijke’ kunstmanifestatie langs de uiterwaarden en in de arboreta gehouden. Wat houdt het project in? ‘Land art’ of ‘environmental art’ reageert op de natuurlijke omgeving. Een van de meest bekende land artists is Andy Goldsworthy, de Britse kunstenaar die ‘site specific’ kunst produceert (zie http://en.wikipedia.org/wiki/Andy_Goldsworthy). Jaarlijks of om de twee jaar wordt een ‘land art’ tentoonstelling gehouden waar gebruik wordt gemaakt van twee sterkten van Wageningen, namelijk de arboreta en de ligging aan de Rijn met de uiterwaarden. Staatsbosbeheer heeft voor de viering van het honderdjarige bestaan van de organisatie de land art-kunstenaar Andy Goldsworthy naar Nederland gehaald. Hij realiseerde een kunstwerk bij Kasteel Groeneveld dat veel belangstelling kreeg en bezoekers trok. Wie zijn de beoogde doelgroepen? Naast de bewoners van Wageningen en omgeving, kunstliefhebbers, natuurliefhebbers, dagtoeristen en toeristen die verblijven in de omgeving op de Veluwe. Wie zijn de belangrijkste betrokkenen (+ trekker)? Het Depot, Steenfabriek de Bovenste Polder, Staatsbosbeheer/Natuurmonumenten en gemeente Wageningen. Een mogelijke samenwerkingspartner is het Kröller-Müller Museum.

lagroup

58

Project: land art aan het water Wat zijn referentieprojecten? z

Euro Land Art Festival in Brabant (www.eurolandart.com)

Euro Land Art is een Europees samenwerkingsproject waarvan het concept is bedacht door de regio Beauce Dunois in Frankrijk. In de zomer van 2005 vond in Frankrijk de eerste manifestatie van Euro Land Art plaats, in 2006 in Duitsland: de bedoeling is dat de manifestatie elk jaar rouleert over de drie landen. Land Art is grootschalige landschapskunst. Drijfveer is vooral om de trots en economie van de ‘onzichtbare’ agrarische gebieden tussen grote steden te voeden met Land Art. Bezoek Euro Land Art 2007 om op een nieuwe manier het platteland te beleven en kennis te maken met Het Groene Woud. Euro Land Art 2007 is mogelijk door financiële bijdragen van Provincie Noord-Brabant, Leader+ en Innovatieplatform Duurzame Meierij.

lagroup

59

Project: land art aan het water Wat is de mate van complexiteit (laag - gemiddeld - hoog)? In het begin zal deze activiteit van beperkte omvang zijn, desalniettemin vraagt het organiseren van een dergelijk evenement een goed organiserend vermogen. Afhankelijk van het succes en de gekozen onderwerpen zal deze activiteit groeien en complexer worden. Wat is de geschatte realisatietermijn (kort - middellang - lang)? Deze activiteit zou op korte termijn gerealiseerd kunnen worden. Hoe hoog is de indicatieve investering (laag - gemiddeld - hoog)? Gemiddeld investeringsniveau op basis van een deel van de kosten door sponsoring, fondsen en subsidies.

lagroup

60

13.4 Wageningen verder ontwikkelen als plaats voor congressen en symposia (1) Introductie Wageningen is - met WUR, een aantal internationale bedrijven en als belangrijke speler in de visie van Food Valley - niet alleen een plaats voor onderzoek, maar ook voor kennisoverdracht en -uitwisseling. De gasten die hiervoor naar Wageningen komen hebben niet alleen een hotelkamer nodig, maar ook voldoende faciliteiten om hun kennis te delen. Productaanbod Divers hoogwaardig productaanbod voor bijeenkomsten van ‘klein’ tot ‘groot’, onder andere inspelend op de ontwikkelingsrichtingen ‘Food in the Valley’ en ‘Stad van de Bevrijding/Stad van de Vrijheid’, waarbij gebruik wordt gemaakt van de kennisstad, de compacte opzet van Wageningen, de aanwezige vergaderlocaties in Wageningen en de buurgemeente Ede en andere (tijdelijke) bijzondere (openlucht)locaties in Wageningen en de mooie omgeving. In welke omvang wellicht nieuwe vergaderlocaties noodzakelijk zijn naast het bestaande aanbod, is op dit moment niet duidelijk. Voor de cijfermatige onderbouwing ontbreken momenteel nog betrouwbare cijfers (NBTC heeft onvolledig cijfermateriaal en het Congresbureau Veluwe is pas begin 2007 gestart en kan daarom nog geen informatie verstrekken). Het is daarom noodzakelijk de gegevens over de (inter)nationale congressen, symposia, bijeenkomsten, enzovoort in Wageningen bij te houden om op toekomstige ontwikkelingen in de congressector in te kunnen spelen. Doelgroepen Zakelijke en semi-zakelijke bezoekers uit Nederland en uit het buitenland en de vrijetijdsbezoeker

lagroup

61

13.4 Wageningen verder ontwikkelen als plaats voor congressen en symposia (2) Waarom

lagroup

z

speelt optimaal in op de kernwaarden van Wageningen en omgeving (kennisstad op het gebied van voeding, gezondheid, natuur en leefomgeving, bevrijding en vrijheid en compact stadje in een mooie omgeving)

z

speelt optimaal in op de sterkten van Wageningen en omgeving (Hotel de Wereld, Wageningen UR, ligging aan de Rijn, centraal gelegen, Food Valley, naamsbekendheid van Wageningen)

z

interessant voor de zakelijke en semi-zakelijke reiziger

z

toeristen met een relatief hoog bestedingsniveau

z

interessant voor ‘firsttime’ en ‘repeat’ toeristen

z

bevordert samenwerking met omliggende gemeenten/regio’s

z

biedt kansen om naamsbekendheid verder te versterken en zich met actuele thema’s nog beter te profileren

62

lagroup

63

14. Ondersteunende acties (1) Hieronder wordt een aantal aandachtspunten op een rij gezet die als randvoorwaarden kunnen worden beschouwd en ondersteunend zullen werken bij het realiseren van de verschillende projecten. Stapsgewijs naar een onderscheidend imago De voorgestelde projecten getuigen van een vrij grote ambitie voor de gemeente Wageningen om deze toeristisch beter op de kaart te zetten. Dit zal niet in één keer lukken, maar met een serie kleine stappen kan het doel worden bereikt. Hiervoor is zowel lef als doorzettingsvermogen nodig. Maak een begin, geef het product/de activiteiten steeds meer vorm en neem ook de tijd om op belangrijke momenten een pas op de plaats te maken om te evalueren. Op zoek gaan naar partners en/of medefinanciers De verschillende projecten vragen om inzet van menskracht, energie en geld. De gemeente zal er niet omheen kunnen om voor het realiseren van de projecten ook een bijdrage te leveren. Deze is nodig om cofinanciering binnen te kunnen halen. Kijk breed naar mogelijke partners en medefinanciers, zoals de provincie Gelderland en de Provincie Utrecht waar middelen beschikbaar zijn voor toerisme (met samenwerkingsverbanden waarin partijen uit twee provincies zijn vertegenwoordigd is het mogelijk om financiering vanuit beide provincies te krijgen), maar zoek ook bij bedrijven en private fondsen. Meten is weten Om te weten te komen of de inspanningen op toeristisch gebied ook hebben geleid tot het gewenste resultaat is het van belang een nulmeting uit te voeren c.q. een nul-situatie te definiëren. Dit betreft bezoekersaantallen (musea, evenementen), het aantal overnachtingen in de gemeente en het aantal aankomsten van gasten alsmede het aantal congressen en bijeenkomsten dat in de gemeente Wageningen plaatsvindt. Laatstgenoemde aantallen worden bijgehouden van het Congresbureau Veluwe dat in januari 2007 van start is gegaan. De verzamelde gegevens zijn de basis voor het mogelijk bijstellen van plannen en/of nieuwe maatregelen.

lagroup

64

14. Ondersteunende acties (2) Beleidsplan enthousiasmerend presenteren Zodra het beleidsplan recreatie & toerisme door de raad is vastgesteld dient de gemeente het voortouw te nemen om enerzijds het beleidsplan aan de geïnteresseerden te presenteren (met enthousiasme en op een bijzondere locatie in de gemeente of tijdens een wandeling langs passende locaties), anderzijds om in het begin een aanjagende functie in te nemen door in het kader van de beschreven projecten het gesprek met relevante betrokkenen te zoeken (initiatief tonen).

lagroup

65

15. Projecten uitgezet in de tijd en gekoppeld aan de doelgroepen Introductie Om te kunnen zien wanneer met welke projecten moet worden gestart en wanneer binnen het traject de hoogtepunten te verwachten zijn, volgt hierna een totaaloverzicht van alle ontwikkelingsrichtingen met de bijbehorende activiteiten uitgezet in de tijd. Daarnaast zijn ook de doelgroepen meegenomen om ook te kunnen laten zien wanneer de pieken en de dalen te verwachten zijn.

lagroup

66

15. Projecten uitgezet in de tijd en gekoppeld aan de doelgroepen Jaar Ontwikkelingsrichting + project(en) Food in the Valley

2008 1

2009 3

5

7

9

11 12 1

3

5

7

9

11 12

f

Food Triënnale Food for Thought Stad van de Bevrijding/ Vrijheid Stad van de Bevrijding: productontwikkeling, informatie, promotie Vrijheid in de Wereld Stad aan de Rijn Land art aan het water

lagroup

hoogtepunt activiteit

hoogste aantal bezoekers

67

16. Bronnen

lagroup

z

BügelHajema Adviseurs (2003): Structuurplan gemeente Wageningen

z

ContinuVakantieOnderzoek (2006): jaarresultaten ContinuVakantieOnderzoek

z

Dienst Landelijk Gebied (2006): Concept Verkenning planuitwerking Reconstructieplan Binnenveld Oost

z

European Travel Commission (2006): Tourism Trends for Europe

z

GOBT/Provincie Gelderland (2005): maak kennis met toerisme en recreatie in Gelderland

z

Gemeente Wageningen (2006): het beste van Wageningen, kunst en cultuur in én voor de stad, nota kunst & cultuur 2007-2010

z

Gemeente Wageningen, Sector Ruimte (2007): economische visie detailhandel en horeca Wageningen 2007 -2012

z

NRIT Media (zonder jaaropgaaf): NRIT Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2005/2006

z

onbekend (2007): Masterplan Imago Veluwe, uitwerking Veluwe 2010-project: “Imago Nationaal Park nieuwe stijl”

z

Provincie Gelderland (2003): ‘Mooi Dichtbij’, uitwerkingsnota Recreatie en Toerisme provincie Gelderland

z

Regio VVV Veluwe & Vallei: resultaten KABU-enquête 2006

z

Ruimtelijke Ontwikkeling en Beheer, Gemeente Ede (2005): Nota Toerisme

z

Schaafsma, R./Stichting Matrijs (2004): Wandelingen rond Wageningen in het voetspoor van Hemmo Bos

z

Veluws Bureau voor Toerisme (2006): Veluws Landleven 2006/2007

z

Veluws Bureau voor Toerisme (2007): Dagtrips Veluwe (Tips for Day Trips, Tipps für Ausflüge)

z

WERV (2005): Regionale structuurvisie WERV

68

Bijlage 1: Het horeca-aanbod in de gemeente Wageningen (1) Inleiding De horecasector bestaat uit vier subsectoren, te weten: • Drankensector • Fastfoodsector • Restaurantsector • Hotelsector De ontwikkeling en samenstelling van het horeca-aanbod is beoordeeld voor de drankensector, de restaurantsector en de hotelsector (gebaseerd op de cijfers van Bedrijfschap Horeca & Catering). De fastfoodsector is achterwege gelaten omdat deze minder relevant is voor het toeristische aanbod van Wageningen. Hierbij is Wageningen enerzijds vergeleken met de situatie in Nederland en anderzijds met vergelijkbare gemeenten die voldoen aan de volgende criteria: • inwoneraantal tussen de 30.000 en 40.000 • de aanwezigheid van een historische binnenstad • vervullen van een regiofunctie en • geen sterk toeristische gemeente. De volgende vijf gemeenten voldoen aan dit profiel: Goes, Gorinchem, Hellevoetsluis, Meppel en Venray.

lagroup

69

Bijlage 1: Het horeca-aanbod in de gemeente Wageningen (2) Drankensector In de periode 2001-2006 nam het aantal drankverstrekkende bedrijven in de gemeente Wageningen af met 4,5%. Het gemiddelde drankverstrekkende bedrijf werd groter (+19,7%): het gemiddelde aantal m2 verkoopvloeroppervlak per drankverstrekkend bedrijf kwam in 2006 uit op 182 m2. Anno 2006 is het gemiddelde drankverstrekkende bedrijf in de gemeente Wageningen ongeveer even groot als in Nederland en kleiner dan in de vergelijkingsgemeenten. Het aantal inwoners per m2 verkoopvloeroppervlak nam in Wageningen in deze periode af van 5,1 in 2001 naar 4,6 in 2006. Dit is met name een gevolg van schaalvergroting. De vraag-aanbod-verhouding is anno 2006 in Wageningen iets gunstiger dan in de vergelijkingsgemeenten: het aantal inwoners per café/bar/discotheek ligt in Wageningen op ongeveer 1.310, tegen ongeveer 1.290 in de vergelijkingsgemeenten. Op basis hiervan kan worden geconcludeerd dat er in Wageningen in beperkte mate ruimte is voor uitbreiding van het aanbod van drankverstrekkende bedrijven. Omdat deze in Wageningen kleinschaliger van aard zijn dan in de vergelijkingsgemeenten, zouden bij een mogelijke uitbreiding van het aanbod eventueel grotere horecabedrijven een goede aanvulling zijn. Restaurantsector Het aantal restaurants is in de periode 2001-2006 met 5,6% gestegen. Dit is een stijging ten opzichte van de vergelijkingsgemeenten (daar bleef het aantal gelijk) en een relatief kleine stijging vergeleken met Nederland (+8,9%). Wat betreft de ontwikkeling van de samenstelling van het type restaurants is te constateren dat het aantal bistro’s afnam. Daarentegen is het aantal restaurants toegenomen. Het aantal café-restaurants en wegrestaurants bleef gelijk. Daarnaast nam het gemiddeld aantal m2 verkoopvloeroppervlak per restaurant in de gemeente Wageningen sterker toe (+11,4%) dan in Nederland (+4,0%), maar nam het minder toe dan in de vergelijkingsgemeenten (+22,8%). Anno 2006 wijkt de schaalgrootte van het gemiddelde restaurant in Wageningen (117 m2) enigszins af van de situatie in Nederland (157 m2) en in de vergelijkingsgemeenten (167 m2). In Wageningen zijn dus niet alleen de drankverstrekkende bedrijven, maar ook de restaurants kleinschaliger van opzet.

lagroup

70

Bijlage 1: Het horeca-aanbod in de gemeente Wageningen (3) Net zoals in Nederland en de vergelijkingsgemeenten verslechterde de vraag-aanbod-verhouding ook in Wageningen. Het aantal inwoners per restaurant nam in Wageningen in de periode 2001-2006 enigszins af. Het aantal inwoners per m2 verkoopvloeroppervlak daalde van 17,9 in 2001 naar 15,9 in 2006, maar ligt daarmee nog wel boven het gemiddelde van Nederland (9,8) en van de vergelijkingsgemeenten (11,4). Anno 2006 blijkt dat er in Wageningen relatief veel restaurants zijn die een Nederlands-Franse keuken (67%) of een Chinees-Indische (33%) keuken voeren. Restaurants met een Zuid-Europese keuken of een andere buitenlandse keuken zijn in Wageningen niet aanwezig5. Op basis van het aantal inwoners per m2 verkoopvloeroppervlak gerelateerd aan het aantal inwoners blijkt uit deze analyse dat er beperkte marktruimte in Wageningen is voor nieuwe restaurants. Hotelsector In tegenstelling tot de landelijke trend is het aantal hotels in Wageningen in de periode 2001-2006 gestegen met 100% (3 hotels in 2001 naar 6 hotels in 2006). De stijging betreft een toename van de logiestypen Hotel-Restaurant, Hotel-Café-Restaurant en Pension. Het aantal van Hotel-Garni en HotelCafé is stabiel gebleven. Met de groei van het aantal hotels is het aantal kamers zeer beperkt gestegen (+6,3). Kijkend naar het aantal bedrijven in de hotelsector per 10.000 inwoners is in Wageningen sprake van een verdubbeling: in 2001 kwam 0,9 bedrijven op 10.000 inwoners, in 2006 1,7 bedrijven per 10.000 inwoners. In de vergelijkingsgemeenten kwam in 2001 1,1 bedrijven op 10.000 inwoners, in 2006 is het cijfer iets gedaald: 1 bedrijf per 10.000 inwoners. Uit deze analyse blijkt dat er geen of weinig marktruimte is in Wageningen voor uitbreiding van logiesaccommodaties. In 2003 behoorden alle hotelkamers in Wageningen tot het driesterren-segment6. Met de opening van Hotel de Wereld is er in 2004 een aantal kamers in het viersterren-segment bij gekomen.

lagroup

5

In tegenstelling tot de gegevens van het Bedrijfschap Horeca & Catering zijn op de website www.eet.nu/Wageningen drie Italiaanse, een Grieks, twee Zuid-Europese en drie overige restaurants met buitenlandse keuken te vinden.

6

In verband met het nieuwe sterrenclassificatiesysteem - dat momenteel nog niet volledig is doorgevoerd - vermeld Bedrijfschap Horeca en Catering sinds 2004 alleen het aantal accommodaties, kamers en bedden.

71

Bijlage 2: Geïnterviewde personen

lagroup

z

Binnenstadsmanager, de heer Kool

z

Eigenaar boerderij bij Lexkesveer, de heer Van der Pol

z

Food Valley, de heer Van Hoesel

z

Gemeente Wageningen, de heer Van den Wijngaart

z

Hotel de Wereld, mevrouw Aerts

z

KHN afd. Wageningen, mevrouw Pijnenburg

z

Museum Casteelse Poort, de heer Aben en de heer Gardeniers

z

Platform beroepskunstenaars, de heer Kamphuis

z

Recron, de heer Gelsing

z

Staatsbosbeheer, de heer Faber

z

Stichting 4/5 mei, de heer Dumrese

z

WUR, de heer Vink

72

Bijlage 3: Genodigden voor de consultatieronden Binnenstadsmanager, de heer Kool

KHN afd. Wageningen, de heer Jacobs

Camping De Wielerbaan, de directie

KHN afd. Wageningen, mevrouw Pijnenburg

Cultuurmakelaar, mevrouw Lenselink

Museum Casteelse Poort, de heer Aben en de heer Gardeniers

Food Valley, de heer van Hoesel Gemeente Barneveld, de heer Wessels Gemeente Ede, de heer Leistra

Provincie Gelderland, de heer G.M. Nijenhuis

Gemeente Rhenen, mevrouw Kok Gemeente Veenendaal, de heer Van Manen

Regio VVV Veluwe & Vallei, de heer Jacobs

Gemeente Wageningen, de heer Van Dortmont Gemeente Wageningen, mevrouw Nova Gemeente Wageningen, mevrouw Stadhouders Gemeente Wageningen, de heer Van den Wijngaart Hotel de Nieuwe Wereld, mevrouw Wien (de heer Barkhuijsen van de Rijn IJssel Vakschool Wageningen heeft schriftelijk input geleverd) Hotel Nol in 't Bosch, mevrouw Meeuwsen Hotel de Wageningse Berg, de heer Elders Hotel de Wereld, mevrouw Aerts Kamer van Koophandel, mevrouw Meijnders

lagroup

Recron, de heer I. Gelsing SVGV, de heer Floor Staatsbosbeheer, de heer Volkers Stichting 4/5 mei, de heer Dumrese Veluws Bureau voor Toerisme, de heer De Jong en de heer Hillaert Wagenings Ondernemers Contact, mevrouw Schimmel WICC, de heer Veenendaal Wijngaard de Wageningse Berg, de heer Oude Voshaar WSV Vada WUR, de heer Vink

Naam vet gedrukt: persoon is aanwezig geweest bij minstens één consultatieronde

73

lagroup

Leisure & Arts Consulting

Sarphatistraat 650 1018 av Amsterdam t +31 (0)20 550 20 20 f +31 (0)20 550 20 22 [email protected] www.lagroup.nl

lagroup

74