Ve rk la r e n d e w oor d enl i j st
afasie expressieve afasie
taalstoornis (begrip/gebruik) stoornis in het taalgebruik (Broca-afasie)
receptieve afasie
stoornis in het begrijpen van de taal (Wernicke-afasie)
globale afasie
stoornis in zowel taalgebruik als taalbegrip
agnosie akoestische agnosie
niet herkennen wat je hoort (geluid) niet herkennen
tactiele agnosie
wat je voelt/aanraakt niet herkennen
visuele agnosie
wat je ziet niet herkennen
akinesie
bewegingsarmoede
alien hand-syndroom
een specifieke dwanghandeling
anosognosie
afwezigheid van ziekte-inzicht
apneu
tijdelijk stoppen van de ademhaling
apoplexie
beroerte
apraxie
onvermogen om tot doelgericht handelen te komen
ataxie
coördinatiestoornis, waardoor bewegingen niet soepel op elkaar aansluiten
131
attaque
synoniem voor beroerte
beroerte
synoniem voor attaque, CVA, stroke en apoplexie
bipolaire stoornis
manisch depressieve stoornis
cerebrum (Latijn)
grote hersenen
cerebellum (Latijn)
kleine hersenen
congenitale aanlegstoornis
aangeboren vaatmisvorming
CVA
cerebrovasculair accident, stoornis in het vaatstelsel van de hersenen
decorumverlies
afname van het besef hoe men zich behoort te gedragen
dysartrie
hortende, stotende spraak
epilepsie
vallende ziekte
euforie
extreem gevoel van welbevinden
frontale kwab
voorste gedeelte van de hersenschors, ook: voorhoofdskwab
hersenbloeding
bloeding in de hersenen
herseninfarct
afsluiting van een bloedvat in de hersenen
hemianopsie
halfzijdige gezichtsuitval van beide ogen
hemiparese
halfzijdige verlamming, waarbij de mogelijkheid tot bewegen nog enigszins bestaat
hemisfeer
hersenhelft
hemiplegie
halfzijdige totale verlamming
incontinentie
niet kunnen ophouden van urine en/of ontlasting
132
intentietremor
beven dat erger wordt op het moment dat de persoon probeert een willekeurige beweging uit te voeren
kortetermijngeheugen
geheugen voor recente informatie
laesie
letsel
locked-in-syndroom
specifieke uitvalverschijnselen bij beroerte in de hersenstam
NDT
neurodevelopment training
neglect
het zich niet bewustzijn van/ geen aandacht hebben voor de aangedane lichaamszijde
occipitale kwab
aan achterzijde gelegen deel van de hersenschors, ook: achterhoofdskwab
orbitaal
tegen de oogkas gelegen
pariëtale kwab
achter-/bovenzijde gelegen deel van de hersenschors, ook: wandbeenkwab
persevereren
niet kunnen stoppen met waar men mee bezig is
prosodie
melodie van de taal
prosopagnosie
niet herkennen van gezichten
SAB
subarachnoïdale bloeding, hersenbloeding die optreedt onder het spinnenwebvlies
sensibiliteitsstoornis
gevoelsstoornis
sensorische stoornis
stoornis die te maken heeft met zintuiglijke functies
133
stroke
beroerte (gangbare Engelse term)
temporale kwab
aan de onderzijde in het midden gelegen deel van de hersenschors, ook: slaapkwab
TIA
transcient ischaemic attack: niet-invaliderend herseninfarct
Wallenberg, syndroom van
specifieke uitvalsverschijnselen bij een beroerte in de hersenstam
134
Be la n g r i j k e ad r e s sen
Afasie Vereniging Nederland (AVN) Bakenbergseweg 125 6814 ME Arnhem tel.:
(026) 351 25 12
e-mail:
[email protected]
website: www.afasie.nl Centrum voor Consultatie en Expertise (voor mensen met een bijzondere zorgvraag) cce.nl –
Regio Zuid-Holland en Zeeland Gouda, tel. (0182) 69 22 44
[email protected]
–
Regio Overijssel, Gelderland en Flevoland Enschede tel. (053) 480 58 90
[email protected]
–
Regio Noord-Brabant en Limburg Veldhoven, tel. (040) 253 94 78
[email protected]
–
Regio Noord Nederland Groningen, tel. (050) 520 60 20
[email protected]
–
Regio Utrecht en Noord-Holland Utrecht, tel. (030) 296 49 41
[email protected]
135
Hersenstichting Nederland Koediefstraat 5 2511 CG ’s-Gravenhage tel.:
(070) 360 48 16
e-mail:
[email protected]
Nederlandse CVA-vereniging Samen Verder Postbus 60097 6800 JB Arnhem tel.:
(088) 38 38 00
website: www.cva-samenverder.nl Nederlandse Hartstichting Bordewijklaan 3 2591 XR Den Haag Postbus 300 2501 CH Den Haag tel.:
(070) 315 55 55
e-mail:
[email protected]
De Hart & Vaatgroep Laan Blussé van Oud Alblas 2 3769 AT Soesterberg tel.:
(088) 111 16 00
e-mail:
[email protected]
Vereniging Cerebraal Palestrinastraat 1b tel.:
(030) 296 65 75
e-mail:
[email protected]
website: www.cerebraal.nl
136
Ge ra a d p l e e g d e l i tera t uur
Aldenkamp, A.P., Renier, W.O., & Smit, L.M.E. (2001). Neurologische aspecten
van
ontwikkelingsproblemen
bij
kinderen.
Leuven/
Apeldoorn: Garant. Barrios Cerejon, M., & Guardia Olmos, J. (2001). Relation of the cerebellum with cognitive function: neuroanatomical, clinical and neuroimaging evidence. Rev. Neurol., 33(6), 582-591. Bauby, J.D. (1997). Vlinders in een duikerpak. Naarden-Vesting: Element. Berglind Hafsteinsdóttir, T. (2003). Neurodevelopmental treatment in the early stage of stroke. Academisch proefschrift. Universiteit Utrecht. Bergsma, D., & Wildt, G. van der (2001). Is hemianopsie te revalideren? Visuele training bij cerebrale blindheid. Neuropraxis, 2. Chavetz, M.D., Friedman, A.L., Kevorkian, C.G., & Levy, J.K. (1996). The cerebellum and cognitive function: implications for rehabilitation. Arch. Phys. Med. Rehabil., 12, 1303-1308. Coffey, C., Edward, M.D., & Cummings, J.L. (2000). Textbook of geriatric neuropsychiatry, second edition. Washington: American Psychiatric Press. Le Coultre, R. (1989). Kinderneurologie. Utrecht/Antwerpen: Bohn, Scheltema & Holkema. Cranenburgh, B. van (1999). Neuropsychologie, over de gevolgen van hersenbeschadiging. Maarssen: Elsevier/De Tijdstroom. Damasio, A.R. (2001). Ik voel dus ik ben. Amsterdam: Wereldbibliotheek.
137
Deelman, B., Eling, P., Haan, E. de, Jennekens-Schinkel, A., & Zomeren, E. van (1997). Klinische neuropsychologie. Amsterdam: Boom. Dharmaperwira Prins, R.I.I. (2000). Communicatiestoornisen bij rechter hemisfeer dysfunctie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Draaisma, D. (2001). Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt. Groningen: Historische Uitgeverij. Eilander, H., Belle-Kusse, P. van, & Vrancken, P. (1998). Ze zeggen dat ik zo veranderd ben. Utrecht: Teleac NOT. Feltz-Cornelis, C. van der (1999). CVA en emoties. Neuropraxis, 1. Gelmers, H.J. (2002). Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum. Hochstenbach, J. (1998). Na een beroerte. Het opzetten van een nazorgprogramma voor CVA-patiënten en hun omgeving. Maarssen: Elsevier/ De Tijdstroom. Hochstenbach, J. (1999). The cognitive, emotional and behavioral consequences of stroke. Academisch proefschrift. Katholieke Universiteit Nijmegen. Lebrun, Y. (2001). Lalieën en fasieën. Een neurolinguïstisch onderzoek naar afwijkend taalgebruik. Leuven: Acco. Lezak, M. (1995). Neuropsychological assessment, third edition. New York: Oxford University Press. Meyboom-de Jong, B., Schuling, J., & Kuks, J.B.M. (2000). Beroerte. In: G.A.M. van den Bos e.a. (red.), Chronisch zieken en gezondheidszorg (p. 89-104). Maarssen: Elsevier gezondheidszorg. Mumenthaler, M. (1990). Neurology, third, revised edition. New York: Thieme. Oosterhuis, H.J.G.H. 2000. Klinische neurologie, veertiende, herziene druk. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Palm, J. (1997). Veranderd leven. Begeleiding na hersenletsel, derde druk. Assen: Van Gorcum.
138
Palm, J. (1998). Portemonnee in de diepvries. Ervaringen met niet aangeboren hersenletsel. Utrecht/Antwerpen: Kosmos-Z&K. Pederson, P., Jorgenson, H., et al. (1998). Impaired orientation in acute stroke: frequency, determinants, and time-course of recovery. Cerebrovascular Diseases, 8, 90-96. Praag, H.M. van (2000). Psychofarmaca. Een leidraad voor de praktiserend medicus, vierde, geheel herziene en vermeerderde druk. Assen: Van Gorcum. Prigitano, G.P. (1999). Principles of neuropsychological rehabilitation. New York/Oxford: Oxford University Press. Proot, I. (2001). Changing autonomy. New perspectives on the care for stroke patients in nursing homes. Academisch proefschrift. Universiteit Maastricht. Sacks, O. (1985). De man die zijn vrouw voor een hoed hield. Amsterdam: Meulenhoff Informatief. Schacter, D.L. (1997). De kunst van het geheugen. Amsterdam: Anthos. Schmahmann, J.D., & Sherman, J.C. (1998). The cerebellar cognitive affective syndrome. Brain, 121 (pt 4), 545-546. Vereniging Cerebraal en DGV (2002). Medicijnen bij hersenletsel. Vink, M.T., Falck, R.P., & Deelman, B.G. (2002). Senioren en CVA, veranderingen in cognitie, emoties en gedrag. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
139
Re gist e r
aandacht 60; 63; 68; 80; 81; 110; 112 abstractievermogen 110; 112 afasie 43; 52; 54; 89-94; 96; 99; 100; 128; 129 -, expressieve/Broca 92; 93; 131 -, receptieve/Wernicke 94, 131 -, globale 94; 131 agnosie 66; 83 -, akoestische 83 -, visuele 83 arterosclerose 27-31 akinesie 105 alien-hand syndroom 105 aneurysma 24; 38 anosognosie 76; 77; 86; 131 apathie 100; 103; 108; 109; 111
141
apneu 117; 118; 131 apoplexie 22; 131 apraxie 65; 66; 84; 101; 111 ataxie 105; 118 attaque 15 cerebellum 120; 124 cerebrum 15; 23 clippen 38 coilen 38 coördinatiestoornis 53 concentratie 62; 63 CT-scan 37 decorumverlies 104; 106; 109 depressie 57; 85; 99; 100; 101; 102; 109 dorsolateraal 108; 110 dysartrie 54
142
embolie 22; 32 epiduraal hematoom 25 epilepsie 57; 58; 106; 132 frontale beschadiging 50; 72; 103-113 frontale kwab 17; 50; 103-113; 132 geheugenstoornissen 64; 101; 112; 121 grote hersenen 17 hartfalen 20; 29; 37 hersenbloeding 17; 19; 22-25; 37; 38; 132 herseninfarct 17; 20-22; 36; 37; 132 hemianopsie 55; 56; 132 hemiplegie 27; 43; 53; 54; 86; 100; 106; 112; 132 hersenstam 17; 117-120 incontinentie 58; 59; 132 intentietremor 133 kleine hersenen 17; 120-122
143
kortetermijngeheugen 133 linkszijdige beroerte 89-102 locked-in-syndroom 115; 116; 119; 120; 133 mediaal 105 medicatie 47; 59 mentale traagheid 64 motivatie 108-109 NDT 43-45 neglect 80-81; 101 occipitale kwab 17; 133 orbitaal 107; 133 pariëtale kwab 17; 71; 133 prosodie 74; 75; 79; 80; 133 prosopagnosie 83; 133 rechtszijdige beroerte 71-87 reuk 107
144
risicofactoren 27-33 SAB 23; 24; 133 seksualiteit 58; 59; 60; 69 slikproblemen 54; 117; 118 smaak 57 stemmingswisselingen 100; 109 stroke 15; 35; 134 subduraal hematoom 25 temporale kwab 17; 134 TIA 19; 20; 134 trombolyse 37 trombose 20 verdwalen/ruimtelijke stoornissen 76; 82; 83 vermoeidheid 60 vertraagde informatieverwerking 64 Wallenberg, syndroom van 115-118
145
Ove r d e au te u r
Jenny Palm is orthopedagoog/GZ-psycholoog. Zij heeft werkervaring in staf- en managementfuncties in verschillende zorgsectoren. Momenteel is zij werkzaam als praktijkhouder bij praktijk Hulp bij Hersenletsel te Maarn. Met een collega vormt zij De Maatschap eveneens gevestigd te Maarn. De Maatschap richt zich op deskundigheidsbevordering en beleidsadvisering met betrekking tot de professionele omgang met hersenletsel. In die hoedanigheid heeft zij zeer veel medewerkers in de gezondheidszorg bijgeschoold op het gebied van hersenletsel. Eerder verschenen van haar hand Veranderd leven. Begeleiding na hersenletsel (Assen: Van Gorcum) en Portemonnee in de diepvries. Ervaringen met nietaangeboren hersenletsel (Utrecht/Antwerpen: Kosmos-Z&K); Omgaan met Hersenletsel (Assen: Van Gorcum).
147
Re e ds v e r s c h e n e n t i t el s
1.
Joke Kragten, Leven met een manisch-depressieve stoornis, ISBN 978 90 313 3432 2
2.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een paniekstoornis, ISBN 978 90 313 3561 9
3.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een dwangstoornis, ISBN 978 90 313 3562 6
4.
Ed Berretty, Leven met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 3877 1
5.
Joke Kragten, Leven met een sociale fobie, ISBN 978 90 313 3878 8
6.
J. Hoevenaars, Leven met een fobie, ISBN 978 90 313 3911 2
7.
Y. Meesters, Leven met een winterdepressie, ISBN 978 90 313 3912 9
8.
Ed Berretty en Kees Korrelboom, Leven met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 4091 0
9.
Sjef Peeters en Karel Klumpers, Leven met assertiviteitsproblemen, ISBN 978 90 313 4193 1
10.
Jenny Palm, Leven na een beroerte, ISBN 978 90 313 4200 6
11.
Joke Kragten, Leven met een depressieve stoornis, ISBN 978 90 313 3981 5
149
12.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een piekerstoornis, ISBN 978 90 313 4320 1
13.
Alexandra de Bruijn-Kofman, Leven met chronische pijn, ISBN 978 90 313 4273 0
14.
Ard Nieuwenbroek en Piet Gieles, Omgaan met rijexamenangst, ISBN 978 90 313 4345 4
15.
Martin Appelo, Leven met een psychotische stoornis, ISBN 978 90 313 3979 2
16.
Pieternel Dijkstra, Omgaan met ziekelijke jaloezie, ISBN 978 90 313 4384 3
17.
Tom Mutsaerts, Gezond omgaan met gewoontes, ISBN 978 90 313 4451 2
18.
Ed Berretty, Leven met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 4581 6
19.
Josephine Giesen-Bloo, Leven met een borderline persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 3563 3
20.
Peter Daansen, Leven met obesitas, ISBN 978 90 313 4392 8
21.
Pieternel Dijkstra, Omgaan met hechtingsproblemen, ISBN 978 90 313 4622 6
22.
Jan van den Berg, Cindy Boon en Laura van Bergen, Omgaan met rijangst, ISBN 978 90 313 4474 1
23.
Jean-Pierre van de Ven, Omgaan met relatieproblemen, ISBN 978 90 313 4475 8
24.
Agnes Scholing en Pascal Wolters, Leven met een antisociale persoonlijkheid, ISBN 978 90 313 4476 5
25.
Jolien Fox en Mieke Zinn, Leven met een alcoholprobleem, ISBN 978 90 313 4393 5
150
26.
Martin Appelo en Kees Korrelboom, Leven met identiteitsproblemen, ISBN 978 90 313 4808 4
27.
Jan van den Berg, Marieke Krämer en Laura Grootaarts, Omgaan met hoogtevrees, ISBN 978 90 313 4629 5
28.
Martine Delfos en Marijke Gottmer, Leven met autisme, ISBN 978 90 313 4821 3
29.
Sandra van Gameren, Leven met een psychisch zieke ouder, ISBN 978 90 313 4831 2
30.
Alexandra de Bruijn-Kofman, Leven met chronische hoofdpijn, ISBN 978 90 313 4846 6
31.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Omgaan met studiefaalangst, ISBN 978 90 313 4914 2
32.
Arnold van Emmerik en Ed Berretty, Leven met een trauma, ISBN 978 90 313 4955 5
33.
Jaques van Lankveld, Omgaan met een seksueel probleem, ISBN 978 90 313 5067 4
34.
Anita Jansen en Hermien Elgersma, Leven met een eetstoornis, ISBN 978 90 313 5018 6
35.
Sjef Peeters, Leven met angst voor ernstige ziektes, ISBN 978 90 313 4627 1
36.
Bart Verkuil en Arnold van Emmerik, Omgaan met stress en burnout, ISBN 978 90 313 4391 1
37.
Jaap Spaans, Omgaan met chronische vermoeidheid, ISBN 978 90 313 5223 4
38.
Frans Hoogeveen, Leven met dementie, ISBN 978 90 313 5087 2
39.
Martine Delfos en Marijke Gottmer, Leven met autisme (tweede herziene druk), ISBN 978 90 313 5325 5
151
40.
Jean-Pierre van de Ven, Omgaan met een scheiding, ISBN 978 90 313 6186 1
41.
Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge, Leven met ADHD, ISBN 978 90 313 6924 9
42.
Gerard Kerkhof, Marieke de Gier en Marthe Sernee, Omgaan met slapeloosheid, ISBN 978 90 313 7805 0
43.
Alexandra de Bruijn-Kofman, Leven met chronische hoofdpijn, (tweede, bijgewerkte druk) ISBN 978 90 313 8282 8
44.
Pieternel Dijkstra, Omgaan met ziekelijke jaloezie, (tweede, geheel herziene druk) ISBN 978 90 313 8374 0
45.
Suzanne de Klerk, Arnold van Emmerik en Anne van Giezen, Omgaan met zelfbeschadiging en suïcide, ISBN 978 90 313 8334 4
46.
Corine Dijk, Arnold van Emmerik en Peter de Jong, Omgaan met bloosangst, ISBN 978 90 313 8399 3
47.
Jean-Pierre van de Ven, Omgaan met relatieproblemen, (tweede, geheel herziene druk) ISBN 978 90 313 8598 0
152
