Position paper De Mineral Wool Association over het Energieakkoord
Vol inzetten op isolatie!
Voor een comfortabele, veilige en duurzame woonomgeving
Inleiding In deze position paper betuigt de Mineral Wool Association (MWA), de brancheorganisatie van producenten van glas- en steenwol, haar volle steun aan de ambities in het Nationaal Energieakkoord, dat maatschappelijke organisaties en de overheid in september 2013 sloten. Nooit eerder hebben zoveel belanghebbende partijen hun handtekening gezet onder een akkoord dat tot doel heeft de Nederlandse energiehuishouding structureel te verduurzamen. Nieuwe en bestaande ambities zijn gebundeld en hebben nu een breed maatschappelijk draagvlak. Dit geeft de leden van de MWA vertrouwen dat er de komende periode serieuze stappen worden gezet met energiebesparing in de gebouwde omgeving. De kracht van het Energieakkoord is bovendien dat het niet blijft steken in ambities, maar concrete maatregelen bevat om de doelstellingen te behalen. Onze branche wil alles uit de kast halen om deze te helpen realiseren. Door mee te denken en praten, door onze nationale en internationale ervaring en kennis te delen, door een bijdrage te leveren aan bewustwording en door ervoor te zorgen dat onze isolatieproducten optimaal kunnen worden ingezet.
Den Haag, 17 december 2013
1
De bijdrage van isolatie Energiebesparing in de gebouwde omgeving is terecht een van de belangrijkste pijlers van het Energieakkoord. Een derde deel van de CO₂-emissies in Nederland – ofwel ruim 60 miljoen ton per jaar - is gerelateerd aan energiegebruik in gebouwen en woningen. In vergelijking met omringende landen zijn veel Nederlandse woningen slecht geïsoleerd. Dit geldt met name voor woningen die gebouwd zijn vóór 1980, toen er veelal nog geen of slechts beperkt isolatie werd toegepast. Van de circa 7 miljoen woningen in Nederland hebben er 5,7 miljoen, oftewel ruim 80%, een energielabel C of lager. Kortom, met name in de (oudere) bestaande bouw is veel winst te behalen. Een goed geïsoleerd huis kan tot een vermindering van maar liefst tweederde van de energiekosten voor verwarming leiden. Het Energieakkoord formuleert voor 2020 een ambitie van circa 100 PJ energiebesparing op het finale energieverbruik in de gebouwde omgeving. Hiervan is circa 35 procent te realiseren met isolatiemaatregelen. Met name toepassing van dakisolatie, gevolgd door gevelisolatie, levert de grootste besparing op. Deze maatregelen kunnen meestal binnen 5 jaar worden terugverdiend. Voor vloer- en glasisolatie is de terugverdientijd doorgaans langer.
2
Deep renovation heeft de voorkeur De opstellers van het Energieakkoord willen de komende jaren meters maken om in 2020 concrete en tastbare resultaten te laten zien. Zo is de ambitie om de komende periode jaarlijks 300.000 woningen en andere gebouwen minimaal twee labelstappen te laten maken. Dit is een lovenswaardig streven, maar betekent wel dat veel woningen in 2020 nog een energielabel B, C, D of zelfs E hebben. Aangezien in 2050 de gebouwde omgeving energieneutraal moet zijn, zou voor deze woningen te zijner tijd een tweede labelsprong noodzakelijk zijn. Dat is op de langere termijn niet de meest efficiënte aanpak. De logistieke structuur van de bouw leidt er toe dat de kosten van een gefaseerde renovatie doorgaans structureel hoger liggen dan bij eenmalige, grondige renovatie. In Europees verband wordt al langer discussie gevoerd over de voor- en nadelen van shallow versus deep renovation. De Europese brancheorganisatie voor isolatiebedrijven EURIMA, waarbij de MWA is aangesloten, waarschuwt voor de “speed trap” van gefaseerde renovatie: dit kan ertoe leiden dat de klimaatdoelstellingen van 2050 uiteindelijk niet worden gehaald.
BRON EURIMA
De MWA pleit er daarom voor om ook in Nederland zoveel mogelijk in te zetten op deep renovation: een grondige renovatie van de bouwtechnische schil van een pand, leidende tot een verbetering van de energieprestatie van gemiddeld 84%. Uiteraard liggen de initiële investeringskosten hiervoor hoger zodat er de komende jaren wellicht minder woningen kunnen worden gerenoveerd, maar het energiebesparingsrendement op de langere termijn is veel hoger. Deep renovation is niet in alle gevallen haalbaar, maar het verdient bij de uitvoering van het Energieakkoord en de toekenning van subsidies aanbeveling om prikkels in te bouwen die dit principe ondersteunen.
3
Dit geldt met name ook voor de isolatieopgave in de sociale huursector. Het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) heeft in haar analyse van het Energieakkoord berekend dat ongeveer driekwart van de besparingsopgave in de woningbouw door woningcorporaties moet worden gerealiseerd, zodat in 2020 de totale sociale woningvoorraad gemiddeld label B heeft. Hiervoor is minimaal een verdubbeling van de huidige investeringen nodig. De verwachting is dat corporaties hiertoe niet in staat zullen zijn zonder financiële tegemoetkoming. De 400 miljoen euro die het Rijk heeft toegezegd voor de periode 2014-2017 is volgens ECN bij lange na niet toereikend.
Stappenplan voor gebouwde omgeving Ook in de particuliere woningsector ligt er een forse uitdaging. De opstellers van het Energieakkoord hebben hoge verwachtingen van het Nationaal Energiebespaarfonds van 300 miljoen
euro,
waarmee
huizenbezitters
een
goedkope
lening
kunnen
afsluiten
om
energiebesparende maatregelen te financieren. Echter, het verwachte rentepercentage voor deze leningen (tussen de 3 en 3,5%) is in vergelijking met omringende landen aan de hoge kant. De federale overheid in Duitsland kende in 2010 een bedrag van 1,4 miljard euro toe aan de KfW-banken voor het ondersteunen van de energetische opwaardering van de Duitse woningvoorraad. Dit fonds kende promotionele leningen van 1% rente en premies tot 12,5% van de investering toe aan iedereen die het energetisch verbruik van een gebouw wenste te verbeteren. Onderzoek van het Duitse Jülich Research Centre in opdracht van de KfW-bankengroep wijst uit dat er via het fonds voor 8,9 miljard euro aan promotionele leningen werd uitgekeerd die voor 21,5 miljard euro aan investeringen aantrokken. Samen met de premies zorgde dit voor 340.000 arbeidsplaatsen. Voor de Duitse overheid leverde dit een extra 5,4 miljard euro aan inkomsten op, terwijl de publieke uitgaven - vooral op sociaal vlak daalden met 1,8 miljard euro. Oftewel, voor de 1,4 miljard euro investering van de overheid was er een terugverdieneffect van 7,2 miljard euro, een verhouding van 1 op 5.
Kortom, in Nederland ligt er zowel in de sociale huur als in de koopwoningensector een enorme opgave die met beperkte middelen dient te worden gerealiseerd. De beschikbare middelen
4
dienen zo efficiënt mogelijk te worden en dan heeft deep renovation de voorkeur. De financiële prikkels zouden daarom bij voorkeur moeten worden ingezet op ambitieuze plannen, waarbij het energie-, comfort- en besparingsrendement zo hoog mogelijk is tegen zo laag mogelijke kosten. De MWA roept de overheid op om dit uitgangspunt mee te nemen in een langetermijn stappenplan, waarin de weg naar grootschalige verduurzaming van de gebouwde omgeving wordt geconcretiseerd. De Lidstaten van de Europese Unie zijn volgens de Energy Efficiency Directive verplicht om een dergelijke “Roadmap” uiterlijk 30 april 2014 op te stellen. Lidstaten worden hierin ondersteund door de Europese campagne Renovate Europe, waarbij de leden van de MWA zijn aangesloten. Deze campagne heeft onder meer een blauwdruk ontwikkeld voor een dergelijke Roadmap, die lidstaten kunnen gebruiken bij het opstellen van hun nationale doelstellingen.
De bijdrage van minerale wol De technieken en producten die nodig zijn om de in het Energieakkoord gestelde besparingsdoelen te realiseren, zijn standaard beschikbaar. De MWA is van opvatting dat het komende jaren op het gebied van thermische isolatie “alle hens aan dek” is: alle soorten isolatiematerialen zijn nodig om de isolatieopgave te realiseren. Een open markt met eerlijke concurrentieverhoudingen is dan ook essentieel. De MWA verwacht dat circa een derde van de besparingsopgave voor 2020 – oftewel 31 PJ – potentieel kan worden gerealiseerd met steen- en glaswol. De minerale wolindustrie heeft de afgelopen decennia veel geïnvesteerd in R&D waardoor de producten een optimale thermische kwaliteit hebben en uitermate geschikt zijn voor zowel, dak- en vloer- als gevelisolatie. Het voordeel is bovendien dat minerale wol een zacht materiaal is dat eenvoudig op maat is te snijden, waarmee het met name in de bestaande bouw zeer goed toepasbaar is. De technische levensduur van minerale wol is praktisch oneindig. Bijkomende
voordelen
zijn
de
uitstekende
brandwerende
en
de
geluidsdempende
eigenschappen van het product, die het comfort van de eindgebruiker verhogen. Ook is het een duurzaam product: voor de productie van glas- en steenwol zijn weinig energie, water en grondstoffen nodig en het is goed recyclebaar. Minerale wol voor de Nederlandse markt wordt onder meer geproduceerd in fabrieken in Roermond, Etten-Leur, Waregem-Desselgem en Visé (nabij Maastricht) en kent dus een beperkt aantal transportkilometers. Al met al kan worden gezegd dat de ecologische voetafdruk van minerale wol zeer gunstig is. In de Nationale Milieu Database scoort minerale wol zeer hoog als het gaat om milieuvriendelijkheid.
5
Goede afspraken over ARBO-vriendelijke verwerking Bij tijd en wijle ontstaat er discussie over de gezondheidsaspecten van minerale wol voor werknemers, verwerkers en eindverbruikers. De industrie besteedt hier nationaal en internationaal veel aandacht aan. Er is uitgebreid onderzoek beschikbaar waaruit blijkt dat minerale wol veilig kan worden gebruikt. Deze conclusies worden ondersteund door o.a. de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) en de Nederlandse Gezondheidsraad, het belangrijkste adviesorgaan van de regering op dit gebied. Het Internationale Centrum voor Kankeronderzoek (aangesloten bij de WHO) heeft minerale wol geclassificeerd als niet kankerverwekkend (groep 3, dezelfde als thee en gunstiger dan koffie). Recent hebben enkele artsen in Nederland zorgen geuit over de veilige verwerking van minerale wol, met name met het oog op mogelijke longklachten. Hoewel de MWA de aannames niet deelt, is de organisatie hierover in gesprek met de artsen en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Inmiddels is een reactie naar minister Blok gestuurd met een grondige wetenschappelijke onderbouwing waaruit blijkt dat minerale wol veilig kan worden gebruikt. In het verleden zijn er goede afspraken gemaakt met onder andere de vakbonden voor een ARBO-vriendelijke verwerking van de producten. Om eventuele irritatie aan huid of keel te voorkomen, adviseren de fabrikanten altijd – en dat staat duidelijk op de verpakking – om veilig met het product te werken, bijvoorbeeld door soms een mondkapje te gebruiken. Onderzoek wijst uit dat er geen significant vezelstof vrijkomt in woonruimten en openbare gebouwen die met minerale wol zijn geïsoleerd.
Samen werken aan bewustwording De besparingsopgave in het Energieakkoord staat of valt bij een verhoogd bewustzijn onder de bevolking. Zowel in de koopwoningensector, waar het initiatief tot besparing vanuit de huiseigenaar zelf moet komen, als in de huursector, is het van cruciaal belang dat bewoners bewust zijn van de voordelen van isoleren. De MWA is enthousiast over het initiatief tot een brede voorlichtingscampagne in 2014 en wil daar als branche graag een bijdrage aan leveren. Hierbij is het volgens de MWA van belang om niet alleen te wijzen op de verlaging van het energieverbruik en het maatschappelijk belang van verduurzaming, maar ook over het extra wooncomfort dat isolatie oplevert. MWA-leden besteden in hun eigen voorlichting bijvoorbeeld veel aandacht aan de akoestische en brandwerende eigenschappen van minerale wol. Hun ervaring is dat consumenten hier erg gevoelig voor zijn en deze eigenschappen als positief ervaren. De verwachting dat er de komende periode extra behoefte zal bestaan aan goede informatie over energiebesparing en isolatie. De MWA en haar leden zullen de komende periode dan ook extra investeren in voorlichting en bewustwording over optimaal gebruik van minerale wol.
6
Hierbij besteden we ze ook aandacht aan de gezondheidsaspecten van de producten en de verwerkingsrichtlijnen.
Voorlichting via Energieloketten De MWA kijkt bij de voorlichting ook nadrukkelijk naar de Energieloketten die volgens het Energieakkoord vanaf 2016 in elke gemeente worden ingericht. De MWA denkt na over de opzet van een “train-de-trainers”-programma, waarbij – in samenwerking met andere brancheorganisaties - onafhankelijke adviseurs kunnen worden ingezet die ondersteunen bij de informatievoorziening rondom het Energieakkoord. Zij kunnen op oproepbasis voorlichting geven over isolatie aan bijvoorbeeld overheden en non-profitorganisaties. Ook stelt de MWA via de website www.mineralewol.net informatiepakketten ter beschikking. De minerale wol branche zal de komende periode ook nadrukkelijk samenwerking zoeken met haar partners in de bouwketen, waaronder collega-brancheorganisaties, om de uitvoering van het Energieakkoord tot een succes te maken. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot concrete pakketten die volgens het “one stop shop”-concept kunnen worden aangeboden aan investerende verhuurders en particuliere woningbezitters. Het uitgangspunt in het Energieakkoord is dat eindverbruikers zoveel mogelijk worden “ontzorgd” en dat marktpartijen investeren in goede ketensamenwerking, vraaggestuurd aanbod, kwaliteitsborging en nazorg. De minerale wolbranche onderschrijft dit uitgangspunt volledig en draagt graag haar steentje bij.
7
Over de MWA De Mineral Wool Association Benelux (MWA) is in 1987 opgericht als samenwerkingsverband van Nederlandse en Belgische producenten van glaswol en steenwol, ook wel minerale wol genoemd. Aangesloten bedrijven zijn Knauf Insulation, Rockwool Benelux, Saint-Gobain Isover Benelux, URSA Benelux. Met behulp van onderzoek en publicaties maakt MWA zich sterk voor thermisch isoleren in het algemeen en isoleren met minerale wol in het bijzonder. De unieke combinatie van producteigenschappen van minerale wol maken dit materiaal uitermate geschikt als duurzame thermische - en akoestische isolatie én als brandwering in de woning utiliteitsbouw en industrie. De aangesloten bedrijven bij MWA voldoen aan de hoogste internationale en nationale standaarden en kwaliteitseisen op het gebied van de productie en toepassing van minerale wolproducten. Voor meer informatie: www.mineralewol.net
8
