VERKIEZINGSPROGRAMMA Water Natuurlijk Rijn en IJssel 2015
18 maart stem lijst 2 Bewust en betrokken aan de slag
HET VERKIEZINGS PROGRAMMA Water Natuurlijk is een onafhankelijke, landelijke waterschapspartij die staat voor een samenhangend en betaalbaar waterbeheer in een mooie leefomgeving. Zij wordt gesteund door landelijke natuur organisaties en groene partijen.
Ons programma heeft 6 hoofdstukken: 1.
Veiligheid
2.
Schoon en gezond
3.
Natuurlijk en mooi
4.
Innovatie en beleid
5.
Samenwerken en verbinden
6.
Kosten en baten
Dit is het programma van de partij Water Natuurlijk van Waterschap Rijn en IJssel voor de verkiezingen op 18 maart 2015.
Water Natuurlijk vindt dat het waterschap een brede maatschappelijke taak heeft. Het waterschap is er voor landbouw, stad en dorp, natuur, recreatie en cultuurhistorie. Daarbij hoort een passende verdeling van de waterschapslasten. Klimaatverandering - met daardoor meer kans op wateroverlast en watertekort - is een extra uitdaging voor een veilig waterbeheer. Dit vraagt ook om meer waterbewustzijn van de burger. Water is essentieel voor alle leven. Dat is zo vanzelfsprekend dat we er nauwelijks bij stilstaan. Water is ook een belangrijk economisch goed, omdat schoon water van groot belang is voor tal van sectoren in Nederland: drinkwater, recreatie, landbouw, drankenindustrie, enz. Een goed waterbeheer is in ons eigen belang. Water Natuurlijk vindt daarom ook dat water niet kosteloos mag worden vervuild en gebruikt.
1. VEILIGHEID
Klimaatverandering
Dijkversterking
Water als ordenend principe
Wateroverlast en droogte
Stedelijk gebied
Klimaatverandering Ons klimaat verandert. Voor ons land betekent dat meer kans op extremer weer. Er zijn zowel langere droogteperioden als intensieve neerslag, hoge afvoeren en wateroverlast te verwachten. Voor het waterbeheer heeft dat grote gevolgen, want watertekorten en wateroverlast gaan een grotere rol spelen in de samenleving. Daar moeten we ons op voorbereiden, omdat we ze niet meer af kunnen wenden. Dit is belangrijk omdat Nederland in een delta ligt. Door klimaatverandering is ook meer ruimte voor water nodig. Het Deltaprogramma van de rijksoverheid voor de lange en middellange termijn moet ons beschermen tegen hoog water en zorgen voor voldoende zoetwater. Het bestaat uit 9 deelprogramma's. Voor 2015 worden deltabeslissingen genomen, waarvan er 4 van belang zijn voor Waterschap Rijn en IJssel: Waterveiligheid, Zoetwater, Ruimtelijke adaptatie en Rivieren. De versterking van zeedijken is een nationaal belang en moet volgens Water Natuurlijk van WRIJ daarom betaald worden door het rijk.
Dijkversterking Soms moeten de dijken voor de veiligheid versterkt worden. Technische oplossingen zijn echter onvoldoende om klimaatverandering op te vangen. We zullen soms meer ruimte moeten geven aan het afgevoerde water. Volgens Water Natuurlijk is het Deltaprogramma een grote kans om met waterveiligheid ook de kwaliteit van ons landschap en de natuur te versterken ('meekoppelen'). Dat betekent ruimte geven aan natuurlijke processen - 'building with nature' - en minder landschapsaantasting door dijkverzwaring. Een voorbeeld van landschapsversterking, en meer natuurbeleving, is het inrichten van natte kwelgronden bij de dijk als moerasnatuur. Verder kunnen calamiteitenpolders gecombineerd worden met natuurontwikkeling. 3
Water als ordenend principe Water Natuurlijk omarmt het uitgangspunt van ‘water als ordenend principe’ en vindt dat de waterhuishouding leidend moet zijn bij de inrichting en ontwikkeling van een gebied. Om dit te bereiken stimuleert Water Natuurlijk het maken van risicoanalyses in de ruimtelijke ordening en in de wijze van bouwen. Door meer rekening te houden met overstromingsrisico’s, wateroverlast en watertekorten worden problemen en kosten in de toekomst voorkomen. Daarvoor moet het waterschap, als onafhankelijk waterexpert, in een vroeg stadium betrokken worden bij gebiedsontwikkeling en stedelijke herstructurering in samenwerking met gemeenten, projectontwikkelaars en bedrijven. Belangrijk is ook dat duidelijk wordt wat de eigen verantwoordelijkheid is van de burger om wateroverlast te voorkomen (en dat hij de risico's en kosten van een bepaald woongebied kent). Hiervoor kunnen ook risicokaarten worden gebruikt. De Watertoets is een belangrijk instrument bij de ruimtelijke ordening, die in de nieuwe Omgevingswet verankerd moet worden. Hiermee kan worden voorkomen dat in te natte gebieden wordt gebouwd, met onnodige kosten voor het waterschap.
Wateroverlast en droogte Nu ons klimaat grilliger wordt, moet ons watersysteem robuuster en veerkrachtiger worden om met extreme neerslag en droogte om te kunnen gaan. Bovendien moet er aandacht zijn voor grond- en oppervlaktewater als één samenhangend systeem. Bij modern waterbeheer is de volgorde: water vasthouden, vervolgens bergen en dan pas afvoeren. Bij intensieve neerslag moet wateroverlast van bovenstrooms naar benedenstrooms gebied worden voorkomen. Anderzijds moet voldoende water worden vastgehouden voor droge tijden. Water vasthouden is voor Water Natuurlijk dus net zo belangrijk als water afvoeren. Berging van water in beekdalen en natuurlijke laagtes is een belangrijk instrument bij het waterbeheer. Berging kan goed gecombineerd worden met functies als natuur, landbouw en drinkwaterwinning. Bij lokale wateroverlast is een schadevergoeding voor waterberging op het land - blauwe dienst - soms goedkoper en effectiever dan het nemen van dure inrichtingsmaatregelen. Dit laatste gebeurt nu al op enkele plaatsen langs de Berkel, waar laaggelegen overstromingsgevoelige percelen in gebruik zijn bij agrariërs. Met hen zijn afspraken gemaakt over een vergoeding voor waterschade aan de gewassen. Deze werkwijze mag van Water Natuurlijk breder worden toegepast. Water is een belangrijke grondstof die we niet moeten verspillen. Te sterk ontwateren in het voorjaar leidt tot verdroging en vervolgens tot grondwater oppompen voor beregening in de zomer (waterverspilling). De bewustwording van de gebruiker moet in dit opzicht worden versterkt. Waar de ontwatering door te diepe watergangen schadelijk is, ligt aanpassing voor de hand. De huidige ontwatering droogt de bodem vaak teveel uit en ook de natuur lijdt daar onder. Minder diepe en minder brede beken en sloten zijn nodig zodat we meer water vasthouden in de bodem. Daarbij moet ook meer aangesloten worden bij de natuurlijke kenmerken van een gebied. 4
Niet elk landgebruik is overal mogelijk en het beleid van 'peil volgt functie' is soms gewoon te duur. Daarom moet bij functie en gebruik van de grond meer met het natuurlijke waterpeil rekening worden gehouden. Water Natuurlijk pleit ook voor herstructurering van beeksystemen, te beginnen bij de bron. Voor veel beeksystemen in ons waterschap is daarvoor een constructieve samenwerking met Duitsland een voorwaarde.
Stedelijk gebied
Het waterbeheer in stad en dorp moet meer aandacht krijgen vindt Water Natuurlijk. Denk alleen al aan de waterproblemen die er zijn geweest in Lichtenvoorde en Arnhem. Na intensieve neerslag was hier veel wateroverlast. Het waterschap moet samen met gemeenten anticiperen op de gevolgen van klimaatverandering in steden en dorpen. Met een waterstress test kunnen de kwetsbaarheid en de noodzakelijke maatregelen duidelijk worden gemaakt. Er moet in stad en dorp ook meer ruimte komen voor berging en infiltratie van water in de bodem. Dit kan om 'ontharding' vragen met een maatregel als 'tegels en stenen eruit, groen er in'. We zien steeds vaker dat individuele bewoners en ondernemers hieraan een bijdrage leveren, zoals de aanleg van groene daken en het vergroenen van betegelde tuinen en bedrijventerreinen. Het waterschap moet dat samen met andere partijen stimuleren. In de stad heeft water samen met groen ook een dempend effect op de temperatuurstijging (afkoeling door verdamping; tegengaan van hittestress).
5
2. SCHOON EN GEZOND
Waterkwaliteit
Meststoffen
Grondwater
Stedelijk water
Zwemwater, duikwater en speelwater
Waterkwaliteit
De waterkwaliteit is op veel plaatsen nog onvoldoende, in het buitengebied maar ook in de stad en het dorp. De vervuiling betreft meststoffen, bestrijdingsmiddelen, medicijnresten en andere milieuvreemde stoffen. Blauwalg en botulisme bedreigen soms het stadswater. Als door klimaatverandering droogte en lage waterafvoer meer gaan voorkomen wordt het probleem nog groter. Verder blijkt de onnatuurlijke inrichting van watergangen nadelig te zijn voor de waterkwaliteit. Ook de versnippering door gemalen en stuwen, waardoor vissen niet kunnen migreren, is niet goed voor het waterleven. Op sommige plaatsen is de kwaliteit van het effluent van de riool water zuiveringsinstallaties (RWZI's) onvoldoende. Binnen de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) werken we, net als de andere EU landen, aan een gezonde ecologische en chemische kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater. Hoewel we bij Waterschap Rijn en IJssel al de nodige vooruitgang hebben geboekt, is er nog veel te doen. Voor de komende periode vindt Water Natuurlijk dat onverminderd op uitvoering van de benodigde maatregelen moet worden ingezet om de doelen binnen de termijn te realiseren. Daar komt bij dat er veel overlap is met maatregelen om het watersysteem klimaatbestendiger en robuuster te maken (WaterBeheer21e eeuw). We moeten goed kijken op welke plaatsen we investeren in onze waterkwaliteit en ecologie. Dit soort investeringen moeten vooral bovenstrooms in ons gebied plaatsvinden omdat we er dan meer van profiteren. Als er voor wateren geen KRW-doelen gelden moeten de aangehouden waterkwaliteitsnormen in lijn zijn met die van de KRW-wateren waar de beken en sloten in uitkomen.
6
Meststoffen Op veel plaatsen in ons gebied zijn de concentraties fosfaat en stikstof (waaronder ammonium) te hoog. Deze stoffen zijn hoofdzakelijk afkomstig uit de landbouw en de rioolwaterzuiveringen (RWZI’s). Het vormt een groot probleem voor het halen van de wateren natuurkwaliteitsdoelen en voor het ecologisch functioneren van het water. Voor een oplossing moet gedacht worden aan een schonere landbouw en aan bufferzones langs watergangen. Zie ook in hoofdstuk 4, Innovatie en beleid.
Grondwater Voorkomen dat het grondwater vervuild raakt, is ook een taak van het waterschap. De waterkwaliteit van sloten en beken wordt ook direct en sterk bepaald door de kwaliteit van het grondwater dat er in uitstroomt. Bovendien is grondwater ook een belangrijke drinkwaterbron. Afstemming van het waterkwaliteitsbeleid met het drinkwaterbedrijf ligt daarom voor de hand.
Stedelijk water
Water is van belang voor de leefbaarheid in de stad en heeft vaak ook een cultuurhistorische waarde. Water Natuurlijk wil de kwaliteit en de kwantiteit van het stedelijk water op orde brengen, zodat blauwalg en vissterfte voorkomen worden. Hiervoor is samenwerking met gemeenten nodig.
Zwemwater, duikwater en speelwater
Water Natuurlijk streeft naar veilig en gezond zwemwater en vindt dat in elk gebied geschikte zwemplekken moeten zijn waar mensen kunnen recreëren. Dit vraagt om een voldoende basiskwaliteit van het water. In het gebied van ons waterschap zijn nu 13 officiële zwemwateren. De waterkwaliteit is op de meeste zwemplekken uitstekend. Enkele zwemwateren zijn gevoelig voor blauwalgen. Daar moet onderzocht worden hoe dit kan worden bestreden. Water Natuurlijk wil nagaan hoe bij steden en dorpen meer zwemwater, duikwater en speelwater kan worden aangewezen.
7
3. NATUURLIJK EN MOOI
Ruimte voor natuur
Specifieke natuurdoelen
Water en landschap
Waterbronnen
Beheer en onderhoud
Cultuurhistorie
Educatie
Recreatie
Ruimte voor natuur
Volgens Water Natuurlijk moet er bij waterbeheer meer ruimte zijn voor natuurlijke processen. Daarbij hoort dat watergangen er niet uitzien als kanalen en afvoergoten, maar dat ze meanders en natuurlijke oevers hebben. Vaak vormt de waterhuishouding de sleutelfactor voor behoud en herstel van de natuur. Voldoende en vooral ook schoon water zijn cruciaal. Veel natuurgebieden lijden onder verdroging en vuil water. Het waterschap kan daarom veel doen voor een betere natuurkwaliteit door herstel van de waterhuishouding en een betere waterkwaliteit. Buffergebieden rond natuur moeten vervuiling en verdroging door de omgeving tegengaan. Voor Water Natuurlijk is ook het bevorderen van vismigratie, met vispassages en visvriendelijke gemalen, heel belangrijk. Natuurlijke oevers zijn nodig als leefgebied voor vissen en de otter. De otter is de kroon op een goede waterkwaliteit. Beek- en rivierbossen en broekbos moeten zich zoveel mogelijk kunnen ontwikkelen en herstellen.
Specifieke natuurdoelen
Water Natuurlijk vindt dat het waterschap een belangrijke taak heeft bij de realisatie van de natte natuurverbindingen (ecologische verbindingszones, evz's), de wateren met een grote ecologische waarde en de Natura 2000-gebieden (wat betreft watermaatregelen). Dat geldt ook voor anti-verdrogingsmaatregelen in verdroogde natuurgebieden. 8
De financiering van de PAS- maatregelen (Programmatische Aanpak Stikstof) voor natuurgebieden met een te hoge stikstof-depositie is voor rekening van de provincie. De PASmaatregelen kunnen een versterking van de anti-verdrogingsmaatregelen van het waterschap zijn.
Water en landschap
Landschap bepaalt van oorsprong het watersysteem en omgekeerd. Beken, beekdalen en bronnen moeten weer zichtbaar zijn door begeleidende wilgen, elzen, dalvegetatie, bronvegetatie. Water Natuurlijk vindt een natuurlijker watersysteem ook nodig om het landschap en de leefomgeving mooier en aantrekkelijker te maken. Dit is belangrijk voor bewoners, maar ook voor bedrijven die zich willen vestigen. Het remt ook de uitstroom uit de regio af, niet onbelangrijk in een krimpgebied.
Waterbronnen
Net als in andere stroomgebieden, zijn er in het gebied van de Baakse Beek honderden bronnen en kwelplekken aan te wijzen die zijn beïnvloed door ontwatering. Het kwelwater wordt door de diepe sloten afgevangen en versneld afgevoerd. Water Natuurlijk wil door natuurlijke, spontane processen schoon kwelwater langer vastgehouden en de bronnen met hun bijzondere bronvegetatie herstellen. Door minder diepe ontwatering wordt ook meer water in de bodem vastgehouden, waardoor er in droge perioden ook langer water beschikbaar is voor de watergang of beek en de omgeving.
Beheer en onderhoud Water Natuurlijk is voor natuurlijker beheer van onze oevers en watergangen. Bij het onderhoud door het waterschap moet de natuur ook versterkt worden. Dit kan bijvoorbeeld door op het juiste tijdstip te maaien en niet in één keer. Het is ook belangrijk om het maaisel zoveel mogelijk af te voeren. Het afvoeren van meststoffen voorkomt brandnetels en distels en zorgt voor een hogere biodiversiteit. Ook voor de recreant zijn toegankelijke oevers en maaipaden heel aantrekkelijk. Het onderhoud van kleine watergangen, die niet in het bezit zijn van het waterschap, kan op veel plaatsen worden overgedragen aan de aanliggende grondeigenaren, vanwege de lokale belangen. Er loopt nog een onderzoek hoe dit het beste kan.
Cultuurhistorie
Aandacht voor en veiligstelling van het watererfgoed vindt Water Natuurlijk een maatschappelijke en educatieve taak van het waterschap. Een taak die moet worden uitgevoerd met gebiedspartijen die ook zorgen voor cofinanciering. Dat geldt bijvoorbeeld voor het herstellen en bewaren van karakteristieke dijkhuizen, gemalen en watermolens. Ook moet daarbij gedacht worden aan het herstellen van het watersysteem van landgoederen en kastelen. Er is vaak schade ontstaan door sterke ontwatering in de omgeving.
9
Educatie Voor Water Natuurlijk is educatie een belangrijke taak van het waterschap, met speciale aandacht voor de jeugd. Het water- en natuurbewustzijn kan er door versterkt worden. Bij de educatie en voorlichting kan het Watermuseum in Arnhem een rol spelen.
Recreatie
Water Natuurlijk vindt dat water voldoende toegankelijk moet zijn voor bewoners en recreanten, zoals vissers en (onder)watersporters. Met mooie, natuurlijke oevers en wandelpaden kan men genieten van het water. Ook hiervoor is afvoer van maaisel belangrijk; anders treedt teveel verruiging op. In stedelijk gebied denken we aan waterpartijen en viswater. Een taak van het waterschap is het mogelijk maken van recreatie en beleving van het water. Te denken valt aan roeien, zeilen, oeverrecreatie, klompenpaden, inrichten van duikplekken, visstekken en schaatsplekken. Het toerisme en de recreatie moet wel passen in het gebied en moet (kwetsbare)natuur uiteraard niet verstoren. Dit doet het waterschap in samenwerking met gebiedspartijen en met cofinanciering. Belangrijk bij recreatie is ook dat het waterbewustzijn er door bevorderd wordt. Voor partners denkt Water Natuurlijk aan gemeenten, bewoners en organisaties voor kleinschalige recreatie.
10
4. INNOVATIE EN BELEID
Rioolwaterzuiveringen en fosfaatgebruik
Vervuiling voorkomen
Bestrijdingsmiddelen, medicijnen, hormonen, antibiotica en microplastics
Bufferzones, blauwe diensten en grondbeleid
Duurzaamheid en kringloopeconomie
Hergebruik van maaisel en slib
Bedrijfsafvalwater
Schonere landbouw
Vernieuwing bestuur
Rioolwaterzuiveringen Gemeenten en bedrijven voeren hun afvalwater af naar de rioolwaterzuiveringen (RWZI) van het waterschap. Het gezamenlijk met gemeenten inrichten en monitoren van een meetprogramma vinden wij een belangrijk onderdeel om het afvalwatersysteem te verbeteren en kosten te besparen. De kwaliteit van het effluent van RWZI’s moet soms beter om de kwaliteitsdoelstelling van het oppervlaktewater te halen. Het gaat met name om het waterleven in het ontvangende water. Het waterschap heeft in dat opzicht ook een voorbeeldfunctie.
11
Vooral effluentlozingen op kleine wateren kunnen schadelijk zijn. Bij de RWZI's van Lichtenvoorde en Aalten zou Water Natuurlijk willen onderzoeken wat efficiënte maatregelen zijn om de situatie te verbeteren. Dat hoeft niet altijd een dure extra trap in de RWZI te zijn, soms zijn inrichtingsmaatregelen in of naast de ontvangende watergang net zo effectief. Water Natuurlijk is voor scheiding van regenwater en rioolwater. Het maakt de zuivering efficiënter en goedkoper en voorkomt verspilling van water en ook droogte in bebouwd gebied.
Fosfaatgebruik Recent is gebleken dat een aanzienlijk deel van het door RWZI's geloosde fosfaat afkomstig is van fosfaathoudende vaatwastabletten. Water Natuurlijk vindt dat de Unie van Waterschappen er bij de overheid op moet aandringen dat het gebruik van deze tabletten wordt teruggedrongen, net als destijds met succes is gebeurd bij de fosfaathoudende wasmiddelen.
Vervuiling voorkomen
Water Natuurlijk wil vervuiling zoveel mogelijk bij de bron aanpakken volgens het principe 'voorkomen is beter dan genezen'. Dit is vooral van belang voor de diffuse lozingen: verspreide en verborgen lozingen die moeilijker zijn te bestrijden dan puntlozingen (concrete pijp, vergunning nodig). Daarbij valt te denken aan meststoffen en milieuvreemde stoffen als bestrijdingsmiddelen, medicijnen, etc. Veel van deze stoffen zijn ook een probleem voor het drinkwater. Daarom zou de aanpak en voorlichting m.b.t. milieuvreemde stoffen door waterschap en drinkwaterbedrijven samen moeten worden gedaan.
Bestrijdingsmiddelen Bestrijdingsmiddelen komen in het milieu door gebruik in de landbouw en door gemeenten in de bebouwde kom, door particulieren en op sportterreinen. Vooral bij onkruidbestrijding op verhardingen treedt veel afspoeling naar het water op. De Unie van Waterschappen moet aandringen op strengere toelatingseisen voor bestrijdingsmiddelen. Water Natuurlijk wil verder inzetten op voorlichting aan burgers, gemeenten en bedrijven om het gebruik te verminderen. Daarnaast bepleiten wij een herbeoordeling van al toegelaten bestrijdingsmiddelen die in de praktijk schadelijker zijn voor de natuur dan bij de toelating was ingeschat, of die uitspoelen naar het grondwater.
Medicijnen, hormonen, antibiotica en microplastics Water Natuurlijk wil beleid dat voorkomt dat milieuvreemde stoffen, zoals resten van medicijnen en hormonen, in het water terecht komen. Het is niet alleen een probleem voor onze vissen en andere waterdieren, maar ook een zorg van de drinkwaterbedrijven. De zuivering van afvalwater op medicijnen is moeilijk en duur. Hierdoor komen het hele jaar door restanten in het water. Daarom willen we inzetten op voorlichting en op zuivering of 12
scheiding aan de bron. Dit leidt tot minder kostbare investeringen in de toekomst. Wij pleiten voor maatregelen bij ziekenhuizen en verpleegtehuizen, te beginnen bij nieuwbouwprojecten. Verder moeten deze stoffen zoveel mogelijk worden ingeleverd. Water Natuurlijk is bezorgd over een nieuwe categorie stoffen: antibioticaresistente bacteriën en microplastics in het water. De bacteriën vinden hun oorsprong waarschijnlijk in het veelvuldige gebruik van antibiotica bij de mens, in de veehouderij en bij huisdieren. Microplastics zijn microscopisch kleine plasticdeeltjes, die inmiddels overal in het water voorkomen. Vissen en andere dieren nemen deze deeltjes op met hun voedsel. De Unie van Waterschappen moet bij de wetgevers vragen om voorlichting en passende regelgeving.
Bufferzones
Om de waterkwaliteitsdoelen (van de KRW) te halen zijn robuuste bufferzones langs het water belangrijk. Het zijn groene, teeltvrije randen tussen watergang en grondperceel die meststoffen en bestrijdingsmiddelen onderscheppen. Bufferzones hebben een win-win effect: ze geven schoner water, ze versterken de natuur en ze maken het landschap aantrekkelijk.
Blauwe diensten 'Blauwe diensten' vindt Water Natuurlijk een nuttig instrument bij waterberging en voor een betere waterkwaliteit. Grondeigenaren die helpen bij waterberging en bufferzones aanleggen voor schoner water worden daarvoor betaald.
Grondbeleid
Grond is belangrijk voor het waterschap, in het bijzonder voor het uitvoeren van maatregelen. Gronden of ruilgronden moeten tijdig worden aangekocht. Water Natuurlijk vindt dat het waterschap bij voorkeur eigenaar moet zijn van gronden waar water de enige functie is. Als er meer functies aan de orde zijn, kan de grond ook in het bezit zijn van andere eigenaren, mits de water (kwaliteits-)doelen niet in gevaar komen. Grondeigendom van het waterschap kan zorgen voor een betere toegankelijkheid van water en oevers voor recreanten.
Duurzaamheid en kringloopeconomie Voor Water Natuurlijk zijn duurzaamheid, een schoner milieu, energiebesparing en kringloopeconomie speerpunten. Ook moet het waterschap zoveel mogelijk duurzaam inkopen. Veel grondstoffen (als fosfaat) worden steeds schaarser en daarom alleen al zijn terugwinning van grondstoffen en hergebruik hard nodig. Zuivering van afvalwater kan gecombineerd worden met energieopwekking (biogas) en terugwinning van grondstoffen als fosfaat, cellulose en kalium. Voorbeelden bij WRIJ zijn de RWZI Olburgen en het Neredaproces (alginaat).
13
Bij Olburgen gaat het om een tot energiefabriek omgebouwde RWZI, waar biogas wordt teruggewonnen. Ook wordt fosfaat uit het afvalwater van Aviko gehaald en, in samenwerking met het bedrijfsleven, verwerkt tot kunstmest en op de markt gebracht. Energiebesparing, energie opwekking, kostenbesparing en het terugwinnen van grondstoffen gaan hier hand in hand. Water Natuurlijk is er voorstander van dat de waterschappen gezamenlijk onderzoeken hoe we deze grondstoffen kunnen terugwinnen. Daarbij moeten duurzame initiatieven van het bedrijfsleven en het waterschap worden gekoppeld, bijvoorbeeld op het bedrijventerrein De Nieuwgraaf bij Duiven.
Hergebruik van maaisel Water Natuurlijk is sterk voor innovatief onderzoek naar het nuttig gebruiken van maaisel, bijvoorbeeld als bodemverbeteraar en als bron van energie. Zo wordt ook hinderlijke verruiging van de oevers voorkomen.
Hergebruik van slib
Rioolwaterzuiveringen produceren grote hoeveelheden slib. De afvoer en verwerking van slib is een grote kostenpost. Voor Water Natuurlijk is belangrijk hoe de kosten omlaag kunnen door slib nuttig te gebruiken, bijvoorbeeld door het slib centraal te vergisten met nieuwe technologieën voor energiewinning. Voor ons waterschap kan de winning van alginaat uit Nereda zuiveringsslib een volgende stap zijn, mits het economisch verantwoord is. Alginaat (een polymeer die lijkt op zetmeel) is een nuttige en kostbare grondstof die veel toepassingen kent.
Bedrijfsafvalwater Ook water van boerenerven, tuinbouwkassen en andere bedrijven moet volgens Water Natuurlijk gezuiverd worden. Het is vaak sterk vervuild water. Waar mogelijk moet dit water hergebruikt worden, bijvoorbeeld bij kassen. Het water in agrowadi's bij boerenerven kan met behulp van gras of riet gezuiverd worden.
Schonere landbouw Een schonere en efficiëntere landbouw is cruciaal voor de waterkwaliteit. Er zijn nog te grote verliezen van meststoffen en mineralen naar het water. Water Natuurlijk denkt dat een natuur- en milieuvriendelijke landbouw mogelijk is en wil daarvoor samenwerken met agrariërs. Bronmaatregelen en educatie werken voorlopig het beste, met als doel innovatie van de bedrijfsvoering en gesloten kringlopen. Water Natuurlijk wil dat de positieve resultaten van projecten als ‘Landbouw op peil’, ‘Winterswijk-Oeding’ en ‘Boeren voor Natuur’ breed worden toegepast. Uit deze projecten zijn maatregelen voortgekomen zoals bemesting op maat, maatregelen tegen erfafspoeling, vernatting rond verdroogde natuur en waterbuffering.Voor de projecten kunnen ook gelden voor plattelandsontwikkeling uit Brussel (POP3) worden gebruikt. 14
Klimaatvriendelijke stad Water Natuurlijk vindt een klimaatvriendelijke stad heel belangrijk, als aanpassing aan klimaatverandering. Met gemeenten moet het waterschap vorm geven aan een betere leefbaarheid van bebouwd gebied en de rol van het water daarbij.
Vernieuwing bestuur Water Natuurlijk streeft naar een bestuur dat bestaat uit democratisch gekozen leden. Een volledig democratisch
gekozen bestuur is ook beter voor het draagvlak van een modern waterschap. Voor een goede samenwerking met burgers is een bestuurscultuur nodig met toegankelijke en ‘open minded’ bestuurders. Bij voorkeur komen bestuurders uit de regio. Dat past bij het streekeigen karakter van het waterschap, waarbij gebiedskennis en dicht bij de burgers staan belangrijk zijn.
15
5. SAMENWERKEN EN VERBINDEN
Meerwaarde
Het gebied
De burger
Communicatie
Het drinkwaterbedrijf
Waterketen
De waterschappen
Europa – Bureau Brussel
Kaderrichtlijn Water
Mondiaal
Meerwaarde Water Natuurlijk is van mening dat door samenwerking de waterdoelen in het gebied beter bereikt kunnen worden en dat het ook maatschappelijke meerwaarde betekent. Er wordt zo beter gebruik gemaakt van kennis en ervaring in de samenleving.
Het gebied
Water Natuurlijk wil een integraal beheer van het watersysteem in het hele stroomgebied en de regio sterk bevorderen. Daarbij moet worden samengewerkt met gebiedspartijen als overheden, natuurorganisaties, landgoedeigenaren, drinkwaterbedrijven, agrarische natuurverenigingen, bewoners en lokale belangenorganisaties. Water Natuurlijk ziet graag dat het waterschap hiertoe o.a. initiatieven neemt bij watergebonden projecten in of bij stedelijk gebied. Bijvoorbeeld om rietvelden te ontwikkelen voor zuivering van oppervlaktewater in nieuwbouwwijken.
16
De burger Water Natuurlijk vindt dat het waterschap bij modern waterbeheer open moet staan voor initiatieven van burgers en daar zo goed mogelijk op moet inspelen. Het stimuleert mensen om een bijdrage te leveren aan gezondere, mooiere en veiliger watersystemen. Bewoners en belangengroepen worden actief betrokken bij het waterbeheer, niet alleen bij de planvorming maar ook na realisatie van projecten en bij onderhoud en monitoring. Zo kunnen hengelsportverenigingen prima de monitoring van de visstand in bepaalde watergangen op zich nemen. Een gps-route of geocache vergt geen of weinig investeringen. Bewoners kunnen ook het beheer van een gebied op zich nemen. Het waterschap kan bijvoorbeeld een belangrijke brugfunctie vervullen tussen bewoners van het stedelijk en het landelijk gebied, zoals bij het Klimaatpark IJsselpoort tussen Arnhem en De Steeg. Water Natuurlijk wil burgers ook laten participeren in dijkbewaking. Dit versterkt het waterbewustzijn en het verantwoordelijkheidsgevoel.
Communicatie Water Natuurlijk vindt het belangrijk dat de burger periodiek wordt geïnformeerd over waterzaken en het waterschap. Het gaat daarbij om projecten van het waterschap, voorkomen van en handelen bij wateroverlast, zorgen voor schoon water e.d. Er is meer waterbewustzijn nodig en over het werk van het waterschap is nog te weinig bekend.
Het drinkwaterbedrijf Samenwerking met het drinkwaterbedrijf versterkt het waterkwaliteitsbeleid. Drinkwater is een sterk argument voor schoner water in de streek. Het past ook bij integraal waterbeheer.
Waterketen Het is belangrijk dat drinkwaterbedrijven, gemeenten en waterschappen zoveel mogelijk samenwerken in de waterketen: van drinkwaterwinning tot lozing van het RWZI-effluent. Dit dringt de vervuiling terug, verbetert de waterkwaliteit en beperkt de kosten.
De waterschappen
Water Natuurlijk wil de samenwerking met de andere waterschappen in het oosten van het land voortzetten, mits dat een aantoonbare meerwaarde heeft. Deze waterschappen hebben qua stroomgebied en locatie dezelfde waterthema's en cultuur. Dan worden gemakkelijker breed toepasbare oplossingen gevonden.
Europa - Bureau Brussel
Watersystemen houden zich niet aan grenzen en daarom wil Water Natuurlijk een integrale grensoverschrijdende aanpak bij het waterbeheer. Het functioneren van ons waterschap wordt ook steeds meer bepaald door Europese wet- en regelgeving. Klimaatverandering, 17
hoge afvoeren, overstromingen en de verontreiniging van het water door chemische stoffen en meststoffen zijn overduidelijk internationale thema's. Bij deze onderwerpen is Nederland gebaat bij, en vaak sterk afhankelijk van, maatregelen in andere EU lidstaten in het bovenstroomse gebied. Voor ons waterschap is samenwerking met onze Duitse buren van speciaal belang. Grote delen van het stroomgebied van onze wateren, zoals de Oude IJssel, Berkel en de Boven Slinge, liggen in Duitsland. Nauwere samenwerking is bijvoorbeeld gewenst i.v.m. waterkwaliteit en overstromingsgevaar door klimaatverandering. Dit laatste is bijvoorbeeld aan de orde als de Rijndijk in Duitsland zou doorbreken en het water vervolgens door het dal van de Oude IJssel naar Nederland stroomt. Het betreft de zogenaamde dijkring 48.
Internationale wet- en regelgeving moet de waterschappen helpen om de grensoverschrijdende doelen te realiseren. Voor de belangenbehartiging in Brussel is het Bureau Brussel van de Unie van Waterschappen van groot belang.
Kaderrichtlijn Water De Europese Kaderrichtlijn Water - met waterdoelen die op verschillende tijdstippen tot 2027 gehaald moeten worden - zorgt voor nieuwe vormen van samenwerking. Het geeft niet alleen de waterschappen, maar ook andere overheden een taak. Bijvoorbeeld de provincies via het omgevingsbeleid, gemeenten met riooloverstorten, bedrijven bij hun lozingen en het rijk met generieke maatregelen. Water Natuurlijk verwacht dat zij, in goed overleg, allemaal hun steentje bijdragen aan het realiseren van een goede biologische en chemische waterkwaliteit. Iets waar we allemaal profijt van hebben.
Mondiaal Water Natuurlijk vindt dat we als waterschappen onze kennis en ervaring ook moeten delen met partners in ontwikkelingslanden. Alleen al omdat de effecten van klimaatverandering wereldwijd zijn en samenwerking en uitwisseling van waterkennis in ons aller belang is. WRIJ heeft op dit moment samenwerkingsprojecten met Suriname en Vietnam.
18
6. KOSTEN EN BATEN
Belang en betaling
Lange termijn denken
Efficiënt investeren
Goedkoper waterbeheer
Water als economisch goed
Plannen van anderen
Kwijtscheldingsbeleid
Regionale economie
Lasten voor de burger
Belang en betaling Water Natuurlijk vindt dat er een evenwichtiger verdeling moet komen tussen aan de ene kant het nut van het waterbeheer en het werk van het waterschap, en aan de andere kant de waterschapslasten voor de burger. De relatie tussen nut en lasten moet ook duidelijker worden. Stad en dorp betalen op dit moment relatief veel. Aandachtspunt van Water Natuurlijk is ook dat natuurgronden vaak veel minder ontwatering vragen, zodat de lasten ook lager kunnen zijn.
Lange termijn denken Water Natuurlijk staat voor duurzaamheid en een circulaire economie, bijvoorbeeld door het terugwinnen van grondstoffen en (bio-)energie. Zij wil ook verstandig investeren in de toekomst, voor inkomsten en besparingen op de langere termijn. Hierbij wordt niet uit het oog verloren dat duurzaam soms eerst hogere kosten betekent en dat deze hogere kosten goed te verantwoorden moeten zijn. Dit vraagt om een gedegen kosten-batenanalyse.
Efficiënt investeren
Water Natuurlijk wil alle wateropgaven in samenhang bezien en waar mogelijk combineren met initiatieven waarin het water een rol speelt, zoals natuurontwikkeling. Wij denken dat dit meekoppelen tal van maatschappelijk baten oplevert. Denk daarbij aan de zogenaamde ecosysteemdiensten die schoon water en de natuur leveren aan de maatschappij.Met een combinatie van maatregelen wordt ook slim omgegaan met subsidies en cofinanciering.
19
Water Natuurlijk investeert verder bij voorkeur in de bovenstroomse delen van watersystemen. Daar hebben maatregelen het grootste effect, hebben we er het langst profijt van en zijn ze het meest kostenefficiënt. Water Natuurlijk is ook voorstander van gezamenlijke optimalisatiestudies in de waterketen (van drinkwaterwinning tot effluentlozing). Deze studies leiden vaak tot een betere efficiency en lagere gezamenlijke kosten. Dit beperkt de lastenstijging bij zowel waterschap als gemeenten.
Goedkoper waterbeheer Als we het waterbeheer beter afstemmen op de natuurlijke mogelijkheden in een gebied wordt het goedkoper. Dat betekent dat we niet koste wat kost ontwateren, maar streven naar een verantwoord landgebruik. Ook door extensiever onderhoud en door meer gebruik te maken van natuurlijke processen bij het waterbeheer zijn kosten te besparen.
Water als economisch goed
Water wordt steeds meer gezien als een belangrijk economisch goed dat niet kosteloos mag worden vervuild en gebruikt. Dat de vervuiler en gebruiker (onttrekker van water) moeten betalen is een belangrijke aanbeveling uit het rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, OESO (voorjaar 2014). Water Natuurlijk is daar ook voor.
Plannen van anderen Water Natuurlijk wil dat het waterschap de kosten die ruimtelijke plannen van andere overheden met zich meebrengen, zoals bijvoorbeeld de doortrekking van de A15, bij de initiatiefnemers in rekening brengt.
Kwijtscheldingsbeleid
Water Natuurlijk steunt het principe van kwijtschelding van waterschapslasten aan mensen die de belastingen niet kunnen opbrengen. Dit komt overeen met het gemeentelijk kwijtscheldingsbeleid.
Regionale economie Voor Water Natuurlijk staan kwaliteit en duurzaamheid van de aan het waterschap geleverde producten en diensten voorop. Bij duurzaam aanbesteden staan regionale ondernemers vaak sterker. Water Natuurlijk wil op deze manier de regionale economie graag bevorderen.
Lasten voor de burger
Water Natuurlijk onderschrijft het Bestuursakkoord Water en wil daarmee ook voorkomen dat de lasten voor de burger onverantwoord stijgen.
20
COLOFON
Verkiezingsprogramma Water Natuurlijk Rijn en IJssel 2015
Opgesteld door Water Natuurlijk Rijn en IJssel
Foto's uit eigen archief en ter beschikking gesteld door Gorssel.nl
Website www.waternatuurlijk.nl www.natuurlijkwrij.nl
Contact
[email protected] februari 2015
21
