Voeding en Doping Anne van Vegchel, sportarts SGA West-Brabant
(w)Eet ik veel? Bier
+ chips = wijn + pinda’s 249 414
Speculaasje 48
= ontbijtkoek 77
Mars
= gevulde koek 268 204
Yoghurtdrank 92
= glas wijn 110
Programma I Voeding
bij sporters
– Duursport – Krachtsport – Spelsport Voeding
bij gewichtsklassen Voedingssupplementen
Programma II Prestatiedoping
(topsport)
– Dopinglijst
Cosmetische
– Man – Vrouw
doping (body building)
Voeding bij “niet-sporters” Koolhydraten:
4-6 g/kg/dag Eiwit: 0,8 g/kg/dag Vet: 1,4-1,7 g/kg/dag, waarbij >70% onverzadigd
Inspanning
Hypo-, iso- en hypertoon Hypotoon: Isotoon:
<6 g KH/100 ml
6-8 g KH/100 ml
Hypertoon:
> 8 g KH/100 ml
Voeding bij duursport Koolhydraat
inname naar 8-10 g/kg/dag (60-70% van de Kcal) Eiwit en vetinname blijft gelijk
Voor inspanning >
2uur voor inspanning (training/wedstrijd): – Koolhydraatrijke maaltijd – Vocht
Vlak
voor inspanning:
– Koolhydraten: alleen de “snelle” koolhydraten (vertering) mits dit verdragen wordt, cave reactieve hypoglycemie – 500 ml vocht in 2 uur voor de inspanning
Tijdens inspanning I Duursport:
langer dan 90 minuten Alleen vocht volstaat niet, dus ook koolhydraten aanvullen (isotone vloeistoffen) 500-1000 ml/uur weegadvies
Tijdens inspanning II Maximale
opname capaciteit van de maag: 60-80 gram koolhydraten per uur Eten moet je trainen, dus uitproberen tijdens trainingen
Niet optimaal
Als het mislukt
Na inspanning Herstelvoeding:
– Koolhydraten (minimaal 90 gram) – Eiwit (minimaal 20 gram, liefst caseine eiwit) – Vocht minimaal 750 ml (ook afhankelijk van omstandigheden)
Voeding bij krachtsport Koolhydraten:
6-8 g/kg/dag Eiwitten: 1,2 – 1,7 g/kg/dag (meer heeft geen zin ivm omzetting naar vet) Vet: zo laag mogelijk
Voor inspanning Eigenlijk
gelijk aan duursporter, maar eventueel kan eiwit worden toegevoegd. Let wel: eiwitten vertragen de vertering, dus langer van te voren eten
Tijdens inspanning Krachtsport
meestal < 90 minuten Dus koolhydraten tijdens inspanning niet nodig Wel vocht Eventueel eiwitten (als herstel tijdens training), geeft vaak maag darm klachten
Na inspanning Koolhydraten
en eiwit
Voeding bij spelsport Eigenlijk
tussen duursport en kracht sport in, dus: – Koolhydraten: 6-8 g/kg/dag – Eiwit: 0,8-1,0 g/kg/dag (merendeel van de mensen eet ruim 1 g/kg/dag) – Vet: zo laag mogelijk (1,4 – 1,7 g/kg/dag)
Voor inspanning >
2 uur voor training/wedstrijd koolhydraatrijke maaltijd Vlak voor de training/wedstrijd snelle koolhydraat 500 ml vocht in 2 uur voor training/wedstrijd.
Tijdens inspanning Meeste
spelsporten duren < 90 minuten (uitzondering de “niettijdgebonden” sporten: tennis, volleybal etc) Dus: eigenlijk alleen vocht aanvullen
Na inspanning Koolhydraten
en eiwitten binnen 2 uur na inspanning (90g koolhydraten en 20 g eiwit) Vocht aanvullen
Voeding en gewichtsklassen Waarom
afvallen:
– Lichtere klasse kan voordeel geven – Lichter = vaak sneller – Esthetische redenen
Manieren van afvallen Minder
eten/drinken Meer bewegen “zweetpak” Sauna Braken Laxeren Afslankmiddelen/diuretica
Gevolgen Dehydratie Te
weinig energie voor wedstrijd Verstoorde stofwisseling =>
afname kracht/uithoudingsvermogen
Gevolgen vochtverlies 1%:
geremde stofwisseling 2%: verstoorde warmteregulering, afname duurvermogen 3%: verdere afname duurvermogen 4-6%: krampverschijnselen >6%: spasmen, uitputting, coma
Bij vrouwen Female
athlete triad:
– Osteoporose – Amenorrhoe – Eetstoornis
Hoe dan wel? Minder
eten, maar voldoende energie om te blijven trainen Kleine tussendoortjes Zoutloos, vezelarm Maximaal 0,5 kg per week afvallen Dus: plannen! Gezond gewicht?
Vetpercentage BMI:
globale maat Vetpercentage is nettere schatting van lichaamssamenstelling
4
Vet% volgens Durnin en Wormersley
puntsmeting:
– Biceps – Triceps – Subscapulair – Supra iliacaal
Landmarks
Biceps en triceps
Subscapulair
Supra iliacaal
Ideaal Vetpercentage
vrouwen tot 30 jaar
(15) 18 - 25% Vetpercentage mannen tot 30 jaar (6) 8-15%
Voedingssupplementen In
Nederland jaarlijks voor 286 miljoen euro aan voedingssupplementen.
Meta
analyse van Britse artsen:
– Geen effect op hart- en vaatziekten, kanker en sterfte – Vitamines voorkomen geen cognitieve achteruitgang – Geen effect van multivitamines bij hartpatienten op nieuw event
Dus… Extra
foliumzuur, multivitamines, anti-oxidanten en mineralen voorkomen geen chronische ziekten en stellen overlijden niet uit. Vitamine E, betacaroteen en vitamine A kunnen in hoge dosis zelfs schadelijk zijn. Alleen vitamine D is nog onduidelijk.
Wat is doping Stoffen
en methoden die verboden zijn door het Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA)
(mogelijk)
prestatie bevorderend (mogelijk) schadelijk voor de gezondheid in strijd met de ‘Spirit of Sport’
Dopinglijst WADA:
World Anti Doping Association Elk jaar 1 januari nieuwe lijst 2013 in Nederland 2490 controles Verboden stoffen – Bij wedstrijden en bij out of competition – Alleen bij wedstrijden Verboden
methoden: altijd verboden
Verboden stoffen 1 (verboden in, maar ook buiten wedstrijden) Niet
erkende stoffen (GW501516, Aicar) Anabole middelen (steroïden, clenbuterol) Hormonen en verwante stoffen (EPO, insuline) Beta-2 agonisten (astma medicijn) Middelen met anti-oestrogene werking Plastabletten en andere maskerende middelen
Verboden stoffen 2 (verboden in wedstrijden) Stimulantia
(XTC e.d.) Narcotica (heroïne e.d.) Cannabinoiden (hasj e.d.) Corticosteroiden (inhalatie, zalf en
injectie bij peesaanhechting mag wel)
Alcohol Autosport Handboogschieten Karate Luchtvaart Motorsport Powerboaten Scheidsrechters
Bèta blokkers Bloeddruk,
hartinfarct, ritmestoornissen, stress
Bijvoorbeeld:
– Schietsport – Darts – Biljarten
Verboden methoden Verbetering
van het zuurstoftransport (bloeddoping) Chemische en fysieke manipulatie – Whisky, peertje Pollentier, katheter Genetische
doping Xenon gas? > epo?
Wie kunnen een dopingcontrole krijgen Hoogste
niveau nationaal Leden van een nationale selectie Alle sporters in België
Where abouts 7
dagen/week Van tevoren aangeven 1 uur slot: tijdstip en locatie (6-23) Daarnaast ook alle andere tijden en plaatsen opgeven Gemiste test – In 18 maanden 3x -> schorsing
Dispensatie 1 Astma ADHD Suikerziekte Hoge
bloeddruk Anders
Dispensatie 2 Nationaal
bij dopingautoriteit Internationaal bij internationale bond Tijdig aanmelden Samen met behandelend arts Commissie geeft uitsluitsel (GDS) – Geneesmiddelen dispensatie sporter Beslissingsformulier
NZVT Nederlands
Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport Batchnummer
http://nos.nl/l/tcm:5-1594563/
Cosmetische doping: bodybuilding
Anabolen
Groeihormoon Insuline Pregnyl Schildklierhormoon Amfetamines Diuretica
Bodybuiling bijwerkingen – Lever – Hart- en vaatziekten – Suikerstofwisseling – Onvruchtbaar – Kleine zaadballen – Prostaat – Borstvorming – Agressief – Acromegalie – Huid
Bodybuilding bijwerkingen Vrouw
– Lage stem – Grote clitoris – Haargroei Alle
blijvend
Links www.dopingautoriteit.nl www.sportdietetiek.nl www.eigenkracht.nl Dopingwaaier
app www.wada-ama.org www.sportzorg.nl
Take home messages Eet
en drink voldoende voor de inspanning die geleverd wordt Herken de cosmetische dopinggebruiker Denk aan de dopinglijst bij voorschrift aan prestatiesporters
