VINEX LOCATIE NOORDRAND N 11. Milieu-Effect Rapport. deelstudies

VINEX LOCATIE NOORDRAND

Milieu-Effect R a p p o r t deelstudies

N 11

7^5-56

STRUCTUURPLAN Noordrand II en MER-deelstudie ecologie

RECrONAAL STRUCTUURPLAN Noordrand II en III Milieu Effect Rapport DEELSTUDIE ECOLOGIE

GEMEENTEWERKEN ROTTERDAM Ingenieursbureau Wegen en Groen

Colofon Oeze itudte Is uitgevoerd door Cemeentewerken Rorterdam In opdrjchT van de Stadsregio RotterdamProjectnaam

Deelstudie Ecologie

Oaium

25 Juli 1996

Opsteller(i)

van der Griften van Straalen (CW/IM)

DTP/La/ out

: J.A.van Keveren (dS*V)

Inhoudsopgave

Samenvatting

7

1. Inleiding

9

1.1 Kdder

9

1.2 Korte beschrijving plan- en studiegebied

9

1.3 Leefgebieden

9

1.4 Aandachtspunten

10

1.5 Opbouw uan het rapport

i I

2. O n t w i k k e l i n g e n en beleid

13

2.1 Studiegebied

13

2.2 Plangebied

14

2.3 Beleid

14

- 2.3.1 Rijksbeleid - 2.3.2 Provinciaal beleid 2.4 Conclusies

14 IS 16

3. Bestaande situatie

17

3.1 Algemeen

1 7

3.2 Ablotlsche aspecten

17

- 3.2.1 Bodem

17

-3.2.2 Grondwater

18

-3.2.3 Oppervlaktewater

18

3.3 Flora

19

3.4 Fauna

22

- 3.4.1 Vogels

22

- 3.4.2 Zoogdieren

23

- 3.4.Ï Amflbleen en reptielen

24

- 3.4.4 Dagvlinders

24

• 3.4.5 Vissen

25

- 3.4.G Uitwisseling tussen populaties

3.5 Conclusies

25

26

- 3.5.1 Studiegebied

26

- 3.5.2 Plangebied

26

4 . Effectbesch rij v i n g

29

4.1 Algemeen

29

-4.1.1 Uitgangssituatie - 4,1.2 Criteria 4.2 Ingreep en alternatieven

29 29 30

- 4.2.1 Leefgebieden (Incl. kerngebied EHS)

30

- 4.2.2 Ecologische verbindingszones

31

• 4.2,3 Nieuwe leefgebieden 4.3 Varianten Infrastructuur

32 32

- 4,3.1 N470-Zuld

32

-4.3.2 ZoRo-IIJn

32

•4,3,3 HSL

33

4.4 Conclusies

34

5. Compenserende en mitigerende maatregelen

37

6. Aanbevelingen

39

Literatuur

41

•UtatM

43

A. B. C. D. E. F. C.

43 47 49 49 SI 63 65

Gebruikte literatuur en materiaal Bijzondere vogels in het studiegebied Zoogdieren per allasblok Amfibieén per atlasblok Analyse dagvlindergegevens Berkel en Rodenrijs e.o. Uitwerking naluuraspect oevers Compensatiebeginsel

Samenvatting

Het v o o r n e m e n bestaat om In de gemeenten

In het MER z i j n twee hoofdalle rnacieven onder-

Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek circa

scheiden, te weten het StruciuurPtan-Alternaiief

twaalfduizend w o n i n g e n te bouwen en tachtig

(SPA) en het Voorlopig Meest Milieuvriendelijke

hectare bedrijfsterrein te realiseren. Deze deel

Alternatief (VMMA).

sludle van het MER voor het Regionaal

Het belangrijkste verschil tussen de planalter-

Structuurplan Noordrand II en III beschrijft de

natieven Is het bebouwen van Polder Oudeland

effecten van deze voorgenomen bouwactiviteit

in het SPA.

op de natuur en verschaft inzicht In de verschil-

In het VMMA blijft deze polder o n b e b o u w d en

len tussen de In beschouwing genomen Inrich-

gaat minder welde verloren. In dit alternatief

ting salternatieven.

zijn de nadelige randeffecten op het kernge bied Oude Leede minder.

In het plangebied zijn natuurwaarden aanwezig die betrekking hebben op weidegebied

In belde planaiternaiieven ontslaat leefruimte

(nat grasland) en akkerland (akker). De welden

voor soorten die gebonden zijri aan b e b o u w i n g

kennen matig hoge natuurwaarden met betrek-

en aan bosplantsoen. Het plan voor de aanleg

king t o t weidevogels (hier komen de rode-HJst-

van rietoevers levert kansen op voor soorten

soorten grutto er> tureluur voor) en plaatselijk

die nu nog niet in het plangebied v o o r k o m e n .

hoge natuurwaarden met betrekking tot moeras- en watervegetaties. Akkerland is van

Compensatie van de aangetaste k w a l i t e l l van

belang voor de patrijs (een rode-lijstsoort) die

het weidegebied kan w o r d e n gevonden wan-

hier in lage dichtheden v o o r k o m t . Verspreid over het gehele plangebied komen kleine marterachtigen In lage dichtheden voor. Deze wor den in het provinciale beleid als kwetsbaar beschouwd. De torenvalk die als indicator voor een goede kwaliteit van leefgebieden w o r d t b e s c h o u w d , k o m t hier eveneens voor.

neer het l a n d b o u w k u n d i g gebruik van Polder Oude Leede zodanig w o r d t aangepast dat de weidevogeldichtheid toeneemt. In h e l plangebied kunnen parken en stadsranden een leefmilieu bieden voor een deel van de soorten van de verloren gegane leefgebieden. Voor het verd w i j n e n van soorten die open ruimte nodig hebben kan veel moeilijker compensatie wor-

In de directe omgeving van hei plangebied ligt

den gevonden. Buiten het plangebied moeien

een kerngebied van de provinciale en lande

voorzieningen worden getroffen zodat de ver-

lijke ecologische hoofdstructuur (Polder

snipperende w e r k i n g van de nieuwe infrastruc-

Schieveen, Ackerdijksche Plassen en Polder

tuur w o r d t v e r m i n d e r d . Dit is vooral aan de

Oude Leede). Tussen Pijnacker en het plange-

orde op plaatsen waar het functioneren v a n

bied en tussen Rotterdam en het plangebied

ecologische verbindingszones bedreigd wor-

bevinden zich bij deze hoofdstructuren beho

den.

rende verbindingszones.

Als de v o o r g e n o m e n activiteit uitgevoerd w o r d t , verdwijnen de soorten die gebonden zijn aan open r u i m t e . De kleine martetachtigen kunnen zich alleen bij een Juiste Inrichting in de randen van het plangebied handhaven. Waardevolle moeras- en watervegeiaties kunnen zich handhaven, gezien de plannen voor de aanleg van singels en natuurvriendelijke oevers. Buiten het plangebied zal door de toename van het verkeer en de geluidsbelasting een negatief effect optreden in de broedvogelstand van het kerngebied in de Ecologische Hoofdstructuur. De ontwikkeling van de verbindingszones langs het plangebied wordt door de activiteit bemoeilijkt.

1

Inleiding

1.1 Kader In de Regio Rotteidam moeten tussen 1995 en

Zevenhuizerplas en in Het Lage Bergse Bos.

200S circa 53.000 woningen w o r d e n gebouwd

Moeras en water is voorts aanwezig in de slo-

o p verschillende locaties. D*ze rapportage

ten verspreid over bet totale studiegebied.

behandelt de huidige en toekomstige natuur-

De sloten hebben veelal steile oevers met

waarden van twee bouwlocaties. Dit zijn

ongeveer één a anderhalve meter hoogtever-

Noordrand II (Bergschenhoek) en Noordrand III

schil tussen waterpeil en maaiveld.

(Berkel en Rodenrijs) waar is voorgenomen circa I 2.000 woningen ie b o u w e n en 80 a 100

Westelijk deel

hectare bedrijfsterrein in i e richten. In de deel-

Het westelijk deel van het studiegebied bestaat

studiegebied

studie is een gebied bestudeerd dat groter is

hoofdzakelijk u i l weidegronden. Hier komen

dan de locatie Noordrand II en l i l . zodat rela-

slechts plaatselijk bossen en parken, akkers,

ties tussen het plangebied en zijn omgeving

water en moerassen voor. De bossen en par-

duidelijk w o r d e n . Dit ruimere gebied wordt

ken z i j n relatief klein van oppervlak en karak-

verder studiegebied genoemd

teristiek door ouderdom en door hun specifie-

{Bijlage H: Overzichtskaart).

ke situatie. Voorbeelden zijn landgoed De Tempel en de bossen bij de Ackerdljksche

De Detlitudie

Ecologie is onderdeel van het

Plassen, respectievelijk een oud bos en moe-

voor het MER voor het Regionaal Structuurplan

rasbossen. Moeras en water is aanwezig bij

Noordrand II en lil. De deelstudie gaat in o p de

landgoed De Tempel, bij de Ackerdljksche

vraag welke effecten de v o o r g e n o m e n bouwac-

Plassen en in de natte gebieden met sloten.

tiviteiten hebben o p de natuurwaarden in en

Hier z i j n meer en bredere sloten met een hoger

o m het plangebied. Ten behoeve van het MER

waterpeil aanwezig dan In het oostelijk deel

zijn twee planalternatieven opgesteld.

van het studiegebied.

Dit rapport beoogt een bijdrage te leveren aan een verantwoorde afweging tussen de twee

Plangebied

planalternatieven.

Het plangebied beslaat voornamelijk u i t graslanden, akkers en bebouwing inclusief kassen. Akkers zijn voornamelijk ten oosten en gras-

1.2

Korte beschrijving plan-en

landen ten westen van de Landscheiding aan-

studiegebied

w e z i g . Het plangebied w o r d t doorsneden door sloten die het leefgebied water v o r m e n .

Het studiegebied, met daarbinnen hel plange-

Sporadisch zijn moerasachtige leefgebieden

bied, ligt o p de overgang van twee verschillen-

aanwezig langs oevers, in dichtgegroeide slo

de landschapstypen die door het bodemgebruik gekenmerkt w o r d e n . Dit bodemgebruik Is In het oostelijk deel a k k e r b o u w en glastuinb o u w en in het westelijk deel overwegend

bebouwde kom als in het cultuurlandschap, liggen kleine snippers met bosschages. Deze komen voor als windsingel rond sportvelden

grasland.

Oostelijk

ten, In droogvallende sloten en in greppels. Verspreid over het gebied, zowel In de

en e r v e n , en als openbaar groen. deel

studiegebied

Behalve akkerbouw en g l a s t u i n b o u w komen in het oostelijk deel van het studiegebied ook

1.3

Leefgebieden

bossen en parken, moerasachtige gebieden en water voor. De leefgebieden bos, park en moe-

Op basis van het grondgebruik zoals In de

ras worden gekenmerkt d o o r h u n verdichte

voorgaande alinea's beschreven is een indeling

karakter. De a k k e r b o u w g e b i e d e n komen voor

in relevante leefgebieden gemaakt. Tabel I . I

als open r u i m t e n . De bossen z i j n j o n g en rela-

geeft deze indeling weer. Deze indeling zal In

tief groot van oppervlak zoals Het Lage en

het vervolg van de rapportage zo consequent

Hoge Bergse Bos (500 • 1.000 hectare). Water

mogelijk worden aangehouden (zie Figuur 1,1,

Is aanwezig in het Ronemerengebied, bij de

Leefgebieden in het studiegebied).

Tabtl I. I: Kxltvanif

letfgebltilen

In hel Ulan en studiegebmd

leelatbwd

kermerlcen

nal gn&land

lage. drassige graslanden

>tik«r

akkers, droge graslanden, bermen, biaaklrggende l e m l n e n . dijken en kades

bot/park

tuinen, parken en b o t t e n

moïras

oevers en verl«ndingsgeb»den

water

binnenwalervn

tMbouwing

woningen, bcdri|v
flfmir

l.l:

L**ft*bltden

In hal

volueerd tot het Slructuurplan-Altefnailef (SPA) .De belangrijkste verschillen tussen SPA en VMMA betreffen: • het wel of niet bebouwen van een deel van Polder Oudeland. Er bestaan verschillende locaties voor het nieuwe bedrijfsterrein, doordat hel VUMA een hogere woningdlchtheid en een beperkter ruimtebeslag kent dan het SPA.

iludkgcbnii

BM3 ^ K — ^

1.4 Aandachtspunten De volgende documenten leveren aandachtspunten voor deze rapportage: • Kadernoia milieueffecirapportoge vinexiocar/es Rotferrfam (Stadsregio Rotterdam 2, 1995); • Startnotitie m.e.r. Noordrand 2 en 3 (Stadsregio Rotterdam I, 1995); • Richtlijnen voor het Milieu-effectrapport (Stadsregio Rotterdam, 1996), In de startnotitie is onderscheid gemaakt tussen twee alternatieven, te weten hei StructuurvisleAlternatiefPliis 1SVA+) en het Voorlopige Meest Milieuvriendelijke Alternatief (VMMA). Het SVA+ is in de loop van het t>'anproces geë-

10

ttimiwui>Uii NoncJmwJ I

Möoimlni

Voor de situering van nieuwe bedrijvigheid l i j n de genoemde locaties: a. VMMA; ten westen van de Hofpleinlijn tol aan de N470'Zuid; b. SPA: zowel ten westen als ten oosten van de nieuwe N4 70-Zuid: • door het beperktere ruimtebeslag in het VMMA is hier minder ruimte voor tuinen, blokgroen en buurtgroen. De beschikbare ruimte voor de groene planstructuur is in beide plan alter natie ven gelijk. De groene planstructuur wordt gevormd door groene aders door en langs de wijken die beslaan uit groene Ie me nten als waterpartijen, bosschages, lanen en rieloevers: • een ander verschil is de aanleg van de ZoRolijn. In het SPA IS hiervoor ruimte gereserveerd over de Landscheiding als voorschot

op bestuurlijke b e ï l u l i v o r m i n g en in het

het studiegebied. Dit gebeurt aan de hand van

VMMA is ervan uitgegaan d a l d e ZoRo-verbin-

daarvoor geschikte beoordelingscriteria.

d i n g daadwerkelijk w o r d t aangelegd. Voor de

Hoofdstuk vijf geeft een o v e n i c h t van de maat-

ZoRo-IIjn l i j n drie tracés bescfiikbaar:

regelen die genomen k u n n e n w o r d e n , waarmee

a. het Katwijkerlaan tracé, dat ter hoogte van

de in hoofdstuk vier beschreven nadelige effec-

het plangebied m e t de huidige Hofpleinlijn

ten gecompenseerd o f verzacht kunnen wor-

samenvalt;

den, In hoofdstuk zes w o r d e n aanbevelingen

b. het Voorafsche-Poldertracé. loopt langs de Landscheidingszone naar het noord

gedaan voor de o n t w i k k e l i n g van stadsnatuur in het toekomstige w o o n - en werkgebied.

westen en v e r v o l g t zijn weg via de Swemcoperlaan en naar het noorden door de Voorafsche Polder; c. het Landscheidingsiracé volgt de Landscheidinq en sluit aan op ZoeiermeerOosi.

In de kadernota en de richtlijnen worden de volgende aandachtspunten g e n o e m d : • de verschillende inpassingsmogelijkheden van het HSL-tracé A vooral in relatie tot de o n t w i k k e l i n g van de Landscheidingszone. Deze z i j n : de HSL o p een 6,5 meter hoge dijk, op poten, halfverdiept en ondergronds. De halfverdiepte variant is honderd meter westelijker gesitueerd dan de overige varianten (tracé A l west); • de Invloed die de Boterdorpsche Plas heeft op de ecologie van het studiegebied: • de natuurwaarden van het stiltegebied Pljnacker; • de invloed van de N470-2uid o p de ecologische verbindingszones rond het plangebied. Voor de Inpassing v a n de N470-Zuld bestaan twee m o g e l i j k h e d e n : de weg w o r d t halfverdiept of op maaiveldniveau aangelegd; • de beschikbare ruimte voor een ecologische verbinding ten zuiden van het plangebied.

1.5 Opbouw van het rapport De hoofdstukken twee en drie bevatten de bestaande informatie over het studie- en plangebied. Hoofdstuk twee is een verkenning van de voorgenomen stedebouwkundige en landschappelijke Ingrepen en geeft een beschrijving van de beide planalternatieven. Ir hoofdstuk drie w o r d t de huidige toestand van de natuur beschreven. Allereerst de kwaliteit v a r de ablotische aspecten zoals bodem en water, die voor een belangrijk deel bepaalt welke planten- en diersoorten v o o r k o m e n . Daarna w o r d t op deze soorten ingegaan. Hoofdstuk drie eindigt met conclusies over de aanwezige natuurwaarden.

Hoofdstuk vier geeft de effenen weer van de voorgenomen plannen op de natuurwaarden In

(IBHrrlaa ««*frirfl<4 I

11

Ontwikkelingen en beleid

2.1 Studiegebied

Infrastructuur Voor de infrastructuur in de n o o r d r a n d van

Voor het gebied l u i i e n Zoelermeer, Delft en

Rotterdam bestaan plannen die de beslaande

Rotterdam beslaan plannen waarbij agrarische

structuur sterk kunnen wtj2igen. De aanleg van

functies v o o r een belangrijk deel plaatsmaken

een snelweg die de A l 6 met de A l 3 verbindt is

v o o r stedelijke functies (Figuur Z . l : Mogelijke

één van deze plannen. Het tracé v o o r deze w e g

ruimtelijke ontwikkelingen).

loopt langs Het Lage Bergse Bos en door of

Bouwlocaties

verbinding is de verbreding van de A20. Van

langs Polder Schieveen. Alternatief voor deze In de

omgeving

Naast de voorgenomen b o u w a t t i v i t e i t

regionaal belang is de weg die Zoetermeer met

Noordrand II en lil zijn er bouwactiviteiten ge-

Delft gaat v e r b i n d e n . Deze is gesitueerd aan de

pland ten zuiden van Pijnacker en nabij Delft.

zuidkant van Pijnacker, Bij Pijnacker komt een

Aan de noordkant van Rotterdam, nabij vlieg-

aftakking richting Rotterdam. Hiervoor w o r d i

veld Zestienhoven is de w o o n en werklocaiie

een nieuwe weg aangelegd (de N470-Zu
Noordrand I gepland. Over de w i j ï e waarop

die door de westflank van het plangebied gaat

het plan tot u i t v o e n n g moet w o r d e n gebracht,

lopen. De railverbindingen w o r d e n ook uitge-

moet nog een besluit w o r d e n genomen.

breid. Er bestaan plannen voor een nieuwe

De onzekere toekomst van het vliegveld speelt

spoorverbinding tussen Zoetermeer en

hierbij een belangrijke rol. Het kan zijn dat de bestaande ligging voor langere tijd w o r d t ge handhaafd (exploitatie onder strikte voorwaar-

Rotterdam (de ZoRo-lijn) en voor de aanleg van een hogesnelheidslijn (de HSL). De twee spoorlijnen d o o r k r u i s e n het plangebied.

den) of dat het vliegveld w o r d t verplaatst. Bij verplaatsing w o r d t het vliegveld mogelijk gesitueerd in Polder Schleveen. Op zijn vroegst w o r d t hier In 1997 een kabinetsbesluit over genomen.

Croentocaliei

In

omgeving

Ten behoeve van natuur, landschap en recreatie zijn grote projecten in voorbereiding. Oeze gaan de natuurwaarden van het studiegebied benvloeden. Ten oosten van Zoetermeer is

figmr 2.1: MogtlIJkt nilmulyki

Bentwoud (I .SOO hectare) gepland en tussen

ontwlkktllngtn

Delft en Zoetermeer Bos Balij (1.000 hectare) (zie figuur 2,2: Gewenste regionale groenstructuur). -

/

-1 f t * —

r^^WMntAJ -,-

Voor Midden Delfland bestaan plannen om de natuur- en landschapswaarden te verhagen. Rond het plangebied zijn plannen in ontwikkeling voor de aanleg van ecologische en recreatieve verbindingen tussen de nieuwe bosgebieden en Midden Delfland. De verbinding lussen Bentwoud en Midden Delfland loopt langs de Rotte (de Rottewig) en langs de noordrand van Rotterdam via de Boterdorpsche Polder, de Schiebroeksche Polder en de Zuidpolder, Hier is als onderdeel van de Rottewig de aanleg van bos, een recreatiegebied en een landgoederenzone voorgesteld (Het Hoeksepark). De ecologische en recreatieve verbinding tussen Gos Balij en Midden Delfland gaat volgens de plannen v a n de provincie bestaan uit nat grasland. Deze verbinding is gesitueerd in de zone tussen Berkel en Pijnacker en Polder Oude Leede en w o r d t de Berkelse Boog genoemd.

13

Ten behoeve van de zandwinning bestaan plannen waarin aan de zuidkant van het plangebied een plas wofdt aangelegd, namelijk de Boterdorpsche Plas. Deze plaï biedt tevens aanknooingspunten voor de ontwikkeling van natuurwaarden.

figuur 2.i CawtfiMe rtffiopale groenstructuur

Voor het glastuinbouwgebied ten noorden van het plangebied bestaan plannen voor öe aanleg vart groene aders tussen de Rottewig en de Berkelse Boog. Deze aders maken integraal deel uil van een kassengebied in het provinciaal streekplan. Ze gaan samen met de Landscheldingszone (zie § 2.2). de Berkelse Boog, de Roitewig en de verbinding in de Boiecdoipsche. Schiebroeksche en Zuidpolder een groen raamwerk vormen (Figuur 2.3: Het groene raamwerk).

— > Hcniwouij

Roucwii

2.2 Plangebied figuur I.i: Htl grotm raamwerk (Projectbureau 283 2, 1995)

De hoofdlijnen van de toekomstige stedelijke structuur in het plangebied zijn beschreven m de Structuurvisie 233. Hierin is een interne groenstructuur van lanen, parken en singels voorgesteld en een groen raamwerk rondom de bouwlocatie. De Landscheidingszone vormt hierbij een belangrijke schakel tussen het interne groene netwerk en het enterne netwerk van Berkelse Boog, Rottewig en Bentwoud. Voor verbetering van de waterkwaliteit bestaan voornemens waarbij het oppervlak aan water wordt vergroot en het toekomstige woon- en werkgebied een waterrijk karakter knjgt. In Bergschenhoek zal de structuur worden gekenmerkt door scherp gesneden watergangen en lanen die formeel ten opïichte van elkaar zijn gerangschikt volgens de oorspronkelijke structuur van de droogmakerij. In Berkel en Rodenrijs moet een stelsel van linten, singels, groene randen en lanen, dat voortkomt uit hei oorspronkelijk landschap, een ruimtelijke samenhang tussen de verschi! lende wijken garanderen. Bij het ontwerpen van de singels is veel aandacht aanwezig voor natuurvriendelijke oevers.

Naiuurbeleidiplan [im. 1990). Hei rjaiuurbeleidiplar\ is bepalend geweest voor hel ruimtelijk natuurbeleid zoals dat beschreven slaat in de Vierde Nota over de Rusmieiijke Ordening Extra (VROM, 1990). Centraal hierbij slaat de Landelijke Ecologische Hoofdstructuur beslaande uit: kerngebieden, natuurontwikkelingsgebieden en verbindingszones.

2.3 Beleid Kerrtgebieden 2.3.1 Rijksbeleid De basis voor het nationale natuurbeleid heeft vorm gekregen in de Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening (VROM, 19881 en het

14~ifï

S l r M i l u u r p l a f i HotttÖimfH

M

Aan de westkant van het plangebied bevindt zich een kerngebied van de Landelijke Ecologische Hoofdstructuur (afbeelding 5: Globale ligging Ecologische Hoofdstructuur).

Hei kerngebied beslaat Ackerdijksche Polder,

2.3.2 Provinciaal beleid

Polder Oude Leede, Polder Schieveen en Zuidpolder van Delfgauw, Het nationale beleid

Provinciale

is hier gericht op het versterken van de natuur-

Het provinciale beleid Is vastgelegd In het

waarden door:

Beleidsplan

• de aanleg van laag veen moerassen, voedselrlj-

Het plan is een uitwerking van het nationale

ke moerassen en bossen;

Ecologische

Natuur

Hoofdstructuur

en Landschap,

1991.

Natuurbeleidsplan en is toetsingskader bij het

• het handhaven van de weidevogelsiand;

beoordelen van plannen van gemeenten en

• het waterbeheer uit te werken ten qunste v a n

andere overheden. Aan dit plan is een kaart toe-

de actuele en potentile natuurwaarden.

gevoegd die een geïntegreerd beeld geeft van de gewenste Provinciale Ecologische

Verbindingszones

Hoofdstructuur en de Randstadgroenstructuur.

De toekomstige Berkelse Boog is een verbin-

Hierop z i j n op abstracte wijze Midden Delfland,

dingszone die nog ontwikkeld moet w o r d e n ,

de Berkelse Boog en de Landscheidingszone als

(verbindingszone I) In de Ecologische

v e r b i n d i n g e n in polderlandschap, plassen, moe-

Hoofdstructuur. Deze zone v e r b i n d t het toe-

rassen en veenweide afgebeeld. De Rottewig

komstige Bos Balij en de veengebieden b i j

Slaat aangegeven als bos/groenzone In polder-

Leidschendam m e t Midden Delfland.

landschap.

In het Structuurschema

Croene Ruimte {LNV.

De Provinciale Ecologische Hoofdstructuur Is

1993) w o r d e n ruimtelijke verbindingen die van

een centraal uitgangspunt in het beleidsplan, In

belang zijn voor natuur en recreatie aangege-

deze h o o f d s t r u c t u u r zijn de twee verbindings-

ven. Hiermee worden de hoofdlijnen aangege-

zones o p g e n o m e n , die In het rijksbeleid zijn

ven van een samenhangende groenstructuur

aangegeven. Het doel van deze verbindingszo-

met een duurzaam karakter. V o o r het studiege-

nes is het actief creëren van verbreidingsmoge-

bied betreft het een verbinding langs de toe-

lijkheden voor planten en diersoorten en het

komstige Berkelse Boog (verbindingszone I ) en

tegengaan van versnippering.

een verbinding tussen Midden Delfland en h e l Rottemerengebied (vetbindingszone 2,

Algemeen natuurbeleid

Figuur 2.4: Globale ligging Ecologische

Voor het studiegebied zijn de volgende algeme-

Hoofdstructuur).

ne beleidsdoelstellingen van belang; 1. Nat grasland:

nfiÊar2.4!aofkl

t Ecdotlschi Haofdstruauur

• minimaal handhaven van de populaties g r u t t o , k i e v i t en scholekster. Van de meer kritische soorten (onder meer kemphaan en watersnip) Is de populatie onder een aanvaardbaar minim u m gekomen en moet versterkt w o r d e n ; • optimaliseren van de ecologische kwaliteit van slootecosystemen door verbetering van waterkwaliteit en beheer gericht op natuurwaarden; • weren v a n stedelijke o n t w i k k e l i n g ; • tegengaan van versnippering; • terughoudendheid betrachten bjj de aanplant van opgaande beplantingen.

2. A k k e r s : • v e r g r o t e n van dekkingsmogelijkheden voor kleine zoogdieren; • b e h o u d e n v a n bijzondere slootecosystemen in de graslandgebieden; • o m v o r m e n t o l bosecosyitemen. 3. Bebouwing: • geen verdere uitbreiding kassengebled; t e r u g d r i n g e n verspreidliggende kassengebieden;

15

figuur 2.5: Rtlalleitoiagebltittn

• plaats bieden aan de v o o r het stedelijk gebied specifieke soorten en ecosysiemen (holenbroeders als g i e r i w a l u w en gekraagde roodstaart, vleermuizen en zangvogels In stedelijk groen); • groene corridors als verbindingen met het landelijk gebied o n t w i k k e l e n .

Relatlenotagebleden Een deel van het provinciale beleid heeft al v o r m gekregen. Net buiten het plangebied zijn beheers en reservaatsgebieden aangewezen op basis van de Regeling sten (LW.

beheersovereenkom-

1993). (De beleidsnotitie die ten

grondslag ligt aan deze regeling is de ^ o r a betreffende

de relatie

tussen landbouw

natuur- en landschapsbehoud,

en

kortweg de

Relatienota (LV, I 975).) In beheersgebieden

§^<

kurinen landbouwers op basis van vrijwilligheid een beheersovereenkomst afsluiten. De landbouwers krijgen een vergoeding als ze

Natuurontwikkelingsgebied

de bedrijfsvoering afstemmen op natuur- en landschapswaarden. Gebieden die zijn aange-

Reservaatsgebied

wezen als reservaatsgebied w o r d e n op den duur aangekocht ten behoeve van een natuur-

^ ^ n

beschermende organisatie. >n Polder Oude Leede is 93 hectare aangewe-

Ecologische veitinding

zen als beheersgebied. In de Zuidpolder van Delfgauw is 103 hectare aangewezen als reservaatsgebied en in Ackerdijksche Polder 130 (Provincie Zuid-Holland I . 1994),

Ecologische verbindingen die zijn gepland,

In Polder Oude Leede Is ruimte gereserveerd

z i j n : 1, de Berkelse Boog tussen Pijnacker en

volgens de procedure van de Regeling beheers-

Berkel en Rodenrijs en 2. de zone tussen

overeenkomsten voor n a t u u r o n t w i k k e l i n g .

Midden Delfland en de Rottewig. Deze z i j n van

Dit gebied v o r m t een onderdeel van een pro-

belang in het rijks- en het provinciaal beleid.

vinciale ecologische verbindingszone tussen

Het studiegebied kent verschillende plannen

Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek

w a a r i n accenten zijn aangegeven v o o r t o e k o m -

(Figuur 2.S: Relallenotagebieden).

stige o n t w i k k e l i n g e n . In h e l westelijk deel ligt het accent op de o n t w i k k e l i n g van nat grasland en moeras en In het oostlijk deel op b o s / p a r k .

2.4

In het oostelijk deel v e r d w i j n t dus de open

Conclusies

r u i m t e en het areaal akker w o r d t kleiner. In het V o o r het studiegebied bestaan plannen v o o r de o n t w i k k e l i n g van w o n i n g b o u w en bedrijfslocaties waarbij de druk op bestaande ecologisch waardevolle groengebieden toeneemt. De aanleg van nieuwe infrastructuur versterkt de versnippering van h e l landschap. Woningbouw en

noordelijk deel van h e l studiegebied neemt het areaal b e b o u w i n g in de v o r m van kassen toe. Door d i t kassengebied z i j n ecologische verbind i n g e n aangegeven die de Rottewig verbinden met de Berkelse Boog en de Landscheiding. Deze v o r m e n een onderdeel van het Groene Raamwerk rond Berkel en Rodenrijs.

de aanleg van bossen leidt er toe dal hel open landschap v e r d w i j n t . In het plangebied zal het areaal akker en nat Het natuurbeleid is gericht o p het behoud en

grasland verdwijnen en plaatsmaken voor

de ontwikkeling van bestaande naiuurwaar-

b e b o u w i n g . In het plan v o o r Noordrand II en III

deri, In de directe omgeving van het plange

w o r d t de realisatie van stadsnatuur voorge-

bied betreft hel m e i name de Ackerdijksche

steld. De leefgebieden, water, moeras en

Polder en Polder Oude Leede. Ecologische ver-

b o s / p a r k worden hiervoor o n t w i k k e l d .

bindingen moeten de versnippering tegengaan.

16

Beheersgebied

. • I » • • . . . l n i i J •! «• lil

Bestaande situatie

3.1 Algemeen

3.2 Abiotlsche aspecten

Bij de abloiische omstandigheden is gelet o p

3.2.1

de voedselnjkdom (meststoffen als stikstof en

De b o d e m o p b o u w en de ontstaanswijze van

Bod«m

fosfaat) en de vochtigheid van de ondergrond.

het studiegebied laten zich uitleggen met

Deze zijn in hoofdzaak bepalend voor de plan-

behulp van de drie belangrijkste terreinvormen

tensoorten die verschijnen. Vooral een hoge

(Figuur 3 , 1 ; Natuurlijke oorsprong). De oudste

voedselrijkdom is in Nederland vaak een oor-

terrelnvorm is de veenvlakte. Deze Is van orga-

zaak van het ontbreken van karakteristieke

nische oorsprong en ontstaan uit riet of bos

planten. Speciaal is gelet op bodems en ter-

dat in het Subboreaal groeide (ongeveer 2 1 0 0

reinvormen waar zeldzame plantensoorten

V. Chr,), De tweede terrelnvorm is de bedijkte

kunnen v o o r k o m e n . De planten die voorkomen

getijden- en afzettingsvlakte. Deze is ontstaan

zijn voor een belangrijk deel bepalend voor de

in het Subatlanticum 1000 v, Chr,-1200 n. Chr.

dieren die verschijnen.

De zee spoelde delen van het veen weg en

Voor het beschrijven van de natuurwaarden

zette klei en zand at. De j o n g s t e terrelnvorm Is

van hel studiegebied zijn de kruidachtige

de d r o o g m a k e r i j die o n t s t o n d tussen de 16e

vegetaties, zoogdieren, vogels, amflbieen, rep-

en het begin van de 19e eeuw. In h e l grootste

tielen, vlinders en vissen bestudeerd jbijiage A:

deel van het studiegebied werd het resterende

Gebruikte literatuur en materiaal). De bestu-

veen afgegraven ten behoeve v a n de brand-

deerde planten- en diergroepen zijn indicato-

s t o f v o o r z i e n i n g . Hierdoor ontstonden nieren

ren voor het v o o r k o m e n van niel-bestudeerde

die later werden drooggemaakt. De bodem van

groepen als geleedpotigen, weekdieren, mos-

de d r o o g m a k e r i j bestaat uit een oude zee

sen, schimmels. Deze diersoorten geven een

kleiafzettlng van voor het Subboreaal en res-

indicatie van de voorkomende levensgemeen-

tanten van het veen, Zeeaf-zettingen, zoals

schappen, van de natuurwaarden en de kwets-

hier de Jonge en oude zeekleigronden, kennen

bare leefgebieden. Geconstateerd is dat de

een specifiek reliëf door de o n t w a t e r i n g .

bestaande informatie over de bestudeerde

Doordat het studiegebied voor landbouwkundi-

planten- en diergroepen voldoende gegevens

ge doeleinden w o r d t o n t w a t e r d , klinkt kiel en

oplevert om de effecten van de voorgenomen

veen In. Kreken en oeverwallen. die ontstaan

ingreep te beoordelen. Er doen z i c h geen leem-

d o o r de s t r o m i n g van de zee, zijn zandiger en

t e n in kennis voor.

k l i n k e n m i n d e r sterk in. Ze z i j n zichtbaar als een v e r h o g i n g in hel landschap, (Hieronder staan bij elke terrelnvorm de belangrijkste

figuur 3.1: Natuurlijke ooriprong (00 203, 1991)

b o d e m s o o r t e n vermeld en dan in het bijzonder zoals d i t v o o r het plangebied geldt. A, Veenvlakte (plaatselijk klei op veen) De veenvlakte bestaat uit voedselrljke veeng r o n d e n , kreekruggronden en k o m g r o n d e n (de g r o n d e n bulten de kreken en oeverwallen). waarvan de toplaag door u i t l o g i n g meestal kalkloos is. Weide- (met een kletdek en eerdlaag) en koopveengronden (met een klelige moerige eerdlaag) overheersen. De grondwaterstand kan vrij stabiel z i j n , ongeveer SO cm onder maaiveld, o f sterk wisselend van 120 cm beneden maaiveld tot aan het maaiveld. De oude veenvlakten komen In het plangebied nog v o o r langs de Y"^- -1 KfMfcnjoflan v\ wwnmnn \^

I ^laawi» gtttna «1 Btvhpogd» )iwidw

oude bebouwingslinten die als o n t g i n n i n g s basis van het gebied g o l d e n . Deze g r o n d e n Zijn nu v o o r het grootste deel b e b o u w d en

I t ' • < ! • • ' • • • • âX MIR-4««lili4lt t a t U i l a

17

behoren daarmee - volgens de § 1.4 geko-

Figuur 3.2: Vegttatlikuntllg Imereaante badtms

zen terminolgle - t o t het leefgebied bebou-

_ _

w i n g . Bulten het plangebied v i n d i men deze

-,)»« ^ V . . „

terrelnvorm b i j de Ackerdijksche Plassen, In Zuldpolder van Oeifgauw en Oude Polder van PIJnacker,

B. Bedijkte getijden- en afzettingsvlakten (Jonge zeeklei) Deze bestaan uit zeeklelgror)den en moerlge g r o n d e n . De kreekruggronden bestaan uit leekeerdgronden die kalkloos z i j n . Deze lerretnvorm komt plaatselijk voor in Polder Oudeland en Oude Polder van Pijnacker en k e n m e r k t zich door het reliëf, bijvoorbeeld bij het kleiplateau. Hier Is voornamelijk het leefgebied nat grasland aanwezig.

.-ri'ï-^.mi

C. Droogmakerij (oude zeeklei) De d r o o g m a k e r i j ligt duidelijk lager dan de overige terrein v o r m e n . Ze bestaat u i l een

Klal DD v**nbo
mozaïek van restveen-, k o m - , kreekrug en kreekbeddingsgronden. Kreekbedding en kreekrugsronden bestaan voornamelijk uit leek- en woudeerdgronden (dit zijn kleieerd-

3.2.2

g r o n d e n met een duidelijke waterinvloed o p

In het grootste deel v a n het studiegebied kwelt

een gerijpte ondergrond met respectievelijk

g r o n d w a t e r op met uitzondering van de

een dunne en een malig d i k k e eerdlaag).

Zuldpolder van Delfgauw. Dit Is een Inzijgge-

Grondwater

Deze zijn kalkloos en hebben een kaikrijke

bied door de w a t e r w i n n i n g door Cist-Brocades

o n d e r g r o n d . De k o m g r o n d e n bestaan uit

te Delft.

kalkloze zware klei o f zavel en restveeng r o n d e n worden g e v o r m d d o o r v e n i g e klei

Het kwelwater heeft hogere concentraties nut-

o f klelig veen. De d r o o g m a k e r i j v o r m t het

riënten dan het oppervlaktewater en kan als

g r o o t s t e deel van het plan- en studiegebied

vervullingsbron w o r d e n beschouwd. Het kwel-

en beval voornamelijk de leefgebieden nat

water In bet plangebied kent geen hoog chlori-

grasland en akker.

degehalte zodat brak water niet v o o r k o m t (C. Berger, 1996), T e n w e s t e n v a n het plange-

De b o d e m k u n d i g e waarde die het studiegebied

bied (omgeving Polder Schieveen) heeft het

voor verschillende vegetatie typen bezit w o r d t

grondwater plaatselijk een hoog chloridegehal-

g e v o r m d door de afwisseling tussen verschil-

te (Natuurbeschermingsraad, 1990).

lende bodemsoorten op relatief kleine afstand. Met name klei-op-veenbodems zijn waardevol

Het kwelwater komt In het plangebied niet

(Provincie Zuid-Holland, 1993). Deze bodems

overal aan de oppervlakte. Van kwel is voorna-

komen ir) het plangebied nauwelijks voor, ech-

melijk sprake op lager gelegen g r o n d e n en In

ter w e l in de directe o m g e v i n g hiervan. In het

sloten. Plaatselijk kan o p hoger gelegen gron-

plangebied bevindt zich plaatselijk kaneklei i n

den sprake zijn van i n z i j g i n g . Dit Is het geval

de o n d e r g r o n d . Katteklei bestaat uit ongerijpte

op het kleiplateau In Polder Oudeland. Dit pla-

klei met een slechte bodemstructuur d o o i het

teau w o r d t alleen g e v o e d door oppervlaktewa-

ontbreken van kalk. Hierop z o u zich een speci-

ter en regenwater,

fieke zuurminnende vegetatie kunnen o n t w i k kelen (Figuur 3.2: Vege talie k u n d i g interessante

3.2.3 Oppervlakte water

bodems).

Het studiegebied heeft over het hele jaar gezien een wateroverschot. In de zomermaanden treedt verdroging o p en w o r d t water ingelaten voor doorspoeling tegen verzilting en peilhandhaving. Water w o r d l o n t t r o k k e n aan het Brielse Meer. In h e t zuidelijk deel v a n

18

ftpBIIIEBf pISH I l « « r 4 '

• n-^tffiiodi* tr*l*|it

Polder Oude Leede bevindt zich de

halte beoordeeld als zeer slecht (klasse zes).

Bergboezem. De Bergboezem w o r d t In tijden

Dit Is de slechtste klasse. Op basis van hel fos-

van grote wateroverlast geinundeerd.

faatgehalte valt het oppervlaktewater in klasse

De laatste keer d a l d i t gebeurde was In 1987.

slecht (klasse vijf), w a t Iets positiever Is. Het

De kwantiteit van het water w o r d t beheerd

drie a vier hoger dan de gewenste kwaliteit.

door twee waterschappen:

Het chloridegehalte voldoet aan de n o r m .

de Hoogheemraadschappen van Delfland en

De kwaliteit van de enige in het plangebied

stikstof en het fosfaatgehalte zijn een factor

Sthieland. De polders ten westen van de

onderzochte waterbodems is klasse twee, licht

Landscheiding behoren bIJ het

v e r o n t r e i n i g d . In enkele watergangen ten oos-

Hoogheemraadschap van Delfland. De boezem-

l e n van de Landscheiding is klasse drie, matig

sloten vanwaaruii waier het plangebied w o r d t

verontreinigd aangetroffen. De klasse-indeling

ingelaten dan wel uitgeslagen, zijn, aan de

die gehanteerd w o r d t bij de beoordeling van

westzijde van het plangebied:

waterbodems, loopt van nul (schoon) tot vier

de Klapwijksevaart. de Bovenvaan en de

(sterk verontreinigd) (C. Berger, 1996).

Rodenrijsche Vaart. Dit water w o r d t uitgeslagen richting Delfise Schie, De polders ten oos ten van de Landscheiding behoren bij het

3.3 Flora

Hoogheemraadschap van Schleland, Het betreft Schiebroeksche Polder, Boterdorpsche Polder

Nat

en Oosteindsche Polder, Zij wateren in oostetij'

In het studiegebied zijn waardevolle opnamen

ke richting af. Een groot gemaal ten l u i d e n van

gemaakt in de Ackerdijksche Polder. Daarnaast

grasland

de BleiswIJkse Zoom slaat het polderwaier uit

komen verspreid over het hele gras land gebied

In de Rotte. Het i n l a a i w a l e i is a f k o m s t i g u i t de

waardevolle opnamen voor {OD20S, 1991).

Rotte.

In het OD205-rapport w o r d t niet vermeld wat deze waarden precies inhouden. Buiten het

De waterpeilen In het plangebied z i j n z o inge-

plangebied zijn kleine eenheden typen gras-

steld dat In de polders ten westen van de

land aangetroffen (Heidemij, 1989):

Landscheiding de grondwatertrappen il en III

kreekruggen: veldgersttype en het gewone

overheersen. Dit wil zeggen dal de gemiddelde

struisgras- kamgrastype;

hoogste grondwaterstand tot aan het maaiveld

k o m g r o n d e n : gewoon struisgras-kamgrastype:

kan komen en de gemiddelde laagste zich tus-

veengronden: gewoon struisgras-kamgrastype;

sen 0,5 en 1,2 meter beneden maaiveld

natte graslanden: mannagrastype o f het

bevindt. De polders ten oosten van de

g e k n i k t e vossenstaartiype.

Landscheiding zijn droger. Hier overheersen de grondwatertrappen V en VI. De gemiddelde

De gemiddelde natuurwaarde van de graslan-

hoogste grondwaterstand Is kleiner dan 0,4

den in het plangebied heeft In de periode

meier beneden maaiveld en de gemiddelde

1983-1991 een geringe t o t matig hoge natuur-

laagste bevindt zich dieper dan 1,2 meter

waarde (Bijlage A: Verantwoording gebruikte

beneden maaiveld (Stiboka, 1972).

literatuur en materiaal). Vermoedelijk bestaat ze in hoofdzaak uit Engels-raaigras- en beemd-

In de polders w o r d t een 'tegennatuurlijk' peil gehandhaafd, namelijk een lager peil in de w m ter dan in de zomer. Het verschil bedraagt O.I tot 0,2 meter. Dit heeft met het landbouwkundige gebruik van het gebied te maken. Het lage peil 's winters is nodig om het land voldoende droog te houden. Het hoge peil 's zomers is nodig om de gewassen van voldoende vocht te

grasweiden. De graslanden zijn sterk beweid en zwaar bemest. De gemiddelde waarde is lager dan die in d e periode 1976-1983. In het plangebied is o p Intensief g e b r u i k t e gronden het Engels-raaigrastype en Engels-raaigras/ r u w - b e e m d g r a s t y p e aangetroffen. Het zijn alleen deze intensief gebruikte l y p e n grasland die in I9SS in het plangebied w e r d e n aangetroffen (Heidemij, 1989).

voorzien. Bijna alle planten in Nederland zijn Ingesteld op het tegenovergestelde, namelijk een hoog waterpeil in de winter en een laag

Akker

waterpeil in de zomer.

In het akkerbouwgebied komen verspreid graslanden voor. Voor de natuurwaarde van gras-

De kwaMtelt van het oppervlaktewater in het

landen w o r d t verwezen naar de voorgaande

plangebied w o r d t op basis van h e l stikstofge-

alinea.

laürtlaa

••**<«'&•«

19

De gemiddelde natuurwaarde van de akkers en ruderale terreinen (op deze gebieden Itomen pioniervegetaties voor) heeft in h e i plangebied in de periode 1983-1991 een matig hoge r\3tuurwaarde (Provincie Zuid-Holland, 1993). Dii is ongeveer even hoog ats de gemiddelde waarde in de periode 1976-1983, Van deze vegetaties zijn echter maar enkele opnamen gemaakt.

Figuur 3.3: Naruurwaarde motraivegetWts (Prnvlnor ûiaHollona, 1993)

PQDDQr D i i ^ a n Q naoA •DQDDBDDQA RBSE DB U

In het studiegebied komen In de bermen langs wegen, langs de Hofpleinlijn en o p de dijk langs de Rotte plaatselijk vegetaties met een hoge

•D W

'••D/S

natuurwaarde voor. Deze natuurwaarden worden bepaald door de aanwezigheid van een enigszins schrale bodem en door het maalbeheer (OD 20S. 1991).

De gemiddelde natuurwaarde van w e g b e r m e n ,

Moeras

dijken en kades in het plangebied is in de perio-

In hei siudlegebied w o r d e n de meest waarde-

de 1983-1991 gering tot matig hoog (Provincie

volle moerasvegetacies aangetroffen in de veen-

Zuid-Holland. 1993). Dit is lager dan de g e m i d -

gebieden rond Pijnacker en langs de Rotte

delde waarde in de periode 1976 1983,

(Figuur 3,3: Natuurwaarde moeras vegetaties). In het herinrichtingsgebied Oude Leede zijn in

De vegetaties in de bermen in het plangebied

de oevers de volgende verschillende typen

bestaan voornamelijk uit soorten van de zwaar

vegetaties aangetroffen:

bemeste Engelsraaigras/beemdgrasweide m e i

• intensief: Engels raaigras, kweek- en ruw-

enkele soorten van hooilanden u i l hel glansha-

beemdgras;

ver-verbond ti.J Den Held, 1989). Hei betreft

• extensief: gestreepte w i t b o l , ntoeraswalstro,

algemeen voorkomende planten als gewone

moe ras rol klaver, waternavel en echte koe-

berenklauw, scherpe boterbloem en v e l d z u r i n g .

koeksbloem (Naiuurbeschermingsraad, 1990).

Bos/Pork De grote bosgebieden vallen alle buiten het

De gemiddelde natuurwaarde van de oever-,

plangebied. Deze zijn aangelegd en b e i i t t e n

greppel- en moerasvegetaties In het plangebied

geen natuurlijke bosstructuur. Min of meer

in de periode 1 9 8 3 1 9 9 1 is m a i i g hoog

natuurlijke vegeialietypen w o r d e n alleen aange

(Provincie Zuid-Holland, 1993). Dit is lager dan

troffen in de kruidlaag. Het merendeel van de

de gemiddelde waarde in de periode 1976-

vegetaties beirefi relatief j o n g e bossen (Park

1983, Soorten als h o l p i j p , beekpunge en sterre-

Zestienhoven, Lage en Hoge Bergse Bos), Deze

kroos zorgen plaatselijk in het plangebied voor

zijn grotendeets aangelegd op een voedselrijke,

hogere natuurwaarden. Enkele opnamen zijn

geroerde g r o n d . De ondergroei is weinig divers en bestaat voornamelijk uit ruigiekruiden met een plaatselijke dominantie van brandnetel. De oudere parken (De Tempel, Schiebroeksepark) hebben een dichte, gesloten boomlaag waardoor een ondergroei door de geringe lichiinval In grote delen ontbreekt. Langs de randen van de boomopstanden bestaat de begroeiing overwegend uit rulgtekruiden als brandnetel, ridderzuring en kweek.

gemaakt van vegetaties met een hoge natuurwaarde. De meest waardevolle moerasvegeiaties zijn aangetroffen in Polder Oudeland waar w a t e r m u u r is gevonden en nabij de Landscheiding waar t w e e r i j i g e zegge is gevon d e n . De vegetatiekartering die is uitgevoerd ten behoeve van herinrichting Oude Leede (Heidemij, I 989) onderscheidt in Polder Oudeland wel verschillende oevers die indicatief zijn v o o r extensief g e b r u i k . Dit zijn oevers m e t gestreepte w i t b o l en moeras rol klaver.

De gemiddelde natuurwaarde van de bosachti-

Het ontbreken van goed o n t w i k k e l d e oeverve-

ge vegetaties die in het plangebied zijn onder-

getaties kan volgens d i t onderzoek mogelijker-

zocht is in de periode 1983-1991 matig h o o g

wijs worden geweten aan de sterk wisselende

(Provincie Zuid-Holland, 1993). Geen gegevens

grondwaterstand.

zijn bekend u i l de periode 1976-1983.

20

Laganda gtmiililtiat

w«er4t ptr km!

matig hoog

I

I

mïilg hoog tot hoog

/ \

hoog tol ï « r hoog

V

ie«r hoog

Figuur } - * : ftaiuumiiariit walervtgttmlts iPrnvmnr tu'd HBlIanil, 1993) L*o*nd> gtmiaOtklt watirit ptr km2

öonnnnnn

Noordpolder langs de Landscheiding Is smalle waterweegbree aangetrofferi. Deze s o o r t Is een indicator voor relatief schoon water, In het akkerbouwgebied ten westen van de Landscheiding komen alleen langs de noord-

\ /

D DÜDDi. ID

gering

rand van Rotterdam waardevolle watervegetaties v o o r (Figuur 3.4: Natuurwaarde watecvegetatles).

I

I

/ \

I

I

maiifl hoog

mirtg hoog for hoog

D DDnaX X ö G DDAüüü

laDaoDDaa

hoog toi I M ' hoog

De natuurwaarde van de watervegetaties in het plangebied in de periode I 9 B 3 - 1 9 9 I is gering tot hoog (Provincie Zuid-Holland, 1993). De waarde is ongeveer even hoog als het gemiddelde in de periode 1976-1983. Locaties met hogere natuurwaarden dan g e m i d d e l d zijn met name aangetroffen aan de westkant van Berkel en Rodenrijs (Figuur 3.5: Vindplaatsen waardevolle vegetaties).

Figuui i 5- VmapiaatStn waardévoUt

vtgttatiti

Het kleiplateau in Polder Oudeland is o o k na 1985 aangeduid als gebied met waardevolle watervegetalles (Naiuurbeschermingsraad, 1990), De watervegelaties komen v o o r in beschutte, ondiepe, vaak doodlopende slootjes. Hier groeien soorten als watergentiaan, kikkerbeet, rode waierereprijs, kleine egelskop en z w a n e b l o e m . Eén van de oorzaken van de plaatselijk hogere natuurwaarde is de geïsoleerde ligging van oppervlaktewateren. Een boezem als de Bovenvaart heeft een geringe natuurwaarde. OD205 v o n d een tendens dat hel water dat niel direct In contact staat met het boezemwater een betere k w a l i t e i t heeft (OD205, 1991),

Echte brakwatervegetatles ontbreken in h e l plangebied. Alhoewel er indicatoren v o o r brak fhtripncF^lirio ouda l*w»)

water v o o r k o m e n (Indicaties zijn een hoge bedekking van draadwier waarbij vaak tenger-

^^^^N:^

B H t u d H n l d H l van Pwl pkang*IMd llwinrtchting Ouda Laadaj

f o n t e i n k r u i d v o o r k o m t en soms schedefonteinkruid), zijn de aanwijzingen hiervoor zeer

D

zwak o m d a t in de directe omgeving zoetwaterindicatoren, bijvoorbeeld kleine egelskop. zijn noluunvurtf* > *ti

*

WlttrvagraiH n « u u r w u r d * > 41

aangetroffen,

Katieklei kent op enkele plaatsen soorten (waterplanten van h e l Oeverkruidverbond,

Wentr

J. den Held, I 989) die v o o r hun v o o r k o m e n in

\n het studiegebied komen n e l b u l t e n het plan-

Zuid-Holland aan deze g r o n d s o o r t g e b o n d e n

gebied waiervegetatles voor met zeer hoge

z i j n . In het onderzoek van de provincie Zuid-

natuurwaarden. Zo is ten noorden van het Lage

Holland zijn in hel studiegebied geen indicato-

Bergse Bos kransvederkruid en haarfonlein-

ren v o o r kaneklei aangetroffen.

k r u i d aangetroffen en ten zuiden van Pijnacker zwarte zegge en kleine d u i z e n d k n o o p , hetgeen d u i d t o p minder voedselrijke situaties. In

rplan « • • • r i r a i i f l II ,

21

3.4

Fauna

3.4.1 Vogels Nat

Figuur 3.6: Wtldevogeh In fici plangiblid (CNHF. 1988)

grasland

In het studiegebied zijn verreweg de hoogste weldevogeldichtheden aanwezig in Polder Schieveen en Polder Oude Leede. Deze polders zijn met name van beiang als broedgebied v o o r g r u t t o en lureluur. Deze polders w o r d e n gekwalificeerd volgens de NWCpuntenwaardering [zie bijlage A) als zeer rijk en de waardeklasse is zeer hoog (Natuurbeschermingsraad. 1990), Dit Is de hoogst mogelijke waardering. Pleisterende wintervogels in deze polders z i j n : kolganzen, smienten, goudplevieren, s i o r m m e e u w e n , k o k m e e u w e n , kieviten en kleine zwanen. Uit Polder Oude Leede zijn echter al kritische weidevogelsoorten verdwenen o f sterk in aantal achteruitgegaan, onder meer zomertaling en g r u t t o (Natuurbeschermingsraad. 1990).

De kolganzen, kleine zwanen en smienten ï i a a n op de blauwe lijst van bedreigde vogel-

Leefgebied voor weidevogels

soorten. Hei betreft hier soorten waar Nederland een Internationale verantwoordelijkheid v o o r heeft o m d a t minstens 2S% van de Oos(-Atlantlsche trekweg-populatie In Nederland v o o r k o m t (E, Osieck, 1994).

De waardevolle soorten die in het plangebied v o o r k o m e n in het leefgebied nat grasland z i j n g r u t t o en tureluur. De klasse waarin dit weidegebied volgens de NWC-weidevogelnorm valt is vrij rijk en de klassewaarde is matig hoog (Figuur 3,6: Weidevogels in het plangebied}. De slobeend in lage dichtheden aangetroffen aan de westzijde van de Landscheiding (D. Visser 1989). V o o r 1980 kwam is de slobeend niet aangetroffen in de akkerbouwgebieden aan de oostzijde van de Landscheiding. Het v o o r k o m e n van deze vogel Is indicatief v o o r kruidenrijke moeraszones langs sloten in nat grasland.

Akker De algemene soorten In het studiegebied z i j n onder meer: kievit, veldleeuwerik en graspieper, In combinatie met p a r k / b o s , bijvoorbeeld bij erfbeplanling en bij windsingels z i j n algemeen voorkomende soorten: putter, g r o e n l i n g , kneu, ringmus. ekster, houtduif en fazant. In de o m g e v i n g van het plangebied zijn enkele waardevolle vogelsoorten aangetroffen van het leefgebied akker die ook leven in Het Lage

Bergse Bos. Het betreft torenvalk, boomvalk, rietzanger, koekoek, steenuil en patrijs. Torenvalk en koekoek z i j n in 1985 en 1993 hier broedvogel (Rotta. 1995). In 1993 zijn van deze soorten enkele paartjes boomvalk en de rietzanger in Hei Lage Bergse Bos waargenom e n . De steenuil is een soort die in 1989-1993 in het Rottemerengebied is aangetroffen. Deze soort heeft v e r m o e d e l i j k delen van het plangebied als t e r r i t o r i u m .

De patrijs is gebonden aan het leefgebied akker. Vermoedelijk broedt zij soms in het plangebied. Voor 1980 zijn er 0.5 t o t 0,9 paartjes per vierkante kilometer aangetroffen in de Boterdorpsche en Oosteindsche Polder
De patrijs is gebonden aan kleinschalige landschappen die niet te nat zijn. Ze hebben naast open ruimte overhoekjes en ruigtekruiden nodig. Dit leefgebied is in de Boterdorpsche Polder aanwezig. Ze w o r d e n bedreigd door schaalvergroting en bestrijdingsmiddelen.

22

M.

Figuur 3.7: IMicatli gotilt 16

17

iooga'trgtbl€^n

3.4.2

Zoogdieren

18 K

C!

KllomMamiian van mamit vondvlan lijn ga-nald. (1HD-IM0) Plino*MHl

11 UUi blohnumnwr

Nat grasland/akker/maeras/park

en boi

Zoogdieren hebben minder d u i d e l i j k een voorkeur voor een bepaald leefgebied dan vogels. Zij zijn vooral gebonden aan d e k k i n g op het maaiveldniveau. Bovendien z i j n ze mobiel. Veel zoogdieren kunnen in elk leefgebied voor komen zoals de bosspltsmuls en de m o l . Van sommige soorten is wel een lichte v o o r k e u r bekend a . Vuure. 1985): • nat grasland: veldmuis, haas: • akker: wezel, aardmuls:

De p a t r i j ï Is recent >n aantal achteruitgegaan (E.

• p a r k / b o s : egel, konijn, b o s m u i s :

Osieck. 1994) en is een aandachtssoon in het

• moeras: b u n ï i n g , hermelijn, woelrat, bruine

Natuurbtltiasplan

1990. De kans dat de toren-

walken bullen Het Lage Bergse Bos broeden is

rat, d w e r g m u i s : • b e b o u w i n g : huismuis.

groot. Hun activiteitengebied is v i j f t i g t o l twee honderd hectare (OD20S, 19SS), De torenvalk Is

In bijlage C: Zoogdieren per atlasblok. staat ver-

In 199S op verschillende ptaaisen In het plange-

meld welke soorten in het studiegebied zijn

bied waargenomen Imondellnge mededeling, C.

aangetroffen. Opvallend is de g r o t e hoeveelheid

Veerman, vogelaar. Vogelbescherming Zeist).

meldingen uit Midden Delfland en het

Torenvalken leven voornamelijk van muizen en

Rottemerengebied. Hier z i j n soorten als de bos-

insecten en Jagen in open lerrein. De koekoek

muis, hermelijn en wezel meermalen gemeld (E.

komt eveneens in lage dichtheden in het plange-

Bolsius. 1994). In het plangebied en langs de

bied voor. Deze vogel kan zelfs leven in de sTe

noordrand van Rotterdam is het aantal meldin-

delijke omgeving (mondelinge mededeling, C.

gen van zoogdieren duidelijk minder. Figuur

Veerman, vogelaar. Vogelbescherming Zeist).

3,7: Indicatie goede zoogdiergebleden. laat kllometercellen zien vanwaaruit meldingen van

Park/Bos In het plangebied zijn de algemeen voorkomende soorten als w i n l e r k o n l n g . koolmees, fitis, spotvogel, heggemus en zanglijster aangetrof-

zoogdieren zijn gedaan in de periode 19801990, Het betreft hier gebieden v o o r grondge b o n d e n zoogdieren, v l e e r m u i z e n z i j n buiten beschouwing gebleven.

fen. Bijzonder is de melding van ransuilen in een bosje aan de Anjerdreef in Berkel en

Z o onstaat een Indicatie v a n goede zoogdierge-

Rodenrijs, De uilen geven een indicatie van de

bleden; hoe meer meldingen, hoe meer zoogdie-

kwaliteiten van de omgeving als fourageerge-

ren. Dit betekent niet dat wanneer meldingen

bied v o o r roofvogels.

ontbreken, zoogdieren o f goede zoogdiergebleden niet kunnen v o o r k o m e n . Op de versprel-

Bebouwing

dingskaart die zo is ontstaan vallen twee gebie-

Hel zijn de algemeen voorkomende soorten die

den o p : Midden Delfland met Polder Schieveen

in het plangebied zijn aangetroffen. Het betreft

en Ackerdljksche plassen met h e i

soorten als: huiszwaluw, boerenzwaluw, gier-

Rotiemerengebied, De loop van de Rotte laat

zwaluw, merel, kauw, huismus, spreeuw.

zich van hel verspreidingskaartje lezen.

Moeras en water

Het bestaan van uitwisseling tussen Midden

De Polder Schieveen en de Ackerdljksche

Delfland en Rottemeren valt alleen indirect af ie

Plassen zijn van groot belang voor moeras- en

leiden. De polders tussen beide relatief natuur-

watervogels evenals het Rottemerengebied. Van

rijke gebieden is arm aan m e l d i n g e n , sterk ver-

de v o g e l s die gebonden zijn aan water en moe-

snipperd en doorsneden door w e g e n , bebou-

ras is vanuit h e l plangebied alleen melding

wlngsllnten en een spoorlijn. De meest algeme-

gemaakt van de algemeen v o o r k o m e n d e soor-

ne soorten, die in h e l gehele studiegebied voor-

ten als: knobbelzwaan, w i l d e eend, waterhoen

k o m e n , komen hier. Deze zijn het ongevoeligst

en meerkoet. Vogels die In rietkragen leven

v o o r versnippering en zij migreren hoogstwaar-

zoals rietgors en kleine karekiei z i j n niet aange-

schijnlijk van het ene naar h e l andere gebied.

troffen (Vogelwerkgroep Avifauna West-

Vermoedelijk verplaatsen zich o o k grotere mar-

Nederland 1981).

terachtigen als de b u n z i n g , die zich over afstan-

, •••r«r>ii«

;ir23

den van zeven kilometer kan verplaatsen,

Figuur 3.8: Maicalii

langs o f d o o r hec plangebied. Langs de noord-

16

gotdt

ampbitgibltdm

17

1B ^

rand van Rotterdam loopt een mogelijke route. Hier zijn egel, m o l . bosspitsmuis, bruine rat, weeel en b u n z i n g waargenomen (ODZOS,

O

1991),

1B

Uit de directe omgeving en utt het plangebied zijn meldingen van de volgende soorten gedaan: m o l , hermelijn, egel, w e z e l , bruine rat, huismuis, haas, k o n i j n , bosspitsmuis, b u n z i n g e n w o e l r a t ( E , Bolsius, 1994. OD205, 1991). Het meest bijzonder zijn de waarnemingen v a n de b u n z i n g , hermelijn en wezel. Deze zoogdieren zijn in de provincie Zuid-Holland kwetsbaar

Op de verspreidingskaan (Figuur 3.8: Indicatie

(Provincie Zuid-Holland, I 9 9 S } . H e r m e l i j n e n

goede amflbiegebieden) van amfibieen valt o p

w e i e l w o r d e n landelijk gezien zeldzamer

dat de belangrijke b r o n g e b i e d e n zich bevinden

(R. Bink, I 994). De overige soorten die in de

aan de noordkant van het plangebied in

buurt van h e l plangebied v o o r k o m e n zijn In de

Overbuurtsche Polder en aan de westkant in

provincie Zuid Holland algemeen l o t zeer alge-

Midden Delfland, Uitwisseling tussen deze

meen (Provincie Zuid-Holland, 1995).

gebieden vindt plaats via het plangebied en ten noorden van hel plangebied alwaar ook

In het plangebied is eenmaal een Nachusius'

meldingen van amfibieen z i j n gemaakt.

dwergvleermuis gemeld. De Nathusius' d w e r g vleermuis is een vrij algemene soort In

Van de vijftien soorten amfibieen die in ons

Nederland die m veel verschillende terreinen

land v o o r k o m e n zijn er d r i e o f vier in het plan-

jaagt. De nabijheid van bomen en holten Is

gebied waargenomen. Hel betreft de gewone

voor deze soort van belang (R. Lange, 1994),

pad, de bruine kikker, en één o f mogelijk twee

Van deze soort is het v o o r k o m e n van kraamko-

van de drie soorten groene kikkers.

lonies in de noordrand van Rotterdam vastgesteld met als belangrijkste kerngebied land-

De amfibieen die In het plangebied v o o r k o m e n

goed De Tempel, Vermoedelijk lopen vliegrou-

z i j n in de provincie Zuid-Hotland algemeen t o t

tes langs het plangebied (ODZOS, 1991),

zeer algemeen (Provincie Zuid-Holland, 199S). Ook landelijk gezien zijn ze niet bedreigd

3.4.3 Amfibleét) «n reptielen

O.M. Reitsma, 199?). Bedreigingen voor óeze amfibieen zijn in hoofdzaak versnippering van

Moeras en water

het landschap door de aanleg v a n wegen en

De amfibieen die in het studiegebied zijn aan-

het v e r d w i j n e n van oevervegetaties

getroffen, z i j n : bruine kikker, groene kikker, gewone pad, rugstreeppad en kleine watersalamander. Waar deze ongeveer zijn aangetroffen staat vermeld in bijlage D: Amfibieen, Reptielen z i j n in het studiegebied niet aangetroffen.

(M. Sparreboom, 1981). De amfibieen die in het plangebied zijn aangetroffen, zijn weinig kieskeurig betreffende hun leefmilieu. Voor de gewone pad en de groene kikker is een losse bodem structuur vereist. Een vereiste voor de bruine kikker is de aanwezigheid van landschapselementen (houtwallen, bosjes e.d,). Over de eisen die de amfibieen die

De groene kikker vertegenwoordigt een compleK van drie soorten die onder meer op g r o n d

In het plangebied leven aan h u n omgeving stellen kan m het algemeen w o r d e n gezegd dat ze

van hun afmetingen o n d e r s t h e i d e n w o r d e n :

een voorkeur hebben voor flauwe oevers,

grote groene kikker of meerkikker. middelste

matig voedselrijk (pad) tot voedselrijk (kikkers)

Hiervan komen vermoedelijk twee soorten

stilstaand en ondiep water met een hoge kruid-

voor. De grote groene kikker is het meest

laag op de o«ver O-U- Reitsma, 1992).

gemeld (E. Bolsius, 1994). De rugstreeppad is slechts een enkele maal waargenomen in de buurt v a n Rijksweg 13 IOD20S, 199 D e n atlas

3.4.4

Dagvlinders

blok 16, De bruine kikker is de meest algemene soort in het studiegebied.

Zie voor een uitgebreide beschrijving bijlage E: Analyse dagvlindergegevens.

24

Kmataa'Blsa ll*Brdraii« II a i III

KHomeurcallen van w » * n i l l v o n d i t a n zijn g t m a l d . (19BQ.1990) PLiiig«bl«d A t l i i bloknumnwr

Nat grasland,

akktr,

bos/park

en

bebou»/ing

voortbestaan van soorten in dat leefgebied.

De waargenomen vlinders In en rond het plan-

In slechte Jaren kunnen nieuwe individuen een

gebied zijn geen van alle algemeen voorko-

gebied occuperen. Uitwisselingsmogelijkheden

mende soorten. De argusvlinder behoort t o t de

kunnen bovendien de soortenrijkdom in een

l-soonen, dit Is een soort waarvoor Nederland

gebied verhogen. Gezien de huidige waarden

een iniernailonale v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d heeft.

In hel studiegebied zijn vooral de uitwlsse-

Deze soort Is in Nederland niet bedreigd. In

lingsmogelijkheden tussen het Rottemerenge-

het plangebied zijn veertien soorten dagvlin-

bled en Midden Delfland van belang. Deze heb-

ders waargenomen. Van deze waargenomen

ben de leefgebieden, bos/park, moeras, water

soorten zwerven er negen door hel studiege-

en In mindere mate akker met elkaar gemeen.

bied. Dit betekent dat ze goed in een d y n a m i -

Het Is de vraag of uitwisseling plaatsvindt in

sche omgeving (dit Is meestal tiet geval in s(e-

de huidige situatie, gezien de v e r s n i p p e r i n g .

delijk gebied) kunnen overleven. Vijf zijn redelijk mobiel en z i j n meer plaatsgebonden en dus

Nat

gevoeliger voor v e r s t o r i n g . Dit z i j n :

In Midden Delfland is akker en In het

grasland/akker

• zwartsprietdikkopje;

Roitemerengebied nat grasland matig ontwik-

• kleine vuurvlinder;

keld. Voor een beperkt aantal soorten van deze

• boomblauwlje;

leefgebieden zijn migratiemogelijkheden langs

• land kaartje:

het plangebied van belang. Dit z i j n voorname-

• argusvlinder.

lijk de grondgebonden dieren (zoogdieren en

Een aantal gebieden r o n d het plangebied, dit

amfibieen).

ztjn Het Hoge Bergse Bos, Rottemefen, het Ommoordse Veld en de Ackerdijksche Plassen,

Boi/Park

Is rijk aan dagvlinders. Hier kunnen ook het

Bosvogels overbruggen een afstand van maxi-

groot dikkopje, het hooibeestje en hel bruin

maal vijf kilometer (J. Gorter, 1990). Op g r o n d

zandoogje v o o r k o m e n . Deze vlinders zijn

hiervan w o r d t aangenomen dat uitwisseling

karakteristiek voor kruidenrijke graslanden en

tussen Het Lage Bergse Bos, het Krallngse Bos

bosranden.

en het Rottemerengebled kan plaatsvinden. Uitwisseling tussen Het Lage Bergse Bos en de

3.4.5

VIssan

moerasbossen van de Ackerdijksche Plassen of het landgoed De Tempel kan plaatsvinden via

In het studiegebied k o m e n voornamelijk niet-

Park Schiebroek en Park Zestienhoven.

bedreigde soorten v a a r . Alleen In het Rottemerengebied zijn in de periode 1971-1995

Bosranden en parkachtige milieus z i j n meer

bedreigde soorten aangetroffen. Het betreft:

d y n a m i s c h ; de vogels van deze b i o t o p e n ver-

riviergrondel, alver en rivlerdonderpad.

spreiden zich dan ook makkelijker. Vogels die

Deze soorten komen alle hoofdzakelijk in gro-

in deze milieus leven komen algemeen voor In

tere wateren voor. In de directe o m g e v i n g van

het studiegebied.

het plangebied zijn v i j f t i e n soorten aangetrof-

Enkele soorten zoogdieren die gebonden zijn

fen. De meeste hiervan zijn gebonden aan gro-

aan het leefgebied bos en park komen alge-

tere wateren en komen in het Rottemeren-

meen voor m hel studiegebied. Dil zijn konijn

gebied voor. In het plangebied kunnen snoek,

en egel. Uitwisseling tussen populaties van

blankvoorn, baars, zeelt en dnedoornige ste-

deze soorten vindt waarschijnlijk plaats.

kelbaars w o r d e n aangetroffen in de sloten. In de w a t grotere wateren kan ook rietvoorn,

Moeras/Water

zeelt, brasem, karper en kolblei worden aange-

Er is weinig bekend over het verbre ld Ing s ver-

troffen {H, de Nie, 1996).

mogen van soorten die aan moerasvegetaties water en velden gebonden z i j n . Waarschijnlijk

In voedselrijke wateren domineren vaak enkele

is het verbreidingsvermogen groter dan die

soorten. Naarmate de waterkwaliteit beier is

van bosvogels. De natuurlijke equivalenten van

en er meer onderwater- en oeverbegroeiing is,

deze gebieden zijn vaak dynamischer. Hierbij

w o r d t de soortensamensielling evenwichtiger.

valt te denken aan riviergebieden met overs-

3.4.6 Uitwisseling lussen populaties

d o o r begrazing en veenplassen die snel verlan-

t r o m i n g e n , vlaktes die open w o r d e n gehouden

den en vaak weer door w i n d en water opensUitwisseling tussen populaties van verschillen-

laan. In het algemeen kan w o r d e n gesteld dat

de leefgebieden kan v a n belang zijn voor het

de dieren die hier leven zich gemakkelijker

• « • r p l a n Hmmwifmi

II um l i l

25

aanpassen aan veranderende milieu-omsiandigheden en gemakkelijker een nieuw gebied occuperen.

3.5 3.S.I

Figuur 3.9: Naiuurwaarden In M

stutHtgtbltd

Conclusies Studiegebied

Nat grasland De hoogste natuurwaarden in het studiegebied hebben betrekking op de graslanden van Polder Schieveen, Polder Oude Leede en de Ackerdijksche Polder Ifiguur 3.9, naiuurwaar den in hel studiegebied). Oii zijn vogelgebteden meteen zeer hoge rutuurwaarde. waarin bovendien waardevolle waier- en moerasvegelalies voorkomen. Ten noorden van het plangebied en nabij Pijnacker zijn kleinere graslanden aanwezig die van belang zijn voor weidevogels.

P Akker Aan de oostiijde van het studiegebied zijn de meeste akkers aanwezig. Plaatselijk kunnen hier de waarden hoger zijn door de aanwezigheid van overhoekjes (marterachiigen, patrijs), doodlopende sloten (moeras- en watervegetaties) en nabijheid van bosgebieden (roofvogels, als boomvalk. lorenvalk en steenuil). In de polders ten noorden van het plangebied komen voornamelijk algemene soorten voor, doordal hel gebied is versnipperd door bebouwingslinten, wegen, en kassen,

Bos/Park Aan de oostzijde van het plangebied zijn de hoogste natuurwaarden aanwezig langs de Rotte. Ondanks de jonge leeftijd van Het Lage Bergse Bos en de bossen rond de Rottemeten vertegenwoordigen ze al een redelijke waarde voor bosvogels. De waarde van de bossen heeft een positieve uitstraling op de waarde van de omliggende velden. Ook hier, net als in het westelijk deel van het studiegebied liggen bosgebieden en moerasgebieden in eikaars directe omgeving. Belangrijke bosgebieden aan de westzijde van het plangebied zijn het landgoed De Tempel en de Ackerdijksche Plassen. Opvallend is dal de bosgebieden klem zijn len opzichte van de waarden die zij vertegenwoordigen.

Moeras/Water De belangrijke moeras en watergebieden aan de oostzijde van het plangebied zijn het Rottemerengebled, de Zevenhuizerplas en

26

Het Lage Bergse Bos. Aan de westzijde zijn de Ackerdijksche Plassen een belangrijk kerngebied. De poldersloten die voornamelijk waarden vertegenwoordigen voor wateren moerasvegetaties en watervogels van open ruimten, zijn aanwezig in hel weidegebied. Uitwlsielmg tussen populaties Het zijn de populaties van de algemene soorten van de leefgebieden akker, moeras en water waarvoor de uitwisselingsmogelijkheden door en langs het plangebied plaatsvinden. Van belang is in de huidige situatie vooral de uit wisseling tussen het Rottemerengebled en Midden Delfland, 3.5.2 Plangebied

Algemeen Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat de grote variatie in gronden bodemsoorten invloed heeft op de vegetatie. Hetzelfde geldt voor de aanwezigheid van katteklei. Waar schijnlijk ligt een oorzaak hiervan in het landbouwkundig gebruik waarbi] gestreefd wordt naar eenvormige groeiomsiandigheden waarbij gradmien worden weggevaagd. BIJ een meer op de natuur gericht beheer Is het waarschijnlijk wel mogelijk dat dergelijke overgangen m bodemsoonen in de vegetatie zichtbaar worden gemaakt. Brak watervegetaties komen niet voor.

tt^

Het cultuurland (nat grasland en akker) in het hele plangebied w o r d t als foerageergebled gebruikt doar de torenvalk, koekoek en uilen. Waarschijnlijk maken ook de marterachtlgen b u n z i n g , w e z e l en hermelijn gebruik v a n het plangebied. Het v o o r k o m e n van roofdieren is een indicatie voor de kwaliteit van de natuur. Ze hebben voldoende prooldieren, rust en een voldoende groot territorium nodig.

Nat

grasland

De weiden t e n westen v a n de Landscheiding zijn v r i j rijk aan weidevogels. Deze leven op graslanden met vegetaiiekundig gezien een geringe natuurwaarde. De graslanden bezitten matig hoge waarden voor weidevogels. Hier komen g r u t t o en tureluur en slobeend als broed vogel voor.

Akker De Soierdorpsche Polder heeft enige waarde door het v o o r k o m e n van de patrijs.

Water/Moeras De abiotlsche ondergrond kan l o r g e n voor hogere natuurwaarden van de vegetatie. Zo kent het kleiptateau in Polder Oudeland waiervegetaties met een hoge natuurwaarde die vooral aanwezig zijn in de perceel sloten. Plaatselijk zijn hier ook waardevolle moerasvegetaties aanwezig. De oorzaak hiervan zou kunnen liggen in het feit dat het kleiplateau een inzijggebied is. De negatieve Invloed van het voedselrljke kwelwater o p het oppervlaktewater is hier niet aanwezig. Ook is hel v o o r k o men van meer waardevolle vegetaties afhankelijk van het watersysteem. In geïsoleerd gelegen sloten w o r d t minder landbouwwater verzameld dan in hoofdafwateringssloten. Ten slotie w o r d t de matervegetatie beïnvloed door de Intensiteit van het bodemgebrulk van hel perceel naast de watergang. Vooral het afspoelen van mest en het beheer van de watergang v o r m e n hier belangrijke factoren.

27

4

Effectbeschrijving

4.1

Algemeen

Ztldzaamhtid

en bijzonderheMoor

de beoorde-

ling is het noodzakelijk een waarde toe te ken4.1.1

Uitgangssltuaiic

nen aan de natuur. In het beleid en vanuit belangenverenigingen zijn

Bij de toetsing van de effecten van de voorge-

soorten en vegetaties genoemd waar waarde

n o m e n activiteit w o r d t de huidige situatie

aan w o r d t gehecht. Hiervan k o m e n , zoals be-

(het Referencie Alternatief RA) als uitgangspunt

schreven In hoofdstuk 3, in het plangebied

genomen.

voor: • vogels uit bijlage B: Bijzondere vogels in het

De beschrijving v a n effecten v i n d t plaats aan de hand van de factoren die bepalen of soorten verschijnen, te weten:

studiegebied, en dan m e t name rode- lijstsoorten (grutto, tureluur en patrijs); • de in Zuid-Holland kwetsbare zoogdieren

• de oppervlal(te van h e l leefgebied: • de mate van Isolatie van h e l leefgebied; • de kwaliteit van het leefgebied. Des te groter de oppervlakte van een leefge-

b u n z i n g , hermelijn en wezel; • de vegetaties met hoge natuurwaarden, l.c.moeras- en watervegetaties. Voor het voortbestaan van de voornoernde

tiled, des te vollediger Is de levensgemeenschap

soorten z i j n de volgende leefgebieden essen-

aanwezig. De soorten moeten het leefgebied

tieel; (zie schema)

w e l kunnen beteiken. De kwaliteii van het leef gebied is vaak van essentieel belang voor de

Ecologische

aanwezigheid van s o o r t e n .

De voorgenomen bouwactiviteit w o r d t getoetst

Hoofdstructuur

aan het natuurbeleid. Aantastingen v a n kernVoor de varianten van de drie Infraslructuurllj-

gebieden en verbindingszones uit de landelijke

nen (HSL, ZoRo, N470-Zuid) zijn aparte criteria

en provinciale Ecologische Hoofdstructuur en

gehanteerd. Door hun lljnvorm hebben ie een

de provinciale Ecologische Hoofdstructuur stro-

specifieke invloed op hun o m g e v i n g .

ken niet met dit beleid. Voor aantastingen van de Ecologsche Hoofdstructuur bestaat een

4.1.2

compensatiebeginsel

Criteria

(Zie bijlage F: Compensatiebeginsel). De effecten van de activiteit w o r d e n getoetst: • op aanwezigheid van zeldzame en bijzondere planten en dieren;

Nieuwe leefgebieden De activiteit wordt beoordeeld o p mogelijk-

• aan het natuurbeleid en op mogelijkheden

heden v o o r natuurontwikkeling in het plange-

die worden gecreëerd voor het realiseren van

bied. Vooral de ruimte ten behoeve van natuur

nieuwe natuur;

is van belang bij het aangeven van potenties,

• op de wijze waarop leefgebieden in de toe-

In welke mate deze potenties w o r d e n benut hangt af v a n de inrichting van groengebieden

komst worden Ingericht.

en het te voeren beheer.

Uit het voorgaande kunnen de volgende zeven

Sctttme iHTgetXcd orginiiman

vogdi uli bijlage B: grutto, tureluur, tonnvilk, ptirUt

kwetsbare loogdif ren: bunzing, ncrtnclljn, wezel

vcgetailes mei een hoge niiuurwaanle

toetsingscriteria worden gedistilleerd v o o r de beoordeling van de voorgenomen activiteit en de verschillende planalternaiieven. Voor d e t o e t s i n g van de effecten Op zeldzame en bijzondere diersoorten z i j n de volgende criteria van belang: • kwaliteit en oppervlakte van nat grasland; • kwaliteit en oppervlakte van akker; • kwaliteit en oppervlakte van water; • kwaliteit en oppervlakte van moeras.

. h**r«rB>ri I

iir29

De Isolatie w o r d t beoordeeld aan de hand van

2S0 meter voor de scholekster. 250 è 350

de m o g e l i j k h e d e n die beslaan v o o r de o n t w i k -

m e t e r v o o r de kievit en 3 5 0 a 4 5 0 m e t e r v o o r

keling van de in het beleid genoemde verbin-

de g r u t t o . Binrên deze afstanden k u n n e n we

dingszones. Ook o p de realisatie van In het

uitgaan van een dichtheidsreductie v a n vijftig

beleid genoemde kerngebieden w o r d t getoetst.

procent (P. Vos, 1996). In het SPA v e r m i n d e n

Dit leidt tot de v o l g e n d e criteria:

circa 13 hectare in Polder Oude Leede. zijnde

• kwaliteit en oppervlakte van kerngebieden in

een onderdeel van het kerngebied v a n de Ecologische Hoofdstructuur van Nederland, in

de landelijke o f provinciale Ecologische

kwaliteit door de nieuwe bebouwingsrand van

Hoofdstructuur;

de in Polder Oudeland geplande b e d r i j v i g h e i d

• kwaliteit en oppervlakte v a n verbindingszones in de landelijke of provinciale

(de invloed van de b e b o u w i n g s r a n d van de

Ecologische H o o f d s t r u c t u u r .

nieuwe ontwikkelingen in de Westpolder valt samen m e i de invloed vanwege het verkeer op

De potenties v o o r de o n t w i k k e l i n g van nieuwe

de N470-Zuld, zie hierna).

leefgebieden w o r d e n getoetst o p : • kwaliteit en oppervlakte van nieuwe leefge-

in de omgeving van het plangebied neemt de

bieden.

hoeveelheid verkeer toe. Langs w e g e n met snelverkeer en drukke provinciale w e g e n is

De Infrastructurele werken (HSL, ZoRo, N470-

een negatieve invloed o p de kwaliteit v a n het

Z u i d l worden beoordeeld aan de hand van de

leefgebied gevonden ( M . Reijnen. 1992).

volgende drie criteria:

Het is gebleken dat bij een toenemende

• de versnipperende w e r k i n g ;

geluidsbelasting, de dichtheid van broedvogels

• de ruimte voor de o n t w i k k e l i n g van groen-

afneemt. Deze afname kan worden weergegeven met een effectafsland. Deze w o r d t bepaald

lones;

met behulp van de m a x i m u m s n e l h e i d en het

• de verstoring v a n de natuur.

aantal voertuigen per e t m a a l . Binnen deze effeciafstand neemt de b r o e d v o g e l d i c h i h e i d 4.2

Ingreep en

gemiddeld 35% af. Dit Is 50% over de eerste

alternatieven

helft en 20% over de t w e e d e helft. 4.2.1

L e c f g e b l a d a n (Incl. k c r n g e b l a d EHS) Wordt deze methode toegepast op de N470-

Nar

Zuid in hei plangebied dan is de u i t w e r k i n g als

grasland

Het areaal nat grasland neemt af door w o n i n g * b o u w , aanleg van bedrijfsterreinen en Indirect

v o l g t : de N470'Zuid w o r d t een weg m e t circa t w i n t i g d u i z e n d v o e r t u i g e n per e t m a a l en een maximumsnelheid van zeventig km per uur.

door verplaatsing van kassen naar locaties

De effectafstand is maximaal 174 meter (de

buiten het plangebied, In het SPA v e r d w i j n t

weg is dan onbeplant). In zowel SPA als VMMA

circa 2S0 en In het VMMA 21 5 hectare nat

v e r m i n d e r t hierdoor 22 hectare van Polder

grasland. Door kasverplaatslngen naar r>Joardpolder kan o o k daar leefgebied voor weidevogels v e r d w i j n e n . Voor h e l SPA w o r d e n

Oude Leede (onderdeel kerngebied EHS) in kwaliteit. Alleen in het geval van VMMA verm i n d e r t in Polder Oudeland nog eens I 3 hecia

meer kassen verplaatst dan v o o r VMMA. Er w o r d t immers een groter oppervlak b e b o u w d . De kans op nadelige effecten in de

Figuur 4^1 - Effeatn

Noordpolder is d u s ook groter. Voor weidevogels betekent o o k de opschuivende b e b o u w i n g s r a n d een verslechtering van het leefgebied tot circa tweehonderd meter vanaf de b e b o u w i n g s r a n d . Van de invloed van b e b o u w i n g in de polder is gebleken dat d e i e steeds negatief is gecorreleerd aan de vogeldlchtheden (C.J.M. Musiers. 1986), Reijnen v o n d een v e r s t o r i n g van broedvogels tot o p circa t w e e h o n d e r d meter door geluidsscherm e n . In een onderzoek In 1977 zijn invloedsafstanden ten o p z i c h t e van objecten in het open gebied (boerderijen) gevonden van 1 SO k

Humtdltné

3U

M l l . l r r l i l i i l i Ecoli,l.

I

iân het SPA

ren beslaat nog een kans dat zij bij een juiste

figuur 4.! : Efficttn van hti VMMA

inrichting van de parken en groenranden, in het plangebied kunnen v o o r k o m e n .

Water In Polder Oudeland en In de Nieuwe Droogmaking worden waardevolle watervegetaiies t i j delijk verstoord bij de inrlchtlngswerkzaamhe~BH ( H M «»f U n

den van het nieuwe woon- en werkgebied. De kans bestaat dat ze geheel v e r d w i j n e n . Het wateroppervlak neemt toe bij h e l uilvoeren van de voorgenomen activiteit van 21 tot circa SS hectare. Dit is exclusief de Boterdorpsche Plas die circa 70 hectare groot Is. Het is de vraag of dezelfde waiervegetatles zich In de toekomstige singels gaan vestigen. Dit hangt onder meer af van de waterkwaliteit, de variatie in bodemdiepte en het beheer (zie hoofdstuk S). Gezien de forse uitbreiding van het oppervlak bestaai et een redelijke kans dat waiervegetaties zich

re in kwaliteit (dit betreft overigens gebied dat

handhaven.

in geval van SPA w o r d t bebouwd met b e d r i j ven). Zie de figuren 4.1 en 4,2 voor een aandui-

Moeras

ding van de gebieden waar sprake ea> zijn van

De functie die de greppels, oevers en overhoek-

v e r m i n d e r i n g van de kwaliteit van het leefge-

jes In het cultuurlandschap v o o r hermelijn, bun-

bied nat grasland. De weldevogeldichiheid in

zing en wezel hebben, gaat indien de voorgeno-

Polder Schleveen neemi af door toename v a n de

men activiteiten worden u i t g e v o e r d , verloren.

verkeersintensiteit o p de N209 langs Vliegveld

Deze dieren komen zelden v o o r in een stedelij-

Zestienhoven. Uitgaande van een toename van

ke omgeving. Alleen bij e e n j u l s t e inrichting

het verkeer met negenduizend voertuigen per

van parken en stadsranden z o u d e n ze nog In

etmaai (zie deelstudie Verkeer en Vervoer)

het plangebied kunnen v o o r k o m e n . De vegeta-

neemt de effectafstand met circa v i j f t i g meier

tie van deze milieus kan in het toekomstige ste-

toe. Circa veertien hectare weidegebied vermin-

delijke gebied een plek vinden In de natuur-

dert in kwaliteit. De verkeerstoename o p de

vriendelijke oevers. Zij verdwijnen op zijn

N470 tussen Pijnacker en Delfi die veroorzaakt

hoogst tijdelijk. Gezien de aanwezige moeras

w o r d t door woon-werkverkeer van het toekom-

vegetaties In de omgeving van het plangebied

stige Berket en Rodenrijs en Bergschenhoek,

Is de kans groot dat waardevolle moerasplanten

gaat circa drieduizend motorvoertuigen per

het gebied occuperen.

etmaal bedragen. Hiermee vermindert de kwaliteit van circa tien hectare nai grasland v o o r weidevogels in Zuidpolder van Delfgauw.

4.2.2

Ecologische v c r b i n d i n g s i o n e s

De effeciafstanden van recreatie o p w e i d e v o -

bedrijfsterreinen en spoorlijnen raken verschil-

gels zijn In 1984 onderzocht. Het betrof hier

lende leefgebieden var^ elkaar geïsoleerd.

recreatie langs een weidevogelgebied waarbij

In d i t geval zijn het het Rottemerengebied en

Door de aanleg van wegen, w o o n w i j k e n ,

de recreant het gebied niet in kan. Deze afstan-

Het Lage Sergse Bos die van Midden Delfland

den komen ongeveer overeen met de effectaf-

geïsoleerd dreigen te raken. De ecologische ver-

standen die 1977 z i j n geconstateerd bij boerde-

bindingszones zoals aangegeven door het Rijk

rijen (circa tweehonderd meter. P, Vos, 1996).

en de provincie kunnen moeilijker t o t o n t w i k k e ling worden gebracht.

Akker In de Boterdorpsche Polder en de Oosteindsche

De ecologische verblndingszone aan de zuid-

Polder v e r d w i j n t leefgebied voor vogels v a n

kant van het plangebied versmalt ter hoogte

open ruimten met als waardevolle soort de

van de spoorhaven. Een versmalling verlaagt de

patrijs. Ook neemt hel leefgebied (voornamelijk

kans op gebruik door o r g a n i s m e n . Verstoringen

toe ra geergebied) van de torenvalk af. Het be-

aan de randen en recreatief gebruik maken de

treft circa tweehonderd hectare. Voor zoogdie-

verbindingszone voor natuur onaantrekkelijk.

(|,»urpk>ü 1tmmi4ram*

I

31

Bos/Park/Be bouwing

De n o o d z a a k van een natuurvriendelijke Inricht i n g w o r d t hiermee vergroot.

Door de uitbreiding van stadswijken ontstaat

Ook de Berkelse Boog o n d e r v i n d ! nadelige

nieuw leefgebied voor soorten van struwelen

effecten bij uitvoering van de v o o r g e n o m e n

en bosranden en b e b o u w i n g . Het betreft alge-

activHett. De verkeersintensiteit neemt toe

meen v o o r k o m e n d e vogels. Echter in hoeverre

w a a r d o o r de bestaande barrtères v e r g r o t e n .

deze zich vestigen hangt af van de detalllnrlch-

Vooral bij de Klapwljkse Knoop blijft er niet

t l n g . Hiervan Is de aanleg van bosplantsoen,

meer dan een smalle zone over v o o r de ont-

de ontwikkeling van kruldenrijke vegetaties en

w i k k e l i n g v a n een ecologische v e r b i n d i n g .

ruimte voor holenbroeders In gebouwen n o o d -

De stedelijke druk op d i t gebied, bijvoorbeeld

zakelijk. Des te meer ruimte aan deze dieren

het recreatief gebruik, moet hier gezoneerd

w o r d t geboden, des te meer soorten zullen

w a r d e n w i l men de gewenste k w a l i t e i t berei-

voorkomen.

ken.

4.2.3

4.5

NIcuwc leefgebieden

Water/Motras

4.3.1

Varianten

infrastructuur

N470-Zulit

In het plangebied w o r d t een groenstructuur o n t w i k k e l d die voor een deel zal beslaan uit

Voor de inpassing van de N470-Zuld bestaan

singels en natuurvriendelijke oevers. Hier kun-

twee mogelijkheden, namelijk halfverdiept of

nen leefgebieden onistaan voor amflbleén en

o p maaiveldniveau. De N470 Zuid zorgt v o o r

moerasvegetaties. Moerasvogels als kleine

verstoring en versnippering. Verstoring door

karektet en rietgors die nu nog niet v o o r k o -

geluidsoverlast v o o r Polder Oude Leede en ver-

m e n , k u n n e n zich vestigen. De realisatie van

snlppermg van de Berkelse Boog en de ecologi-

natuurvriendelijke oevers compenseert v o o r

sche verbindingszone langs de noordrand van

een deel het verlies van de huidige natuur-

Rotterdam. De versnippering w o r d t door een

waarden, in h e i bijzonder die v a n d e waarde-

verdiepte ligging groter. In h e l bijzonder w o r -

volle moerasvegetaties. Het kan echter enkele

den amflbleén en vissen bedreigd omdat slo-

Jaren d u r e n voordat deze leefgebieden zich

ten worden doorsneden. Dit is In hei plange-

o n t w i k k e l d hebben,

bied het geval waar de N470-Zuld de groene singels en parken die onderdeel van het

In het plangebied gaat de hoeveelheid water-

Groene Raamwerk z i j n , doorsnijdt.

oppervlakte toenemen. Onder voorwaarden (zie h o o f d u u k S) kunnen hier waardevolle

BIJ een verdiepte ligging Is de aanleg van eco-

watervegetaties v o o r k o m e n . Goed o n t w i k k e l d e

ducten mogelijk. BIj ligging o p maaiveldniveau

waiervegetaties en grotere watergangen dra-

kan. afhankelijk van de doelsoorten, eventueel

gen bIJ aan een soortenrijke visstand.

volstaan worden m e t betrekkelijk kleine ecotunnels.

Nabij het plangebied ontstaan, indien de Boierdorpsche Plas w o r d i aangelegd, nieuwe

De geluidsreductie van de verdiepte weg v o o r

leefgebieden. Welke natuurwaarden zich hier

het open gebied b l i j k t gering. De e f f e a a f s t a n d

k u n n e n gaan ontwikkelen hangt sterk af van

verkleint dus niet o f nauwelijks door een ver-

de I n r i c h t i n g , het gebruik en de waterkwaliteit

diepte aanleg (j.Jabben, 1995).

v a n de plas, In een optimale situatie Is een brede verlandingsgordel aanwezig met een goede

4.3.2

ZoRo-liJn

w a t e r k w a l i t e i t . Hier kunnen, bij v o l d o e n d e rust, meer zeldzame soorten van moerassen

Voor de ZoRolijn bestaan drie tracé varianten;

leven. Te denken valt aan soorten die al In de

het Voorafsche-Poldertracé. het

o m g e v i n g voorkomen (Ackerdijksche Plassen,

Katw Ijker laan tracé en hei Landscheidingstracé.

het Rottemerengebled). In de t o e k o m s t kunnen

Het KatwIJkerlaantracé v o l g l ter hoogte van het

de Boierdorpsche Plas, de Landscheidingszone

plangebied de huidige HofplelnlIJn, De intensi-

en het Groene Raamwerk een rol gaan spelen

teit van het rallverkeer op de HofplelnlIJn zal In

bij de verbetering van de migratie v a n zoog-

dat geval als gevolg van de ZoRo-verbindIng

dieren. De Inrichting van deze zones zou hier-

extra toenemen (bovenop voorziene toenames

o p m o e t e n worden aangepast.

van het verkeer tussen Rotterdam en Den Haag). Ten noorden van Pijnacket zal ten behoeve van het K a t w i j k e t l a a n t r a c i een nieuw

32

ItratiPTf!••

l l a * > J i * i i J II • •

Mi

deeltfaject w o r d e n aangelegd richting

bak o f ingraving w o r d t uitgegaan van een

Zoetermeer, BIJ keuze van dit tracé slechts de

afstand van tweehonderd meter v o o r weidevo-

verandering van het gebruik van de raillijn

gels. De grootte van de zone met een lage ver-

Invloed hebben op de natuur. Van de andere

storingsinienslteit is b i j elke variant ongeveer

twee tracévarlanten gaat de voorkeur uit naar

gelijk, o m d a l bij HSL ' v e r h o o g d ' de randen van

het Landstheidingstracé o m d a t het

de onbebouwde zone eenzelfde versioringsin-

Voorafsch e poldert race de Berkelse Boog en de

tensiteit hebben als bij de HSL 'verdiept'.

Landscheidingszone doorsnijdt. Gezien de ont-

Er w o r d l immers g e b o u w d vanaf eenzelfde

wikkelingsplannen voor de Berkelse Boog en

grenswaarde. Bij de HSL In een volledig onder-

het belang dat deze ecozone heeft als verbin-

grondse tunnel zal de verstoring minder zijn.

d i n g tussen Bos Balij en Midden Delfland heeft

Bij deze variant is d e gewenste p a r k r u i m t e

de gebundelde aanleg met de HSL over het

doorslaggevend voor de breedte van de

Landscheidingsiracé de voorkeur. Oe ZoRo-liJn

Landscheidingszone.

doorkruist in dat geval de Berkelse Boog dan niet.

Belangrijk bij het beoordelen van de w i j z e van

Voor de afweging tussen het

waarbij de HSL op poten en op een dijklichaam

Katwijkerlaaniracé en het Voorafsche-

w o r d t aangelegd, is meer ruimte voor een

Inpassen Is het ruimtebeslag. Bij de varianten

Poldertracé zijn de natuurwaarden die bulten

breed park aanwezig dan bij de twee verdiepte

het plangebied o n t w i k k e l d kunnen w o r d e n

varianten, doordat in de Landscheidingszone

(Bos Balij en de Berkelse Boog) vele malen

minder kan worden g e b o u w d vanwege

bepalender dan die in het plangebied.

geluidsoverlast die veroorzaakt w o r d t door het

De provincie Zuid-Holland maakt deze afwe-

treinverkeer.

ging in het MER voor de ZoRo-lijn dat m o m e n De variant met de spoorlijn op een d i j k heeft

teel w o r d t opgesteld.

de voorkeur indien ervan w o r d l uitgegaan dat Voor de inpassing van de ZoRo-lijn gelden

het verlies aan bebouwlngsoppervlak gecom-

dezelfde effecten als voor de HSL Zie v o o r de

penseerd w o r d t in een gebied m e i minder

a f w e g m g van de inpassirtgsmogeiijkheden

natuurwaarden dan in de Landscheidingszone

voor de ZoRo lijn paragraaf HSL.

in de toekomst w o r d t o n t w i k k e l d , De extra ruimte voor de aanleg van een park brengt een

4.3.3

lagere gebruiksiniensiteit met zich mee en

HSL

geeft daardoor meer ruimte voor rustige bosDe verschillende Inpassingsvarianten v a n de HSL zijn beschreven in de deelstudie De Landscheidingszone

in de B-Driehoek

{Projectbureau-ZB3 3, 1995). De volgende varianten zijn onderscheiden: • o p een dijk van 6,5 meter boeven maaiveld; • o p een viaduct l o p poten); • half verdiept; • ondergronds.

schages en overtioekjes. Ook het dijklichaam heeft voordelen. Dit kan een verbreidingsbaan en leefgebied vormen v o o r planten en dieren. De versnippering kan w o r d e n gecompenseerd d o o r de aanleg van ecotunnels. Tunnels zijn toch al nodig voor water en verkeer. Het dljktal u d . dat met mag w o r d e n betreden en een ruige vegetatie heeft, biedt voordelen v o o r de natuur die de HSL op poten niet biedt. De ruige vegetatie op het talud is gunstig v o o r zoogdieren en dagvlinders.

In de betreffende studie heeft de kans o p natuurontwikkeling slechts zijdelings aandacht gekregen: het oppervlak in te richten parkge-

De variant waarbij de HSL door een tunnel gaat

bied is meegenomen als criterium voor de

rijden heeft de voorkeur indien ervan w o r d t

beoordeling van de varianten.

uitgegaan dat het verlies aan bebouwingsop-

Verstoring door de trein treedt o p in de v o r m

gebied met hogere natuurwaarden dan die in

van geluid- en lichthinder, In het MER voor de

Landscheidingszone w o r d e n o n t w i k k e l d .

pervlak w o r d t gecompenseerd door elders een

HSL zijn hiervoor effectafstanden gehanteerd

Deze heeft het minst versnipperende effect.

(Heldemij, 1994). Ingeval de lijn bovengronds

Tevens is ook de verstoring door treinlawaai

aangelegd w o r d l , w o r d t een zone van vierhon-

het geringst. De variant waarbij de HSL in een

derd meter aan weerszijden van h e l tracé m i n -

halfverdiepte bak w o r d t aangelegd heeft als

der geschikt voor weidevogels en honderd

nadeel dat de Landscheldingszone in de lengte

meter voor bosvogels. BIJ aanleg In een tunnel-

w o r d t doorsneden door een ingegraven bak.

vl«« fl*«rdr«>« il «n III

^33

Dit Is nadelig v o o r waiergebonden natuur,

Vegetaties die In het plangebied v o o r k o m e n en

v o o t a l ter hoogte van de ecologische verbin-

een hoge natuurwaarde bezitten, z i j n wateren

dingszone langs de noordrand van Rotterdam,

moe ras vegetaties. Deze komen veelal plaatse-

o m d a t voor waterfauna passeertiare d u i k e r s

lijk v o o r in kleinere slootjes in het plangebied

niet kunnen w o r d e n gerealiseerd. Voor de

van Berkel en Rodenrijs en dan met name in

landgebonden natuur kunnen ecoducten de

Polder Oudeland. Deze vegetaties verdwijnen

barnerewerking {gedeeltelijk) te niet d o e n .

bij het uitvoeren v a n de activiteit tijdelijk,

Als oplossing v o o r de watergebonden natuur

o m d a t In het plangebied de oppervlakten

en als alternatief voor de ecoducten z o u de

water en moeras (in de v o r m van natuurvrien-

HSL ter plaatse van de verbindingszone ver-

delijke oevers) t o e n e m e n . Een gericht beheer

h o o g d aangelegd kunnen w o r d e n , zoals o o k is

moet w o r d e n gevoerd zodat de vegetaties zich

voorgesteld In de zogenaamde Regiomix.

kunnen o n t w i k k e l e n ,

Dit is de inpassingsvariant die door de Stadsregio Rotterdam naar voren is geschoven

Effeaen

In de discussies hierover met het Rijk,

het

van de voorgenomen

aalvlteit

bulten

plangebied

Tab«l 4.1 geeft de beoordeling van de Inpas-

De v o o r g e n o m e n activiteit heeft, indien deze

sing s varianten.

w o r d t u i t g e v o e r d , gevolgen voor de natuur

Tabtl 4.1: Beoordtlina

HSL-Inpcismfiîirliimtii

•riKI

gtzltn

vanuli liologisch

oegpunl (etrl. mltlgtrtnilt

o m v i n g Ittlgcbicd

versnippering

ieetoibled i t l u d en brede or>bebouwde zone *

mogelijkheden voor onderdoorgang, n l u d U n u n i e i d i n g zijn voor verbreding

b n d e onbebouwde lOIM *

weinig verinippermg, wel o n b e p U / l l I sirook

+ veïl v t r i t o r l n g door t r e l n l i w u i , eiientieT gebrutk van het park

minder bred» onbebouwde zone

versnfppf ring van water, geen rnogeiijkheid voor e c o n i n n t l i

minder vertiorlr^g door Irtlnlatvaai, Intensief gebruik van het park

mrnder brede onbebouwde zone

geen ver(nlpp»rlng van betekenis

geen vertiorlng treinlawaai, Intensief gebruik van Het park

mBantgtltn).

lotul

vcnifHjng

vininl

++

BpdUk

appown

I {**)

veel verïtoring door treiniciwaai. i i l u d orroeginkelijk voor bezoeken e««nsief gtbrulk flm hel park " (4)

onder voorbehoud

onder voorbehoud

Ii4lf verdiept

lunntl

* dv anb«bauw«c f OAt mag fklei IwitkHvn d i l ^cbictlcp mei « n hogere naiuurwurdt wonton bebouwd * * vertiermgdfwrfiTInltwui toordlalt rnkidrr tmiilg twifhouwd cUi writorlng door rvcrTBil* #n honden

4.4 Conclusies

buiten het plangebied. De bebouwingsrand schuift op richting het blijvend open gebied en

Effecten van dt voorgenomen

activiteit

In het

gaat dit beïnvloeden. Door de nieuwe bebou-

plangebied

w i n g s r a n d neemt de kwaliteit van polder Oude

De belangrijkste natuurwaarden in het plange-

Leede af als leefgebied v o o r weidevogels (zeer

bied w o r d e n g e v o r m d door de weidevogelge-

hoge natuurwaarde betreffende weidevogels).

bieden (circa 280 hectare) met een matig hoge

Buiten h e l plangebied vermindert d o o r een ver-

natuurwaarde voor weidevogels en het akker-

hoogde verkeersintensiteit en de hiermee

bouwgebied (circa 200 hectare) waarin de

gepaard gaande geluidsbelasting het leefge-

patrijs en torenvalk in lage dichtheden v o o r k o -

bied van weidevogels in kwaliteit. Polder

m e n . In het hele plangebied komen b u n z i n g ,

Schieveen en Polder Oude Leede w o r d e n ver

wezel en hermelijn in lage dichtheden v o o r .

stoord. Hiermee w o r d t een kerngebied van de

Deze marterachtigen w o r d e n als kwetsbaar

Ecologische Hoofdstructuur aangetast.

aangemerkt. Vogels die o p de rode lijst v a n bedreigde diersoorten staan en in het plangebied v o o r k o m e n zijn: g r u l l o , tureluur en patrijs. Door de voorgenomen activiteit verd w i j n e n leefgebieden v o o r soorten van open landschappen (grutto, t u r e l u u r en patrijs).

Het w o r d t moeilijker v o o r planten en dieren om zich te verplaatsen door het landschap. Belangrijke verplaatsingswegen zijn de verbindingszones die g e n o e m d zijn in landelijke en provinciale beleidsnota v a n belang.

34

Ten zuiden vart het plangebied ligt een verbin-

d w i j n t weidegebied d a l v a n belang Is v o o r wei-

dingszone tu55en h e l Rottemerengebied en

devogels (circa es hectare).

Midden Delfiand en ten noorden van het plangebied ligt een verbindingszone tussen het toe-

Bovendien heeft het SPA een grotere negatieve

komstige Bos Balij en Midden Delfland.

Invloed o p het weldevogelgebied in Polder Oude

Door toename van het verkeer, de aanleg van

Leede dan het VMMA met het opschuiven van de

nieuwe Infrastructuur en de bouw van bedrijven

b e b o u w i n g s r a n d . Dit verschil bedraagt circa

en woningen w o r d t het ecologisch functioneren

dertien hectare. Hiermee tasi het SPA een groter

van deze zones sterk bemoeilijkt. De ecologi-

deel van een kerngebied in de landelijke ecolo-

sche zones worden smaller, raken meer versnip-

gische hoofdstructuur aan.

perd en de bestaande barrières worden vergroot. Ernstige knelpunten warden de

Het VMMA zou een sterkere versnipperde wer-

Klapwijkse Knoop en de Zuidpolder bij de N209.

king kunnen hebben door de aanleg van de ZoRo-IIjn (Zoetermeer-Rotterdam-spoorverbin-

In de noordrand van Ronerdam neemt de recre-

ding) waarvoor In het SPA alleen een reservering

atiedruk op hei landelijk gebied loe. Dit Is voor-

is o p g e n o m e n . De versnippering is afhankelijk

al nadelig voor hiervoor kwetsbare levensge

v a n het tracé waarlangs de lijn k o m t te liggen

meenschappen. Deze komen voor in de

en de wijze waarop de lijn w o r d t ingepast.

Ackerdijksche Plassen, het Rottemerengebied

Tabel 4,Z geeft een samenvatting van de effec-

en Hel Lage Bergse Bos.

ten.

Venchillen

tussen

ptanalternatieven

Varianten

Infrastructuur

Het grootste verschil lussen het SPA (structuur

De alternatieven voor de inpassing van de

plan alternatief! en VMMA (meest milieuvriende-

N470-Zuld z i j n : een halfverdiepte aanleg of aan-

lijke alternatief) voor de ecologie bestaat uit het

leg op maaiveldniveau- Oe N470-Zuid kan in het

bebouwen wan Polder Oudeland, Hierdoor ver-

plangebied het beste op maaiveldhoogte wor

Tabtl 4.2: Samtnvaning van dt

ifftain KA

SM

IVMKM

Nat g n t l a n d

circa 280 ha in het plangebied aan de noordzijde met matig hoge natuur waarde, leer hoge waar
circa 280 ha verdwijnt en ' 5 ha In Polder Oude Leede en 36 fia in andere polders nemen af In kwaliteit

cirta 21 S ha verdwijnt en 22 Ha In Polder Oude Leede en 48 ha In andere poldert nemen af In kwaliteit

Akker

(1(1200 ha aanw«iig \i\ de Boirrdorptche in OostFinds(tie PolcJ«r Wiintnctiwqen. oairljs «n torvnvdik In lage dichihed(n)

v r r d w l j m vollMK), bl] de Julsie Intlchling ilJn f r i u n K n voor de lorinvalti «n m a n t n c h i i g * n In d r parkpn en iladsranden

verdwijnt voilfdlg. biJ d t J u l s » InrlcHlITg ilJn rr kansen voor d r mrenvalk r n marterachiigtn in de parken en itadiranden

AitcrnKicr lïxtslngifactor

' ,

1 MOVM

, spondiSTh a a n w u i g 1 plaaisrlljk v r g e u i i e i 1 rnei hoge naiuurwurde

MOicr 1 Kerngebied eiologlsche hoofdtiruciuur

vegeiiiict vtidwijntn tijdelijk

, v e g t u t l e i verdwijnen tijdelijk

i\ ha aanwezig mci verdwijnen tijdelijk, 122 ha verdwijnen tijdelijk. I 2 4 U plaatselijk v e g e w i e t met , worali nieuw o n l w l k k i l d w o r d t nMuw ontwikkeld hoge naiuurwaarde 1 aanwezig nel bulten hel plangebied

circa 59 ha lljdi kwalttelti' verlies door v e r k e e n . toename, teveni v e n t o n n g door recreatie

cl<xi 46 ha lijdt kwalltalov r r l l « door verkeert toename, leveni v e n t o n n g door recreatie

VerOindingszonn ecologiuhe hoofdstructuur

aanweiig nel builen het plangebied

raken v e n t o o i d door toename verkeer, nieuwe Infrastructuur en verdichting 9een aanleg ZoRo-IIJn

raken verstoord door io«name verkeer, nieuwe Infrastructuur en verdichting extra doorsnijding door ZoRo-IIJn (afhankclyk van iract)

Toekom silge leefgebieden

bosplantsoen en belXHiwing algemeen voorkomende soorten

neemt vermoedelijk toe, hangt v i n detailinnchting af, nieuwe kansen voor vogels van netocvers

neemt vermoedetijk to«, hangt van deialllnrKhllng af, nieuwe kansen voor vogeU van rietoevers, struweelvogels r i j n mlnd«r aanweiig door minder lulncn dan het SPA

1 1

1 [ '

li>«*iHi*'Vl«* ••*r4'BHd I

^35

den aangelegd, o m d a t de versnipperende werk i n g minder is en d e r u i m t e v o o r ecotunnels groter. Buiten het plangebied is de beoordeling van wijze van Inpassing vooral a f h a n k e l i j k van de oniwikkelingsmogelijkheden van de v e r b l n dingszones.

De ZoRo-lijn kan het beste over het Landscheldingtracé lopen. Hiermee w o r d t de Berkelse Boog, een verbindingszone in de landelijke Ecologische hoofdstructuur, ontzien. De beide andere tracés doorkruisen deze zone.

De inpassing van de ZoRo-IIJn en de HSL (hogesnelheidslijn) geschiedt bij voorkeur over een dijklichaam. Voordelen hiervan zijn de bredere Landscheidingszone en de aanwezigheid v a n een talud dat als leefgebied en verbreidingsbaan kan functioneren. Moet echter het verlies aan w o n i n g b o u w t e r r e i n dat ontstaat bij aanleg over een dijklichaam w o r d e n gecompenseerd door bouw op meer kwetsbare locaties, d a n gaat de voorkeur uit naar de aanleg van de HSL in een tunnel, Een tunnel heeft nauwelijks een versnipperend effect en is rustig. De variant waarbij de HSL halfverdlepl worde aangelegd, heeft als nadeel dat zij een versnipperende w e r k i n g heeft. Bij een halfverdiepte aanleg w o r d t het watersysteem doorsneden en blokkeert een boven het maaiveld uitstekende constructie de weg voor bodemgebonden dieren, Het is niet mogelijk deze barrière op te heffen met behulp van duikers of tunnels. Over de HSL kan voor landgebonden dieren een brug worden gemaakt.

36

l r r « c ( « p ' p i < > m»miëi^»é

I

3

Compenserende en mitigerende maatregelen

Bulten het

plangebied

pingstone (rusten foerageergebied} tussen de

Compensatiemogeiijkheden v o o r verlies van

Rottewig en Berkelse Boog worden voor deze

leefgebied v o o r de patrijs en weidevogels moe-

soorten. Voorwaarden voor de inrichting van

ten buiten het plangebied w o r d e n g e i o c h t .

de Landscheidingszone ten behoeve van de

Dit kan als er w o r d t geïnvesteerd in weidege-

bovenstaande soorten zijn:

bieden en de achteruitgang van de weidevogel-

• minimaal eenderde deel van de oppervlakte

stand In bijvoorbeeld Polder Oude Leede w o r d t

m o e i een dichte kruidachtige vegetatie heb-

gestopt. Wanneer hier percelen worden aange-

ben die dekking en foerageergelegenheid

kocht en onder weidevogelvriendelijke voor-

kan bieden (natte en droge ruigten, natte en

waarden w o r d e n verpacht kan de weidevogel-

droge hooilanden, en zoom vegetaties);

stand weer toenemen.

• t o t ongeveer eenderde deel van de oppervlakte moeten struweelvegetaties voorko-

Voor dieren die gebonden z i j n aan open ruim-

m e n met b o m e n [doornstruweel, b o s w i l g ,

ten w o r d t uitwisseling tussen populaties tn

braamstruweel en inheemse bomen gewone

Midden Delfland en het Groene Hart zeer moei-

es, zomereik, zwarte els);

lijk. Rond het plangebied verdwijnen door bosaanleg, glastuinbouw en moerasontwikkeling

• o n d e r parkdoorsnijdende wegen (dit kunnen buizen onder wegen voor egel, hermelijn en

de wEide- er^ akkerbouwgebieden. Voor deze

k o n i j n , èn aangepaste duikers voor waterwe-

soorten is in de directe omgeving geen com-

gen zijn) moeten verbindingen worden aan-

pensatie mogelijk.

g e l e g d . Van de duikers maicen naast voor-

In de verbindingszones buiten het plangebied

{W. Nieuwenhuizen, ï 9 9 4 ) .

noemde soorten ook muizen gebruik moeten extra maatregelen w o r d e n getroffen zodat de barrièrewerking van nieuwe wegen

V o o r moerasvegetaties bestaat de intentie dat

en wegen waar het verkeer toeneemt w o r d t

verlies van deze vegetaties gecornpenseerd

v e r m i n d e r d . Hiervoor moeten minimaal duikers

w o r d t door langs de meeste watergangen

in plaats van buizen w o r d e n aangelegd omdat

natuurvriendelijke oevers aan te leggen.

deze gebruikt w o r d e n d o o r m u i z e n , het fioofd-

Bovendien w o r d t door de aanleg van een gro-

voedsel voor kleine marterachtigen en roofvo-

ter wateroppervlak het verlies aan watervege-

gels.

taties gecompenseerd. Het is noodzakelijk d a l er watergangen w o r d e n aangewezen die in het

In gebieden als Oude Leede moeten voorzie-

waterbeheer extensiever onderhouden w o r d e n

ningen w o r d e n aangebracht w a a r d o o r de

z o d a t de o n t w i k k e l i n g v a n watervegetaties

recreatie w o r d t gezoneerd. Voorbeelden zijn

mogelijk is.

het onverhard laten of opheffen van de Combinatieweg door Polder Oude Leede.

De volgende maatregelen kunnen bijdragen

Ook langs de randen van de Oude Leede moet

aan een betere kwaliteit van het leefgebied

de recreatie w o r d e n gezoneerd.

v o o r de moeras- en watervegetaties: • watergangen met een diepte tot anderhalve

In het

piongebied

meter aanleggen (vanwege lichtinval die

In het plangebied kan enige compensatie wor-

beperkt w o r d t door troebel water) geeft leef-

den gevonden v o o r de toegenomen versnippe-

r u i m t e voor soorten die t o t één meter diepte

ring en het verlies van leefgebied voor soorten

v o o r k o m e n (kleine fonteinkruiden) en soor-

die in het cultuurlandschap v o o r k o m e n . Door de grotere parken, en dan met name de Landscheidingszone, in te richten als foerageergebied v o o r d e lorenvalk en uilen is de

ten dte beneden; • watergangen aanwijzen die extensief w o r d e n onderhouden; • de oeverzone zo variëren dat niet-onderge-

inrichting tevens geschikt v o o r soorten als de

doken waterplanten van één meter onder tot

bunzing, putter, kneu en dagvlinders van ruig-

een halve meter boven het waterpeil kunnen

ten. De Landscheidingszone kan een step

gaan groeien (mogelijke doelsoort van natte

ï 1 r « t l H u r p l a i > ll>arriraiiri Tl

,ir37

ruigte: kattenstaart en van droogvallende g r o n d ; beekpunge); • de oeverzone in de zon aanleggen; • voor verbetering van de chemische kwaliteit (zie deelstudie water).

Indirecte

effecten

In het landelijk

gebied

De openheid van weiden moet vooral voor het Instandhouden van weidevogels behouden blijven. De v o o r k e u r gaat dan ook uit naar een onbeplante N470-Zuld ter hoogte van polder Oude Leede, Oe b o m e n aan de rand van de open ruimte zijn een broedplaats en uitkijkpost voor torenvalken en andere roofvogels. Deze vogels kunnen de weide vogel stand beïnvloeden d o o r d a t deze vogels verderop gaan broeden (daar waar meer openheid is).

De verstorende w e r k i n g van recreanten aan de rand van polders kan tot enige honderden meters merkbaar zijn in de weidevogelstand. Het iï dan o o k wenselijk dat recreatie langs de Bovenvaart w o r d t gezoneerd.

BIJ de kasverplaatsingen richting Noordpolder z o u het weidegebied aldaar moeien w o r d e n ontzien. Dit gebied is van belang als broeden overwinteringsgebied v o o r weidevogels. In het streekplan is d i t gebied aangemerkt als kassengebied.

38-^?V-dcD]iiadl<

Eral«|la

6

Aanbevelingen

Natuur

In het nieuwe stedelijk

gebied

Ook bij de b o u w v a n w o n i n g e n en gebouwen

Ook «oor de meet gewone soorten die nu in

kan rekening w o r d e n gehouden met vogels en

het plangebied v o o r k o m e n verandert het leef-

vleermuizen die hier v o o r k o m e n (zie ook het

milieu. Veel van deze soorten hebben kansen

provinciaal beleid g 2,4). BIJ voorbeeld kunnen

om te overleven In de groene zones van het

zwaluwstenen w o r d e n toegepast en kunnen

stedelijk gebied, Diergroepen die nu In de

daken en s p o u w m u r e n z o w o r d e n geconstru-

omgeving v o o r k o m e n en later >n deze groen-

eerd dat ze toegankelijk z i j n voor vogels. (Zie

zones zouden kunneri leven zijn: dieren van

voor technische gegevens Vogelbescherming,

moerassen en ruigten (rietgors, kleine karekiei,

1994.) Voorbeelden van soorten die in holen

amfibieën} en dieren die leven in zomen en

broeden zijn: h u l s z w a l u w , gierzwaluw. huls-

struwelen en ruige grasvegetaties (bosvogels

mus, spreeuw, grauwe vliegenvanger,

als fitis, kneu en putter en dagvlindersoorten).

Nathusius' d w e r g v l e e r m u l s en steenuil.

Nieuwe kansen zijn aanwezig voor de ontwikkeling van drogere vegetaties, In de parken en

Hoge

bermen v a n het plangebied bestaan mogelijk-

In het plangebied kan leefgebied voor soorten

heden voor het ontwikkelen van bloemrijke

w o r d e n gecreëerd die nu in het studiegebied

hooiland vegetaties.

sporadisch o f zelden v o o r k o m e n . De o n i w i k k e -

natuurwaarden

lingsduur van deze leefgebieden is dan o o k De leefgebieden die de stadsnatuur verrijken,

langer en de s t e d e b o u w k u n d i g e inpassing

zijn in het groene raamwerk:

meer ingewikkeld gezien de specifieke eisen.

• struweel, (struiken met een enkele boom,

Voorbeelden van milieus die o n t w i k k e l d kun-

doelsoorten: spotvogel, egel, braamslulper,

nen worden, z i j n :

boomkrulper);

• verlandingsvegeiaties met grote zeggen (een

• hooiland (bloemrijke bermen, een doelsoort is: kamgras, pinksterbloem en scherpe boterbloem, en op nattere stukken: moe ras rol klaver en gewone smeerwortel).

zegge is een soort biesachtige plant), bij weinig of met fluctuerende waterstand; • brede rietzones met voldoende rust waar g r o t e kareklet en rietzanger kunnen v o o r k o men.

De Oevers v o r m e n een leefgebied v o o r vegetatie en voor fauna. De faunistische waarde van

De Boterdorpsche Plas kan een leefgebied wor-

de oevervegetatie w o r d t verhoogd door brede

den en de verbindende schakel tussen de moe-

oevers aan te leggen (circa zes meter breed) en

rassen in het Rottemerengebied en de

de oever aan te laten sluiten op ruigte of stru-

Ackerdijksche plassen gaan v o r m e n .

weel. Dit laatste is van belang voor vlinders,

Voorwaarde is wel dat minimaal één voldoend

libellen en vogels als de bos rietzanger. Voor

brede en rustige oever m e t rietland en ruigte

amfibieën zijn poelen en afgesloten waiergan

w o r d t gecreëerd. Dit moerasmilieu heeft hoge

gen van belang als paalplaats. Deze milieus

potenties gezien de aanwezige natuurwaarden

zijn In de oeverzone te creëren (zie verder bijlage F: Uitwerking natuuraspect oevers).

in de o m g e v i n g . In oevers die breder dan tien meter en minimaal zes hectare groot z i j n , kun nen bijzondere soorten v o o r k o m e n ais de

De leefgebieden die w o r d e n gecreëerd kunnen

waterral, rietzanger en g r o t e karekiei.

het best aansluiten op de natuur die in de omgeving van hel plangebied w o r d t ontwikkeld. Dit houdt in dat in Bergschenhoek in aansluiting op Hel Hoeksepark en de Boterdorpsche Plas, struweel en bosrandsoorten van vochtige milieus worden o n t w i k k e l d en dat in de richting van de Berkelse Boog de moerasachtige milieus met netlanden worden o n t w i k k e l d . Zo versterkt de natuur in de omgeving de natuur in het plangebied en omgekeerd.

I l«>*rrira>d M i

,1. 39

Literatuur

A h h c r m a n i , ft., D. Criel, 1986. Roofdieren België en Nederland,

A n o n y m u s , 1 9 9 4 , Nakaarten Zuidvleugel

in

't-Craueland over de

van de randstad,

M i n i s t e r i e v a n L a n d b o u w . Natuurbeheer en Visserij en M i n i s t e r i e v a n Volkshulsvesiing, Ruimtelijke Ordening

verslag studie-

e n M i l i e u b e h e e r . 1993.

Structuurschema

dag, Bleiswijk

Croene Ruimte, kabinetsstandpunt.

Bcijc. H.M., « t a l . , 1994,

M i n i s t e r i e v a n L a n d b o u w . Natuurbeheer en

Levensgemeenschappen,

deel I , Leiden

Berger, C.W,, 1 9 9 6 . Noordrand

Den Haag

Visserij en M i n i s t e r i e v a n

Waterhuishouding

Volkshuisvesting. Ruimtelijke Ordening

2 en 3, Rotterdam

e n M i l i e u b e h e e r . 1987,

Effectvoorspelling

Bink, RJ., et al., 1994, Toestand van de

van planten,

Natuur

M i n i s t e r i e v a n L a n d b o u w , Visserij, 1975,

2. Wagemngen

Bolslus, E.C.A., et a l . . 1994, Eén

digitaal

bestand voor de landschapsecologie

van

Nederland,

Nota betreffende natuur-

Den Haag

Zoogdieren,

tussen landbouit/

en landschapsbehoud,

1988. Vierde Nota over de

Utrecht

C o n s u l e n t s c h e p N a t j u r , Uilleu en Faunabeheer, 1988,

C raven hage. van natuur

voor het herinrichtingsgebied

en

landschap

Ministerie van Volkshuisvesting,

1990, Vierde Nota over de

Frlellng, H., 1987, Wat vliegt daar, Baarn

Ordening

tussen Den Haag en

en

Rotterdam,

Ruimtelijke

Extra, 's-Cravenhage.

M u s t e r s , CJ.M.. et a l . . 1986, Factoren dichtheid

van weidevogels

die de

bepalen

Natuur- en v o g e l wacht 'Rotta',

Rotterdam Gemeente R o t t e r d a m , 1994, 28}. Deelstudie

milieu,

Structuurvisie

infrastructuur,

HeidemU adviesbureau, Natte structuurschets,

Croenstructuurplan/

Serkel en Rodenrijs

Landinrichting

Oude Leede. advies

Oude Leede. Arnhem

Held den, JJ.. 1989, van de

Plantengemeenschappen,

Nederlandse

N I c , H.W. de. 1996. Atlas van de Zoetwatervissen.

Nederlandse

Doetinchem

I 9 9 4 , Het gebruik

van faunapassages

zoogdieren

bij Rijksweg AI ter hoogte

Oldemaal,

Delft

door van

O D 2 0 5 , 1991, MERIPNR. deelrapport:

Utrecht

Kllft, M.V.D., 199S, Ackerdijksche broedvogellnventarlsatle

natuurland-

Utrecht

N i e u w e n h u i l e n . W., en R.C. van A p e l d o o r n .

H e l d c m l j adviesbureau, 1989,

Beknopt ovenicht

1985

schap en cultuurhistorie,

's-Craveland

Vegeiatiekartering

Inventarisatieverslag

N a i u u r b e s c h c r m i n g s r a a d , 1990,

Rotterdam

Gorter, J,, 1990, Ecologische

Plassen,

en Landschap,

van West-

Natuur

Delft

O D 2 0 5 , 1991, Ecologische

1990

Lange. R., et al., 1 9 9 4 , Zoogdieren

voor ae herinrichting

uitgangspunten

Noordrand

Rotterdam

(IPNR). Delft

Europa. Utrecht McIJdcn. R. van der, Heukels'Flora Nederland.

's-

Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer,

Oude Leede,

Gemeente R o t t e r d a m , 1990. Landschap

Ruimtelijke

deel d (regeringsbesllssing),

Den Haag

verstedelijking

en

Den Haag

Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer,

Ordening,

Inventarisatierapport

de relatie

Den Haag

Ministerie van Volkshuisvesting,

B r o e k h u i z e n , S,. et al., 1992, Atla^ van de Nederlandse

dieren en ecosystemen,

O D 2 0 5 , 1992, Ecologische Structuur

van

Holland,

Groningen

M i n i s t e r i e v a n LandbouM^, Natuurbeheer en

O D 2 0 5 , 1991, MER IPNR.

Visserij, Nota Stadslandschappen,

Inventarisatie

Den Haag

ten noorden

deelrapport: van de

M i n i s t e r i e v a n U i n d b a u w , Natuurbeheer en

Delft

Visserij, 1988, Natuurwaarden

O D 2 0 5 , 1991, Uitgangspunten

kaan,

ichtei

Zuid-

Delft

Doenkade,

Intermediaire

Zone IPNR. Delft

gronddocumenc Natuurbeleidsplan M i n i s t e r i e v a n L a n d b o u w , Natuurbeheer en

O p d a m , P., R. Hengeveld, 1990, Effecten op de

Visserij, 1990. Natuurbeleidsplan.

planten

Den Haag

en dierenpopuloties,

M i n i s t e r i e v a n L a n d b o u w , Natuurbeheer en

ring van het Nederlandse

Visserij, 1993, Regeling

zoeksprogrammering

sten, Den Haag

beheersovereenkom-

In: de

versnippe-

Landschap

vanuit zes

onder-

disciplinaire

benaderingen.

• lÉ'vtfen Ht*r4rtm4 i

^41

O s i c c k , E., F. Hustings, 1994. Rode lijst bedreigde

en kwetsbare

vogelsoorten,

P r o j c c i b u r a a u 2 B 3 . 1995, Landschap

Natuur

van

Zeist

Facetnota

V o g e l w e r k g r o e p A v i f a u n a Wesi-Nederiand, 1 9 8 1 . Randstad en Broedvogels, V o s , P,, 1996, Compensatie

en Recreatie 2B3, concept-

weidevogels,

V u u r e . T., 1985, Zoogdieren

P r o j e c t b u r e a u 2B3 I , \ 99^. Strategisch

zijdse invloeden,

plan

Rotterdam

P r o j e c t b u r e a u 2 B 3 2 , 1995.

Groenstructuur

van 2B3. Rotterdam P r o j e c t b u r e a u 2 B 3 3 , I 9 9 S . De Landscheidings2one

in de

B-Driehoek,

Rotierdam P r o j e c t g r o e p 2 B 3 , 1994, Structuurvisie

283,

Rotterdam Provinciale pUnoloflische dienst ZuidH o l l a n d , 1984, Verspreiding

en ecologie

wilde planten

Den Haag

in Zuid-Holland,

Provincie Zuid-Holland, 1991, Natuur

en Landschap.

Beleidsplan

Den Haag

P r o v i n c i e Z u i d - H o l l a n d , 1993, De van Zuid Holland

van

vegetatie

1976 1991, Den Haag

P r o v i n c i e Z u i d - H o l l a n d 1 . 1994, Oost en Midden Delfland,

Beheersplan

Den Haag

P r o v i n c i e Z u i d - H o l l a n d 2 . 1994, Ecozone Pijnacker-Berkel.

concept. Den Haag

p r o v i n c i e Z u i d - H o l l a n d . 1995, Faunapassages

in provinciale

wegen en vaar-

wegen, Den Haag R c i j n e n , M.J.S.M., et al., 1992, Het van het effect populaties.

van snelverkeer

voorspellen

op

troedvogel-

Delft

S O V O N , 1987, Atlas van de broedvogeh.

Nederlandse

Arnhem

S(»arrebaom, M.. 1 9 8 1 , De amfibieên tielen van Nederland.

België en

en rep-

Luxemburg,

Rotterdam S t a d s r e g i o R o t t e r d a m , 1994, Het platteland, Rottewig,

nieuwe

een conceptstructuurschets

voorde

Rollerdam

S t a d s r e g i o R o l i e r d a m I , 1995. MER Noordrand

Startnotitie

II en III, Rotterdam

Stadsregio Rotterdam 2 , t99S, MER Vinexlocatlts,

S t a i l s r c g l o R o t t e r d a m 3 , 1995, Croenstructuurplan,

Kadernota

Rotterdam

de

Heglonaol

streefbeelden,

Rotierdam S t a d s r e g i o R o t t e r d a m , 1996, voor het milieu-effectrapport Structuurplan

Noordrand

Richtlijnen

Regionaal II en lil. Rotterdam

S t i b o k a , 1972, Bodemkaart

van

Nederland,

blad 37 oost, Wageningen R e i l s m a , J.M,, 1992, Habitat tie van oevers voor fauna. V i s s e r , D., 1989, Haaglanden-Zuid

en

Weidevogelinventarisatie 1988. Den Haag

Vogelbescherming, 1994. Vogels Zeist

42

corridorfunc-

Delft

htm-ripaim-'iÉ tc«i*i

onderdak.

aan

concept. Leiden

versie 2. Rotterdam

Berkelse Boog. notitie,

Tilburg

van schade

Wageningen

bossen en weder-

Bijlage A

Ccbruikt« literatuur en materiaal alk ryverr bettplt^ at yailandrn KIlllF

Abloilsche aspecten De gegevens van de abiotische omstandighe-

a. *

sche kaarten van het gebied {bodemkaaft,

S, 6 7, S, 9

topografische en geomorfologische kaart). Informatie over h e t watersysteem Is voorname-

Wurde in dit onderfOak

3) (0 40 41 i n SO SI c"6S

geringe n i l u u r v i a r d t rriAi^g hoge niiuurwurde hoge luiuuivAirdF tttr hoge rmtuunivuinJc

-.1,?

den zijn ontleend aan de verschillende themati-

ttn noorOtrf vfin Kotttrtltmt

NituurwUrdr âv\fxtt

0€ iamtrtgevutg^ van Rotttrdam

klpijÈti mor Ot gratianittn

tcf noorden

lijk ontleend aan de waterstudie (C.Berger, 1996).

Vegetaties Hier Is uitgegaan v a n ggevens zoals ze ver7ameld en geanalyseerd zijn door de provincie

KlUH

Hanntmutót pTDVtnCIt

Waud* In «11 ond*no*k

•.1,2 1,4 5,6,7

0 en 20 21 en 30 16 *n 4S 4S i n K

gtnnge nituunvurde maiig hoge natuurwiirde hoge niituurwurde a*tr t>ogc n t t u u r w u r t f i

a, 3

Zuid-Holland (Provincie Zuid-Holland, 1993).

Een meer gedetailleerde indruk van de natuur-

Van belang hierbij is h e l systeem van de pro-

waarden en waar deze door w o r d e n bepaald, is

vincie voor hel bepalen van öe natuurwaarde

verkregen door het nader bestuderen v a n kilo

van vegetaties. Op basis van de huidige en de

metercellen waarvan de verwachting is dat er

verwachte (over 50 jaar) provinciale, landelijke

zich vegetaties bevinden met een hoge natuur-

en mondiale zeldzaamheid en de kwetsbaar-

waarde. Hiervoor zijn de inventarlsatiegege-

heid, is aan elke v o o r k o m e n d e plantesoon een

veris gebruikt waar deze waardering aan ten

natuurwaarde toegekend (provinciale

grondslag Ngt. Deze informatie Is o o k gebruikt

Planologische Dienst, 1984). De natuurwaarde

om na te gaan of er rode lijstsoorten in het

van een kilometercel is vastgesteld door de

plangebied v o o r k o m e n . Uitgegaan is van de

gewogen som van de waarden van de samen-

rode lijst zoals die is gepubliceerd in de Flora

Stellende soorten te bepalen. De hoeveelheid

van Nederland

soorten bepaalt de weegfactor.

Bovendien zijn de Inventarisatlegegevens In de

IR. van der M i j d e n , 1990),

directe o m g e v i n g van het plangebied bestudeerd. De gegevens zijn aangevuld m e t InforDe natuurwaarde w o r d t door de provincie aan

matie uit overig bestudeerde literatuur.

gegeven met behulp van een getal. De schaal van deze getallen is logaritmisch. Een waarde van 41 v e r t e g e n w o o r d i g t daardoor een bijna 2

De aangekochte inventarisaties zijn verricht In

maal zo hoge waarde ais 40, een 14 maal zo

19aS. Tussen 1985 en 1995 kan de natuur-

hoge waarde als 3 I en een 100 maal zo hoge

waarde z i j n af oF toegenomen. Wat uit de

waarde als 2 1 .

gegevens naar voren komt Is waar in 1985 restanten van eens meer waardevolle vegetaties

Theoretisch bedraagt de laagst mogelijke

v o o r k w a m e n of waar waardevolle vegetaties

waarde 10 en de h o o g s t mogelijke 82. De

zich In 198S begonnen te o n t w i k k e l e n . Deze

gemiddelde natuurwaarde van vegetaties

informatie is vergeleken met de

gedurende de periode 1976-1983 over de

kartering

gehele provincie Zuid-Holland waren: Graslanden

30

Vegetatie-

Oude Leede (Heidemij. 1989). Zo kan

iets worden gezegd over de meest waardevolle standplaatsen In het plangebied en in de o m g e v i n g . Deze standplaatsen zijn nu n o g

Akkers

34

Wegbermen

40

Sloten

43

Craslandoevers

43

Van de vegetaties die hoge natuurwaarden ver

Voedselarme duinvalleien

67

l e g e n w o o r d i g e n , zijn overzichtskaartjes opge

waardevol o f zijn eenvoudig te o n t w i k k e l e n .

nomen. Hierdoor w o r d t inzichtelijk hoe de Op de volgende w i j z e is de natuurwaarde in het rapport b e n o e m d ;

natuurwaarden van het plangebied zich verhouden met de omgeving en waar zich gebieden met hoge natuurwaarden bevinden.

mmté'amé II • • lil

43

Vogels

de onderzochte atlasblokken voor. Hel betreft

Veel Informatie Is ontleend aan het bestand

de grutto en de zwarte stern. Soorten van

vcin het LKN (Landschapsecologlsche Kartering

nationaal belang zijn soorten die recent sterk

Nederland, E. Bolslus, 1994). Hierin staan

In aantal zijn achteruitgegaan en die (als de

onderzoeksgegevens vermeld van SOVON

huidige trend doorzet) gevaar lopen in kortere

(Sovon. 1987}. De onderzoeksgegevens z i j n

of langere tijd als b r o e d v o g e l uit ons land ver

gepresenteerd per atlasblok.

d w i j n e n . Het betreft soorten waarvan het voor-

Voor elk atlasblok is het hoogst aantal Indivi-

spreiding (broeden in enkele kolonies) bijzon-

duen opgenomen dat in de periode 1980-1985

der kwetsbaar Is.

komen door leefgebied keuze, gedrag en ver-

Is aangetroffen. Oe aantallen zijn klassegewijs v e r m e l d . De gegevens betreffen waarnemingen

De vragen waar zeldzame soorten en soorten

In de maand Juni, d i t is het broedseizoen,

m e t een belangrijke Indicatieve waarde exact

zodat er kan w o r d e n aangenomen dat veel van

v o o r k o m e n en of er eventueel meer van deze

de aangetroffen soorten in de omgeving broe

soorten v o o r k o m e n , w o r d e n met behulp van

den. Dit geldt niet v o o r alle soorten, overzo-

informatie uit literatuur zo goed mogelijk

meraars bijvoorbeeld. Dit zijn één jaar oude

b e a n t w o o r d . Ook w o r d t hierbij geprobeerd een

vogels die nog niet broeden en ver buiten de

a n t w o o r d te geven op de vraag wat de binding

broedgebieden foerageren (aalscholvers, rei-

Is met het plan- o f studlegebeid; betreft het

gerachiigen, meeuwen). Er zullen minder w e i -

vogels die broeden, o v e r w i n t e r e n , overzomer-

devogels aanwezig zijn omdat weidevogels

c n , rusten, ruien of foetageren?

vroeger in hel jaar broeden. Buiten het broedseizoen verspreiden vogels zich en stellen ze

De weidevogeltelling die In 1988 Is verricht ten

m i n d e r hoge eisen aan de kwaliteit v a n het

behoeve van de herinrichting Oude Leede (D.

leefgebied waar ze verblijven.

Visser, 1989) Is g e b r u i k t als basis voor het vaststellen v a n de NWC-weidevogelnorm. Deze

De gegevens van het LKN worden g e b r u i k t o m

norm Is gebaseerd op weidevogeldichtheden.

te analyseren welke leefgetileden In het studie-

Verschillende waardevolle vogels krijgen pun-

gebeid van belang z i j n . Ook worden ze

ten die gestandariseerd w o r d e n naar het aantal

g e b r u i k t o m na t e gaan o f er soorten v o o r k o

p u n t e n per 100 ha. Zie v o o r het aantal punten-

men die:

Rer soort en de beoordeling onderstaaande

a. waardevol zijn vanwege de kwaliteit van het

tabel.

leefgebied dat ze nodig hebben en b. waardevol z i j n vanwege hun zeldzaamheid.

ftWC-ivrm voor

wtidevo^lgtbie^trt

Ma.

Soort

De keuze van de soorten die garant staan v o o r

Klevi[, Schol» iiswr. CruRO, Turtluur, Siobevnd, WalersniD, Crir kwikiuan. ômenaling, viiüivf

een bepaalde k w a l i t e i t van het leefgebied is gemaakt op basis van differentiatie in struct u u r en ecotooptypen (OD ZOS, 1988). Het betreft vogels met een groot activiteitengebied. Als deze vogels v o o r k o m e n dan is de achterliggende redenatie dat o o k vogels m e t een klein activiteitengebied zich zullen vestig e n . Naast roofvogels, uilen en de weidevogels die g r o t e oppervlakten nodig hebben, zijn o o k die soorten o p g e n o m e n die in de randstad vrij

Punun

10

Ot kitast Irttttling va gtbltOtn 'âanltvolle wfJ^'v^gftgêbutitrt A i n u l punten M r 100 ha. 10SQ. 7S>

SO 7S ISO liO

in w»arMvallt

tCDonJfling

|

urn viU ri)li njk m r rijk

ofmlnétr

WurdekiasH

B«flng m i l t g hoog hoog Evcr hhoog

schaars tot zeer schaars zijn ( I t o t 250 broedp a r e n , zie bijlage B).

V o o r het plangebied is o o k onderzocht w a t de meer gewone soorten zijn die v o o r k o m e n en

Adb.

w a t de eisen zijn die zij aan hun leefgebied

In het tweede geval betreft het soorten van

stellen. Ook dit is o n d e r z o c h t met behulp van

Internationale en nationale betekenis (E.

eerder genoemde b r o n n e n .

Osieck, 1994). Soorten ï i j n van internationale betekenis als meer dan de helft van de

Zoogdieren, amfibieën en reptielen

Noordwest-Europese populatie in Nederland

De gegevens betreffende de zoogdieren en

b r o e d t . Hiervan komen ook enkele soorten In

amfibieèn zijn voor een belangrijk deel ont-

44

leend aan de gegevens v a n hel LKN (E. BoJsius, 1994), Deie gegevens zijn gepresenteerd per vierkante kilometer in kilometercellen o f pet vijf bij v i j f kilometer in atlasblokken. Omdat niet van elke waarneming de kilometercel maar wel het atlasblok bekend is, verschil! de Inhoud van beide presentaties. De waarnemingen zijn niel systematisch verzameld. Ze geven een indicatie v a n de werkelijke situatie.

Om na te gaan welke soorten er In en rond het plangebied leven. Is uitgegaan van de meldin. gen per atlasblok. Hierin staat hel m a x m u m aantal waargenomen Individuen in een periode van v i j f j a a r . Er zijn Ie weinig meldingen om veianderingen in r u i m t e en tijd en een plaatselijke waardering aan te geven. Door het gebruik van allasblokken in plaats van kilometercellen en een periode van tien in plaats van v i j f j a a r , kunnen meer waarnemingen bij elkaar w o r d e n opgeteld w a a r d o o r een betere indicatie w o r d t verkregen over het v o o r k o m e n van diersoorten. Hier Is de periode 1980-1990 onderzocht.

Voor het verkrijgen v a n een meer gedetailleerde indruk van de verspreiding zijn de meldingen van vondsten per kilometercel gebruikt. Per kilomeiercel is per j a a r het m a x i m u m aantal dieren vermeld.

De gegevens van hel LKM-bestand z i j n vergeleken met spreidingsgegevens van andere rapporten en de eisen die de onderzochte soorten aan het leefgebied stellen. (R. Akkermans. 1989. S. Broekhulzen, 1992, R. Lange, 1994, M. Sparreboom, 1981).

i^45

Bijlage B

Bijzondere vogels in het studiegbied I . Soorten die een grool leefgebied nodig ti«bben (naar OD 20S, 1988 en H. Frieling, 1987): w«l

veld

boi

moeru

•nut'

U D H ulIvMIKn bulierd

BOO'IOOO ha

XX

XX

boDmvalk

300- EOO h l

XX

XX

lorcnvalk

SO 200 ha

XX

XX

bruint kiektndwp 250 800 ha boiull

iO

XX

200 na

raniull

iO- 200 lia 10' 200 na

XX

n

XX

kockoclt

SO- 200 h l

XX

XX

wWIcwul

XX 50 200 ha

m »

kwak

XX

gnjiï kanekiH

XX

wlnieruJIng

10 50 na

lOiTif r u l i n g

SO 200 h«

(lob«nd

10 50 ha

zwarte i t c R i WII«ml ktmpnun (800

XX

XX

imnuil

giDit bonie specht

XX

XX XX XX

XX

XX

XX

200 ha

XX

2 10 h l

XX

XX

XX

50 200 na

m

XX

XX

IDDOm.opin ruJmn}

tureluur

lO-SOha

XX

(SOO lOOOm.oiwn ruimte) grutto

10 SO h j

XX

(SOO - 1000 m. open rulmlt)

2. Zeldiamc en hweUbarc sooncn (E. Osicck, 1994) won/leelgeblei]

wet

kwak

»

OOICvU'

XX

veU

bot/park

moeras XX

XX

XX

zomertdlLng

XX

bruine klekedief

XX

wltïFinlp

XX

XX

XX

kFmpnian

XX

XX

M

grutto

XX

tureluur

XX

«rarte iiem

XX

riHïanger

XX

XX

painjs

oeverrwaluw

water

iO(

« «

KX XX

XX

m

grote kirek«t

4l«>rpl>ii

Umm'éwmm

^47

NII-lttll»
Bijlage C en O

C Zoogdieren per atlasblok De allasbiokken zijn weergegeven op afbeelding 1 Leefgebieden In het studiegebied dl*rtoanyiiliibH>k

27

26

28

IS

^ 7

II

1

mol

1

! .

•gil wutl bruint r i l

hulimui hMI

i

wMlrai

!

Konijn hcrmthjn buniing vildmuli KNiThuilui" dwerfvlMrmulf

S

boispllimuli

9m

luTv(i(g«r huliipilimuls

^M>M

boimuli

m

dvKromuK

.

.

-

_

•

imctiliaanit n t r t i dwtrgvlHrmuit fliuikusru

D. Amflbiain p*r atlasblok dMnoon/>t>»blok

2G

27

21

16

17

II

---:--W bruint kikktr g n x n i kikker compltN gtwont

pid

rugnrMppid kkinf wiwrultinMncMr Mkikkir

1 1

ïir49

Bijlage E

Analyse dagvlindergegevens Berket en Rodenrijs e.o.

INHOUD

1. Inleiding

S3

2. Eisen van dagvlinders aan hun omgeving

53

2.1 Temperatüurs- en luchtvochtighelds

53

condities 2.2 Waard- en nectarplanten

53

2.3 Variatie in landschaps en vegetatie-

54

structuren 2.4 Overwinteringsmogelijkheden

54

3. Dagvlinders In h e l onderzoeksgebied

54

3.1 Herkomst vlinderwaarnemlngen,

54

volledigheid gegevens 3.2 Waargenomen vlindersoorten

S4

3.3 Zeldzaamheid waargenomen

55

vlinder soorten 3.4 Mobiliteit waargenomen soorten

55

3.5 Waardplanten en overwlnterlngswijze

57

4. Korte bespreking waargenomen

57

vllndersoorten 4.1 Honkvaste soorten

57

4.2 Redelijk mobiele soorten

57

4.3 Zeer mobiele soorten

59

5. Mogelijkheden voor behoud en herstel

60

6. Literatuur BULACE: De Vllndersilchtlng

^51

• • •.<•«! i H d l * l a i l a i l '

Tekst: K j r i Veling PraJ«ctlald«r: Jan van der Made Opdrathtgcvar Ingenieursbureau Gemeen te werken Rotterdam ProduktU: De Vllnderstlchtlng Postbus S06 6700AMWa9enlngen Iel:03l7-4Z4ZZ4 faK:03l7-4ZOZ96 December 1995

3 ^

MIl'l

uil'

Icoliili

1. Inleiding

roofdieren en vele Insekten blijken te profite-

In opdracht van het Ingenieursbureau van

van een r|Jk Insektenleven.

ren, t e r w i j l veel vogelsoorten afhankelijk z i j n

Gemeentewerken Rotterdam heeft De VKnderstichting een analyse gemaakt van de

Dagvlinders hebben als extra voordeel dat ze

vlinderwaarnemingen in Berkel-Roden rijs en

door v r i j w e l iedereen gewaardeerd w o r d e n .

o m g e v i n g . Deze gegevens kunnen w o r d e n

Door vlinders te gebruiken in natuur- en

g e b r u i k t voor het opstellen van een Milieu-

milieu-educatie kan de natuur dichter bij de

Effectrapportage voor een w o n i n g b o u w l o k a t i e .

mensen gebracht w o r d e n . Veel mensen blijken gevoelig v o o r het v o o r k o m e n , de v o r m e n en

Dagvlinders vormen een sterk bedreigde dier-

de kleuren van dagvlinders.

groep. Van de 70 dagvlindersoorten die ons land in het begin van deze eeuw rijk was, ztjn er inmiddels I 7 uitgestorven, t e r w i j l 30 andere bedreigd of kwetsbaar zijn. De belangrijkste

2. Eisen van dagvlinders aan hun omgeving

oorzaken voor deze achteruitgang zijn het ver d w i j n e n van geschikte leefgebieden en de ver-

De eisen die dagvlinders aan hun leefomgeving

snippering van het landschap waardoor popu-

stellen z i j n in een aantal hoofdgroepen in te

laties geïsoleerd raken en eerder uitsterven.

delen:

Ook de overheid erkent het belang van het

2.1 Tcmperatuurs- an luchivochllgheids-

behoud en herstel van de vlinderstand. In het

conditles

Natuurbeleidsplan (Ministerie van Landbouw.

Vlinders hebben warmte nodig. Het zijn k o u d -

Natuurbeheer en Visserij, 1989) worden de

bloedige dieren die een optimale lichaams-tem

dagvlinders aangemerkt als prioritaire groep,

peratuur hebben van 32 graden Celsius. Om

hetgeen wil zeggen dat bij de inrichting en hel

deze temperatuur te bereiken zitten ze te zon-

beheer v a n natuur en landschap extra aan-

nen, w a a r b i j de vleugels dienst doen als gelei-

dacht aan deze groep dient te w o r d e n gege-

ders v a n de warmte. De meeste soorten heb-

ven. Om inrichters en beheerders een handvat

ben behoefte aan enige beschutting tegen de

te geven om deze bescherming te effectueren

w i n d . Vandaar dat structuurrijke zuidranden

Is in 1989 het Beschermingsplan Dagvlinders

van struwelen en bossen vlinderrijk kunnen

(Ministerie van Landbouw en Visserij, 1989) uitgebracht waarin maatregelen w o r d e n voorgesteld die bijdragen aan behoud en herstel van de dagvlinderstand. In 199S is de rode lijst dagvlinders verschenen, waarin van alle nederlandse dagvlinders de status w o r d t gegeven. De soorten die tot de categorieën uitgestorven tot gevoelig

z i j n . Ook taluds en rietkragen kunnen voor de nodige beschutting zorgen. In het rupsen popstadium zijn temperatuur en luchtvochtigheid eveneens van het g r o o t s t e belang. Hiermee houdt het vrouwtje al rekening b i j het uitzoeken van de plaats o m haar eitjes af te zetten,

behoren zijn in het Handboek Natuurdoeltypen (Bal et, al,, 1995} als doelsoorten voor het natuurbeleid genoemd. In hetzelfde handboek

2.2 Waard- en neciarplantan De plant waarvan de rupsen leven noemen w e

w o r d e n eveneens soorten genoemd waarvoor

de waardplant. De meeste vllndersoorten z i j n

Nederland een internationale v e r a n t w o o r d i n g

zeer kieskeurig en zullen slechts één plante-

draagt (de zogenaamde i-soorten). In deze lijst

soort o f enige nauw verwante soorten als

z i j n twaalf dagvlindersoorten o p g e n o m e n .

waardplant gebruiken. Behalve de soort Is o o k de toestand van de plant van belang. Sommige soorten hebben een voorkeur voor kleine soli-

Doordat dagvlinders zeer gevoelig zijn voor

taire plantjes, terwijl andere Juist kiezen v o o r

veranderingen in hun leefomgeving kunnen ze

forse, f l i n k uitgegroeide planten. Ten slotte is

uitstekend dienen als Indicatorsoort voor de

de standplaats bepalend voor de geschiktheid

kwaliteit van natuur en milieu. Dagvlinders zijn

als waardplant.

herkenbaar en gemakkelijk op naam te bren-

Nectarplanten zijn planten die door de vlinders

g e n , terwijl er veel kennis is over de eisen die

w o r d e n g e b r u i k t om er hun nectar uit te halen.

de verschillende soorten aan hun leefomgeving

Omdat v a n a f het voorjaar t o t In o k t o b e r v l i n -

stellen. Vlindervnendelijke maatregelen blijken

ders aanwezig kunnen z i j n , moeten er ook

v o o r veel dieren plantensoorten positief te

gedurende die periode nectarplanten bloeiend

zijn (Knotters, 1993). Met name m u i z e n , kleine

aanwezig z i j n . Met name composieten (bijvoor-

• * ! • - n.trtffaxri M •> III

r53

HlK-
beeld verschillende dls(elsoorten) en bramen

figuur I: Hit gibkil vraarult Oe waariiÉmlngtn voorOtzi atialyit zijn gebruikt

z i j n v e e l gebruikte nectarplanten.

2 . 3 V a r i a t i e in landschaps- e n v c g e i a l i c stniciuran O m 7ich binnen het terrein te verplaatsen moet er variatie in hoogte en samenstelling van de plantengroei zijn, In een kale en eenvormige vegetatie 'verdwalen" de vlinders. Uitgestrekte akkers, weilanden en gesloten bossen v o r m e n voor veel soorten barrières bij de verspreiding In h e l landschap,Voor de o n t m o e t i n g tussen manneês en v r a u w i j e s en v o o r de balts z()n v o o r veel soorten kenmerkende landschapselementen van belang. Alleenstaande struiken, pollen met nectarplanten en b o m e n en struiken die uitsteken boven de rest van de vegetatie z i j n In d i t verband belangrijk.

2.4 Overwintering ( m o g e l i j k heden

vlinderwaarnemingen v a n na 1986 b e k e n d . De

De wijze van overwinteren verschilt per vlin-

onderzochte hokken liggen redelijk verspreid

dersoort. Zo overwintert de Eikepage als eitje

d o o r het onderzoeksgebied en de gegevens

o p de takken van eik, veel zandoogjes als rups

geven een redelijk beeld van het v o o r k o m e n

In de vegetatie, de witjes als pop en algemene

van vlinders in hel g e b i e d .

soorten als de Dagpauwoog en de Kleine vos

In totaal zijn u i l deze periode 487 w a a r n e m i n -

als vlinder. Elke soort stelt daarbij zijn eigen

gen in het bestand aanwezig, als v o l g t ver-

eisen aan de overwinteringsplaats, waaruit

deeld over de verschillende jaren:

direct o o k consequenties voor het beheer voortvloeien. Hel Z w a n s p r i e t d i k k o p j e bijvoor-

Tabtl I

Aantal waarmmtiittn

Jaar

Ainul wiirnEmingcn

ftrjaar

beeld overwintert als ei boven maaihoogte op grashalmen. Voor deze soort is de aanwezigheid van in de winter overstaande vegetatie I9S7

dus noodzakelijk.

198)

3. Dagvlinders in het onderzoeksgebied 3.1 H e r k o m s t v l l n d e r w a a r n e m i n g e n ,

19S9

s

1990

0 82 332 10 S2

IMI IM2 1993 1994

volledigheid gegevens

0 0

De waarnemingen zijn afkomstig uit het waarnemingenbestand van de Vlinderstichiing. In dit bestand zijn meer dan 5 0 0 , 0 0 0 versprel-

3.2 WMirgenomen v l i n d e r s o o n e n

dingsgegevens v a n dagvlinders opgenomen.

In tabel 3 staan de waargenomen vlindersoor-

Voor deze analyse Is in de eerste plaats

ten aangegeven met hierbij aangegeven de

gebruik gemaakt van de recente informatie. In

rode lijstcategorie, of het doelsoorten betreft,

label 2 w o r d i een overzicht gegeven van de

het laatste jaar dat de soort nog In het onder-

waarnemingen van na 1986,

zoeksgebied is waargenomen, hel aantal

Het onderzoeksgebied staat aangegeven in

records van die soort en het totaal aantal waar-

f i g u u r 1.

g e n o m e n individuen.

In f i g u u r I staat levens aangegeven hoeveel

Tabel 2 Waargenomen vlinders na 1987

waarnemingen u i l de verschillende kilometerh o k k e n aanwezig z i j n . In totaal zijn uit 22 kllometerhokken gegevens bekend. Uit twee kilo

* de gemerkte soorten horen tot de zogenaam-

m e t e r h o k k e n , in Berket en Rodenrijs en tussen

de 'stadsnatuurvllnders' (zie tekst)

Bleiswijk en de Rotte meren zijn meer dan 100

54^

I « ( • • r d r « M d H >«

Tabtl 2: Vlaaritnomtn vlindcn na I %S7 Soortniim

Rode IIJiT

lli

Doelsoon

Laaiitv

\iv

Ainul

Aa n u l

PKOrdl

(nd.

INkluipjM •iwinïpiietdilidDpj*

3

1992

3

49

•Crwïl aikkoRi*

3

1992

4

II

CtTroenvImdvr

3

1994

17

21

Cfool Koolwitjc

1

1994

62

16S

K l i m koolwiljc

3

1994

t09

B20

Kliin gaidcrd wlQc

3

1994

23

9B

Mâi

Kl«in« paâi an Uauwtiat 'Kl«tne vuurvlinder

3

1994

a

15

'karutbliLUwtjF

3

1992

3

4

Boombluw^t

3

1994

7

18

Aula n u

1994

58

99

Dlitihrlindcf

1994

II

17

AiirallA'i

Kl«lnt v o i

1

1994

57

445

Üagpiuwoo9

3

1992

15

766

' C r n i k k f Idc aurelia

3

1991

1

;

•UndkUtlC

3

1992

1

i

Zandoogjes 'Arguivllndcr

1

'Hooibccsijt

3

'Kruin i i n d o o o i '

3

\

'

1994

22

145

1991

2

7

1991

1

1

\UKMBamnt

3.3 Z e l d z a a m h e i d w a a r g c n o m a n vlindersoortan De waargenomen soorten in het onderzoeksge-

voor de natuur, zullen deze soorten zich zeker kunnen vestigen of uitbreiden. De overige soorten z i j n makkelijke zeer alge-

bied zijn geen van alle rode lijstsoorten of

mene vlinders waarvoor geen speciale maatre-

doelsoonen In het landelijk beleid. Mei Bruin

gelen vereist Zijn. Deze groep vlinders, de

zandoogje en de Argusvlinder behoren tot de

zogenaamde kroeglopers, komt overal voor

zogenaamde i s o o r t e n . V o o r deze soorten

w a a r nectarplanten a a n w e z i g z i j n .

heeft Nederland een internationale verantwoordelijkheid. Het zijn beide soorten die in

3 . 4 M a b l l l i a i i «waarganonwn s o o r t a n

Nederland niet bedreigd o f kwetsbaar z i j n .

In tabel 3 warden de soorten over drie mobili-

Het Goomb
teitsklassen verdeeld.

die relatief meer in het stedelijk gebied w o r d t waargenomen dan daarbuiten.

Hot\kva%te soorten

De soorten die zijn g e m e r k t met een ' behoren

In hei onderzoeksgebied zijn geen vlinders uit

tot de zogenaamde 'stadsnatuurvlinders'. Deze

de groep honkvaste soorten waargenomen.

soorten komen in intensief stedelijk gebied

Deze soorten zijn sterk gebonden aan hun leef-

niet voor. Bij een natuurlijk beheer van het ste-

gebied en zwerven slechts sporadisch op zoek

delijk gebied k r i j g e n deze soorten echter w e l

naar andere geschikte leefgebieden. Het zijn

goede ieefmogelijkheden. Het zijn indicatoren

soorten die strenge eisen stellen aan h u n leef-

v o o r een 'natuurlijk' beheer. Door in aanleg,

gebied.

Inrichting en beheei van het stedelijk gebied rekening te houden met de mogelijkheden

55

Zeer mobiele soorten

redelijk mobiele soorten Deze soonen planten zich over het algemeen voort In de directe omgeving van de plaats waar ZP. worden waargenomen. Deze vlinders hebben hel vermogen om kilometers te overbruggen, mits de omstandigheden hiervoor geschikt zijn. Croie. Open, kale vlakten zullen door deze soorten worden gemeden, maar langs bosranden, struiken en kruldenrljke wegbermen zullen ze binnen een seizoen nieuwe geschikte leefgebieden bereiken. De eerder genoemde stadsnatuurvllnders behoren allemaal tot deze groep. In het onderzoeksgebied zijn negen soorten uil deze mobiliteitsklasse gezien.

De overige negen soorten zfjn zeer mobiele zwervers en trekkers, die overal kunnen worden waargenomen. Onder deze groep vallen onder andere de koolwitjes en aurelia's als Dagpauwoog, Kleine vos en Atalanta. Oe zeer mobiele vlinders geven slechts beperkt Informatie over de waarde van een gebied voor dagvlinders. Deze soorten kunnen overal worden aangetroffen waar voedsel In de vorm var) bloeiende planten aanwezig Is.

r a M 3 Bloloopvoorktur, iiniw(«lnl>;|IIW«iiiii nmblllutt tn waardplennn van dt waargtnomtn Nederlandse naam

W e t e n s c h a p p e l i j k e naam

IW

éofvlindin.

OS

Mob.

Waardplant

Bos- « n s t r u w e e l v l i n d a r s i Crooi dlkkopje

Ochlodes venata

B

HR

II

Grassen

Citroenvlinder

Conepteryx rhamni

B

V

III

V u i l b o o m , Wegedoorn

Klein geaderd witje

Pierls napi

B

F

III

Wilde Kruisbloemigen

Boomblauwtje

Celastrina argiolus

-

P

II

V u i l b o o m , Klimop

Gehakkelde aurelia

Polygonla c a l b u m

K

V

II

H o p , Brandnetel, RIbes

Dagpauwoog

Inachis lo

B

V

in

Brandnetel

Land kaartje

Araschnla levana

B

P

IH

Brandnetel

Grasland- en ruigicvlindcrs: Zwartsprletdlkkopje

Thymelicus llneola

B

E

II

Grassen

Kleine v u u r v l i n d e r

Lycaena phiaeas

B

JR

II

Schape- en V e l d z u r i n g

Icarusblauwtje

Polyommatus icarus

B

JR

II

Vlinderbloemigen

Hooibeesije

C o e n o n y m p h a pamphilus

B

HR

II

Grassen

Bruin z a n d o o g j e

Maniola j u r t i n a

B

JR

II

Grassen

Argusvlinder

Lasiommata megera

-

JR

II

Grassen

B e g e l a l d e r s In a l l e b i o t o p e n e n t r c k v l l n d e r s i Klein koolwitje

Pleris rapae

•

P

III

Kruisbloemigen

Groot k o o l w i t j e

Pierls brassicae

•

P

III

Koolsoorten

Kleine vos

Agials urticae

V

111

Brandnetel

Atalanta

Van es sa atalanta

-

III

Brandnetel

Dlstelvtinder

Cynthia cardui

III

Distels. Brandnetel

-

I.W.: Indlcaloniaarfle: ¥,: K i r M t e r l t l l e k r l o o n , komi vrijwel alleen binnen d l i bloloop voor. B^ BtaeleMttnde toon, kamt m e e i l i l blnnin dli bloioop maar k i n ook In andere biotopen worden waargenomen.

Mob.: Mobllneli. n i i i e waarin de vlinder i l c h kan verplaatsen.

0,S,: Ovvmvlnterlngiiudlum

i

El

I

Honkvast, weinig rtioblel

J"

Jong» r u p i

II

Redelijk mobiti

HR

Hilfvotwaïien rupi

III

Zeei mobiel of Irekvlinder

VR

Volwassen l u p t

P

Pop

V

Volwassen vlinder

56

l l ' « t l H « r p l > > tl^îét*mé

II «M Ml

3.5 W a a r d p U n t e i i e n o v e r w l n t e r l n g s w U i e

standvlinder die In vrijwel het hele land voor-

De waardplanten <=voedselplanten van de

komt. De vlinder Is vooral te v i n d e n in graslan-

rups) van de waargenomen vlindersoonen zijn

den en ruigten. Ook in tuinen en pariten w o r d t

In tabel 3 aangegeven. Grassen, krulsbloeml-

het Zwartsprietdikkopje voedselzoekend waar-

gen en Grote brandnetel w o r d e n door de waar.

genomen. De soort o v e r w i n t e r t als ei op over-

genomen soorten vaak als waardplani

jarige grassen. Pas in het voorjaar begint de

gebruikt. De rups v a n het I ca rus blauwde leeft

rups van allerlei breedbladige grassen te eten.

van verschillende soorten Vlinderbloemlgen

Deze soort is erg gevoelig v o o r een te strin-

(Kleine klaver, Gewone rolklaver, Rode klaver).

gent maaibeheer. Overstaande vegetatie Is

Deze soort k o m t dus In lage. kruldenrljke

onmisbaar voor de overleving van de eitjes in

vegetaties voor. Ook de Kleine vuurvlinder

de winter. Een gefaseerd maaibeheer is nood-

komt in dit type vegetatie voor. Het v r o u w ^ e

zakelijk. De soort is op twee plaatsen in het

legt haar eieren b i j voorkeur o p kleine plantjes

onderzoeksgebied w a a r g e n o m e n , in het Hoge

Schapezuring die o p een open plekje staan.

Bergse bos. waar een echte populatie van deze

Verscheidene soorten blijken afhanlielijk te

soort v o o r k o m t en m Rodenrijs (kilometerhok

z i j n van brandnetels. Elke soort heeft hierbij

0 9 0 / 4 4 5 ) . De begrazing in het Hoge Bergse

z i j n eigen voorkeur voor de standplaats van de

bos zal waarschijnlijk deze soort ten goede

brandnetels waar het vrouwtje de eitjes op

komen. Bij extensieve begrazing blijft namelijk

legt. Het Landkaartje legt ze bij voorkeur op

altijd voldoende overstaande vegetatie aanwe-

een groep brandnetels in de halfschaduw i a n g j

lig-

een bosrand, t e r w i j l de Kleine vos op brandnetels die op meer zonnige plekken groeit haar

Crooi dikkopje

eieren afzet. Geen enkele soort heeft echter

Hei Groot dikkopje is een zeer algemene, rede-

(OcModes

venatus)

een voorkeur v o o r g r o t e brandnetelzeeen en

lijk mobiele standvlinder die v o o r a l o p vochti-

deze kunnen het b e s i een paar keer per jaar

ge, beschutte plaatsen kan w o r d e n gevonden.

gemaaid worden o m de vegetatie gevarieerder

De soort heeft één generatie per Jaar en vliegt

te maken.

van half j u n i tot half augustus. De eieren worden op allerlei grassen gelegd. De rupsen over-

Overwintering

winteren in samengesponnen grashalmen

In tabel 3 is o o k het stadium waarin elke soort

boven het maaiveld. Bij het maaien dienen

overwintert aangegeven. Soorten die als vlin

altijd gedeelten te blijven overstaan omdat

der overwinteren (onder takken. In een holle

anders het merendeel van de rupsen w o r d t

b o o m o f In schuren en dergelijke), hebben wei.

afgevoerd.

mg last van een maaibeheer waarbij in het

Het Hoge Bergse bos is de enige plaats waar

nfuaar alles w o r d t v e r w i j d e r d . De soorten die

deze soort v o o r k o m t . Het maaibeheer s een

als e l , rups of pop In de vegetatie overwinteren

belangrijke oorzaak van de afwezigheid van

w o r d e n wel beïnvloed door een te rigoureus

deze soort In de rest van het onderzoeksge-

maaibeheer, met name die soorten waarvan de

bied.

eieren, rupsen o f poppen boven maaihoogte z i t t e n . Een gefaseerd maaibeheer waarbij in

Kleint vuurvlinder

h e l najaar delen blijven staan is gunstig voor

De Kleine vuurvlinder is een zeer algemene

(Lycaena

phiaeas)

deze soorten.

standvlinder, die In heel Nederland v o o r k o m t . De rupsen leven vooral van Schapezuring [Rumex acetosella) en V e l d z u r i n g (Rumex ace-

4 . Korte bespreking w a a r g e n o m e n

soorten

rosa) en de soort heeft een v o o r k e u r voor kruldenrljke korte vegetaties. De vlinder vliegt In twee tot drie generaties per j a a r waarbij de

4.1 Honkvaste soorten:

soort In de tweede en derde generatie veel tal-

Er zijn uit het gebied geen waarnemingen

rijker is dan In de eerste (mei-juni).

bekend van honkvaste soorten

De overwintering vindt plaats als rups tussen de bladeren van de waardplant.

4 . 2 Redelijk m o b i e l e s o o r t e n ;

De Kleine vuurvlinder is In het onderzoeksgebied waargenomen In het O m m o o r d s e veld, de

Zwansprietdikkapje

(Thymellcus

Imeola)

Rotte bergen, Berkel en de AckerdIJksche plas-

Het Zwartsprietd ik kopje heeft één generatie

sen. Deze soort zal zeker toenemen bij de ont-

per Jaar en vliegt van begin Juli tot eind augus-

wikkeling van natuurlijke stroken In het stede-

t u s . Het Is een zeer algemene, redelijk mobiele

lijke en agrarische gebied.

t l . , i i i « ü i « l > H Hafefd'ftHd il • •

m

57

Icarusblauwtje

(Polyammatus

karus)

v o o r k e u r voor een gevarieerde, open structuur

Het Icarusblauwtje Is een zeer algemene stand-

v a n het grasland. Kale plekken w o r d e n

vlinder die In het hele land in kruidenrijke

gebruikt om zich o p te w a r m e n en als uitvals-

graslanden en ruigten kan w o r d e n waargeno-

basis voor het t e r r i t o r i u m g e d r a g . Deze soort

m e n . De rupsen leven van verschillende vlln-

vliegt in drie generaties per jaar van eind april

derbloemlgen zoals Gewone rolklaver [Lotus

tot in november. De Argusvlinder overwintert

corniculatus)

als rups.

en Hopklaver {Medicago

lupulh

na). Het Icarusblauwtje heeft twee tot drie

De Argusvlinder is op diverse plaatsen in het

generaties per jaar en vliegi van eind mei tot

onderzoeksgebied a a n w e z i g . In grasbermen

begin j u l i en van half j u l i tot begin september.

met hier en daar een kruidenrijkere begroeiing

De vlinders zijn redelijk mobiel. De rupsen

k o m t de soort al v o o r . Er zijn waarnemingen

overwinteren in de strooiseliaag.

bekend uit Berkel, Rodenrijs, Pijnacker.

De soort \s alleen bekend van Bleiswijk en v a n

Bleiswijk, Schiebroek, Hoge Bergse bos,

Oud Verlaat. Bij eer toename van kruidenrijke

Ommoordse veld, Ackerdijksche polder en de

grasbegroeiingen zal deze soort zeker toene-

Rotte Meren.

men. Ook bij de ontwikkeling van kruidenrijk grasland in het stedelijk gebied is dit een soort

Hooibeestje

die z i c h hier snel en In grote aantallen kan ves-

Het Hooibeestje is een uiterst algemene stand-

tigen.

vlinder van allerlei g r a z i g e vegetaties. De soort

(Cotnanympha

pamphilus)

vliegt in drie elkaar overlappende generaties Boomblauwtje

(Celastrina

argiolus)

van mei t o t in oktober. De rupsen leven op

Het Boomblauwtje Is een zeer algemene vlin-

allerlei grassen en o v e r w i n t e r e n .

dersoort die overal voor kan komen waar

Ondanks het feit dat de s o o n te boek staat als

bomen en struiken aanwezig z i j n . De rupsen

uiterst algemeen, is er slechts een recente

hebben een breed menu waarop behalve

waarneming van deze soort uit het onder-

Sporkehout (Rhamnus frangula).

zoeksgebied. Djt k o m t d o o r d a t de soort in

aquifolia)

Hulst (llex

en KItmop {Hedera helix) ook

Struikheide (Callurta

vulgaris)

1991 landelijk sterk s achteruit gegaan door

en andere plan-

het koele voorjaarsweer. In de duinsirook Is

ten staan. Oe vlinder kan regelmatig vliegend

het herstel a l : weer o p g e t r e d e n , maar in hel

w o r d e n waargenomen op een hoogte van 1,3-

binnenland blijft de s o o r t schaars. De meeste

2 meter. De soort vliegt in twee. soms drie

waarnemingen zijn gedaan in de periode na

generaties per jaar en o v e r w i n i e r i als pop.

1991 en vandaar dat d e soort nauwelijks is

Het B o o m b l a u w i j e is gezien in het stedelijk

waargenomen, In natuurlijk ingerichte delen

gebied van Berkel en PIJnacker.

v a n het onderzoeksgebied kan de soort zeker aanwezig z i j n .

Landkaartje

(Araschnia

levana)

Het Landkaartje kwam in de dertiger jaren nog

Bruin zandoogje

nauwelijks in Nederland voor, maar heeft zich

Ook deze soort heeft als waardplant diverse

(Maniola

jurtina)

sindsdien zeer sterk uitgebreid. Inmiddels

grassen. Het is een zeer algemene vlinder die

w o r d t de soort in het gehele land waargeno-

In allerlei typen ruige graslanden en rulgtekrui-

m e n . De soort komt voor in bosranden, het

denvegetaties gezien kan worden. De soort

liefst met i n h a m m e n , waar de rupsen leven o p

overwintert als rups, w a a r b i j deze de gehele

Grote brandnetel {Unica dioica). De volwassen

w i n t e r actief blijft. Zolang de temperatuur

vlinders hebben, als enige dagvlinder, een v o o r k e u r v o o r witte schermbloemigen als nect a r b r o n . De soort vliegt in twee, soms drie generaties per jaar. De voorjaarsgeneratie die in april en mei vliegt is oranje-bruin met zwarte v l e k k e n , t e r w i j l de v o r m uit de zomer (juli/augustus) voornamelijk zwart is getekend. met een w i t t e band over de vleugels. Het Landkaartje overwintert als pop.

Argusvlinder

(Lasiommata

megera)

De Argusvlinder is een uiterst algemene graslandvlinder. waarvan de rupsen van diverse soorten grassen leven. De soort heeft een

58

boven het vriespunt is eet de rups door. Het Bruin zandoogje is alleen gezien in de Ackerdijsche plassen. De soort kan zich hier vandaan in goede j a r e n uitbreiden naar andere gebieden binnen het onderzoeksgebied. Dan dient wel goede verbindingsbanen aanwezig te zijn.

Distelvlinder

4.3 Z«cr mobiele soorten:

(Cynthia

cardui)

De Distelvlinder is een zeer algemene trekvHnDe zeer mobiele soorten kunnen overal In het

der die elk voorjaar vanuit Zuid-Europa of zelfs

onderzoeksgebied w o r d e n aangetroffen op

Noord-Afrika naar Nederland k o m t vliegen. De

plaatsen waar bloeiende neciarplanten aanwe

belangrijkste waardplanten zijn Akkerdistel {Cirvum

l i g zijn.

arvense). Kleine klit (Arcxium

en Grote brandnetel {Unica Otroenvllnder

(Conepteryy

minus)

dioica).

rhamni)

De Citroenvlinder Is een zeer algemene stand-

Kleine vos (Agiais

vlinder die in het gehele land v o o r k o m t . Het is

De Kleine vos is een zeer mobiele, uiterst alge-

een zeer mobiele vlinder die flinke afstanden

mene vlinder die in het hele land v o o r k o m t , Oe

af kan leggen om voldoende neciarplanten te

waardplant is Grote brandnetel (Unica

v i n d e n . De waartJplanten zijn met name

De soort vliegt in twee tot drie generaties pet

Sporkehoul iRhamnus

jaar en overwintert ats vlinder. Vooral in

(R. canharticus).

frangula)

en Wegedoorn

De eitjes worden voorname-

urticae)

dioica).

augustus kunnen er grote aantallen Kleine vos-

lijk in bos(plantsoen)randen afgezet. De soort

sen op bijvoorbeeld distels w o r d e n waargeno-

vliegt in één generatie per jaar (juli-augustus

men.

en april-mei) en o v e r w i n t e r t als volwassen vlinder.

Dagpauwoog

(Inaehis lo)

Ook deze soort Is afhankelijk v a n Croie brandCroot koolwitje

(Pieris

brassicat)

netel (unica

dioica) als waardplant van de rups

Het Groot koolwitje w o r d t veel in stedelijk en

en is in het hele land uiterst algemeen. Oe

agrarisch gebied waargenomen waar de waard-

soort vliegt in I 2 generaties pet Jaar en over-

planten, k r u i s b l o e m i g e n . met name koolsoor-

wintert als vlinder.

len, veel v o o r k o m e n . Het is een uiterst algemene dagvlinder die in h e l gehele land v o o r k o m t .

Gehakkelde aurelia

Er zijn twee generaties per Jaar (vliegtljden;

De Gehakkelde aurelia Is een algemene vlinder

{Polygonla

c-album)

april-mei en juli-augustus) en de s o o n overwin-

die l o t voor kort vooral In hei zuidelijk deel

tert als pop.

van het (and v o o r k w a m . De laatste Jaren breidt de soort zich echter naar het noorden uit. De

Klein Koolwitje

(Plerls

rapat)

Ook het Klein koolwitje is vooral een soort v a n

vlinder is vaak te vinden in beschutte inhammen in bosranden, langs bospaden, open stuk-

hel cultuurlandschap. De waardplanten zijn

ken in het bos en in tuinen en parken. De soort

aiierJei k r u i s b l o e m i g e n , waarbij ook de voor-

vliegt in twee generalies per jaar en overwin-

keur uitgaat naar gekweekte koolsoorten. Het

t e r t als vlinder. De eieren w o r d e n op allerlei

Klein k o o l w i i j e is uiterst algemeen en vliegt in drie generalies per jaar. Het Klein koolwitje overwintert net zoals de andere witjes als p o p .

Klein geaderd

witje (Pieris

planten gelegd zoals Hop {Humuiui

lupulus),

lep {Ulmui

(Unica

sp.) en Grote brandnetel

dioica).

napi)

Dit witje is een uiterst algemene, zeer mobiele standvlinder, die In allerlei landschappen voorkomt. In tegenstelling t o l hel Klein en hel Groot koolwitje v o e d t hel Klein geaderd witje zich voornamelijk met wilde kruisbloemigen. De soort heeft drie generaties per jaar en v l i e g t van april t o t In oktober.

Atalanta

(Vanessa

atalanta)

De Atalanta is een trekvlinder die leder voorjaar vanuit Zuid Europa naar het noorden t r e k t . Het is een zeer mobiele vlinder die In heel Nederland kan w o r d e n waargenomen. Hier brengen ze twee generaties voort waarna in de herfst een deel v a n d e nakomelingen weer naar het zuiden v l i e g l . De rupsen leven voornamelijk op Grote brandnetel (Unica dioica), bij voorkeur op planten die In de bosrand staan.

ïir59

5. M o g e l i j k h e d e n voor b e h o u d en herstel

Als natte verbindingsbanen worden gepland,

Op d i t m o m e n t zijn er 18 soorten dagvlinders

component. Hier kunnen de gewenste kruiden-

zal er een strook van minimaal drie meter aan moeien worden toegevoegd voor de 'droge'

tn het o n d e r ï o e k s g e b i e d aanwezig, waaronder

rijke vegetaties ontstaan. Een combinatie van

negen redelijk mobiele soorten die karakterls

een watergang, een goed o n t w i k k e l d e oeverve-

tiek z i j n v o o r kruidenrijke graslanden en bos-

getatie en een droge kruldenrljke strook levert

randen. De meeste van deze soorten z i t t e n

leefgebied op voor bijzonder veel soorten. Ook

geconcentreerd in een aantal kleine terreintjes

diergroepen als libellen, kleine zoogdieren en

(Ackerdijksche Plassen, Hoge Bergse bos. Rotte

amfibieën hebben baat b i j genoemde combina-

m e r e n . Ommoordse veld). In het Intensief

tie.

g e b r u i k t e agrarisch gebied, waar de w o n i n g -

Als door deze verbindingsbanen de genoemde

b o u w l o k a i i e gepland is, komen niet veel soor-

gebieden met elkaar z i j n verbonden zullen de

ten v o o r . Als er bij de planvorming v o o r de

soorten zich ook gaan vestigen In het stedelijk

w o n l n g b o u w l o k a t i e Berkelen Rodenrijs

gebied. Hiervoor dienen kruldenrijke graslan-

g e z o r g d w o r d t v o o r groene corridors, dan kun-

den aanwezig te z i j n , die gefaseerd w o r d e n

nen de soorten zich vanuit hun huidige vtieg-

gemaald.

terreinen uitbreiden. De corridors dienen als verbindIngsbaan voor deze vlinders. De redelijk mobiele soorten hebben deze verbindingsbanen n o d i g , omdat ze zich zeer slecht verplaatsen In intensief g e b r u i k t agrarisch g e b i e d . Als tevens w o r d t g e i o r g d voor natuurlijk openbaar g r o e n dan zullen deze soorten zich ook vast In het stedelijk gebied gaan vestigen.

Zowel corridors als de potemlële leefgebieden m o e t e n v o l d o n aan de eisen die de vlinders stellen aan hun leefomgeving (zie h o o f d s t u k 2). Voor corridors betekent dit dat, naast opgaande begroeiing, o o k een strook m e t b l o e m r i j k e ruigere vegetatie aanwezig moet z i j n . Een voorbeeld van een geschikte corridor v o o r dagvlinders w o r d t gegeven in f i g u u r 2.

fl§uur 2 Deerin4a* van 4i Idtalt inrtlnartgibaan

voor dagfllndtrs fbron: Vtllne, 1991).

In deze verbindingsbaan moeten nectarplanten a a n w e z i g zijn als energieleveraars v o o r de t r e k k e n d e dieren. Bovendien moeten er waardplanten aanwezig zijn om eitjes op af te zett e n . Een soortenrijke vegetatie heeft beide. Het beheer In deze verbindingsbanen d i e n t gefaseerd te gebeuren zodat eitjes, rupsen en poppen overwlnteringsmogelijkheden h e b b e n .

60^

• • - « r d r f e f l * II «n

Literatuur nota daQvlinders: Bal. D., H.M. Beije. Y.R. Hoogeveen, S.RJ. Jansen en P, van der Reest, 199S. Handboek Natuurdoeltypen in Nederland. Rapport IKC Natuurbeheer nr. 1 1 , Wageningen.

Bink, R.J., D. Bal, V . U . van den Berk & LJ.Draaijer, 1994. Toestand van de natuur 2. IKC/NBLF, Wageningen.

Ministerie van Landbouw en Visserij, 1989. Beschermingsplan Dagvlinders. LN&V, 'sCravenhage.

Minisierte van Landbouw. Natuurbeheer en Visserij, 1990. Natuurbeleidsplan, LN&V. 's-Cravenhage.

Tax, M.H„ 1989. Atlas van de Nederlandse dagvlinders. Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland, 's Craveland. De Vlinderstichting, Wageningen.

Veling, K., 1 9 9 1 . Verbindingsbanen voor vlinders. Brabants U n d s c h a p 9 2 ; 22-26.

Wynhoff, I, & C.A.M, van Swaay, ' 995. Bedreigde en kwetsbare dagvlinders in Nederland; basisrapport met voorstel v o o r de Rode Lijsl. Rapportnr. VS 9 5 . 0 1 , De Vlinderstichting, Wageningen.

- » l a n H X r J f H J II

HTÖl

Bijlage F

Uitwerking natuuraspect oevers In deze notitie w o r d t de natuur beschreven die

Naarmate de oever breder is, zulien er meer

verwacht kan worden bij de o n t w i k k e l i n g van

soorten in de oever groeien. Hel zijn de soor-

natuurvriendelijke oevers in het toekornstig

ten u i l deze verbonden waar leefgebied voor

stedelijk gebied van Berkel en Rodenrijs en

moet worden gecompenseerd in het kader van

Bergschenhoek. Met deze omschrijving kan

het MER Noordrand II en III. Deze vegetaties

w o r d e n bepaald naar welke natuurdoelen

kennen een hoge natuurwaarde.

gestreefd kan w o r d e n . Aan de vegetatie zal het natte deel zijn o o k In eerste Instantie w o r d t beschreven w a t er bij

een sene insekten gebonden zoals water-

verschillende breedten van oeverprofielen kan

j u f f e r s , libellen, m o t t e n , nachtvlinders, haften

w o r d e n bereikt. Uitgangspunt hierbij zijn de

en zweefvliegen. Enkele soorten spinnen leven

twee natuur kwalicciisniveaus en de daarbij

specifiek in riet. Ook tiler geldt dat de soorten-

behorende doelsoorten die in

rijkdom groter zal zijn als de oever breder Is.

Rotterdam

Natuurplan

zijn beschreven. Het betreft de

In een brede oever zullen namelijk meer micro-

basiskwaliteil en de verhoogde kwaliteit. In

milieus zijn en er zal minder dynamiek aanwe

tweede instantie w o r d t ingegaan o p de grootte

zig z i j n .

en de v o r m van het leefgebied, De vegetatie v a n het droge deel van de oever In de toekomstige w ijkgroen structuur zijn

zal beslaan uit soorten van het moerasspiraea

twee typen oevers onderscheiden. Oevers met

verbond. In deze natte ruigte leven veel bloem-

v o o r n a m e l i j k kruidachtige vegetaties en oevers

planten zodat hier dagvlinders en bijen voor-

m e t e e n beplanting van houtachtlgen.

komen, tn de dichte vegetatie op de grond kunnen m u i z e n en kikkers hun verborgen

Steeds w o r d e n bij elke oever de mogelijke

leven lelden.

doelsoorten aangegeven. Voor welke doelsoort exact w o r d t gekozen bij het o n t w e r p hangt af

Oe Insektenrijkdom van oevers is van groot

van de exacte ligging in de w i j k en andere fac-

belang voor de in sekten etend e dieren.

toren als de breedte van de w a t e r g a n g en de

Voorbeelden hiervan z i j n : zangvogels, vleer-

mate v a n verstoring.

m u i z e n , z w a l u w e n , egels, kikkers en padden.

Oe doelsoorten die hier zijn g e n o e m d , z i j n

Basii

vaker in een stedelijke omgeving aangetroffen

Bij oevers v a n één t o l drie en een halve meter

en k o m e n nu al voor In de o m g e v i n g van het

breedte, g e m i d d e l d twee (struiken zijn niet

plangebied. De doelsoorten biJ een verhoogde

mogelijk vanwege de geringe breedte)

natuurwaarde

natuurwaarde zijn indicator voor een grotere

Mogelijke doelsoorten natte deel:

s o o r t e n r i j k d o m dan die bij een basis natuur-

groene kikker, kleine watersalamander, kleine

waarde. Oe soorten die bij de basis natuur-

karekiet, meerkoet, stekelbaars, moerasvegeta

waarde zijn genoemd z i j n , komen eveneens

ties met hoge natuurwaarde.

voor b i j de verhoogde natuurwaarde.

Mogelijke doelsoorten droge deel: dagvlinders (kleine vuurvlinder, kiein geaderd witje, distelvltnder), egel.

I . Oeverbreedte Verhoogde

natuurwaarde

1 . 1 . R i e t o c v e r s met a f en t o e s t r u i k e n

Bij oevers van drie en een halve tot tien meter

De rietoever bestaat hoofdzakelijk uit kruid

breedte gemiddeld zes (enkel struiken).

a c h t i g e n . Er is van uitgegaan dat. indien moge-

Mogelijke doelsoorten nat:

lijk, er enkele solitaire struiken in de directe

rietzanger, rietgors, gewone pad, snoek.

o m g e v i n g van de oever groeien.

Mogelijke doelsoorten d r o o g :

Oe vegatatie zal in hel natte deel bestaan uit

dwergmuis, h e r m e l i j n , w e z e l .

soorten v a n het riet- en w a t e r t o r k r u l d v e r b o n d .

I l H b r p l * B Ha>rdr

ür63

1.2 M e t h o u t i g e b c p U n t c o e v e r s

• oevers die aansluiting hebben o p parken en

De vegetatie onder de met houtige beplante

andere grote groenstructuren een grotere

oevers zal hoofdzakelijk bestaan uit soorten

kansrijkdom bezitten;

v a n bosranden en zomen (het v e r b o n d van

• oevers die voldoende ruimte, rust en conti-

k l e e f k f u i d en look zonder-look). Momenteel Is

nuïteit bezitten en o p grotere groenstructu-

d i t v e r b o n d nog slecht o n t w i k k e l d . Enkele

ren aansluiten, kunnen zich als verbindings-

soorten van de natte vegetaties zullen ook hier

zone o n t w i k k e l e n .

v o o r k o m e n , het betreft dan soorten die normaal In het rulgl-elzenbos g r o e i e n . In deze houtachtige beplanting zullen veel zangvogels v o o r k o m e n . Er geldt: des te groter en gevarieerder (struiken, rijke kruidlaag, j o n g e en oude b o m e n , verschillende inheemse soorten) de beplanting is, des te meer soonen z a n g v o g e l s er zullen v o o r k o m e n . Variatie

Sommige soorten komen v o o r bij een bepaalde ondergrens. Is het totale oppervlak aan leefgebied voor kleine zangvogels ongeveer s o ha, dan kunnen er koekoeken voorkomen (deze vogels leven vaak in bij kleine karekieten). Voor hel v o o r k o m e n van een kleine karekiet geldt dat et minimaal 300 meter oever moet zijn van I tot 3,5 meter breedte: basis kwali-

vraagt echter wel r u i m t e .

teit. Indien er een goede gesloten kruidachtige vegetatie aanwezig is, zullen zich hier ook bodemgebonden dieren vestigen, egel, bosspitsmuis, bosmuis, e.d. Langs de zomen en randen leven vaak dagvlinders, die In de zoomvegetatle hun waardplanten v i n d e n .

Een kleiner oppervlak betekent een kleiner aantal soorten. De kans dat soorten z i c h vestigen en de kans dat het voedselaanbod voldoende Is, is kleiner. Ook is de kans kleiner dat er zich rustige delen van oevers met bijzondere m l l l e u o m s t a n d i g h e d e n binnen het areaal

Vleermuizen vinden langs l i j n v o r m i g e bepUn tingselemenien vaak gunstige w i n d en een vee h o o g d voedsel aanbod. Lijnvormige elementen spelen daarom een rol In de begeleiding van v l e e r m u i z e n van h u n d a g v e r b l i j f (holle b o m e n . kelders en zolders) naar j a c h t t e r r e i n e n (parken en meren).

Basis

natuurwaardt

Oevers van vijf t o t tien meter: Mogelijke doelsoorten, egel, zangvogels (tjiftjaf, f i t i s , w i n i e r k o n i n g , s p o t v o g e l , heggemus), dwergvleermuis. Vtrhoogdt

natuurwaarde

Oevers v a n tien meter en b r e d e r Mogelijke doelsoorten, h e r m e l i j n , rosse woeimuls.

2. Oeverfirootte, -ligging en -vorm. Niet alteen de breedte van oever geeft een Indicatie van de natuurwaarde maar o o k de groott e , l i g g i n g en v o r m . Algemeen kan gesteld w o r d e n dat: < g r o t e en brede oevers een grotere kansrijkd o m hebben dan lange smalle: o o k al Is het oppervlak gelijk: • oevers aan de rand van de w i j k een grotere kansrijkdüm hebben dan oevers In het centrum:

64

liiiir»4fe
oevers bevinden. Hier zouden bijzondere en meer zeldzame soorten kunnen leven,

Bijlage C

Compensatiebeginsel N a l u u r w a a r d a n EHS:campensaiJebegtns«l (KV) 1. Algemene doelstellingen: Het beleid m.b.t. veiligstellen van de EHS
2a. t o m p e n s a l i e van de oppervlakte met directe effecten; hierbij gelden de volgende eisen: • omvang te compenseren areaal is gelijk

aspect Ecologische Hoofdstructuur) betekent

aan het areaal waar sprake is van terug-

dat in principe geen ruimtelijke ingrepen mogen plaats vinden, tenzij er sprake is van

gang van kwaliteit • indien mogelijk o p een geschikte locatie in

een zwaarwegend maatschappelijk belang, waarvoor geen alternatief beschikbaar is

de directe o m g e v i n g van de ingreep • zo mogelijk aansluitend aan de aangetaste

rnee-tenziJ"-formule). Als na afweging toch

gebiedscatego'ie incl. realiseren basis-

t o l een Ingreep w o r d t besloten, dienen zoda

inrkhtingsniveau,

nige mitigerende e n / o f compenserende maatregelen te w o r d e n genomen dat voor

2b. compensatie van kwalitelisverlles: i.v.m.

iedere gebiedscategorie, w a t betreft areaal

lagere ' a a n v a n g s w a a r d e ' van compensatie-

en kwaliteit, in beginsel geen netto verlies

gebied is een aanvullende financiële com-

van waarden optreden.

pensatie vereist, afhankelijk van de ver-

Overigens heeft het compensatiebeginsel ook

vangbaarheid (c.q. o n i w i k k e l i n g s d u u r ) van

betrekking o p bos en recreatie.

de verloren gegane kwaliteiten.

2. Naam w e t / b e l e i d : Structuurschema Groene Ruimte

3. financiële compensatie: alleen Indien I en 2 niet geheei o f gedeeltelijk mogelijk Is (er Is een globale berekeningswijze)

3. Status w e t / b e l e i d ;

Beleid

Uitwerken van compensatie; • indien er naast negatieve ook positieve effec-

A. Reikwijdte w e t / b e l e i d ; Nationaal

ten z i j n . w o r d t uitgegaan van saldering hiervan • uitgangspunt is geen netto verlies van waar-

S. Toetsingscriterlum: Oppervlak (hectares) * kwaliteit (niet geheel geoperationaliseerd)

d e n , voor iedere gebiedscategorie wat betreft areaal en kwaliteit (blo) diversiteit, natuurlijkheid en recreatieve gebruiks- en belevingswaarde,

By operationalisering van het compensatiebeginsel zijn twee vragen van belang: • in welke gevallen is het compensatiebeginsel van toepassing? • op welke manier k a n / m o e t compensatie worden gerealiseerd?

• eisen t.a.w, locaties v o o r fysieke compensatie: - bij landgebieden : locatie buiten de genoemde gebiedscategorieën • compensatie voor arealen én kwaliteiten (geen ' u i t r u i l ' In de v o r m van meer kwalliell o p minder areaal o f andersom). - bij watergebieden: in principe als land. aan-

Het compensatiebeginsel is van toepassing op

gezien nagenoeg alle grote wateren deel uit-

alle ruimtelijke ingrepen die (na afweging: zie

maken van de EHS. is compensatie eventueel

boven) negatieve effecten hebben op een a a n u l

wel mogelijk door opwaarderen van natuur-

specifieke gebiedscategorieen (m.n. EHS: zie

kwaliteit In het resterende gebied.

tabel) 7. Literatuurverwijzing: Indien het compensatiebeginsel van toepassing

Structuurschema Croene Ruimte: Deel 4,

is, dient de initiatiefnemer de volgende stappen

Planologische kernbeslissing.

te doorlopen:

Ministers van LNV en van VROM. Den Haag.

I . Landschappelijke inpassing en miilgatie:

Ministerie LNV. 1 9 9 4 .

gericht o p het voorkomen o f verminderen van nadelige effecten.

rrlBit NaafffBiitf M ••• IM

65

T o e l i c h t i n g op toepassing compensatiebeginsel bij concrete projecten, Dir, Groene Ruimte en Recreatie, Oen Haag, Ministerie LNV, I 9 9 S .

Tabel: compensatiebeginsel-plichtige gebltdscategorleèn. 1. kerngebieden van de ecologische hoofdstructuur. 2. gerealiseerde natuurontwikkelingsgebieden. 3. kleinere natuurgebieden buiten de ecologische hoofdstructuur die als zodanig zijn aangewezen In het streekplan, onder de w e r k i n g van de naiuurbeschermingswel vallen of zijn vastgelegd in een bestemmingsplan, 4. b i o t o p e n van aandachtssoorten die o p Indicatie van de soortenbeschermingsplannen van het Rijk in streekplannen e n / o f bestemmingsplannen zijn o p g e n o m e n , 5. bossen en landschappelijke beplantingen vallend onder de Boswet. 6. grootschalige openbare re creatieve voorzieningen (bijvoorbeeld Midden-Delfland en Spaarnwoude}

66

wplMi N » T J f i n i M « • ril

Hebben als uitgangspunt dit kenmerk zoveel mogelijk te accentueren door ze op te nemen in de hoofdstructuur. Een voorbeeld daarvan is het 'beleeftiaar' maken van het kleiplateau door het hoogteverschil van bijna 2,5 meter op te nemen in een openbaar parkje gelegen in de Westpolder. Het M M A laat de Polder Oudeland voor een groot deel oni>ebouwd waardoor de aanwezige hoogteverschillen onaangetast blijven. In het RSP worden de hoogteverschil ten opgenomen in de groenstructuur van het bedrijventerrein.

Polderstructuur en ver*:ave/ing De karakteristieke verkavelingspatronen in het inversielandschap rondom Berkel en Rodenrijs en het droogmakerijlandschap rondom Bergschenhoek worden door de geplande bebouwing aangetast. De planalternatieven hebben echter wel de kenmerkende verkavelingsrichtingen en de belangrijkste ontwateringssloten die nu aanwezig zijn, vertaald naar elementen van de stedebouwkundige hoofdstructuur. In Berkel en Rodenrijs zijn bijvoorbeeld de kenmerkende hoofdontwateringstochten, loodrecht op het lint, in de nieuwe verkavelingsstructuur van de woonwijken opgenomen als singel, als langzaam verkeersverbinding en als zichtlijn naar het open landschap. Cultuurhistorisch waardevolle lange lijrên Beeldbepalend voor de dorpen Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek zijn de bebouwingslinten en de bijbehorende vaarten. De planalternatieven laten deze linten geheel intact. De huidige situatie wordt waarschijnlijk verbeterd doordat de nieuwe verkeersontsluiting die in de plannen voorgesteld wordt, een verkeersontlasting op de linten tot gevolg zal hebben. Naast de vaarten en linten zijn andere opvallende cultuurhistorische lange lijnen, de lage kaden die voortkomen uit de polderstructuur van de droogmakerij en de Landscheidmgsdijk die de waterscheiding vormt tussen de hoogheemraadschappen Delfland en Schieland. Deze lange lijnen zijn nu reeds kenmerkend door de begeleidende beplanting en/of de aanwezigheid van een fietspad of tocht. De lange lijnen zijn in de groenstructuur en de langzaam verkeersstructuur van de planalternatieven opgenomen. Cu/tuurh/s(or/sch waardevolle boerderijclusters In tegenstelling tot de beplantingsstructuur in de droogmakerij bestaat de opgaande beplanting in het inversielandschap voornamelijk uit bosjes en boomgroepen rondom boerderijclusters, de groene knoopjes genaamd. Binnen het plangebied bevinden zich twee van dergelijke karakteristieke boerderijclusters, namelijk in de Klapwijkse Knoop (knooppunt van de Bovenvaart, Klapwijksevaart en Rodenrijsevaart) en de boerderijcluster in de Polder Oudeland. De Klapwijkse Knoop zal aangetast worden door de aanleg van de nieuwe provinciale weg N470-Zuid. De boerderijcluster in de Polder Oudeland kan in het MMA zijn huidige functie behouden terwijl in het RSP de boerderijcluster gehandhaafd blijft maar er een functieverandering zal plaatsvinden.

6.3

Conclusies De planalternatieven M M A en het RSP tasten de openheid van het plangebied aan, hetgeen gevolgen heeft voor de landschappelijke en cultuurhistorische betekenis van het landelijk gebied. Een groot deel van de landschappelijke en cultuurhistorisch waardevolle elementen binnen de plangrenzen wordt getransformeerd tot onderdelen van de hoofdstructuur. Uit landschappelijk oogpunt is het vrijhouden van de Polder Oudeland zoals voorgesteld in het M M A een winstpunt, omdat daarmee een deel van de kenmerkende openheid, de aanwezige hoogteverschillen en de boerderijcluster behouden kan blijven. Daarbij moet echter aangetekend worden dat ook in het MMA de bestaande situatie van de Polder Oudeland waarschijnlijk niet geheel ongewijzigd kan blijven. Door de aanleg van de N470-Zuid wordt het gebied, meer dan nu het geval is, fysiek en visueel ontsloten. Dit legt een verstedelijkingsdruk en een recreatieve druk op het gebied. Behoud van de landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden zal extra aandacht dienen te krijgen bij de uitwerking in bestemmingsplannen.

67

VINEX LOCATIE NOORDRAND N 11. Milieu-Effect Rapport. deelstudies

Recommend Documents