UITGAVE #2 Maart 2014
‘Met een MRI-scanner kan ik dieper in iemands ziel kijken dan hijzelf’ pagina 8 Hersenwetenschapper
Victor Lamme
‘Ons brein bepaalt wat we doen, niet onze gedachten’ pagina 29
Dilemma
‘Hoe meer transparantie, hoe minder vertrouwen’ pagina 24
Victor Lamme Gasthoofdredacteur
1959
Victor Lamme wordt op 26 januari geboren in Casablanca, een paar minuten na zijn tweelingzusje. Moeder Lamme is in Marokko voor zaken en bevalt, vrij onverwacht, een maand te vroeg. Victor beweert dat hij aan zijn geboorteplaats ‘een hang naar het exotische’ overhoudt.
Victor wordt geboren in Casablanca. Hij zit er zelfs een tijdje op een Franse nonnenschool.
1977
Dat klinkt als een vervelende bood schap, maar dat is het niet. Want als jij geen vrije wil hebt, hebben de
mensen om je heen die ook niet. En dat maakt het
Gymnasium Bèta aan het Ignatius College te Amsterdam. De songs Hotel California en Stairway to Heaven worden voor de rest van het leven in zijn brein gegrift.
1984
Tijdens een vakantie in Berlijn ontdekt hij bij de pinguïns in de dierentuin dat Joke de liefde van zijn leven is. Ze trouwen en krijgen twee dochters; Sascha en Dédé.
1985
‘Vergeet bewustwording en transparantie, die leiden meestal tot precies het omgekeerde’
eigenlijk heel erg eenvoudig om gedrag te beïn vloeden. Als je weet op welke knoppen je moet drukken in het brein van je medemens, krijg je alles van ze gedaan. Managers noemen het inspi reren. Ik noem het hersenspoelen. Een kunst die iedere bestuurder zou moeten beheersen. Met hersenscanners kijken we rechtstreeks in onze ziel. En zo ontdekken we hoe sterk basale
De studie geneeskunde wordt na één dag coschappen gestaakt. Patiënten zeuren hem teveel.
emoties als begeerte en angst zijn, of waarom we altijd weer geneigd zijn te willen wat andere men
1992
sen ook willen. Wie die emoties erkent, snapt waarom argumenten niet werken. En dat geldt
Promoveert op een proefschrift over de werking van het brein bij apen. Vertrekt naar de VS voor een spannende postdocplek aan MIT (Massachusetts Institute of Technology).
2
‘D
e vrije wil bestaat niet.
ook voor communicatie in de gezondheidszorg of over pensioenen. Dus vergeet bewustwording en
1993
Victor kust de grond bij aankomst terug in Nederland. En wil vanaf dan weten hoe het bewustzijn werkt.
2002
transparantie, want die leiden meestal tot precies het omgekeerde van wat de bedoeling is. Hoe dit allemaal werkt? Dat wordt vanzelf dui delijk op de volgende pagina’s. En ik ga er graag met u over in discussie tijdens een interactief col lege op dinsdag 25 maart.
Hoogleraar bij de afdeling Psychologie van de UvA. Titel oratie: ‘Weg met de Psychologie!’ Zo maak je vrienden onder collega’s...
Veel plezier met deze reis in de wondere wereld
2008
Pinguïns doen maar wat. Het zijn wat dat betreft net mensen, stelt Victor.
Legt minister Ronald Plasterk in de scanner om te zien wat zijn brein nu echt vindt van kunst, wetenschap, Wim Kok en zakken patat.
2009
Krijgt 2,3 miljoen euro van de Europese Unie voor zijn onderzoek naar het bewustzijn.
2010
Schrijft het boek De Vrije Wil Bestaat Niet. Pinguïns op de cover, want die doen ook maar wat.
2011
Richt met Martin de Munnik en Steven Scholte ‘Neurensics’ op. Dit onderzoeksbureau voert voor bedrijven onder meer hersenonderzoek uit bij consumenten.
Zo af en toe duikt Victor op bij Pauw & Witteman.
van neuromanagement en neuromarketing.’
Groet, Victor
3
Ook leren van...
32
Peter Borgdorff Directeur PFZW
‘Onze hersenen willen niets weten van pensioen’ Dat is één van de conclusies die wetenschapper Victor Lamme trekt uit eigen onderzoek. Onbewust activeert het thema pensioen delen in ons brein waarmee we pijn, verlies en angst associëren. Maar het wordt nog interessanter. Victor stelt dat het er alleen maar slechter op wordt, als je zo transparant mogelijk probeert te zijn. Zomaar twee lessen die ik van Lamme heb opgestoken.
4
De uitkomsten van zijn weten ‘De onconventionele ideeën en opvattingen van Victor zijn net zo interessant voor u als bestuurder als voor ons als fonds’
06 12 14 16
schappelijk onderzoek in twijfel trekken, dat doe ik niet. Maar ze lieten me niet onberoerd, dat begrijpt u. Gelukkig kon Victor ons ook vertellen hoe we ermee kunnen omgaan, wat wél werkt.
Door andere delen in de hersenen te stimuleren, bij voorbeeld. Delen die aanslaan als er een beloning in het verschiet ligt. Of door angst weg te nemen
28 32
Victor Lamme? Een kennismaking met de hersen wetenschapper en zijn werk.
Brainpower De werking van het brein zoals Victor het beschouwt.
Zijn talentvolle voetballertjes te ontdekken met hersenonderzoek?
Het brein van de consument Marktonderzoek met een MRIscanner. Drie cases.
VOORWOORD
alleen in deze tweede uitgave van Leren van, maar ook tijdens het speciaal voor u georganiseerde college op 25 maart, waar Victor te gast is.
Eric Castien Journalist – pagina 14
De prijs van zorg Vier bestuurders delen hun visie op de kosten van zorg.
INHOUD
der als voor ons als fonds. Ze gaan over het beïn
ook benieuwd wat ú van hem kunt leren; niet
Bestuurslid Elisabeth Ziekenhuis – pagina 10
Victor ontmoet Guus van Weelden, CEO van GGz Breburg. Een gesprek over neuromanagement.
Victor zijn net zo interessant voor u als bestuur
en ik dagelijks mee van doen hebben. Ik ben dan
Hoogleraar Universiteit Utrecht – pagina 9
Marcel Visser
Hoe krijg je ze mee?
De onconventionele ideeën en opvattingen van
zetten en omgaan met weerstand. Zaken waar u
Herman Philipse
24
Talentscouting 2.0
en zekerheden te benadrukken.
vloeden van gedrag, over veranderingen in gang
14
Bovendien
12
28
Rob van Dam CEO Amstelring – pagina 31
22 Victor en PFZW over transparantie
27 PFZW IN cijfers 38 Verder Leren
Ik hoor dan heel graag van u hoe hij ú aan het
39 Contact
Annemiek Overboom
denken heeft gezet.’
40 Podium voor talent
Directeur LabWest – pagina 37
5
Leren van neuro-onderzoek
Niet op
Mart Smeets drukken!
Tip van Victor ‘Ik houd niet van managementboeken, maar Influence van Robert Cialdini is een grote uitzondering. Boordevol praktische tips om gedrag – ongemerkt – te beïnvloeden’
interview
6
De neurowetenschap is door technische innovaties in een stroomversnelling geraakt. Nieuwe inzichten verdringen in rap tempo vertrouwde denkbeelden. Maar er valt nog genoeg te ontdekken. Lamme: ‘Hersenonderzoek zal ons denken over de mens radicaal veranderen.’ Tekst Willem van Leeuwen Fotografie Maarten Noordijk
ictor Lamme koos de hersenen als object van zijn onderzoeksdrang. Want in die prachtige, raadselachtige, anderhalve kilo zware klomp vet en eiwitten lag 25 jaar geleden nog van alles verborgen. ‘Inmiddels weten we heel veel meer over ons brein’ zegt Lamme. ‘We weten bijvoorbeeld waar in de hersens informatie van onze zintuigen wordt verwerkt en waar het wordt omgezet in motorische actie. We weten hoe beloning werkt, waar dit wordt geregeld en welke invloed dit heeft op ons gedrag. We hebben de circuits in kaart gebracht, we weten welke neurotransmitters erbij betrokken
7
dus intuïtiever worden genomen dan we denken: ‘Gedachten zijn doorgaans niet meer dan commen taren op onbewust reeds genomen beslissingen. Niet voor niets noem ik het zogenaamde bewustzijn een
‘Je leert intuïtief besturen’ Marcel Visser, CEO Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis, Tilburg
kwebbeldoos, een pratend mannetje in ons hoofd. Ik noem ’m ook wel eens Mart Smeets, de commentator die denkt dat hij zelf alles aanstuurt en beslist. Maar dat is dus niet zo.’
Mart Smeets-knop Het is een dominante gedachte in politiek, marketing, en management: wanneer je gedrag van mensen wilt veranderen, moet je hun mening en gedachten veran deren. Een misvatting, zegt Lamme. Je moet juist bij
8
de onderliggende emoties zijn: ‘We kennen allemaal zijn en hoe dit werkt op moleculair niveau.
Daardoor kan ik beter voorspellen wat die
de inspiratie-talks van managers die medewerkers
We weten een boel, maar we weten ook
persoon wil. Beter nog dan dat hij dat zelf
oproepen om er voor te gaan, om mee te veranderen.
nog heel veel niet.’
kan. En er zijn zelfs al scans gemaakt waar
Vervolgens zitten die medewerkers weer achter hun
bij is af te lezen wat iemand droomt.’
Kwebbeldoos
‘In zijn boek De vrije wil bestaat niet stelt Victor dat de mens veel meer is dan de gedachtenmachine die hij denkt dat hij is’
De eerste publicaties naar aanleiding
bureau en gaan gewoon verder met doen wat ze voor heen deden. Dat komt omdat er op de verkeerde knop
De afgelopen decennia heeft het hersen
van dergelijke onderzoeken deden veel
pen wordt gedrukt. Er wordt op Mart Smeets gedrukt.
onderzoek zich vooral door de komst van
stof opwaaien. Wat is bewustzijn eigenlijk?
Maar daar moet je niet zijn. Druk bijvoorbeeld de
scanapparatuur, razendsnel ontwikkeld.
Hebben we wel een vrije wil? Lamme schreef
knop van ons sociale brein in. Mensen imiteren
Victor Lamme: ‘Met een MRI-scanner kan
er een boek over: De vrije wil bestaat niet.
elkaar van nature graag. Dus praat als bestuurder
ik dieper in iemands ziel kijken dan de proef
Daarin wordt duidelijk dat de mens veel
niet over veranderen, maar geef het goede voorbeeld
persoon zelf, beter dan een psychiater of
meer is dan de gedachtenmachine die hij
en laat zien dat jij ook verandert (zie ook pagina 12
psycholoog. Een hersenscan liegt niet en laat
denkt dat hij is. In zijn boek – inmiddels is
en 13, red.). Dat levert wel de juiste prikkel op.’
exact zien wat het effect is van een product,
de achttiende druk een feit – maakt Lamme
een communicatieboodschap of een merk.
duidelijk dat beslissingen veel eerder en
± 350 voor Chr. Aristoteles beredeneert dat de hersenen het lichaam koelen en intelligentie zich in het hart bevindt.
± 150 na Chr.
De Grieks/Romeinse arts Claudius Galenus stelt als eerste dat mentale vermogens hun oorsprong hebben in de hersenen. Alhoewel dit ook nogal eens aan de Griekse filosoof Alcmaeon van Croton wordt toegeschreven, die rond 500 v. Chr leefde.
Lamme geeft nog een voorbeeld: ‘Een brein is
Dat de vrije wil niet zou bestaan, zoals Victor Lamme beweert, vindt Marcel Visser moeilijk te begrijpen: ‘Vaak genoeg zijn er situaties in een ziekenhuis waarbij acuut iets moet worden besloten. Niet door het bestuur alleen, maar samen met de professionals. Daar zit mijns inziens toch een zekere vrije wil en emotie achter. Je deelt ervaringen met elkaar, rationeel én emotioneel, waarna je samen tot een conclusie komt die voor dat moment de beste is.’ Het nemen van intuïtieve beslissingen is een kwestie van ervaring, zegt Visser: ‘Aan het begin van mijn carrière nam ik doorgaans beslissingen op basis van redeneringen en rationalisaties. Het brein is een lerend systeem, precies zoals Victor Lamme zegt. Dankzij de ervaringen die je opdoet, waarbij je al dan niet wordt beloond voor je beslissingen, ontstaat er ruimte om meer intuïtief te besturen. Je ontwikkelt het zogenaamde “pluis, nietpluis” gevoel, zoals dokters dat ook hebben.’ Visser herkent ook het nodige in de voorbeelden die Lamme geeft over het beïnvloeden van mensen: ‘Bestuurders die denken dat medewerkers het juiste gedrag gaan vertonen met een enkele peptalk, komen bedrogen uit.’
9
heel gevoelig voor beloning. Als je mensen wilt
± 1800
De pseudowetenschappelijke leer frenologie wint terrein. Franz Joseph Gall en Johann Spurzheim, twee Duitse artsen, denken dat je iemands aanleg en karakter kunt afleiden uit de vorm van zijn schedel.
± 1861
De Franse arts Paul Broca en zijn Duitse evenknie Carl Wernicke leggen een verband tussen mentale vermogens en bepaalde gebieden in de hersenen.
1870
De Duitse artsen Eduard Hitzig en Gustav Fritsch vinden uit dat bepaalde gebieden van de hersenen verantwoordelijk zijn voor de aansturing van groepen spieren.
1878
De Italiaanse fysioloog Angelo Mosso ontdekt dat de bloedtoevoer toeneemt, naar bepaalde delen van de hersenen, als een proefpersoon een wiskundige berekening maakt. Onbewust legt hij hiermee de basis voor de MRItechnologie.
10
Kritiek op Victor Lamme Prof. dr. Herman Philipse, filosoof en hoogleraar Universiteit van Utrecht
‘Een manager moet zorgen dat de angst elders komt te liggen’
veranderen, dan moet je vooral op die
Dit zal consequenties hebben in tal van sectoren:
“beloningsknop” drukken. Je kunt als
‘De jongste scantests voorspellen gedrag dat al
bestuurder je medewerkers vijfjarenplannen
weken eerder in het brein is vastgelegd. ‘In Californië
en toekomstvisies voorspiegelen, maar dat
kregen proefpersonen informatie over de schadelijke
werkt echt geen ander gedrag in de hand.
invloed van teveel zon, terwijl ze in de hersenscanner
Je moet mensen bevestigen in hun goede
lagen. Daarna werd ze gevraagd: zou je je nu vaker
gedrag door ze te belonen. En wel direct.
insmeren met zonnebrandcrème? Sommigen zeiden
Zo zitten wij nu eenmaal in elkaar.
ja, anderen nee. Een paar weken later werd ze
Kortom; je moet je langetermijnplannen
gevraagd wat ze daadwerkelijk hadden gedaan.
vertalen naar een directe beloningsstruc
De intenties die ze hadden uitgesproken, bleken
tuur. Je moest eens weten hoe verschillend
nauwelijks te kloppen met hun gedrag. Mensen die
de breinreacties zijn op nú honderd euro
zeiden zich te gaan insmeren, deden het toch niet.
in het handje of nú die promotie dan de
De impact van de boodschappen die was gemeten
belofte dat je die volgend jaar krijgt.’
met de hersenscanner, voorspelde echter wél vrij
Nog een heel belangrijke “breinknop” is angst. Een lastig instrument: ‘De functie van
nauwkeurig wie zich zou insmeren en wie niet. Het brein had het allang besloten.’
angst is dat je weg wilt van de prikkel die angst oplevert. Als je als manager zender
Echt willen
wordt van die angstprikkel, lopen mensen
Je kunt mensen dus vragen wat ze ergens van vinden,
van je weg. Of ze worden wantrouwend;
maar het antwoord zegt niks over wat ze gaan doen.
dat is onze natuurlijke reactie. Zorg dat de
Wat wij écht vinden en écht willen is beter te meten
angst elders komt te liggen. Neem bij reor
met een scan. Als dat besef gemeengoed wordt, zullen
ganisaties dus altijd een interimmer in
we op een andere wijze omgaan met “de mening”
dienst die je vuile werk opknapt, waarna
van mensen. Neuromarketing, waarbij personen met
jij weer het roer in handen neemt.’
behulp van een scan worden ondervraagd, is daar
HERMAN OVER Victor: ‘Victor Lamme trekt de conclusie dat alle redenen die mensen hebben om bepaald gedrag te vertonen rationalisaties zijn. Rationalisaties die achteraf worden geproduceerd door een mechanisme in de linker hersenhelft dat hij de “kwebbeldoos” noemt. Maar zijn de redenen die Lamme hiervoor geeft niet zelf ook rationalisaties? Dát zou hij moeten concluderen als hij consequent is. Maar dan raakt hij in een paradox verzeild. Want waarom zouden we zijn conclusie geloven – dat alle redenen rationalisaties zijn – als de redenen voor die conclusie niets meer zijn dan rationalisaties? Ik vermoed dat de radicale conclusies van Lamme gemotiveerd zijn door zijn vooringenomenheid met hersenonderzoek. In ons brein zijn vrijheid en redenen natuurlijk niet te vinden, ook niet in de hersenen van een kikker. In hersenen ontwaren we slechts neuronen, met elkaar verbonden zenuwcellen, enzovoorts. Maar daaruit kun je nog niet concluderen dat vrijheid van denken niet bestaat. Victor Lamme had dergelijke redeneerfouten kunnen vermijden door zo nu en dan eens samen te werken met een goed getrainde filosoof, die zich specialiseert in de problematiek van de vrije wil.’ Victor over Herman: ‘Ik word altijd heel erg vrolijk van de kwebbeldoos van Herman. Hij laat zien dat je met filosofen wel een leuke avond kunt hebben. Om dan de volgende dag te concluderen dat je geen stap verder bent…’
een mooi voorbeeld van. We zijn nu eenmaal niet wie
Radicaal veranderen
we zeggen te zijn. En we doen andere dingen dan we
Hersenonderzoek gaat ons denken over de
zeggen. We zijn veel meer dan Mart Smeets. We zijn
mens radicaal veranderen, zegt Lamme.
ons hele brein.’
1906
Santiago Ramón y Cajal wint samen met Camillo Golgi de Nobelprijs voor de Geneeskunde. De Spanjaard en Italiaan ontdekken hoe neuronen netwerken functioneren.
1913
John Broadus Watson, een Amerikaanse psycholoog, bestudeert het gedrag van mensen aan de hand van hun reacties op gegeven situaties. Hij noemt het: behaviorisme.
± 1978
De Amerikaan George Millar bezigt als een van de eersten de term cognitieve psychologie, de wetenschap die mentale processen beschrijft.
Herman PhilIpse ‘Victor zou zo nu en dan eens moeten samenwerken met een getrainde filosoof’
1991
Met MRI-scans kunnen wetenschappers hersenactiviteit grafisch weergeven.
11
Ons gedrag wordt bepaald door onze hersenen en de vaak onbewuste processen die zich daarin afspelen. Bewustzijn en rationele motieven spelen slechts een beperkte rol in de keuzes die we maken. Gedrag beïnvloeden is volgens Victor Lamme een kwestie van op de juiste knoppen in het brein drukken. Weet je hoe die knoppen werken, dan kun je daar als bestuurder je voordeel mee doen.
1
1 Spiegelneuronen – sociaal bewijsknop
2
Zo gebruikt u deze sociale knop:
3
12
1 – Geef het goede voorbeeld, lead by example.
Mensen zijn groepsdieren en erg ontvankelijk voor
2 – Richt de aandacht op mensen die het goed doen,
het kopiëren van gedrag van anderen. We willen
niet op mensen die het fout doen. Dan wordt goed
tenslotte ergens bij horen. Dit spiegelgedrag wordt
gedrag de norm.
geregeld door spiegelneuronen, geheel auto
3 – Als mensen werken in een grote groep wordt ‘gemiddeld’ vanzelf de norm.
matisch en zonder dat we er iets aan kunnen doen. Zien eten, doet eten.
2 Nucleus accumbens – beloningsknop Zo gebruikt u de beloningsknop bij anderen: 1 – Weet wat uw medewerkers beweegt. Iedereen wil worden beloond, alleen niet allemaal op dezelfde manier. 2 – Straal uit dat er bij u iets te halen valt, dan hangen ze aan uw lippen.
13
De nucleus accumbens is een gebied diep in de hersenen dat een belangrijke rol speelt bij positieve belevingen als verlangen, motivatie en bevrediging. Onze hang naar voedsel, seks, status, geld en ple-
3 – Vertaal grootste plannen voor het bedrijf naar haalbare
zier wordt hier geregeld. De accumbens is de motor
korte termijn doelen voor medewerkers. Het brein leeft
van ons gedrag en de zetel van werklust, ambitie en
in het nu en is niet erg gevoelig voor beloningen in de
vooruitgang.
verre toekomst.
3 Amygdala – angstknop Zo gebruikt u deze angstknop: 1 – Straal uit dat u de grote boze wereld buiten houdt.
Onzekerheid, bedreiging, gevaar, angst. De amygdala wordt
2 – Creëer kleine, exclusieve taakgroepen, waar iedereen
erdoor geactiveerd. De angstknop is een lastige, want angst
bij wil horen.
ACHTERGROND
3 – Stel tijdlimieten waarbinnen een kans moet worden gegrepen.
schrikt af of verlamt. Word dus nooit de zender van angst en onduidelijkheid, maar draai het om. Zaai de angst dat mensen iets moois missen als ze niet meedoen.
De nieuwe
Marco van Basten ontdekken met een app Tekst Patrick Boor
Hadden wetenschappers het voetbalsucces van Marco van Basten kunnen voorspellen toen hij nog bij de jeugd speelde? Ja, denkt hersenwetenschapper dr. Ilja Sligte. Hij probeert voor diverse prof voetbalclubs het succes van hun jeugdspelers te voorspellen. ACHTERGROND
14
eeper Hans van Breukelen
andere ruimtelijk inzicht; essentieel bij
schreef met journalist
passing en loop-bewegingen op het veld.
Eric Castien het boek
Winnen . Daarin legt Van Breukelen een ver band tussen topsport en mentale vermogens. De oud-international beschouwt zichzelf niet als natuurtalent, maar door zijn toewijding en motivatie bereikte hij toch de internationale top. Castien kreeg daardoor het idee dat het niveauverschil tussen balsporters in de hersenen wordt gemaakt. Want is voetbal niet primair een denksport, als het brein de basis vormt voor techniek, t actiek en motoriek? Alleen: welke hersenfuncties maken het verschil?
Door duizenden jongeren de test te laten doen, hopen ze aan te tonen welke cognitieve vaardigheden een profvoetballer nodig heeft, of welke andere professional dan ook. Castien: ‘Dan kun je veel gerichter werven en selecteren. Je kunt specifieke vaardig heden bovendien gericht verbeteren. Op langere termijn bespaart dat kosten op talentontwikkeling. In het bedrijfsleven is bijvoorbeeld het rendement op zoge heten human development-programma´s over het algemeen teleurstellend.’
Ruwe scores ‘Klassieke intelligentietesten zijn nattevinger werk’, stelt Sligte bovendien. ‘Sollicitanten
Werven en selecteren
kunnen een slechte dag hebben, met ver
Samen met hersenonderzoekers dr. Ilja
tekende resultaten als gevolg. En veel testen
Sligte en drs. Andries van der Leij, beiden
meten slechts delen van het brein. Vaak
verbonden aan de Universiteit van Amster
levert dat ruwe, samengestelde scores op.’
dam, ontwikkelde Castien een (niet
Diverse voetbalclubs uit de Nederlandse
openbare) app om basale cognitieve vaar
competitie zullen hun jeugdspelers de
digheden te meten. Met een serie brain
komende jaren aan de tests van Castien en
games en laagdrempelige tests worden bij
consorten onderwerpen. Met andere sport
voorbeeld concentratie, geheugencapaciteit,
bonden en sportverenigingen, maar ook
aandachtscontrole en reactiesnelheid in
bedrijven en overheidsinstellingen zijn
kaart gebracht. Als een jeugdige Dennis
gesprekken gaande over hoe zij de test
Bergkamp de tests had gedaan, dan zou
kunnen gebruiken voor werving en selectie.
blijken dat hij hoog scoorde op onder
Op zoek naar de volgende van Basten...
Victor over talent ontdekken ‘Dr. Ilja Sligte onderzoekt aan de UvA het verband tussen sportsucces en neuropsychologische vaardigheden. Een geweldig leuk idee dat laat zien dat zelfs een goede voetballer over een speciaal stel hersenen moet beschikken. Als het hem lukt om met zijn iPad-test te voorspellen of iemand een topatleet kan worden, heeft hij een mooie tool in handen die daarna ook kan worden gebruikt voor werving en selectie in heel andere beroepsgroepen, zoals zorg en welzijn’
15
Victor ontmoet Guus van Weelden, CEO van GGz Breburg
Wetenschap vs. praktijk
16
Over GGz Breburg GGz Breburg is een instelling voor geeste lijke gezondheidszorg in Midden- en WestBrabant. Breburg biedt met 2.050 mede werkers en 200 vrijwilligers jaarlijks zorg aan meer dan 18.000 cliënten
Hersenonderzoeker Victor Lamme ontmoet bestuursvoorzitter Guus van Weelden van GGz Breburg. Hoe brengt Guus veranderingen tot stand in zijn organisatie? Hoe krijgt hij zijn mensen mee? En: wat is Victor’s visie hierop? Neuromanagement aan de bestuurstafel. Tweegesprek
Tekst Willem van Leeuwen Fotografie Maarten Noordijk
17
18
et gesprek
mensen vrij ongevoelig voor. Het
komt vrijwel
lukt beter als er, al dan niet onbe
direct op de
wust, wordt ingespeeld op emoties.
veranderingen
Dat kunnen heel basale dingen
die GGz Breburg heeft doorge
zijn. Er moet bijvoorbeeld een belo
maakt in de afgelopen drie jaar.
ning klaarliggen, een winst. Hoe
Guus: ‘Tot voor kort lag bij de
krijg jij het bij GGz Breburg voor
behandelingen door onze psychia
elkaar dat de professional ziet dat
ters en psychologen nog te veel de
jouw belang, zijn belang is?’
nadruk op wat cliënten níet kon
Guus: ‘Professionals in de zorg zijn
den. De focus lag op de mentale
erg betrokken bij de cliënt. En wor
handicap van cliënten. Daar wil
den dus gemotiveerd als ze ervan
den we van af; we moeten kijken
overtuigd zijn dat een verandering
naar dat wat mensen, ondanks hun beperking, nog wél kunnen. Dus: meer gebruik maken van de veer kracht die ze hebben.’ Er wijzigde nog meer bij GGz Breburg. Guus: ‘Van oudsher hebben we in de geestelijke gezondheidszorg veel bedden, die we dan ook daad werkelijk bezet wilden hebben. Dat is duur. We zijn mensen veel meer thuis
‘We geven zorgprofessionals de vrijheid om onze doestellingen op hun eigen manier te bereiken’
Tip van Guus
in het belang van de cliënt is. Als
‘Ik loop elk kwartaal een dagdeel stage op een afdeling. Verder houd ik een paar keer per jaar een ‘benen-op-tafelgesprek’ met een groep van vijftien medewerkers. Zo houd ik als bestuurder een goede verbinding met de dagelijkse praktijk’
bestuur geven we de richting aan: dit willen we binnen deze periode bereiken. Maar de zorgprofessio nals krijgen de vrijheid om deze doelstellingen op hun eigen manier te bereiken. Ik heb gemerkt dat dat ook dat een belangrijke motivatie is om veranderingen tot stand te brengen: geef mensen invloed.’
of poliklinisch gaan behandelen. Dat heeft geleid tot een reductie van het
Aantal bedden
aantal bedden met twintig procent in
Het geven van invloed werkte om de
drie jaar.’
gewenste reductie van het aantal bedden te bewerkstelligen: mensen
Over het veranderen van gedrag
buiten de muren van de instelling
Victor: ‘Wie worden het meest
behandelen, was een omslag die aan
geraakt door die veranderingen?’
vankelijk veel discussie losmaakte
Guus: ‘De veranderingen vragen
onder psychiaters en psychologen.
vooral een inhoudelijke omme
Victor: ‘Maar het werkte.’
zwaai van onze professionals.
Guus: ‘Er was vooraf angst of dat wel
Zíj moeten anders gaan werken.’
goed zou gaan, omdat ze daar niet
Victor: ‘Ik denk dat als je mensen
mee vertrouwd waren. Mijn collega
niets concreets biedt, ze het
bestuurslid is zelf psychiater,
gewenste gedrag niet of nauwelijks
inhoudelijke boegbeelden zijn
vertonen. Het veranderen van
belangrijk voor het vertrouwen van
gedrag gebeurt doorgaans niet met
behandelaars om die veranderin
rationele argumenten, daar zijn
gen door te voeren.’
19
20
Over het kanaliseren van negatieve emoties
Wat ik tegenwoordig naar buiten
Victor: ‘Wat zeker ook motiverend
vaak een niet erg vrolijk beeld. Het
kan werken, is wanneer er binnen
is bijna net zo negatief als het beeld
een organisatie een kritische massa
van pensioenfondsen en woning
ontstaat van mensen die doen wat
corporaties. Dat komt volgens mij
de bedoeling is. Dan volgt de rest
deels door die transparantie.
vanzelf. Ze gaan elkaar imiteren.
Ik denk dat openheid doorgaans
Opinion leaders, mensen tegen wie
voor een dalend vertrouwen bij de
anderen opkijken, kunnen een
buitenwacht zorgt.’
belangrijke rol spelen.’
Guus: ‘Dat herken ik wat betreft de
Guus: ‘Klopt. Om negatieve emoties
publieke opinie. Maar voor de stake
te kanaliseren, hebben we daarom
holders, en met name de verzeke
ook collega’s van een psychiatrisch
raars, is het wel degelijk van belang
ziekenhuis uit een andere regio uit
om transparant te zijn. Zij zien
genodigd. Zij waren al een langere
graag dat we de luiken openzetten,
tijd bezig met het behalen van
anders ontstaat het gevoel dat ze
dezelfde doelstellingen en konden
geen vat op ons hebben. Zij willen
vertellen hoe zij te werk zijn gegaan.
immers óók controle hebben.
zie komen over zorginstellingen, is
Door welke barrières zij moesten.’ Victor: ‘Dat is inderdaad een heel effectieve manier om mensen te laten veranderen. Als er één schaap over de dam is, volgen er meer. Wat ook helpt, is inspelen op de beroepstrots. Mensen willen graag laten zien hoe goed ze zijn. Boven
Daarom nodigen we ze met enige
‘Mensen hebben de natuurlijke neiging vooral op negatieve aspecten te letten’
regelmaat uit om te kijken hoe pro fessioneel wij werken. Daardoor kunnen ze hun beeld over de GGz bijstellen. Zij gaan immers over het geld dat wij binnenkrijgen.’ Victor: ‘Als je toch transparant wilt zijn, is het belangrijk dat je je heel
dien houden we van controle, of
actief opstelt, als het gaat om de
van het idee dat we ergens controle
tiviteit, konden we ze overtuigen. Het geeft bovendien
GGz-instelling vroeger het imago had van een
publieke opinie. Mensen hebben nu
over hebben. Als je mensen het
enorm veel voldoening als onze professionals kunnen
gesloten bolwerk – we nu worden gezien als organi
eenmaal de neiging om zich te
gevoel kunt geven dat ze zélf de
vertellen hoe ze, door hun eigen handelen, onze doel
satie waar de luiken openstaan. Dat wordt enorm
focussen op het negatieve. Dat is
baas zijn, dan werkt dat zeker moti
stellingen bereikten. Dat doen ze geregeld door te spre
gewaardeerd.’
precies de reden dat ik geen fan
verend. Het neemt angst weg.’
ken op congressen of te schrijven in vaktijdschriften.’
Guus: ‘Als je binnen de muren van
Victor staat echter kritisch ten opzichte transpa
ben van blinde transparantie. Goede
rantie en noemt het zelfs een modeverschijnsel. Hij
marketing, bewust je goede kanten
een kliniek werkt, dan werk je in een
Over de nadelen van transparantie
probeert zijn gesprekspartner te prikkelen met de
laten zien, daar ben ik wel erg voor!’
team. Dat geeft geborgenheid. Als je
Het gesprek verplaatst zich naar een ander onderwerp.
vraag of transparantie werkelijk zinvol is.
Guus: ‘Dat doen we ook heel bewust
plots in je eentje buiten de muren
Dat van de transparantie. In 2011 heeft GGz Breburg
Victor: ‘Je loopt er namelijk ook risico’s mee. Hoe
door onder andere regelmatig met
moet werken, dan is dat best eng.
een onderzoek gedaan naar beeldvorming en samen
meer je van jezelf laat zien, hoe zichtbaarder je
positief nieuws in de lokale en
Daar lag ook de meeste weerstand.
werking bij 25 stakeholders, zoals verzekeraars, cliën
wordt. Mensen hebben de natuurlijke neiging vooral
regionale kranten te staan. Zo
Maar door een beroep te doen op
tenorganisaties, collega-instellingen en de politie.
op negatieve aspecten te letten. Er ontstaat dus
bieden we tegenwicht aan nega
hun vakbekwaamheid en hun crea
Guus: ‘Wat vooral naar voren kwam, is dat – waar de
makkelijk een negatief beeld.
tieve beeldvorming.’
21
22
OVER PFZW
Vraag van Victor:
Victor over transpar antie ‘De basis voor vertrouwen is: ik win wat en jij wint wat, we worden er samen beter van. Transparantie doet daaraan af, omdat daarbij niet het wederzijdse belang wordt benadrukt. Dit is vrij elementair in de neuropsychologie. Ik durf het nog sterker te stellen: de drang om transparant te handelen is de slechtste ontwikkeling van de afgelopen twintig jaar. Ik vraag me dan ook af of de AFM de juiste partij is om toe te zien op de communicatie van pensioenfondsen. Er werken namelijk economen, geen psychologen’
‘Hoe meer transparantie, hoe minder vertrouwen. Waarom wil PFZW dan toch zo nodig MENSEN OVERLADEN MET INFORMATIE?’
Antwoord van Sara:
‘Omdat we dachten dat mensen dat wilden’ ‘En gingen er vanuit dat mensen door voldoende informatie meer inzicht zouden krijgen in pensioen. Maar het merendeel van de medewerkers in zorg en welzijn is daarin nauwelijks geïnteresseerd. Dat weten we inmiddels uit eigen onderzoek. Een jaarlijks pensioenoverzicht van vijf pagina’s leest slechts een enkeling. En de verplichte startbrief van nog meer kantjes die nieuwe deelnemers ontvangen, kan op nog minder lezers rekenen. Maar dat zijn nu wel de wettelijke eisen. De Pensioenwet schrijft voor dat wij transparant zijn. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) ziet hier op toe. We weten: meer informatie is niet recht evenredig met meer vertrouwen. Daarom zetten we in op begrijpelijkheid en rele vantie. Want pas als je werkelijk begrijpt hoe je ervoor staat, wat je kunt verwachten en wat je er zelf aan kunt doen, ontstaat er meer vertrouwen. En precies daarom pleiten we bij de AFM voor begrijpelijk heid boven volledige transparantie. Transparantie is een duidelijk antwoord geven op een al dan niet dringende vraag. En niet, zoals wij dachten, mensen overladen met informatie als antwoord op een vraag die hele maal niet leeft.’
Sara Leene Manager Communicatie PFZW
23
24
De bomen en het bos Transparantie is geen toverwoord. Begrip, dát is de basis voor meer vertrouwen. Dit inzicht heeft gevolgen voor hoe je met elkaar communiceert. Drie vragen over hoe PFZW effectief communiceert over pensioen. En drie antwoorden.
OVER PFZW
Hoe zorgt PFZW ervoor dat werkgevers en werknemers door de bomen het bos nog zien? Waarom is pensioen een lastig onderwerp van gesprek? Omdat pensioen gaat over de lange termijn, terwijl de meeste mensen vooral interesse hebben in de korte termijn. Zo werkt ons brein nu eenmaal, stelt Victor. Dat maakt ons werk wel lastig. Want hoe zet je iemand ertoe aan iets te vinden van zijn pensioen, terwijl hij er geen weet van wil hebben? Eerlijk is eerlijk: elke prikkel ontbreekt ook om er over na te denken. Hoe vaak word je als werknemer in zorg en welzijn nu door je pensioenfonds gevraagd om iets ‘te doen’? Deelname is namelijk geen keuze, de premie wordt automatisch ingehouden en als je verhuist geeft de gemeente je nieuwe adres automatisch aan ons door. Pas als de pensioenleeftijd nadert, zo rond het 55e levensjaar, gaan de meesten er actief mee aan de slag. Maar dan is de kans om actief te handelen en je pensioen te beïnvloeden wel grotendeels verkeken.
Door het zo begrijpelijk mogelijk uit te leggen. Gelaagdheid aanbrengen in de communicatie is daarbij een voorwaarde. Als je een autoverkoper te kennen geeft dat je geïnteresseerd bent in die rode auto in de showroom, zal hij je ook niet direct overladen met technische specificaties als compressieverhouding en maximaal koppel. Hij zal even aftasten of je daar behoefte hebt en desgewenst steeds wat verder ingaan op de materie. Dat is gelaagdheid. Zo werkt het ook met pensioencommunicatie. Als je transparantie verwart met volledigheid, gaat dat ten koste van de begrijpelijkheid. Dat inzicht is de basis van onze communicatiestrategie.
Wat heeft PFZW eigenlijk geleerd over communicatie van Victor? We zijn al een paar jaar met Victor en zijn team in gesprek over hoe we het best kunnen communiceren met de buitenwacht. We hebben van Victor geleerd dat we beter kunnen spreken over wat zeker is, in plaats van wat onzeker is. En dat een beloning op korte termijn een grotere gedragsverandering sorteert dan een uitgestelde beloning. Laat pensioen nu net zo’n uitgestelde beloning zijn. Dit omzetten naar korte termijn is dus een uitdaging. Afgelopen jaar hebben we met Victor uitingen van PFZW getest op werknemers in de MRI-scanner. Zo blijkt dat we het belang van ons collectieve stelsel het best kunnen benadrukken door de feitelijke en cijfermatige voordelen ervan uit te leggen op individueel niveau. Allemaal nieuwe inzichten die ons helpen onze communicatie aan te scherpen.
25
e
PFZW in Cijfers
Mobiliteit
?
Branchegegevens
HR-beleid
Dekkingsgraad
Beleggingsresultaat en belegd vermogen
115
140
120
110
Gemiddelde leeftijd
c
100 105 80 100 60
Arbeidsvolume
95 40 90
2014
20
0
85
Inkomensniveau
31 dec 2009
ARBEIDSMONITOR
26
Dé HR-database voor zorg en welzijn
Wilt u meer weten? Neem dan contact op met uw accountmanager. Zijn of haar gegevens vindt u op pagina 39.
Als bestuurder wilt u adequaat reageren op verandering in de wereld, uw sector en uw organisatie. De Arbeidsmonitor van PFZW is daarbij een niet te missen bron van informatie ter ondersteuning van uw personeelsbeleid.
31 dec 2010
31 dec 2011
Dekkingsgraad
31 dec 2012
31 dec 2013
2009
De dekkingsgraad per 31 januari 2014 is 109%
2010
2011
Als hét pensioenfonds voor zorg en welzijn beschikt PFZW over de meest uitgebreide data base met branchegegevens van Nederland. Gegevens over in- en uitstroom van personeel,
2013
Belegd vermogen (x 1 mld)
Gemiddeld rendement vanaf 1971: 8,2%
Beleggingsresultaat (in %)
10-jaarsrendement: 7,4%
b
a
2012
Rendement 4e kwartaal 2013: 1,9%
Pensioenbeheerkosten per deelnemer
Ontwikkeling pensioeneuro’s
Alle kosten die de peer maakt gedeeld door het aantal deelnemers
€100
3.000
€95
2.500
€90 2.000
€85
gemiddelde leeftijd, inkomensniveau en ga zo maar door. De Arbeidsmonitor is een prakti sche tool die u toegang geeft tot die data. Zo vergelijkt u in één oogopslag uw eigen cijfers met de prestaties van vergelijkbare instellen gen. Landelijk, regionaal of per sector. Dat en nog veel meer maakt de Arbeids monitor inzichtelijk voor u. Voor € 250,- per jaar
€80
1.500
€75
1.000
€70 500
€65
0
€60
Ga naar pfzw.nl/INFO/arbeidsmonitor
beschikt u over de informatie die u helpt om de
– Direct inzicht in de effecten van uw HR-beleid – Vergelijk uw cijfers met die van andere instellingen – Alles wat u nodig heeft voor de juiste HR-beslissing – Direct afsluiten
van uw personeelsbeleid. En om adequaat te
4-jaar peer gemiddelde
Pensioenbeheerkosten in 2012: € 75 per deelnemer.
PFZW beleggen
anticiperen op de personele ontwikkelingen
PFZW
Vermogensbeheerkosten in 2013: 0,61% o.b.v.
Sparen
het gemiddeld belegd vermogen.
Oude sok
2009
2010
2011
2012
1970
1980
1990
2000
2010
juiste beslissingen te nemen ter ondersteuning
binnen uw organisatie en binnen de sector.
LET OP! Deze cijfers zijn nog niet ge-audit.
Waarde € 100 in 1970.
2012
27
Neuromarketing in de praktijk
Zou u dit GROENE blikje cola kopen?
28
Neurowetenschappers kunnen tot vier keer nauwkeuriger het gedrag van consumenten voorspellen dan consumenten zelf. Vreemd, toch? ‘Nee, hoor’, zegt neuromarketeer Martin de Munnik. ‘Mensen doen namelijk niet wat ze zeggen.’ Precies de reden waarom Zwitserleven, Sanoma en PFZW neuromarketing inzetten. arketingprofessor Ale Smidts van de Erasmus Universiteit nam in 2002 voor het eerst het woord ‘neuromarketing’ in de mond. Het was Brian Knutson, professor in de psychologie en neurowetenschap aan Stanford University, die vijf jaar later als eerste koopgedrag onderzocht in een MRI-scanner. Inmiddels zijn er wereldwijd zo’n zeventig bureaus die zich met neuromarketing bezighouden. In een notendop komt het hierop neer, legt De Munnik uit: ‘Van dertien belangrijke emoties kennen we de neurale netwerken die erbij horen. Daar mee bedoel ik de groep van circa veertigduizend verbonden groepjes van zenuwcellen, die actief zijn als we een bepaalde emotie beleven. Met een MRI-scanner kunnen we die heel precies aantonen. In een MRI-scanner kun nen we dus letterlijk patronen van hersenactiviteit meten als we een merk, pro duct of campagne laten zien. Door die gegevens te interpreteren, kunnen we heel nauwkeurige voorspellingen doen over bijvoorbeeld de effectiviteit van
De de rtien onbew Neuro uste e marke motio teers in een nele n regist etwer MRI-s reren ken d c als ee a nner w stimu ie n proe ordt b lus, zij f p lo ersoo n o : t verwa g v e e n r s t t r e ouwe chting ld aan n, beg , angs een eerte t, woe verras , lust, de, af sing, keer, at betro gevaa kkenh tentie, waa r, rde, eid en beke ndheid .
de reclamecampagne van Zwitserleven.’
Vier keer nauwkeuriger Hiermee is marketing in één klap een exacte wetenschap geworden. En dat is maar goed ook, denkt De Munnik. Marketeers weten maar al te goed dat traditioneel marktonderzoek lang niet altijd een nauwkeurig beeld geeft van consumentengedrag. ‘Consumenten doen niet wat ze zeggen. Het merendeel van ons gedrag wordt namelijk bepaald door ons onderbewuste. Gedrag uit het verleden kun je dan ook best onderzoeken door het aan een consument te vragen. Maar wil je voorspellen wat hij zal doen in de toekomst, dan is neuro-onderzoek tot vier keer nauwkeuriger.’ Volgens De Munnik is het een kwestie van tijd voordat het bedrijfsleven de neurologische benadering van marketingonderzoek op grote schaal omarmt. Dat zal de kostprijs van neuromarketingonderzoek ten goede komen. Een standaardtest, waarbij 24 personen een uur in de scanner lig gen en ongeveer op tien stimuli worden getest, kost nu ongeveer zestig- tot zeventigduizend euro. De Munnik: ‘Of dat duur is? Ach, een campagne die niet werkt; dát is pas duur.’ Lees de cases op de volgende pagina’s
Victor over neuromarketing ‘Neuromarketing bewijst dat niet onze gedachten bepalen wat we doen, maar onze hersenen. Als je weet wat een product of reclame doet met het brein, dan kun je heel nauwkeurig voorspellen of de consument ermee te verleiden is of niet. In 2010 richtte ik samen met marketingexpert Martin de Munnik en MRI-scanner-whizzkid Steven Scholte Neurensics op. Het is het allereerste marketingbureau in Europa dat zich volledig richt op MRI’s’
29
Case Zwitserleven
Kosten
Dromen over later
Een neuromarketingtest, waarbij 24 personen een uur in de scanner liggen, kost momenteel zestig- tot zeventigduizend euro.
Chris Zegers op een wit strand onder een palmboom. Dat is voor velen hét Zwitserleven- gevoel. Niet meer van deze tijd, vond de ver zekeraar. Drie nieuwe tv-commercials, waarin
Rob van Dam
gewone mensen vertellen hoe ze hun pensioen
Bestuursvoorzitter Amstelring
droom verwezenlijken, moesten voor een soberder merkbeleving zorgen. Een man die een zeilboot bouwt, een stel dat een huis in Frankrijk opknapt, twee wijnliefhebbers die wijntrips maken. Voordat de reclames op tv werden vertoond, werden ze getest op proefpersonen in de MRI- scanner. Twee van de drie commercials scoor den onvoldoende op vier emoties: begeerte, lust, vertrouwen en waarde. Door de versobe ring was de droom in het gedrang gekomen.
30
In de spot met de zeilboot in aanbouw wer
‘Twee van de drie commer cials scoorden onvoldoende op vier emoties: begeerte, lust, vertrouwen en waarde’
den shots van zeekaarten van verre kusten gemonteerd. En het huis in Frankrijk was niet langer slechts een klusobject, maar werd ook al bewoond. Weer werden de commercials getest in de scanner, dit keer met aanzienlijk betere resultaten tot gevolg; de droom was immers weer zichtbaar.
Case Cosmopolitan
Sex sells… Toch? Wat maakt een magazinecover zó aantrekkelijk dat het binnen no time is uitverkocht? Uitgeverij Sanoma wilde dat wel eens weten en ontwierp drie varianten van het februarinummer van de glossy Cosmopolitan. Op elke stond Sylvie Meis, maar haar pose en het bijpassende onderschrift verschilden. De één was uitgesproken sexy, op de tweede zag ze er stoer uit en op de derde oogde ze slim
Lesson learned De Munnik: ‘Ons brein is visueel ingesteld, dus vertel niet alleen wat je belooft, laat het ook zien. Hoe concreter, hoe beter’
en sophisticated. Traditioneel marktonderzoek wees uit dat de sexy cover het best zou verkopen, gevolgd door de stoere en daarna de slimme. Uit neuroonderzoek bleek iets anders: de slimste cover zou het het beste doen.
‘Dat mensen niet doen wat ze zeggen, weten we uit ervaring. Als we vroeger aan mensen vroegen wat ze belangrijk vinden bij de keuze van een zorginstelling, zeiden ze steevast: zinvolle dagbesteding. Maar we wisten dat, als het zover was, de meeste kozen voor een locatie het dichtst bij huis, of dicht bij de mantelzorger/dochter. En met lange wachtlijsten was marktonderzoek gewoon niet zo nodig. De tijden zijn veranderd. Mensen wonen veel langer thuis en maken andere afwegingen. We kampen met leegstand en moeten ingrijpende maatregelen nemen. Dat is lastig, omdat we niet weten of de vraag op korte termijn nog verder verandert. Reclame maken, dat doen we eigenlijk niet. Het is goed als men weet dat we bestaan, maar met het voorspiegelen van Florida- achtige taferelen zet je mensen op het verkeerde been. Kijk, een kinderdagverblijf is een positieve keuze. Dan heeft reclame maken zin. Maar naar een verpleeghuis ga je, omdat je geen andere opties hebt. Ik ben eigenlijk wel benieuwd of neuroonderzoek ons gaat helpen met een maatschappelijk probleem. We kunnen namelijk heel gezond oud worden, maar dan moeten we voldoende bewegen en niet roken of vet eten. Hoe kunnen we het gedrag van mensen zo beïnvloeden dat ze kiezen voor een gezonde levensstijl?’
Sanoma nam de proef op de som en bracht alle drie de varianten in omloop. Wat bleek? Van de cover met de uitgesproken slimme uitstra ling werd ruim tien procent meer verkocht dan van de sexy cover.
Victor reageert hierop tijdens het college van 25 maart.
31
32
Tekst Merel Bevaart fotografie David van Dam
OPINIE
33 BEST VOOR
‘MENSEN WILLEN
ONDERSCHEIDENDE
ZORG BETALEN’ De zorg in Nederland is duur, dat is het algemene beeld. In hoeverre laten bestuurders zich beïnvloeden door deze beeldvorming? Vier bestuurders vertellen.
Jan Bauer
Annet Boekelman
Bestuurder van de Hartekampgroep (zorg- en dienstverlener voor mensen met een beperking)
Directeur Volkaert-SBO, een organisatie die zich richt op diverse vormen van wonen, zorg en service
‘De Nederlandse zorg is vergele
34
‘Of de zorg in ons land te duur is,
ken met het buitenland van zeer
hangt ervan af hoe je het bekijkt.
behoorlijke kwaliteit. Of de kost
Ik denk dat onze gedachten over
prijs daarmee in verhouding
zorg zijn veranderd. Dat we te
staat, hangt af van wie je het
veel zijn doorgeslagen naar de
vraagt. Niemand vindt dat het
verzorgende en betuttelende
maatschappelijk uit de hand
kant. Drempelloze huizen zijn
moet lopen. Als de consument
daar volgens mij een voorbeeld
invloed heeft op de kosten, komt
van. Het gaat erom mensen zo
hij in beweging. Mensen stappen
gewoon mogelijk oud te laten
bijvoorbeeld gemakkelijker over
worden. Bij dat ‘gewone leven’
van zorgverzekeraar op basis
horen volgens mij ook drempels.
van premievergelijking. Ik vind
Maar ik hoor vaak dat cliënten
transparantie belangrijk en wil
niet meer naar buiten zouden
kunnen aantonen dat de verhou
kunnen, omdat er wel eens een
ding tussen onze directe en indi
stoeptegel v erkeerd ligt.
recte kosten verdedigbaar is en
Bovendien: het geeft mensen voldoening als ze bepaalde din gen zelf kunnen doen. Waarom een man van 92 die goed bij geest
‘Je kunt soms aan de achterkant besparen als je investeert in het voortraject’
is, helpen met het innemen van zijn medicijnen? Je kunt soms aan de achterkant een hoop besparen
‘Moet er bezuinigd worden, dan is het zaak medewerkers en cliënten te betrekken’
dat het overgrote deel van de inkomsten naar de zorg gaat. Moet er bezuinigd worden, dan is het zaak medewerkers en cliën ten te betrekken. Daarmee mobi liseer je creativiteit en krijg je goede suggesties. Bovendien wor
als je investeert in het voortraject.
den mensen ondernemender en
Kijk goed naar de hulpvraag,
gaan ze hun eigen verantwoorde
naar wat mensen nog zelf kunnen
lijkheid nemen.’
en wat kan worden opgevangen in het eigen sociale netwerk.’
35
36
Annemiek Overboom
Marc Veldhoven Voorzitter Raad van Bestuur van ZuidZorg (aanbieder van onder meer thuiszorg, kraamzorg, jeugdzorg en dieetadvies)
‘In 2014 gaan de vergoedingen die trombosediensten krijgen voor zelfmeetcursussen, fors omlaag’
Directeur van LabWest (trombosedienst en laboratorium voor bloed- en urineonderzoek in de regio Haaglanden)
‘Als iedereen zich realiseert hoe duur de Nederlandse zorg is en dat we alle zorgkosten met elkaar betalen, zouden we meer openstaan voor veranderingen.
‘Pas wanneer de geboden zorg echt onderscheidend is, zijn mensen best bereid daarvoor te betalen’
Gelukkig stijgt de vraag naar zelf management. Trombosepatiënten ‘Ik denk dat de kostprijs van de
staan als het ware in de rij voor
zorg te hoog is vanuit het perspec
een apparaatje waarmee ze zelf
tief van de consument. Zeker als
hun eigen stollingswaarden kun
het gaat om diensten als voeding-
nen meten. Dat helpt de zorgkos
en dieetadvies, logopedie of fysio
ten te verlagen. Dat onze rol
therapie. Dit zijn reeksen
daardoor v erandert en communi
behandelingen die niet heel
catie, trainingsvaardigheden en
onderscheidend zijn. Na een sessie
begeleiding steeds belangrijker
of twee denken mensen toch: dat
worden, vind ik heel positief.
kan ik thuis ook wel, ik ga geen
Toch is het voer voor discussie
tien behandelingen zelf betalen.
met zorgverzekeraars. In 2014
Pas wanneer de geboden zorg
gaan de vergoedingen die trom
echt onderscheidend is, zijn men
bosediensten krijgen voor
sen best bereid daarvoor te beta
zelfmeetcursussen, fors omlaag.
len. Daarom denk ik dat het
Dat kan een prikkel zijn om niet
hospitality-concept heel belang
te investeren in zelfmeetappara
rijk wordt, waarbij de organisatie
tuur. Maar het druist in tegen de
altijd het verschil wil maken voor
maatschappelijke trend, wat
de cliënt. Wij investeren daarom
mensen zelf willen én wat uitein
onder meer in gezondheidscentra
delijk goed is voor ieders porte
en zorghotels. Die lopen
monnee. Wij hebben hierover
buitengewoon goed.’
dan ook intensief contact met onze zorgverzekeraars, dat werpt zijn vruchten af.’
37
Meer leren…
Contact
Leren van is meer dan een blad. Kom naar de interactieve colleges en inspirerende thematafels.
38
25
maart
Accountmanagers zijn de aangewezen personen om u bij te praten op pensioengebied, de ontwikkelingen te schetsen bij PFZW en u te ondersteunen bij het informeren van uw medewerkers. Ook kunnen zij adviseren bij het optimaliseren van uw pensioenadministratie of uw HR-beleid.
Interactief college
Victor Lamme geeft op dinsdagmiddag 25 maart in Driebergen een interactief college over het beïnvloeden van andermans gedrag. Exclusief voor beslissers, speciaal voor PFZW. Komt u ook? Meld u aan via pfzw.nl/college
Gerlach Cerfontaine Was u niet bij de thematafel met Gerlach Cerfontaine? Dan heeft u een boeiende discussie gemist met gelijkgestemden. Bekijk het visueel verslag op pfzw.nl/thematafel
Sissi Mijwaart
Paul Riemens
HOOFD PERSONEELSZAKEN Zorgcentrum Aalsmeer
CEO van Luchtverkeers leiding Nederland
‘Wat mij is bijgebleven van de thematafel met Gerlach? Dat je je als leidinggevende moet laten zien op de werkvloer. Toon betrokkenheid en wees een team. Je personeel is je grootste kapitaal!’
PAUL RIEMENS pleittE in de vorige editie van Leren van voor een integrale aanpak van veilig heid in de zorg. Per 1 januari is hij aan de slag als voorzitter van de raad van toezicht van Zieken huis St Jansdal in Harderwijk.
Twente, IJsselstreek en een deel van de Achterhoek Rob Koldenhof 06 20 60 42 44
[email protected]
Noord Brabant en Zuidelijk Midden-Nederland Lieke Berrelkamp 06 13 87 28 89
[email protected]
Limburg en Zuidoost-Brabant Manfred Nigbur 06 51 72 46 75
[email protected]
Stad Utrecht Lenneke Rademaker 06 20 39 02 02
[email protected]
Noord-Holland en Almere Robert van Lambalgen 06 20 49 52 06
[email protected]
Oostelijk Midden-Nederland en het Gooi Anita van Rooijen 06 51 00 26 94
[email protected]
Rotterdam Rijnmond, Drechtsteden en Zeeland Bert Frieswijk 06 53 70 03 74
[email protected]
Den Haag, Westland, Bollenstreek en Groene Hart Bianca Kortekaas 06 53 31 49 47
[email protected]
Noord-Nederland Henk Bos 06 20 13 35 23
[email protected]
39
COLOFON
Kijk op pfzw.nl/lerenvan
Leren van is een uitgave van PFZW. Het magazine verschijnt drie keer per jaar in een beperkte oplage en wordt verspreid onder een selectie van bestuurders en beslissers van 100+ zorg- en welzijnsinstellingen in Nederland.
Bladmanager Saskia Oostema / Marketing & Communicatie e-mail:
[email protected] Concept en realisatie ZB Communicatie & Media, zbcom.nl In samenwerking met Greg Bryant en Martijn Ubink
Aan de inhoud van dit blad kunnen geen rechten worden ontleend. Bij de samenstelling ervan is de redactie met de grootst mogelijke zorg te werk gegaan. Cijfers en/of informatie kunnen echter in voorkomende gevallen reeds tijdens de productieperiode achterhaald zijn.
‘Over 10 jaar doen Robots het verpleegwerk’
PODIUM Wie staat er volgens gasthoofdredacteur Victor Lamme over tien jaar op de cover van dit magazine?
HRP-4C (bijnaam: Miim) IS Een menselijke ogende robot van onderzoeksinstituut AIST in Japan. Was voor het eerst te zien tijdens een beurs in 2009.
KAN Onder meer lopen, dansen en zingen als een mens. Beschikt over acht menselijke gezichtsuitdrukkingen.
Victor Lamme over
Miim
‘We zien het nu al: nerds gaan de wereld besturen; ze nemen de economie over via computergestuurde flitshandel op de beurs. Google weet vandaag de dag al meer van u dan uzelf weet. Snowden laat regeringen wankelen. En via de smartphone raakt u verslaafd aan de door whizzkids bedachte spelletjes. Over tien jaar heeft de techniek het h elemaal overgenomen. En die techniek weet en kan straks meer dan welke mens ook. Auto matische systemen zullen een betere diagnose stellen dan een arts nu kan. Robots doen het verpleegwerk. En een zorginstelling runnen; ach dat kan dan gewoon via een app, die door een aardige androïde wordt bediend.’
