Voormalig Hotel De Leeuw te Lobith

RAAP-RAPPORT 1430

Voormalig Hotel De Leeuw te Lobith Gemeente Rijnwaarden Definitief Onderzoek (noodopgraving)

Colofon Opdrachtgever: Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. Titel: Voormalig Hotel De Leeuw te Lobith, gemeente Rijnwaarden. Definitief Onderzoek (noodopgraving) Status: eindversie Datum: december 2006 Auteur: drs. M. Schabbink met een bijdrage van P. Boer (ARCX buro voor monumentenzorg en bouwhistorie) Projectcode: RILO Bestandsnaam: RA1430-RILO.qxd Projectleider: drs. M. Schabbink Projectmedewerkers: J. Knoppers & H. Ringenier ARCHIS-vondstmeldingsnummers: nog niet verleend ARCHIS-waarnemingsnummers: nog niet verleend ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer/CIS-code: 19097 Autorisatie: drs. H.B.G. Scholte Lubberink ISSN: 0925-6229 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V.

telefoon: 020-463 4848

Zeeburgerdijk 54

telefax: 020-463 4949

1094 AE Amsterdam

E-mail: [email protected]

Postbus 1347 1000 BH Amsterdam

© RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2006 RAAP Archeologisch adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

Voormalig Hotel De Leeuw te Lobith, gemeente Rijnwaarden; Definitief Onderzoek (noodopgraving)

Samenvatting In opdracht van Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau van 25 tot en met 29 september 2006 een definitief onderzoek in de vorm van een noodopgraving uitgevoerd. Het archeologisch onderzoek was noodzakelijk, omdat bij de sloopwerkzaamheden van het voormalige hotel De Leeuw oude funderingsresten en een waterput waren aangetroffen. Vanwege de locatie van het plangebied in de directe nabijheid van het terrein van een voormalig kasteel, het Tolhuis, heeft het bevoegd gezag (gemeente Rijnwaarden) besloten de sloopwerkzaamheden stil te leggen. Dit besluit is onderschreven door de provinciaal archeoloog van de provincie Gelderland. Het doel van het definitief onderzoek door middel van een opgraving was het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens ten aanzien van de inhoudelijke en fysieke kwaliteit van de locatie (aard, ouderdom, omvang, gaafheid, conservering). Bij het onderzoek zijn diverse muurresten blootgelegd. Bouwhistorisch onderzoek naar deze resten heeft aangetoond dat de resten voornamelijk hebben toebehoord aan de oudste fase van het voormalig Hotel De Leeuw dat waarschijnlijk in het begin van de 19e eeuw is gebouwd. Ten oosten van het voormalige hotel is een oudere fundering aangetroffen die in drie fasen was opgetrokken. De fundering was opgebouwd van een relatief groot formaat bakstenen die mogelijk uit de 16e of 17e eeuw stammen. De oudste fase van deze fundering betreft mogelijk een restant van dijkbebouwing ten tijde van de laatste fase van het kasteel. De jongste fase van de fundering vormde een onderdeel van een smalle aanbouw van het hotel, die dateert van na een brand in 1868. De hooggespannen verwachting restanten van bij het kasteel behorende bebouwing aan te treffen, bleek slechts in beperkte mate gegrond. Na documentatie van de muurresten zijn de sloopwerkzaamheden hervat.

Periode Nieuwe tijd Late Middeleeuwen Vroege Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (nieuwe steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Paleolithicum (oude steentijd)

RAAP-rapport 1430 / eindversie 15-12-2006

Datering 1500 1050 450 12 voor 800 2000 5300 8800 300.000

Tabel 1. Archeologische

-

heden 1500 1050 450 12 800 2000 4900 8800

tijdschaal.

na Chr. na Chr. na Chr. voor Chr. voor Chr. voor Chr. voor Chr. voor Chr.

[3 ]


Inhoud 3

Samenvatting

6

1 Inleiding 1.1 Kader en doelstelling 1.2 Administratieve gegevens

8

2 Voorgaand onderzoek

9

3 Doel van het onderzoek

10

4 Methoden

12

5 Resultaten van het onderzoek 5.1 Geologie en bodem 5.2 Archeologie 5.3 Bouwhistorie en de interpretatie van de vindplaats (Peter Boer, ARCX, buro voor monumentenzorg en bouwhistorie) 5.4 Gaafheid,conservering en waardering van de vindplaats

26

6 Conclusies

28

Literatuur

28

Gebruikte afkortingen

28

Verklarende woordenlijst

29

Overzicht van figuren en bijlagen

30

Bijlage 1: Sporenlijst

31

Bijlage 2: Vondstenlijst

32

Bijlage 3: Codelijst


[4 ]


1 Inleiding 1.1 Kader en doelstelling In opdracht van Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau van 25 tot en met 29 september 2006 een definitief onderzoek in de vorm van een noodopgraving uitgevoerd op de locatie van het voormalig Hotel-restaurant De Leeuw aan de Dorpsdijk te Lobith, gemeente Rijnwaarden (figuur 1). Het archeologisch onderzoek was nodig, omdat bij sloopwerkzaamheden, in verband met voorgenomen woningbouw op deze locatie, oude funderingsresten en een waterput waren aangetroffen. Vanwege de locatie van het plangebied in de directe nabijheid van een voormalig kasteelterrein heeft het bevoegd gezag (gemeente Rijnwaarden), op aandrang van de Heemkundekring Rijnwaarden, besloten de sloopwerkzaamheden stil te leggen. Voorafgaand aan de uitvoering van een definitief onderzoek is, conform de Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA; http://www.sikb.nl), een Programma van Eisen (PvE) opgesteld (Schabbink, 2006). Dit PvE diende als leidraad voor het onderzoek. Tijdens het onderzoek is op een prettige wijze samengewerkt met de contactpersoon van de opdrachtgever, drs. J.A.M. Oude Rengerink, die de contacten met de gemeente Rijnwaarden onderhield. Dank geldt ook de leden van de Heemkundekring Rijnwaarden die enthousiast allerlei kaartmateriaal en andere data leverden. Onderzoeksdocumentatie en vondstmateriaal zullen worden overgedragen aan het depot van de provincie Gelderland. De opgraving is uitgevoerd volgens de hiervoor geldende normen en richtlijnen die zijn vastgelegd in het Handboek ROB-specificaties (Brinkkemper e.a., 1998). RAAP Archeologisch Adviesbureau en de door RAAP toegepaste procedures zijn goedgekeurd door het College voor de Archeologische Kwaliteit (CvAK), de instelling die het beheer heeft over de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA) en die valt onder de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; http://www.sikb.nl).


[5 ]


1.2 Administratieve gegevens Gemeente: Rijnwaarden Plaats: Lobith Plangebied: Voormalig hotel-restaurant De Leeuw, Onderzoeksgebied: Dorpsdijk 39-41, Tolhuis Centrumcoördinaten: 205.580 / 430.350 ARCHIS-vondstmeldingsnummer: nog niet verleend ARCHIS-waarnemingsnummer: nog niet verleend ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer/CIS-code: 19097 RAAP objectcode: RILO

205

Figuur 1. De ligging van

206

het onderzoeksgebied; inzet: ligging in Nederland (ster).

Topografische Dienst Kadaster, Emmen 2006

431

431

430

430

8 8

205

206

RILO_figuren\lbs

Figuur 1. De ligging van het onderzoeksgebied; inzet: ligging in Nederland ster .


[6 ]


2 Voorgaand onderzoek In februari 2006 heeft in het plangebied archeologisch vooronderzoek plaatsgevonden (Fijma, 2006). Dit onderzoek bestond uit een karterend booronderzoek waarbij 5 boringen in het plangebied zijn gezet. Voorafgaand aan het booronderzoek is een bureauonderzoek uitgevoerd om de geologische, bodemkundige en landschappelijke kenmerken alsmede bekende en verwachte archeologische resten binnen het plangebied te inventariseren. Tijdens het inventariserend veldonderzoek is op een diepte van circa 1,1 tot 1,4 m -Mv gestuit op ondoordringbaar puin of muurwerk, dat is geïnterpreteerd als fundering van het voormalige hotel en betiteld als recente verstoringen. Op basis van de resultaten van het booronderzoek werden geen archeologische resten verwacht. Tijdens de sloopwerkzaamheden zijn echter funderingsresten aangetroffen die zijn opgebouwd uit een fors formaat baksteen (afmetingen 26 x 13 x 5,5 cm). Een dergelijk formaat is niet ongebruikelijk in de 16e/17e eeuw en is mogelijk zelfs ouder. Tijdens de sloopwerkzaamheden is ook een ronde bakstenen waterput aangetroffen, opgebouwd van een kleiner formaat baksteen (mogelijk uit de 18e eeuw). Vanwege de directe nabijheid van het terrein van het voormalig kasteel het Tolhuis, overigens niet opgenomen in het bureauonderzoek, is door de Heemkundekring Rijnwaarden alarm geslagen bij de gemeente Rijnwaarden. Deze heeft vervolgens, als bevoegd gezag en met goedkeuring van de Provinciaal Archeoloog van Gelderland, drs. F. de Roode, de sloopwerkzaamheden laten stilleggen. In een overleg tussen Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. (bij monde van senioradviseur archeologie, drs. J.A.M. Oude Rengerink) en het bevoegd gezag is besloten om gedurende één week een archeologisch onderzoek uit te laten voeren. RAAP Archeologisch Adviesbureau is daarop benaderd om het onderzoek uit te voeren.


[7 ]


3 Doel van het onderzoek Het doel van het definitief onderzoek door middel van een opgraving is het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens ten aanzien van de inhoudelijke en fysieke kwaliteit van de locatie (aard, ouderdom, omvang, gaafheid, conservering). In het PvE zijn hiervoor algemene en meer specifieke onderzoeksvragen geformuleerd die door middel van de opgraving beantwoord dienen te worden. Algemene vragen - Zijn in het plangebied archeologische resten aanwezig die (mogelijk) bedreigd worden door de geplande inrichting? - In welke mate is het onderzoeksgebied verstoord? - Hoe ziet de geologische/bodemkundige opbouw van het plangebied eruit? - Op welke manier dient bij eventuele graafwerkzaamheden met archeologische resten te worden omgegaan? Specifieke vragen indien archeologische resten worden aangetroffen - Wat is de horizontale begrenzing, de ligging en de omvang van de archeologische resten? - Wat is de diepteligging, de dikte en de stratigrafische positie van de archeologische resten? - Wat is de aard, datering en conserveringstoestand van de archeologische resten? - Zijn in het onderzoeksgebied archeologische grondsporen of funderingen/ muurresten aanwezig? - Wat is de aard, datering en conserveringstoestand van deze resten? - Welke materiaalcategorieën zijn aanwezig, wat is de vondstdichtheid en hoe is de conserveringstoestand?


[8 ]


4 Methoden Opgravingsputten Er is één opgravingsput direct grenzend aan de Dorpsdijk aangelegd. De werkput had een lengte van ongeveer 25 m en een breedte van ongeveer 9 m (figuur 2). Het overige deel van het plangebied was reeds in 2004, bij de sloop van achterliggende tot het hotel behorende aanbouwen, tot op grote diepte afgegraven (mededeling sloopbedrijf Bergevoet Doetinchem B.V.). Opgravingsvlakken en profielen In de werkput zijn verschillende opgravingsvlakken aangelegd. Deze vlakken zijn ontstaan door het volgen en vrijleggen van de muurresten en bleken verschillende niveaus in één groot dijklichaam te vertegenwoordigen. De diepte van de werkput varieerde van circa 0,7 tot 3,54 m -Mv (dijkniveau). Er is om veiligheidsredenen geen (dwars)-profiel van de dijk opgetekend. Verder is een ruime buffer met het pand aan de Dorpsdijk 37 in acht genomen. Alle vlakken met muurresten zijn getekend op schaal 1:20. Hierbij is gebruik gemaakt van een lokaal meetsysteem dat door een extern landmeetkundig bureau door middel van een GPS is ingemeten in het Rijksdriehoeksnet. De hoogte van de aangelegde vlakken is ingemeten ten opzichte van NAP. Afwerking en behandeling van sporen en vondsten De muurresten zijn ingemeten en op de vlaktekening ingetekend. Afwijkingen en aanpassingen van de onderzoeksstrategie Tijdens de opgraving is niet afgeweken van de onderzoeksstrategie zoals in het PvE is omschreven.


[9 ]


430355

430350

29 29 29 29 29 29

27 27 27 27 27

26 26 26 26 26

25 25 25 25 25 25

25 25 25 25 25 25

205570

25 25 25 25 25 25

33 33 33 33 33 33

10 10 10 10 10 10

26 26 26 26 26

205575

25 25 25 25 25 25

25 25 25 25 25 25

32 32 32 32 32

35 35 35 35 35 35

Dorpsdijk

25 25 25 25 25 25

25 25 25 25 25

0

13 13 13 13 13 13

34 34 34 34 34 34

28 28 28 28 28 28

20 20 20 20 20 20

19 19 19 19 19 19

12 12 12 12 12 12

Figuur 2. Bij de opgraving aangetroffen muurresten (schaal 1:150).

[1 0 ]

1:150

m

22 22 22 22 22 22

1 111 1

8 88 88 8

22 22 22 22 22

22 22 22 22 22 22 8 888 8 9 999 9 16 16 16 16 16

11 11 11 11 11

31 31 31 31 31 31

31 31 31 31 31 31

2

6 66 66 6

5

17 17 17 17 17 17

31 31 31 31 31 31

14 14 14 14 14

18 18 18 18 18 18

18 18 18 18 18

8

2,5

6

205580

30 30 30 30 30

5

14 14 14 14 14 23 23 23 23 23

21 21 21 21 21 21

7

20 20 20 20 20 20

15 15 15 15 15 11 11 11 15 11 11 11

13 13 13 13 13

24 24 24 24 24 24

205580

22 22 22 22 22

205585

205585

5 555 5

4

4 44 44 4 3 33 33 3

4 444 4

6 66 66 6

2 22 22 2

23 23 23 23 23 23

5

legenda

205590

3

1 11 11 1

205590

777777

spoornummer

overige vlakken

muurresten

vondstnummer

vondsten

RILO_figuren\lbs

1

205595

205595

430345

Figuur 2. Bij de opgraving aangetroffen muurresten.

2006

27 27 27 27 27

27 27 27 27 27

28 28 28 28 28

205575

430350

430345

430355

430340

205570


430340


5 Resultaten van het onderzoek 5.1 Geologie en bodem Het plangebied ligt op de stroomrug Oude Rijn-Pannerden. Deze stroomrug is afgezet tussen 500 voor Chr. en 1500 na Chr. Het plangebied ligt aan de mogelijk zeer oude Dorpsdijk. Er is een groot hoogteverschil tussen het maaiveld op en onderaan de dijk.

5.2 Archeologie 5.2.1 Algemeen Tijdens het blootleggen van de muurresten (zie § 5.3) zijn verschillende niveaus in het dijklichaam aangelegd. Er is tijdens het onderzoek geen inzicht verkregen in de stratigrafische opbouw van de dijk. Wel is vastgesteld dat de dijk is opgebouwd uit lichtbruine, zware klei, waarin steeds kleine houtskool-, puinen aardewerkfragmenten zijn waargenomen. Ten oosten van de muurresten (sporen 2, 3 en 4) is de ongestoorde kleilaag, waarop de dijk is aangelegd, waargenomen op 12,69 +NAP, ongeveer 4 meter -Mv (dijkniveau). Ten noorden van de muurresten is een ophogingslaag uit de 16e en/of 17e eeuw waargenomen (spoor 28). Verder naar het noorden was het bodemarchief, bij de eerste sloopfase van het voormalige hotel in 2004, tot op grote diepte verstoord (spoor 6). Alle muurresten zijn blootgelegd, ingemeten en opgetekend. Er is een duidelijke relatie met het dijklichaam vastgesteld (figuur 3). De betekenis van de muurresten wordt besproken in § 5.3. 5.2.2 Vondstmateriaal Tijdens de opgraving zijn naast een fragment vensterglas en een daklei (leisteen) 57 fragmenten aardewerk aangetroffen. Het overige keramische vondstmateriaal bestond uit drie fragmenten van kleipijpen, bouwmateriaal (een baksteen) en een deel van een kacheltegel van witbakkend aardewerk met groen glazuur uit het begin van de 17e eeuw. Het meeste aardewerk dateert uit de 16e en 17e eeuw. Er zijn echter ook oudere en jongere aardewerkscherven afkomstig uit het dijklichaam. Een bodemfragment met geknepen standring van een Elmpter kan dateert uit het begin van de 13e eeuw (vondstnummer 3.4). Twee fragmenten van steengoedkannen dateren uit de 15e eeuw.


[1 1 ]


Het aardewerk uit de late 16e en vroege 17e eeuw, voornamelijk afkomstig uit het ophogingspakket (spoor 28), bestaat uit roodbakkend aardewerk, fayence en steengoed uit het Westerwald. Onder het roodbakkend aardewerk bevond zich onder andere een grape uit de late 16e eeuw (vondstnummer 8.0) en een nagenoeg compleet hoog bord of kom van rond 1700 uit het Nederrijnse gebied (vondstnummer 6.0). Het jongste materiaal wordt gevormd door mineraalwaterkruiken van steengoed uit de 18e of 19e eeuw.

Figuur 3. Funderingen in het dijklichaam.

Ruimtelijke verspreiding van de vondsten Al het vondstmateriaal, behoudens een enkele stortvondst (vondstnummer 2) is afkomstig uit de verschillende niveaus van de dijk. Door de vele sloop- en herbouwfasen van het muurwerk is het merendeel van het vondstmateriaal verspreid geraakt en niet meer in oorspronkelijke context. Het aantreffen van de steengoedkannen uit de 15e eeuw in spoor 1 geeft mogelijk wel blijk van een dijkniveau uit deze periode, dat onder de aangetroffen muurresten ligt.


[1 2 ]


5.3 Bouwhistorie en de interpretatie van de vindplaats (Peter Boer, ARCX, buro voor monumentenzorg en bouwhistorie) 5.3.1 Inleiding1

1 Bij de totstandkoming van deze bijdrage is

Het onderzochte terrein ligt direct aan de noordzijde van de Dorpsdijk met aan de westzijde de gebouwen van het voormalige klooster en de R.K. meisjesschool. Aan de oostzijde wordt de begrenzing gevormd door de bestaande woonbebouwing aan de Dorpsdijk. De locatie bevindt zich dicht bij de plek waar in de Late Middeleeuwen het Tolhuis stond en waar in 1886-‘87 de driebeukige kruisbasiliek O.L. Vrouwe Onbevlekt Ontvangen verrees. Uit een uit 1222 daterende akte blijkt dat in dat jaar graaf Gerard van Gelre toestemming krijgt voor het verplaatsen van de tol van Arnhem naar Lobith, waar de splitsing van Rijn en Waal lag. Het bezit van deze riviertol was van groot belang vanwege de in deze tijd opkomende rivierhandel. Het tolhuis heeft oorspronkelijk in Oud-Lobith gestaan, waarschijnlijk op een locatie tussen de Elterberg en Spijk. Vanwege veranderingen in de loop van de rivier moest de tol omstreeks het midden van de 14e eeuw een halve mijl in stroomafwaartse richting verplaatst worden. Het nieuwe tolhuis was een gebouw van formaat, vormgegeven als een kasteel met onder andere een grote zaal, torens, een graanschuur en een woning voor de tollenaar. Op het tolhuis verbleef een vaste staf van 18 man waaronder een tollenaar, een beziender, een schrijver, schippers en knechten. Ook de hertogen van Gelre ontvingen regelmatig gasten in Lobith. In de tweede helft van de 15e eeuw werd vanwege zijn hulp bij de Bourgondische verovering van Gelre de hertog van Kleef beloond met onder andere een forse gebiedsuitbreiding in de Liemers, waaronder de tol bij Lobith. Vanaf 1479 werd het Tolhuis fysiek beheerst door Kleef. In het begin van de 16e eeuw wijzigde door talloze dijkdoorbraken de loop van de rivieren en kwam de splitsing tussen Rijn en Waal verder stroomopwaarts te liggen. De Waal kreeg voortaan het meeste water. Op de nieuwe, strategisch gelegen splitsing tussen beide rivieren verrees in het begin van de 80-jarige oorlog de Schenkenschans. Als militaire post en als tolkantoor was daarmee het oude Tolhuis in Lobith overbodig geworden. Het Tolhuis speelde nog wel een kleine krijgsrol bij de inval van de Franse troepen in 1672. Een kleine bezetting kon hier de succesvolle rivieroversteek van de Fransen niet voorkomen. De Franse troepen namen bezit van Lobith en naar verluid leidden de door hen hoog opgestookte haarden in de huizen tot een grote brand waarbij vrijwel het hele dorp afbrandde en slechts zes huizen gespaard bleven (Van Dalen, 1972: 124). Van na de brand is een vogelvluchtperspectief van het dorp bekend (figuur 4). Hierop is te zien dat naast het Tolhuis en de Dikke Toren alleen bij het Schipperspoortje en langs de dijk enkele huizen de verwoestende brand overleefd hebben. In de loop van de 18e eeuw zijn de gebouwen van het Tolhuis successievelijk gesloopt. Het tolkantoor verplaatste men naar het huidige Tolkamer. Met het graven van het Pannerdens kanaal in 1707 verdween ook het stromende water uit Lobith. Op het terrein van het tolhuis is in 1786 een katholieke kerk gebouwd, die aan het eind van de 19e eeuw vervangen werd door een neogotische kerk naar een ontwerp van A. Tepe (Stenvert, 2000: 221). RAAP-rapport 1430 / eindversie 15-12-2006

[1 3 ]

dankbaar gebruik gemaakt van de gegevens beschikbaar gesteld door de historicus Dr. G.B. Janssen uit Zevenaar, lid van de Heemkundekring Rijnwaarden. Veel van de genoemde historische gegevens over de bewoningsgeschiedenis zijn door hem aangeleverd en mondeling toegelicht.


Figuur 4. Uitsnede uit een kort na 1672 getekende kaart in vogelvluchtperspectief met daarop de na de grote brand nog resterende bebouwing van het dorp Lobith afgebeeld (collectie G.B. Janssen).

5.3.2 Historische afbeeldingen Er is een aantal 17e eeuwse afbeeldingen van Lobith vanaf de rivierzijde bekend waarop het voormalige tolhuis steeds van ongeveer hetzelfde standpunt getekend is (figuur 5). Links van het hoofdgebouw is een solitaire grote ronde toren afgebeeld, waarvan de funderingen bij de bouw van het woongebouw op de hoek van de markt en de Dorpsdijk zijn aangetroffen. De toegang tot het terrein van het tolhuis was via een poortgebouw dat ongeveer tegenover het zogenaamde Schipperspoortje gelegen moet hebben. Via dit poortje was de rivier bereikbaar. Figuur 5. Gezicht op het Tolhuijs. Tekening van Abraham de Verwer (ca. 1600-1650).


[1 4 ]


Daarachter lag waarschijnlijk een klein havenbekken met kademuren. Vanaf een standpunt een stukje verder stroomopwaarts is de overtocht van de Rijn door de Fransen in 1672 geschilderd (figuur 6). Op dit schilderij is het Schipperspoortje duidelijk weergegeven met daar achter aan de dijk een groot poortgebouw. Op alle afbeeldingen concentreert de bebouwing zich duidelijk rond de toegang van het Tolhuis en de plaats waar de Dorpsdijk nu over gaat in de Walhof. Ter hoogte van het Tolhuis lijkt de rivierdijk destijds in ieder geval onbebouwd te zijn geweest. Figuur 6. Adam Frans van der Meulen. Overtocht van de Rijn bij Lobith in 1672, met op de voorgrond op schimmel de Franse koning Lodewijk XIV.

5.3.3 Beknopte bewoningsgeschiedenis Op het kadastrale minuutplan van 1832 is de onderzochte locatie inmiddels bebouwd (figuur 7). Aan de oostzijde staat een huis met rondom een erf (nr. 235) aangegeven, links daarvan bevond zich een tuin (nr. 236). De desbetreffende percelen werden op 8 oktober 1832 door Hendrik Stokman gekocht van notaris J.N.W.A. van Hugenpoth. Stokman was logementhouder en getrouwd met Bertha Otten. Hoe lang het op het minuutplan aangegeven huis er toen al stond is niet bekend, wel is bekend dat in 1821 de dijk met 3 voet verhoogd is. Dit is een substantiële verhoging, dus denkbaar is dat dit huis van na deze verhoging dateert. Naast een functie als logement fungeerde het pand ook als gemeentehuis. Op 18 augustus 1868 brak in Stokman’s huis een hevige brand uit, ‘die op de naakte muuren na, buiten en binnen alles vernielde’ (Theussen, C., z.j.). Het archief van de gemeente kon gelukkig gered worden. Het huis is weer opgebouwd en de familie Stokman heeft tot kort voor 1960 hotel-restaurant De Leeuw geëxploiteerd. Naast onderdak aan de gemeente verhuurde men kamers en zalen voor verenigingen, bruiloften, jubilea en begrafenissen. Ook had men een stalhouderij. Voor de kleine Lobithse gemeenschap vervulde Stokman dus lange tijd een belangrijke sociaalculturele functie. Het bedrijf werd eerst door de familie Janssen en vanaf ongeveer 1970 door de familie Bisseling voortgezet.


[1 5 ]


Figuur 7. Uitsnede van de kadastrale minuut uit 1832.

Figuur 8. Overzicht van de aangetroffen muurresten met duidelijk zichtbaar de kelderruimtes aan de Dorpsdijk. De rechter kelder is volgestort met bouwzand.


[1 6 ]


5.3.4 Bouwgeschiedenis Het tijdens de opgraving aangetroffen metselwerk bestaat grofweg uit 2 kelders (figuur 2, spoornummers 33 en 17) en korte muren die haaks ingegraven zijn in het talud van het dijklichaam (figuur 8). Deze dwarsmuren zijn onderling verbonden met voor een deel gesloopte funderingen die evenwijdig aan de dijk lopen. Opvallend is de grote dikte van het muurwerk dat haaks op de dijk staat. Dit is waarschijnlijk om constructieve redenen zo gedaan. De voor de aanleg van de funderingen en de kelders noodzakelijke vergraving van een deel van de rivierdijk kon bij hoge waterstanden tot problemen en zelfs verschuiven van het resterende dijklichaam leiden. Ter compensatie van het verdwenen deel van de dijk is de constructie waarschijnlijk extra degelijk uitgevoerd. Opvallend in dit verband is dat de funderingen na het opmetselen niet aangevuld zijn met zand, maar met dezelfde klei als de rest van de dijk (figuur 9). Zand zou weg kunnen spoelen en zo tot een lek kunnen leiden. Figuur 9. Lengteprofiel van de Dorpsdijk. De muurinsteek is opgevuld met klei uit het dijklichaam en nauwelijks zichtbaar.

Om vat te kunnen krijgen op de recente verschijningsvorm van de gesloopte bebouwing is in het streekarchivariaat De Liemers gezocht naar bouwtekeningen uit de periode na 1901. Helaas zijn de bouwdossiers van de voormalige gemeente Herwen en Aerdt slecht ontsloten en bleef een onbekend deel niet bewaard. Van de familie Stokman is slechts één bouwaanvraag bekend, die dateert uit 1908. In december van dat jaar vraagt Aleida Hendrina Maria Lamers, weduwe van Wilhelmus Leonardus Stokman een bouwvergunning voor de herbouw van een schuur op perceel C 426. Dit nummer is kadastraal niet aan het onderzochte perceel te koppelen. De veranderingen van na de brand van 1868 zijn wel door het kadaster vastgelegd en uit 1924 bleef een bij de aanvraag voor een hinderwetvergunning behorende plattegrond van de begane grond van het hotel bewaard (figuur 10). RAAP-rapport 1430 / eindversie 15-12-2006

[1 7 ]


Figuur 10. Schematische tekening met het verloop van de aangetroffen funderingen van de nieuwbouw na de brand (in blauw), geprojecteerd op de plattegrond van 1924.

Tot de brand was alleen het rechter deel van het perceel bebouwd met een huis met een rechthoekige plattegrond en aan de achterzijde een aanbouw die op een hulpkaart uit1870 niet meer weergegeven wordt (figuur 11, links). Mogelijk stonden na de brand de buitenmuren nog wel overeind en was de aanbouw inmiddels gesloopt.

Figuur 11. Kadastrale hulpkaarten uit 1870.


[1 8 ]


Een jaar later verrijst er nieuwbouw op het perceel. Er wordt een nieuw hotel van twee bouwlagen gebouwd met aan de rechterzijde een L-vormige aanbouw rond een open ruimte (figuur 11, rechts). Aan de hand van de plattegrond uit 1924 en een aantal oude foto’s van het hoofdgebouw is de verschijningsvorm van het hotel in het begin van de vorige eeuw op hoofdlijnen te reconstrueren. De voorgevel was vijf venstertraveeën breed, met de ingang in de tweede travee van rechts. Achter de ingang liep een gang en links daarvan was een grote onderkelderde zaalruimte met een achterkamer. Aan de achterzijde was een keuken met een aangrenzende kamer en een washok (figuren 10 en 12). Van de voorgevel is de vensterindeling op de begane grond na 1924 gemoderniseerd. Uit een foto blijkt dat de zonneblinden verwijderd zijn en dat de twee vensters links van de voordeur samengevoegd werden tot een breed drieledig venster (figuur 13). Ongetwijfeld is tegelijkertijd ook de indeling van het interieur aangepast, maar daarover is verder niets bekend. In de linker zijgevel waren vensters aangebracht die uitkeken over de tuin die aan de straatzijde afgezet was met een gemetseld tuinmuurtje. Figuur 12. De voorzijde van hotel De Leeuw in het begin van de vorige eeuw (foto collectie G.B. Janssen).

Het rechter deel van het nieuwe hotel en de L-vormige aanbouw staan ter plaatse van de in 1868 afgebrande voorganger. Het metselwerk van de fundering van de rechter gangmuur heeft een afwijkende 10 lagenmaat van 72-74 cm, ten opzichte van 70 cm voor de rest van de nieuwbouw. Zoals ook blijkt uit een projectie van de aangetroffen funderingen op de plattegrond van het huis voor de brand, is hier hoogstwaarschijnlijk de fundering van de linker zijgevel van het oude hotel hergebruikt (zie figuur 10). Ook de ondiepe kelder van het oude hotel is opgenomen in de nieuwbouw, de funderingsmuren hiervan zijn een fractie gedraaid ten opzichte van die van de nieuwbouw.


[1 9 ]


De fundering van de voorgevel is met aanmerkelijk kleinere bakstenen uitgevoerd, de 10-lagenmaat varieert tussen de 52 en de 56 cm. Tot aan de recente sloop is, behoudens moderne uitbreidingen links en aan de achterzijde, aan de hoofdopzet van dit deel van het gebouw niets meer ingrijpend gewijzigd. Figuur 13. De voorgevel van hotel De leeuw na de modernisering van de vensters op de begane grond (foto’s collectie G.B. Janssen).

De grootste veranderingen, die niet allemaal even duidelijk aan de hand van de kadasterkaarten en de bouwtekening te verklaren en begrijpen zijn, vinden plaats bij de aanbouwen aan de rechterzijde. De plattegrond van dit deel, zoals die na 1868 op de kaarten verschijnt, lijkt niet erg logisch gekozen. Allereerst valt op dat aan de rechterzijde tussen deze aanbouw en de belending aan de dijk een strook vrijgehouden is. Tijdens het onderzoek is hier een ruim 5 meter diepe


[2 0 ]


gemetselde waterput aangetroffen (spoor 7 in figuur 2), waarvan de bovenzijde afgedekt was met een koepel (figuur 14). Deze koepel lag maar een klein stukje onder de kruin van de dijk. Het lijkt niet logisch om een waterput dwars door een dijklichaam te graven, om dezelfde diepte te bereiken hoeft aan de binnenzijde van de dijk veel minder grond verzet te worden. De reden voor de aanleg op de dijk moet waarschijnlijk gezocht worden in het feit dat de meeste bebouwing aan de dijk lag. De kom van het dorp liep bij hoge rivierstranden nogal eens onder en van de Dorpsdijk is bekend dat dit één van de hoogste plekken van het dorp is. Wie van deze put gebruik maakte is onbekend, een openbare pomp ter plaatse is denkbaar, maar ook tappunt voor drinkwater voor de paarden van de stalhouderij behoort tot de mogelijkheden. In Lobith is pas na 1945 waterleiding aangelegd. Daarvoor had ieder huishouden zijn eigen watervoorziening in de vorm van een 2 Nortonwel of gemetselde put . De functie van de aanbouw tegen het hotel is onbekend, mogelijk waren het paardenstallen en werd de open plaats gebruikt voor het in- en uitspannen van de dieren.

2 Een Nortonput of wel bestaat uit een in de grond geslagen stalen buis met aan het eind een filterkorf, voorzien van een vaste punt. Op deze werd een pomp aangesloten, voor huishoudelijk gebruik met de hand bediend en bij grotere waterbehoefte met een dieselmotor of elektrisch aangedreven. In 1857 werden er in Lobith tengevolge van

Onder de aanbouw is een fundatie aangetroffen die in drie fasen opgetrokken is (figuur 2, sporen 2, 3 en 4). Het meest oostelijke deel van de fundering (spoor 2) loopt in het horizontale vlak taps toe. In de richting van de kruin van de dijk wordt de muur breder. Dit is in aanleg zo uitgevoerd, er zijn geen latere hak- of breeksporen waargenomen. Waarschijnlijk wijst deze uitvoering op de besparing van materiaal. In de dijk moest de muur om bovengenoemde reden zwaar zijn, naar buiten toe was een lichtere uitvoering mogelijk. Van dit gebouw is de fundering van de gevel aan de dijk niet aangetroffen, waarschijnlijk liep die verder onder de huidige rijbaan. Puur afgaand op het formaat van het aangetroffen metselwerk, 24/25 x 11/12 x 5,5 cm, 10 lagen = 65 cm, behoort een datering in de 16e of 17e eeuw tot de mogelijkheden. Gezien de zeker niet onwaarschijnlijke toepassing

grote droogte zowel nieuwe putten geboord als gemetseld.

Figuur 14. Foto van de bodem en binnenzijde van de vijf meter diepe waterput (foto Peter Boer, ARCX).


[2 1 ]


van sloopstenen van het nabije Tolhuis ligt een latere datering echter meer voor de hand. Aangenomen mag worden dat deze fundering van voor 1868 dateert en dat daarvan bij het bouwen van de L-vormige aanbouw dankbaar gebruik gemaakt is. De oudere resten zijn op geen enkele wijze te koppelen aan de plattegrond van na die tijd (figuur 15). Figuur 15. Funderingen die onder de aanbouw van het hotel zijn aangetroffen. A: fundering die in de richting van de dijk breder wordt en dus taps toeloopt, waarschijnlijk behorend bij de bebouwing die hier voor 1868 stond; B: deze muur is over fundering A heen gebouwd, toen fundering C al bestond.

Later is de aanbouw in de richting van het hotel verbreed. Tussen de beide bouwdelen blijft een wigvormige strook onbebouwd, hoe het e.e.a. ruimtelijk vormgegeven was, blijft onbekend (figuur 16). Op recentere kaarten en ook op enkele foto’s is te zien dat op enig moment deze aanbouw ook aan de rechterzijde verbreed is. Tot aan de sloop heeft hier een in hoofdopzet aan een schuur of stal verwant gebouw gestaan, in het midden gedeeld door een scheidingsmuur op de plaats van de oorspronkelijke rechter zijgevel (figuur 17). RAAP-rapport 1430 / eindversie 15-12-2006

[2 2 ]


Figuur 16. Uitsnede van de kadasterkaart uit 1900.

Deze ruimte is op enig moment bij het hotel getrokken en voorzien van moderne vensters. De wigvormige strook is daarbij met een plat dakje overdekt. In de jaren 70 van de 20e eeuw is de tuin aan de linkerzijde volgebouwd met een eenlaagse aanbouw onder een plat dak. Ook aan de achterzijde vonden uitbreidingen plaats. In 2004 zijn de gebouwen gesloopt.

Figuur 17. Gezicht Lobith vanaf de Rijn. de cirkel voormalige hotelvoormalige met aanbouw zichtbaar. Figuur 17. Gezicht opopLobith vanaf de InRijn. In isdehetcirkel is het hotel met aanbouw zichtbaar. RAAP-rapport 1430 / eindversie 15-12-2006

[2 3 ]


5.4 Gaafheid,conservering en waardering van de vindplaats Ondanks de grote bodemingrepen bij de sloop in 2004 en de sloop direct voorafgaand aan de opgraving, zijn de muurresten vooral direct aan de Dorpsdijk goed bewaard gebleven. Gezien de geringe ouderdom van de meeste muurresten is de waardering van de archeologische resten gering. Slechts de taps toelopende fundering (spoor 2, muur A in figuur 15) geldt als ouder relict uit mogelijk de 16e of 17e eeuw, en verdient, behorend bij de laatste fase van het kasteel het Tolhuis, enige waardering. Omdat in de directe nabijheid geen andere, gelijktijdige resten zijn aangetroffen, biedt het muurwerk echter nauwelijks informatieve waarde. Of het restant onderdeel is van een dijkverzwaring, een steunbeer of een voormalige dijkwoning is niet bekend. De aangetroffen resten zijn dan ook niet als behoudenswaardig aan te merken.


[2 4 ]


6 Conclusies Op basis van de resultaten van de noodopgraving in het plangebied Dorpsdijk 39-41, de locatie van het voormalig Hotel De Leeuw te Lobith, in de gemeente Rijnwaarden, is vastgesteld dat er muurresten uit verscheidene perioden aanwezig waren. Het merendeel van de aangetroffen resten was niet van grote ouderdom. Bouwhistorisch onderzoek naar deze resten heeft aangetoond dat de muurresten voornamelijk hebben toebehoord aan de oudste fase van het voormalig Hotel De Leeuw dat waarschijnlijk in het begin van de 19e eeuw is gebouwd. Ten oosten van het voormalige hotel is een fundering aangetroffen die in drie fasen was opgetrokken. De fundering was opgebouwd van een relatief groot formaat bakstenen die mogelijk uit de 16e of 17e eeuw stammen. De oudste fase van deze fundering betreft mogelijk een relict, behorend bij dijkbebouwing ten tijde van de laatste fase van het kasteel. De hooggespannen verwachting restanten van bij het kasteel behorende bebouwing aan te treffen, bleek, gezien het resultaat van de opgraving, slechts in beperkte mate gegrond. Op de onderzoeksvragen in het PvE kunnen de volgende antwoorden worden gegeven: Algemene vragen - In het plangebied zijn archeologische resten aanwezig die bedreigd worden door de geplande inrichting. - Een groot deel van het onderzoeksgebied is verstoord door sloopwerkzaamheden in 2004 en direct voorafgaand aan de noodopgraving. - Er is weinig inzicht verkregen in de geologische en bodemkundige opbouw van het plangebied. De zone direct aan de Dorpsdijk kon om veiligheidsredenen niet goed onderzocht worden. Graafwerkzaamheden aan de dijk, hoewel niet direct waterkerend, mogen niet te allen tijde worden uitgevoerd. Bovendien heeft het vrijleggen van de muurresten veel tijd in beslag genomen en was de tijd voor het uitvoeren van de noodopgraving beperkt. - Vastgesteld is dat de archeologische resten niet behoudenswaardig zijn. Bij graafwerkzaamheden hoeft derhalve geen rekening worden gehouden met archeologische resten. Specifieke vragen - De archeologische resten zijn alleen direct aan de Dorpsdijk bewaard gebleven. Het noordelijke deel van het plangebied, grenzend aan het voormalige kasteelterrein van het oude Tolhuijs was reeds tot op grote diepte verstoord. De verwachte resten, behorend tot een gelijktijdige bebouwing met het kasteel,


[2 5 ]


zijn nauwelijks aangetroffen. Slechts één deel van een fundering in drie fasen heeft mogelijk gelijktijdig met de laatste fase van het kasteel bestaan. Deze taps toelopende fundering verdween in het dijklichaam van de Dorpsdijk en kon niet geheel onderzocht worden. De functie of betekenis van deze fundering is dan ook onduidelijk. - De muurresten (van het voormalig hotel) zijn aangetroffen direct onder het straatniveau van de Dorpsdijk. De oudste funderingen zijn op 4 meter onder het straatniveau aangetroffen. De muurresten zijn aangelegd in het dijklichaam. In de dijk is geen stratigrafie waargenomen. Wel lijkt dat het niveau waar de onderste funderingen op rustten uit de 15e eeuw dateert. - De aangetroffen muurresten bestonden voornamelijk uit de oudste fasen van het voormalige hotel, dat in het verleden van Lobith een belangrijke sociaalculturele functie heeft vervuld. Slechts een enkele fundering was van oudere datum. Daarvan kon helaas geen relatie met het voormalige kasteel het Tolhuijs worden aangetoond. De muurresten waren overigens goed geconserveerd. - Er zijn in het onderzoeksgebied geen archeologische grondsporen aangetroffen, met uitzondering van een ophogingspakket uit de late 16e en vroege 17e eeuw. - In de verschillende niveaus van het dijklichaam is een beperkte hoeveelheid vondstmateriaal, voornamelijk aardewerk aangetroffen. Het onderzoek heeft geen aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van waardevolle archeologische resten in het plangebied. De opgraving was de laatste stap in de cyclus van de Archeologische Monumentenzorg, waarna het terrein is vrijgegeven voor sloop- en bouwwerkzaamheden.


[2 6 ]


Literatuur Brinkkemper, O., e.a. (redactie), 1998. Handboek ROB-specificaties. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort. Dalen, A. G. van, 1972. Rondom het Tolhuys aan Rijn en Waal, Zutphen. Fijma, P., 2006. Archeologisch onderzoek Voormalig Hotel Rijnwaarden te Lobith. Inventariserend Veldonderzoek. Grontmij Archeologische Rapporten 252. Assen. Schabbink, M., 2006. Programma van Eisen. Definitief onderzoek (noodopgraving) voormalig hotel Rijnwaarden te Lobith, gemeente Rijnwaarden. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Stenvert, R., 2000. Monumenten in Nederland, Gelderland. Zwolle. Theussen, C., z.j. Kroniek van pater Cantius Theussen. Manuscript in R.K. Kerkarchief, Lobith.

Gebruikte afkortingen ARCHIS KNA -Mv NAP ROB SIKB

ARCHeologisch Informatie Systeem Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie beneden maaiveld Normaal Amsterdams Peil Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer

Verklarende woordenlijst beziender grape stroomrug

travee

Opzichter. Driepotige (kook)pot van aardewerk. Niet meer functionerende, dichtgeslibde rivierloop met bijbehorende oeverwallen welke als geheel door differentiële klink als een rug zichtbaar is. Gewelfvak tussen 2 gordelbogen, m.n. in het middenschip van een kerk.


[2 7 ]


Overzicht van figuren en bijlagen Figuur Figuur Figuur Figuur

1. 2. 3. 4.

De ligging van het onderzoeksgebied; inzet: ligging in Nederland (ster). Bij de opgraving aangetroffen muurresten (schaal 1:150). Funderingen in het dijklichaam. Uitsnede uit een kort na 1672 getekende kaart in vogelvluchtperspectief met daarop de na de grote brand nog resterende bebouwing van het dorp Lobith afgebeeld (collectie G.B. Janssen). Figuur 5. Gezicht op het Tolhuijs. Tekening van Abraham de Verwer (ca. 1600-1650). Figuur 6. Adam Frans van der Meulen. Overtocht van de Rijn bij Lobith in 1672, met op de voorgrond op schimmel de Franse koning Lodewijk XIV. Figuur 7. Uitsnede van de kadastrale minuut uit 1832. Figuur 8. Overzicht van de aangetroffen muurresten met duidelijk zichtbaar de kelderruimtes aan de Dorpsdijk. De rechter kelder is volgestort met bouwzand. Figuur 9. Lengteprofiel van de Dorpsdijk. De muurinsteek is opgevuld met klei uit het dijklichaam en nauwelijks zichtbaar. Figuur 10. Schematische tekening met het verloop van de aangetroffen funderingen van de nieuwbouw na de brand (in blauw), geprojecteerd op de plattegrond van 1924. Figuur 11. Kadastrale hulpkaarten uit 1870. Figuur 12. De voorzijde van hotel De Leeuw in het begin van de vorige eeuw (foto collectie G.B. Janssen). Figuur 13. De voorgevel van hotel De leeuw na de modernisering van de vensters op de begane grond (foto’s collectie G.B. Janssen). Figuur 14. Foto van de bodem en binnenzijde van de vijf meter diepe waterput (foto Peter Boer, ARCX). Figuur 15. Funderingen die onder de aanbouw van het hotel zijn aangetroffen. A: fundering die in de richting van de dijk breder wordt en dus taps toeloopt, waarschijnlijk behorend bij de bebouwing die hier voor 1868 stond; B: deze muur is over fundering A heen gebouwd, toen fundering C al bestond. Figuur 16. Uitsnede van de kadasterkaart uit 1900. Figuur 17. Gezicht op Lobith vanaf de Rijn. In de cirkel is het voormalige hotel met aanbouw zichtbaar. Bijlage 1. Sporenlijst. Bijlage 2. Vondstenlijst. Bijlage 3. Codelijst.


[2 8 ]

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 1 1 1 3 3 3 3 1 1 1 1

13

14 15 16

17

18 19

20 21

22 23

24 25

26 27

28 29

30

31 32 33

34 35

7 8

12

2 3

5 6

3

3 4

3 4

1 3

2 2

1 2

10 11

2 2

SPOOR

9

VLAK

RILO Sporenlijst VORM

RAAP-rapport 1430 / eindversie 15-12-2006 NVT NVT

rechth lin lin

rechth

NVT NVT

lin lin

lin lin

lin lin

lin lin

lin onr

NVT

lin rechth lin

lin

lin

lin lin

lin

rond lin

lin NVT

lin lin

NVT lin

INTERPRET VLAK MR

KEL MR KEL

KEL

LO LG

MR MR

MR MR

MR LO

MR MR

MR LO

VLAK

MR KEL MR

MR

MR

MR KEL

MR

WA MR

MR VLAK

MR MR

VLAK MR

TEXTUUR Zs4

Zs4 Zs4

Zs4

Zs4

Zs4

Zs4

Zs4

MEDIAAN MF

MF MF

MF

MF

MF

MF

MF

KLEUR UY R

Z R R

Z

DY DY

R R

R R

R LUY

R R

R LUY

LUY

R R R

R

R

R R

R

R R

R DUY

R R

UY R

GEVLEKT ja

YU YU

EY

LGINTERP VS

OPMERKING bkst 24/25x11/12.5 nog 8 lagen


Bijlage 1: Sporenlijst

[2 9 ]


1

2

3 4

1 2

1

2

3

3 3

3

3 3 4

4 4

5 5

5

5 6 6

2 3

1

2 3

1

2

6 6 7

7

7 7

8 8

8

1

2

2

28

28 28

28 28

28

17 17 28

23 17 17

23

23 23

1 1

2 2 1

2

2 2

99

99

1

2

VONDST

1 99

SPOOR

1 2

VINHD_ID

RILO Vondstenlijst VERZMWIJZE MAA

MAA MAA

MAA MAA

MAA

AANV AANV MAA

AANV AANV AANV

AANV

AANV AANV

AANV AANV

TROF TROF AANV

TROF

TROF TROF

STORT

STORT

MAA STORT

OPMERKING BOVEN MUURWERK BOVEN MUURWERK

BOVEN MUURWERK

BOVEN MUURWERK BOVEN MUURWERK

AANTAL 2

6 1

3 1

2

1 2 4

1 22 1

1

1 1

2 1

1 1 1

1

3 1

1

1

1 1

MATERIAAL KER

KER KER

KER KER

KER

KER KER KER

GLS KER KER

KER

KER KER

KER SLE

KER KER KER

KER

KER KER

KER

KER

KER KER

MATALG STGL_ker

ROOD_ker WIT_ker

WIT_ker BOUWMAT_ker

ROOD_ker

STGLFLS_ker PIJP_ker STGL_ker

VENSTER_gls ROODKOM_ker ROOD_ker

ROOD_ker

STGKAN_ker STGL_ker

STGL_ker DAKLEI_sle

FAYBORD_ker ELMPTKAN_ker KACHEL_ker

STGLKAN_ker

STGLFLS_ker ROOD_ker

PIJP_ker

STGKAN_ker

STGLKAN_ker ROODBORD_ker

MATSPEC PLAVUIS

SLIBVERS

NEDRIJN

SLIBVERS

SIEGBURG

WESTERW

SLIBVERS

SIEGBURG SLIBVERS

GEWICHT 39.00

262.00 14.00

12.00 302.00

19.00

19.00 2.00 234.00

8.00 1460.00 33.00

3.00

87.00 12.00

31.00 19.00

19.00 41.00 100.00

26.00

301.00 9.00

4.00

21.00

179.00 20.00

BEGIN_DAT NTA

NTA NTA

NTA NTA

NTA

NTB NTA NTA

LMEB NTA NTA

LMEB

LMEB LMEB

LMEB LMEB

NTA LMEA NTA

NTA

NTB NTA

NTA

NTA

LMEB NTA

EIND_DAT NTA

NTA NTA

NTA NTA

NTA

NTB NTB NTA

NTA NTB NTA

NTA

LMEB NTA

NTA NTA

NTB LMEB NTA

NTB

NTB NTB

NTB

NTA

LMEB NTA


Bijlage 2: Vondstenlijst

De in de kolom ‘categorie’ gehanteerde codes zijn conform het Archeologisch Basis Register (ABR): KER = keramiek; OXB = bot; SXX = steen; MFE = ijzer; MA = monster algemeen.*

[3 0 ]


RILO Codelijst

Bijlage 3: Codelijst RAAP Archeologisch Advies BV Project: RILO --------------------------------------------------------------------------------------------Rapport met alle gebruikte coderingen en bijbehorende omschrijvingen. Aangemaakt door: administrator Aangemaakt op: 3-11-2006 9:56:28 SPOOR (Spoor) ------------VORM (vorm van het spoor) Code Omschrijving lin langwerpig lineair NVT Niet van toepassing onr onregelmatig rechth rechthoekig rond Rond VORMCOUPE (vorm van de coupe) Code Referentiewaarde False

Omschrijving niet van toepassing

INTERPRET (interpretatie van spoor) Code Omschrijving KEL kelder LG laag LO ophogingslaag MR muur VLAK Vlak WA waterput VULLING (Vulling) ----------------TEXTUUR (textuur) Code Zs4

Omschrijving niet ingevoerd zand uiterst siltig

MEDIAAN (zand en grindmediaan) Code Referentiewaarde MF Zs4

Omschrijving niet van toepassing matig fijn

TBIJMENG (textuur bijmenging) Code Omschrijving geen bijmenging SUBLAAG (sublaag) Code -

Omschrijving niet van toepassing

KLEUR (kleur (volgens standaard codering)) lijst van codes die in willekeurige combinaties gebruikt kunnen worden Code Omschrijving veld wissen L licht U bruin D donker Y grijs E geel Z zwart O oranje W wit R rood P paars A blauw G groen YU grijsbruin UY bruingrijs LUY lichtbruingrijs DUY donkerbruingrijs LEY lichtgeelgrijs LY lichtgrijs DY donkergrijs LU lichtbruin DU donkerbruin EW geelwit EUY geelbruingruis EY geelgrijs LE lichtgeel RE roodgeel OE oranjegeel LYE lichtgrijsgeel LUE lichtbruingeel UE bruingeel LYE lichtgrijsgeel WY witgrijs X kleur niet te bepalen (veld) NVT niet van toepassing GEVLEKT (gevlekt (kleur aangeven)) lijst van codes die in willekeurige combinaties gebruikt kunnen worden Code Omschrijving 15-12-2006 1430 / eindversie RAAP-rapport veld wissen L licht U bruin

[3 1 ]

Voormalig Hotel De Leeuw te Lobith, gemeente Rijnwaarden; Definitief Onderzoek (noodopgraving) RILO Codelijst

D Y E Z O W R P A G YU UY LUY DUY LEY LY DY LU DU EW EUY EY LE RE OE LYE LUE UE LYE WY X NVT

donker grijs geel zwart oranje wit rood paars blauw groen grijsbruin bruingrijs lichtbruingrijs donkerbruingrijs lichtgeelgrijs lichtgrijs donkergrijs lichtbruin donkerbruin geelwit geelbruingruis geelgrijs lichtgeel roodgeel oranjegeel lichtgrijsgeel lichtbruingeel bruingeel lichtgrijsgeel witgrijs kleur niet te bepalen (veld) niet van toepassing

LGINTERP (laag interpretatie) Code Omschrijving niet van toepassing VS verstoord FEMN (IJzer en Mangaan) Code Omschrijving geen bijmengsels LSR (schelpenresten) Code Omschrijving geen schelpenresten LPR (plantenresten) Code Omschrijving geen plantenresten HK (houtskool) Code 0

Omschrijving afwezig

HLM (verbrande leem (huttenleem)) Code Omschrijving 0 afwezig FO (fosfaat) Code 0


PA (archeologisch puin) Code Omschrijving 0 afwezig 2 fragmenten PO (puin (overig)) Code 0


VONDST (Vondst (veldverzameling)) --------------------------------VERZMWIJZE (verzamelwijze) Code Omschrijving AANV aanleg vlak of profiel ( handmatig ) MAA machinale aanleg STORT stortvondst TROF troffelen VONDSTINHD (Vondstinhoud (splits)) ---------------------------------MATERIAAL (vondstmateriaal) Code Omschrijving GLS Glas KER Keramiek SLE Leisteen MATALG (materiaal algemeen) Code Referentiewaarde BOUWMAT_ker KER DAKLEI_sle SLE ELMPTKAN_ker KER FAYBORD_ker KER


Omschrijving Bouwmateriaal Daklei leisteen dakbedekking Elmpt:kan Fayence:bord schotel

[3 2 ]

Voormalig Hotel De Leeuw te Lobith, gemeente Rijnwaarden; Definitief Onderzoek (noodopgraving) RILO Codelijst

KACHEL_ker PIJP_ker ROOD_ker ROODBORD_ker ROODKOM_ker STGKAN_ker STGL_ker STGLFLS_ker STGLKAN_ker VENSTER_gls WIT_ker

KER KER KER KER KER KER KER KER KER GLS KER

MATSPEC (materiaal specifiek) Code Referentiewaarde DAKLEI_sle ELMPTKAN_ker FAYBORD_ker KACHEL_ker PIJP_ker ROOD_ker STGKAN_ker STGL_ker STGLFLS_ker VENSTER_gls WIT_ker NEDRIJN ROODKOM_ker PLAVUIS BOUWMAT_ker SIEGBURG STGKAN_ker SIEGBURG STGLKAN_ker SLIBVERS ROOD_ker SLIBVERS ROODBORD_ker WESTERW STGLKAN_ker

Kacheltegel Pijp pijpekop pijpesteel Roodbakkend geglazuurd aardewerk Roodbakkend geglazuurd:bord schotel Roodbakkend geglazuurd:kom (voet)schaal Steengoed:kan Steengoed geglazuurd Steengoed geglazuurd:mineraalwaterfles Steengoed geglazuurd:kan Vensterglas Witbakkend geglazuurd aardewerk Omschrijving Nederrijns PLAVUIS Siegburgs Siegburgs slibversierd slibversierd Westerwalds

BEHANDEL (Behandelwijze) Code Omschrijving wassen alleen wassen CONDITIE (bewaarconditie) Code Omschrijving GROEN minimale bewaarcondities BEGIN_DAT (begin-datering (ABR)) Code Omschrijving LMEA Middeleeuwen laat A LMEB Middeleeuwen laat B NTA Nieuwe tijd A NTB Nieuwe tijd B EIND_DAT (eind-datering (ABR)) Code Omschrijving LMEB Middeleeuwen laat B NTA Nieuwe tijd A NTB Nieuwe tijd B


[3 3 ]

Voormalig Hotel De Leeuw te Lobith

Recommend Documents