Kwaliteit in Zorg Dit is een magazine voor relaties van CCKL Jaargang 1, nummer 2, 2007
Veiligheid: Patiëntveiligheid in de lift Medici moeten fouten melden Zorgverzekeraars gaan voor kwaliteit
COLOFON: KZ2 is een magazine voor relaties van
Inhoud:
CCKL, Stichting voor de bevordering van de kwaliteit van het laboratoriumonderzoek en
3
Patiëntveiligheid in de lift
en trombosediensten.
6
Status FNT toegenomen door samenwerking
PRODUCTIE
8
Kort nieuws
www.turnaroundcommunicatie.nl
9
Update accreditaties
ONTWERP
10
Auditorendagen
Amersfoort, www.ntgv.nl
12
CCKL controleert vaker
FOTOGRAFIE:
13
Column Van Rijn
Piebe Bakker
14
Pak die kans!
DRUKWERK:
15
Financiële steun voor accreditatie
16
Medisch Microbiologisch Laboratorium Vlietlandziekenhuis
voor de accreditatie van laboratoria in de gezondheidszorg, stamceltransplantatiecentra
EN (EIND)REDACTIE:
Turnaround Communicatie, Terschuur
EN OPMAAK:
Niels Timmerman Grafische Vormgeving,
Frank van Biemen
Drukkerij Stampij, Amersfoort www.drukkerijstampij.nl REDACTIESECRETARIAAT: Hermien van Halteren Bureau CCKL Extra exemplaren van KZ2 kunt u
Geachte relatie,
bestellen via het secretariaat.
Patiëntveiligheid en kwaliteit zijn thema’s die hand in hand gaan. Het CCKL-keurmerk toont aan dat een geaccrediteerde instelling goed met deze thema’s omgaat. De buitenwereld moet dat weten! Bijvoorbeeld met behulp van CCKL-stickers, zoals u verderop zult zien. Ook voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg en het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport zijn patiëntveiligheid en kwaliteit Hoge Eng West 25a 3882 TP Putten E-mail:
[email protected] Telefoon: (0341) 35 90 90 Fax: (0341) 36 09 51 Internet: www.cckl.nl
belangrijke thema’s. In dit nummer legt inspecteur Vesseur uit wat het veiligheidsmanagementsysteem betekent voor ziekenhuizen en laboratoria. Directeur-Generaal Gezondheidszorg, Martin van Rijn, gaat daar ook nog eens extra op in. Daarnaast blijft ook CCKL zelf werken aan haar kwaliteit. Recent gehouden auditorendagen zorgen voor afstemming tussen CCKL-auditoren met betrekking tot bijvoorbeeld audit- en beoordelingsmethoden. Verder zal de beoordelingsfrequentie vanaf 2008 verhoogd worden. Uit onderzoek blijkt dat het gat van vier jaar tussen de eerste beoordeling en de herbeoordeling te groot is voor geaccrediteerde instellingen; de aandacht verslapt. Ik spreek de wens uit dat dit relatiemagazine bijdraagt aan een verbeterde kwaliteit in de gezondheidszorg en een goede kijk geeft in de keuken van CCKL.
Dr. A.G.M. Buiting, Voorzitter bestuur CCKL CCKL controleert vaker zie pagina 12
Reageer en discussieer ook op ons forum! Kijk op www.cckl.nl.
Patiëntveiligheid in de lift Minder slachtoffers in de gezondheidszorg Patiëntveiligheid in de gezondheidszorg heeft de aandacht. Dat is ook wel nodig, gezien de statistieken. Jaarlijks vallen veel onnodige slachtoffers in de zorgsector. Een veiligheidsmanagementsysteem moet hier verandering in aanbrengen. Uit het rapport ‘Onbedoelde schade’ van de Orde
lopen 30.000 patiënten potentieel vermijdbare schade
van Medisch Specialisten en het Nederlands instituut
op. In 6.000 gevallen is die blijvend.
voor onderzoek in de gezondheidszorg (NIVEL) blijkt dat er jaarlijks 1.735 potentiële onbedoelde en
Klokkenluider
vermijdbare doden vallen in de gezondheidszorg.
De genoemde getallen zijn schokkend, maar niet
Dat is vier procent van het totaal aantal sterfgevallen
nieuw. Al in 1988 signaleert de Inspectie voor de
in Nederlandse ziekenhuizen. Daarnaast sterven per
Gezondheidszorg (IGZ) onveiligheid in de zorg.
jaar 1.200 mensen door verkeerd geneesmiddelen-
Jan Vesseur, Inspecteur voor de Gezondheidszorg:
gebruik. De totale schade ligt nog hoger: op jaarbasis
“In die tijd onderzochten we wel zaken omtrent
3
patiëntveiligheid, maar het werd gezien als een
(VMS) in alle ziekenhuizen. Vesseur: “Het veld,
vaststaand gegeven: daar waar gehakt wordt, vallen
bestaande uit de Orde van Medisch Specialisten, de
spaanders.” De Nederlandse gezondheidszorg staat
NVZ vereniging van ziekenhuizen en het Landelijke
hierin niet alleen; wereldwijd krijgt patiëntveiligheid
Expertisecentrum Verpleging en Verzorging heeft met
niet de aandacht die het verdient. Het duurt nog tot
ondersteuning van het Nederlands Normalisatie-instituut
1999 voor de wereld haar ogen opent. In dat jaar
(NEN) de kwaliteitseisen voor het VMS opgesteld.
publiceert het Amerikaanse Institute of Medicine het
Hierbij valt te denken aan eisen die gesteld worden
rapport To err is human: Building a safer health
aan leiderschap, communicatie en het monitoren van
system. Hierin laat zij zien dat er in Amerika jaarlijks
uitkomsten en rapportages. Deze zijn vastgelegd in
tussen de 44.000 en 98.000 patiënten overlijden
de norm NTA 8009:2007, waarmee het VMS werkt.
door medische fouten. Een gevoelig thema daarbij is
Daarmee staat er een gecertificeerd VMS.” Dit systeem
de Amerikaanse claimcultuur; zorgverleners schamen
heeft als doel het continue bewaken en verbeteren van
zich voor hun fouten en houden ze onder de pet uit
de kwaliteit in de zorgsector. Het bestaat uit een aan-
angst voor torenhoge schadeclaims. De onderzoekers
tal basiselementen, waaronder het blijvend verbeteren
pleiten in het rapport voor een vernieuwde aanpak:
van de (patiënt)veiligheid en het veilig
weg met shaming and blaming, welkom klokkenluider!
incident melden.
Het is in het belang van de patiënt om medische fouten intern te melden en te analyseren. Op die manier kunnen onderliggende oorzaken worden opgespoord en aangepakt. Hierdoor worden fouten gereduceerd met
“Geen mensen straffen, maar de patiëntveiligheid verbeteren”
als doel het vergroten van de patiëntveiligheid. Aan het VMS is het landelijk patiëntveiligheidsIn Nederland leidt het Amerikaanse onderzoek in
programma ‘Voorkom schade, werk veilig’, gekoppeld,
2004 tot diverse patiëntveiligheidsconferenties. De
dat dit jaar is gestart. Het programma bestaat uit tien
IGZ vraagt hierin aandacht voor de risico’s in de
veiligheidsthema’s die op dit moment moeten worden
zorg. “Om vermijdbare schade in de gezondheids-
opgepakt in de Nederlandse ziekenhuizen. Een van
zorg te voorkomen, moet het voorkomen van risico’s
die thema’s is het voorkomen van ziekenhuisinfecties
voorop staan”, aldus inspecteur Vesseur. In dat kader
na een operatie. De daarbij horende acties voor
heeft de toenmalige minister van Volkgezondheid
preventie zijn bijvoorbeeld het niet scheren van de
Welzijn en Sport, Hans Hoogervorst aan Rein Willems,
patiënt, het tijdig toedienen van antibiotica en het
president-directeur Shell Nederland, gevraagd onder-
verminderen van het aantal deurbewegingen op de
zoek te doen naar het vergroten van de veiligheid in
operatiekamer. Als deze acties aantoonbaar leiden tot
de zorg. “Dat lijkt een vreemde keus, maar gebleken
een vermindering van vermijdbare schade, worden ze
is dat in de petrochemische industrie veiliger wordt
opgenomen in de NTA 8009, om zo het VMS verder
gewerkt dan in een ziekenhuis. Het is geen toeval
te optimaliseren. Doel is voor 2012 de vermijdbare
dat ‘Hier werk je veilig, of je werkt hier niet’
schade met vijftig procent terug te brengen.
prominent prijkt op een bord voor de ingang van
Vesseur legt uit dat het invoeringsproces nu al is
Shell-raffinaderij Pernis.”
begonnen. “Ziekenhuizen moeten voor 1 januari 2008 laten weten of ze voldoen aan de norm en
Ziekenhuisinfecties
welke maatregelen ze nemen als dit nog niet het
Een van de adviezen uit het Shell-rapport, is het
geval is. Vanaf 2008 gaan we ze toetsen aan de
invoeren van een veiligheidsmanagementsysteem
NTA 8009:2007.”
4
Doofpot
melden’-systeem. De ziekenhuisorganisatie stelt
Ondanks deze maatregelen en de normering op het
vervolgens een onderzoek in. De uiteindelijke analyse
gebied van patiëntveiligheid, blijft het mensenwerk;
daarvan levert eventuele verbeterpunten op. Die
er kan altijd iets fout gaan. Dit geldt ook voor
worden ingevoerd om gelijksoortige incidenten in de
laboratoria. Om missers te voorkomen is het zaak
toekomst te voorkomen. De IGZ wordt tijdens dit
processen in die onderzoeksinstituten goed in kaart te
proces niet ingeschakeld. Vesseur: “Voor medische
brengen. De inspecteur: “Dat geldt voor iedere sector.
fouten die wel ernstige schadelijke gevolgen hebben voor
Een goed voorbeeld is de luchtvaartsector.
de patiënt of zelfs leiden tot de dood, gelden andere
Vliegtuigongelukken worden tot in het kleinste detail
regels. Hiervoor bestaat een wettelijke meldingsplicht.
nageplozen om er achter te komen hoe het heeft kunnen
In dat geval moeten we wel worden ingeschakeld.”
gebeuren en hoe het in de toekomst kan worden voorkomen. In de gezondheidszorg moeten we ervoor waken fouten in de doofpot te stoppen. Het is niet de
“Hier werk je veilig, of je werkt hier niet”
bedoeling mensen te straffen, maar om de patiëntveiligheid te verbeteren. Daar hoort het melden van
Veilige laboratoria
incidenten bij. Door die te analyseren kan er een
“Veiligheid is heel belangrijk en moet vanzelfsprekend
verbeteringstraject starten dat herhaling voorkomt.
zijn”, benadrukt de inspecteur. “Wanneer een zieken-
Vandaar dat het draaiboek ‘Veilig Incident Melden’
huis een honderd procent goed functionerend
aan het VMS is toegevoegd.” Volgens Vesseur zijn
kwaliteitssysteem heeft, heeft het ook een goed
mensen vaak bang om incidenten te melden en
werkend veiligheidssysteem.” Kijkend naar de
denken ze dat ook in Nederland de Amerikaanse
kwaliteitseisen die CCKL stelt aan de accreditatie van
claimcultuur heerst. “Gelukkig is dat niet zo. Hier kan
laboratoria concludeert de inspecteur het volgende:
een arts of verpleegkundige honderd procent veilig
“Geaccrediteerde laboratoria doen het goed.
incidenten melden.”
Veiligheid is namelijk niet anders dan kwaliteit; het
Elk incident wordt gemeld binnen een ‘veilig incident
maakt er deel van uit.”
5
Status FNT toegenomen door samenwerking Gecombineerd certificaat is een verbetering van de kwaliteit Twee accreditaties op één certificaat: meer zeggings-
“Natuurlijk zijn er af en toe nog onduidelijkheden
kracht voor de Federatie Nederlandse Trombose-
over wie welke taak heeft, maar er is niets dat we
diensten en meer duidelijkheid voor de aangesloten
niet op kunnen lossen.” Voor de FNT is een goede
trombosediensten.
samenwerking van groot belang. “Doordat het FNTcertificaat nu een officiële accreditatiestatus heeft,
CCKL en de Trombose Accreditatie Beleidscommissie
krijgt het kwaliteitssysteem meer zeggingskracht.”
(TAB-commissie) van de Federatie Nederlandse Trombosediensten (FNT) accrediteren inmiddels twee
Geen status
jaar samen de trombosediensten. Het vroegere
De FNT is rond de eeuwwisseling begonnen met het
trombosecertificaat wordt niet meer uitgereikt; de
opzetten van een kwaliteitsnorm. Van ’t Land: “Mijn
CCKL- en FNT-accreditatie staan tegenwoordig op één
voorganger Anke van Geest heeft het pionierswerk
certificaat. Om gezamenlijk audits mogelijk te maken
gedaan en het leeuwendeel van de kwaliteitsrichtlijn
is de documentatie op elkaar afgestemd, zijn beide
geschreven. Via de FNT konden trombosediensten een
beoordelingsteams samengevoegd en hebben
uitgebreid document opvragen. Daarin stond precies
vakdeskundigen van de FNT zich de CCKL-methode
beschreven aan welke voorwaarden de trombosedienst
van rapporteren eigen gemaakt. “De samenwerking
moest voldoen om invoering van een kwaliteitssysteem
verloopt soepel.” Ron van ’t Land, voorzitter van de
mogelijk te maken.” Deze TAB-richtlijn op zich was
Trombosedienst Accreditatie Beleidscommissie (TAB-
goed, maar had weinig status. Het label was dan wel
commissie), is zeer te spreken over de samenwerking.
door aangesloten trombosediensten bedacht, maar
6
was niet aan een officieel erkend instituut voor
bijbehorende trombosedienst niet aan de eisen
kwaliteit gekoppeld. Daar kwam snel verandering in
voldeed. Met het nieuwe certificaat is dit niet meer
toen CCKL zocht naar een methode om beide labels
mogelijk. Dat wordt alleen uitgereikt als zowel het
samen te voegen. Ada de Bruijn, beleidsmedewerker
laboratorium als de trombosedienst aan de eisen
bij FNT, is als ambtelijke secretaris verbonden aan
voldoen. Dit is een verbetering van de kwaliteit.”
de TAB-commissie. Samen met voorzitter Van ’t Land overlegt zij regelmatig met CCKL over de voortgang
Lidmaatschap ter discussie
van het accreditatieproces. “De samenwerking heeft
Vandaag de dag zijn bijna zestig trombosediensten
geleid tot een eenduidige accreditatieprocedure voor
aangesloten bij de federatie. Ruim veertig van die
alle trombosediensten, ongeacht hun organisatiestructuur.
leden zijn geaccrediteerd. “We zijn trots op deze
Er bestaan naast de zelfstandige trombosediensten ook
score, maar streven wel naar een score van honderd
diensten die zijn verbonden aan een ziekenhuis of
procent. Patiënten moeten overal aanspraak kunnen
huisartsenlaboratorium. Voorheen werden deze volgens
maken op dezelfde kwaliteit. De TAB-richtlijn draagt
verschillende accreditatieprocedures geauditeerd.
hieraan bij door te zorgen voor een uniforme werk-
Nu worden die accreditaties centraal gecoördineerd
wijze bij de trombosediensten. Momenteel is er zelfs
door CCKL en ontvangen ze één certificaat bij
een discussie gaande over het lidmaatschap van
goedkeuring.”
deze groep. We hopen zo de druk op te voeren bij
Marijke van der Velden, operationeel leidinggevende
niet-geaccrediteerde diensten.” Van ’t Land hoopt
van trombosedienst/huisartsenlaboratorium, werkzaam
dat verzekeraars het accreditaat zwaar mee laten
bij het geïntegreerd klinisch chemisch laboratorium,
wegen bij de zorginkoop. “Als verzekeraars alleen
vindt dit een verbetering. “Een trombosedienst bij
geaccrediteerde trombosediensten contracteren, kan
een laboratorium is geen aparte organisatie, maar
dit de achterblijvende trombosediensten over de
maakt er deel van uit. Zo moet het ook worden
streep trekken.”
beoordeeld. Voorheen kon het voorkomen dat een laboratorium geaccrediteerd werd, terwijl de Ook doseeradviseur De samenwerking van FNT en CCKL heeft het takenpakket voor FNT-auditoren behoorlijk veranderd. Marijke van der Velden is naast leidinggevende ook vakdeskundige FNT, vakdeskundige pre analyse laboratorium en lid van de FNT TAB-commissie. “Voorheen concentreerde ik me op de bloedafname. Tegenwoordig is dat één van de taken. Ik controleer een gedeelte van het bloedafnameproces intern en extern het laboratorium van de trombosedienst. Daarbij concentreer ik me op het proces van informatie-uitwisseling met patiënten. Dit gaat in overleg met de teamleider van CCKL. Daarnaast heb ik een verplichte opleiding tot doseeradviseur gevolgd, om het doseerproces te kunnen beoordelen. Ook is mijn takenpakket onlangs uitgebreid met het accrediteren van de pre-analyse in een laboratorium.” Voor een FNT-accreditatie waren vroeger twee auditoren nodig. Een van hen was dan teamleider. Sinds de samenwerking wordt voor een audit bij een trombosedienst van een laboratorium een FNT-auditor toegevoegd aan een CCKL-team. Omdat er twee verschillende instanties zijn samengevoegd, moesten de procedures en de werkwijze op elkaar worden aangepast; onze rapportagewerkwijze is nu gelijk aan die van CCKL-auditoren. Ook daar moest Van der Velden aan wennen, maar ondanks deze veranderingen is ze tevreden over het verloop van de samenwerking. “Het is een positieve verandering die prima verloopt.”
7
Medici moeten fouten melden Vanaf volgend jaar zijn ziekenhuizen verplicht om
Klink wil bekijken of ziekenhuizen ook strafrechtelijk
medische missers te registreren. Dat heeft minister
kunnen worden vervolgd als zij fouten verzwijgen.
Ab Klink van Volksgezondheid gezegd tijdens een
De inspectie krijgt de mogelijkheid om boetes op te
spoeddebat in de Tweede Kamer over de fouten in
leggen en medische dossiers van patiënten in te zien.
ziekenhuizen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg
Specialisten moeten openbaar maken hoe vaak ze
zal er op toezien dat ziekenhuisdirecties ook echt iets
een bepaalde operatie uitvoeren. Hierdoor weten
met de meldingen doen en waar nodig verbeteringen
patiënten hoe ervaren een arts is.
aanbrengen. Medici mogen misstanden anoniem bij
(Bron: gezondheidszorg.net)
hun ziekenhuisdirectie melden (zie elders in dit blad).
Kijk voor uitgebreidere berichtgeving en ander kort nieuws op www.cckl.nl/kz2.
Maagbloeding niet nodig Jaarlijks overlijden 540
krijgt voorgeschreven, terwijl twee
ontstekingsremmers, terwijl dat
Nederlanders door het langdurig
op de drie maagbloedingen is te
de kans op maagbloedingen sterk
gebruik van ontstekingsremmers
voorkomen door gelijktijdig gebruik
vergroot. Dit concludeert reuma-
en pijnstillers als diclofenac en
van deze maagzuurremmers.
toloog Harald Vonkeman van
ibuprofen. Ongeveer 5100
Daarnaast slikt zeven procent van
Medisch Spectrum Twente in een
gebruikers van deze middelen
de patiënten meer pijnstillers dan
proefschrift aan de Universiteit
krijgen een ernstige maagbloeding.
de maximale hoeveelheid die de
Twente. Het onderzoek hield hij
Opvallend is dat slechts de helft
dokter heeft voorgeschreven.
onder 52.000 mensen.
van de patiënten met een sterk
Bovendien slikt zeventien procent
(Bron: ANP)
verhoogd risico maagzuurremmers
gelijktijdig meerdere soorten
8
Toegekende Accreditaties juli, augustus, september en oktober 2007 Juli Accreditaties verleend: • CCKL erkenning 174, Fertiliteitslaboratorium, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam • CCKL erkenning 175, Medisch Microbiologisch Laboratorium, Vlietland Ziekenhuis, Schiedam • CCKL erkenning 176, Afdeling Obstetrie en Gynaecologie, Voortplantingsgeneeskunde - In Vitro Fertilisatie, Universitair Medisch Centrum Groningen Accreditaties verlengd: • CCKL erkenning 21, Stichting Artsenlaboratorium en Trombosedienst, Koog aan de Zaan Augustus Accreditaties verleend: • CCKL erkenning 177, Laboratorium Bloedtransfusiedienst, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden Accreditaties verlengd: • CCKL erkenning 15, Klinisch Chemisch Laboratorium, Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag • CCKL erkenning 18, Klinisch Chemisch Laboratorium, Stichting Synergos, Eindhoven • CCKL erkenning 84, Laboratoriumcentrum Secties Bloedtransfusie, Bijzondere Chemie en Transplantatie Immunologie, Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen September Accreditaties verleend: • CCKL erkenning 178, IHD Laboratorium Sanquin Bloedbank, Regio Noordoost, Groningen • CCKL erkenning 179, Laboratorium voor Prenatale Cytogenetica, afdeling Klinische Genetica, Erasmus MC, Rotterdam
• CCKL erkenning 180, Pathologisch Laboratorium voor het Gooi en Almere, Tergooiziekenhuizen, Blaricum • CCKL erkenning 181, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, Haarlem • CCKL erkenning 182, Laboratorium voor Postnatale en Tumor Cytogenetica, afdeling Klinische Genetica, Erasmus MC, Rotterdam • CCKL erkenning 185, SCAL, Medisch Diagnostisch Centrum, Leiden Accreditaties verlengd: • CCKL erkenning 13, Klinisch Chemisch Laboratorium, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein • CCKL erkenning 183, St. Regionale Trombosedienst 's-Gravenhage e.o., Rijswijk • CCKL erkenning 184, Stichting Trombosedienst Regio Eindhoven, Veldhoven Oktober Accreditaties verleend: • CCKL erkenning 186, VieCuri Medisch Centrum voor Noord Limburg, Klinische Pathologie, Venlo • CCKL erkenning 187, JACIE, Stamceltransplantatiecentrum, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Accreditaties verlengd: • CCKL erkenning 20, Klinisch Chemisch Laboratorium, Alysis Zorggroep, Ziekenhuis Rijnstate, Arnhem • CCKL erkenning 24, Klinisch Chemisch Laboratorium, Ziekenhuis Walcheren, Vlissingen • CCKL erkenning 87, Klinisch Chemisch Laboratorium, Saxenburgh Groep, Röpcke-Zweers Ziekenhuis, Hardenberg • CCKL erkenning 89, Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium, VieCuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg, Venlo
ZN stelt kwaliteit centraal Zorgverzekeraars Nederland (ZN) introduceert de DBC-Inkoopgids 2008. De gids geeft een overzicht van kwaliteitskenmerken voor ziekenhuiszorg waarover zorgverzekeraars en zorgaanbieders vrije afspraken kunnen maken. Dit betreft twintig procent van de ziekenhuiszorg, het B-segment DBC’s. Niet de prijs maar kwaliteit staat bij de onderhandelingen centraal. De gids is tot stand gekomen in samenwerking met medisch specialisten en patiëntenverenigingen. (Bron: Zorgverzekeraars Nederland)
9
CCKL-auditorendagen:
Neuzen dezelfde kant op In 2006 hebben 187 auditoren 47 audits voor CCKL uitgevoerd. Dit jaar zullen die aantallen verder toenemen. Om ervoor te zorgen dat al die auditoren op dezelfde manier optreden en beoordelen, houdt CCKL regelmatig ‘auditorendagen’. De redactie van KZ2 bezoekt zo’n bijscholingscursus. Als eerste laat Marc Willems, projectmanager van
uiteindelijke rapport en het slotgesprek aan het eind
Bureau CCKL, de uitkomsten van een enquête onder
van een beoordelingsbezoek. “In het rapport staan
klanten zien. Het algemene beeld is goed te noemen;
soms verrassingen voor de klant”, vertelt Willems.
de auditoren en Bureau CCKL scoren een 2 op een
“In het rapport mogen eigenlijk geen nieuwe dingen
schaal van 1 (uitstekend) tot 5 (slecht). Wel signaleert
staan. Twijfel je tijdens het slotgesprek bijvoorbeeld
Willems dat het afgesproken auditdagprogramma
nog over de zwaarte van een geconstateerde afwijking,
niet altijd wordt gevolgd. Hij adviseert de auditoren
vertel dat aan de klant. Die weet dan dat de
daarom duidelijker naar laboratoria te communiceren
definitieve beoordeling in het rapport staan.”
wat zij tijdens een beoordeling gaan doen. Een ander
De weging van tekortkomingen leidt hier en daar tot
punt van aandacht is de overeenkomst tussen het
stevige discussies, hoewel het aantal de afgelopen
10
jaren is afgenomen door onder andere bijscholing
geen wet. “De CCKL Praktijkrichtlijn is een interpretatie
van de auditoren. Willems: “Het zal altijd wel een
van die norm. Het geeft een toelichting en is een
gevoelig punt blijven; voor een lab is het natuurlijk niet
hulpmiddel bij het opzetten van een kwaliteitssysteem.
leuk om op de vingers getikt te worden. Om eventuele
Er staat niet dat deze richtlijn van kaft tot kaft verplicht
conflicten in de toekomst voor te zijn, zullen we naar
is. Als iets in een bepaalde situatie niet mogelijk is,
aanleiding van overleg met de NVKC een Commissie
kan een instelling op basis van goede argumenten
van Bemiddeling oprichten waarin alle beroepsgroepen
afwijken van de norm.” Hij geeft toe dat de CCKL
kunnen worden vertegenwoordigd. Die doet bindend
Praktijkrichtlijn met de woorden ‘moet’ en ‘dient’
uitspraak. Mogelijk dat andere beroepsverenigingen
soms een wat ongelukkige formulering hanteert in
daar op termijn bij aan kunnen haken.” Ondanks enkele
toelichtende teksten. De harde eisen zijn namelijk per
kritische kanttekeningen zijn de instellingen volgens
hoofdstuk onder een apart kopje opgenomen. “Het is
de enquête-uitslagen tevreden over de houding en
een goede zaak om naar perfectie te streven, maar
aanpak van de auditoren, en over de contacten
uiteindelijk gaat het om fit for use: het kwaliteits-
met Bureau CCKL.
systeem moet nut hebben en in de gegeven situatie goed werken.” Tijdens het middagprogramma
Geen wet
bespreken de auditoren per beroepsvereniging zelf
Gerard Loeber, voorzitter van de Beleidsadvies-
ingebrachte vragen en onderwerpen ten aanzien
commissie Accreditatiezaken van CCKL, geeft in zijn
van de CCKL-accreditatie. Willems: “Op die manier
‘stoomcursus’ auditvaardigheden aan, dat iedereen
faciliteren wij de onderlinge afstemming en verdieping,
moet beseffen dat de ISO 15189 (de internationale
die ten goede komen aan onze klanten.”
norm voor accreditatie van laboratoria) een norm is en
Enkele vragen over de fusie De fusie tussen de Raad voor Accreditatie (RvA) en CCKL is juridisch gezien een feit. Klopt het dat de beoordelingsfrequentie wordt verhoogd? Ja, vanaf 1 januari 2008 zal CCKL eens in de twee jaar toetsen, in plaats van eens in de vier jaar. Naast het voorkomen van het wegzakken van het kwaliteitssysteem (zie elders in dit blad) bij laboratoria is dit nodig om te voldoen aan de ISO 17011 voor accrediterende instellingen. CCKL is onderdeel van de RvA en moet deze norm volgen om de internationale erkenning te kunnen behouden.
De RvA toetst tegen de ISO 15189 en CCKL tegen de eigen Praktijkrichtlijn. Welke heeft de voorkeur? De Nederlandse uitleg van de 15189 is de CCKL Praktijkrichtlijn. Er zijn geen tegenstrijdigheden, wel zijn er enkele kleine verschillen tussen beide normen. Dit levert geen enkel probleem op bij de toetsing of de internationale erkenning. Een nog te ontwikkelen kruisverwijzingstabel maakt dit inzichtelijk.
De RvA stelt de scope vast per verrichting. CCKL definieert de scope per werkterrein. Hoe gaat CCKL daar mee om? De afspraak is dat CCKL blijft toetsen zoals het nu is; geen losse handelingen, maar het hele vakgebied.
11
‘De aandacht voor kwaliteit verslapt’
CCKL controleert vaker De beoordelingsfrequentie van laboratoria wordt verhoogd van eens in de vier jaar naar eens in de twee jaar. Vanaf 1 januari 2008 zal CCKL vaker controleren, om zo de kwaliteit van laboratoria op een hoog plan te houden. Uit cijfers van Bureau CCKL blijkt dat een eerste
(her)accrediteert. Kooy: “De RvA – waar we nu
beoordeling gemiddeld 45 weken bedraagt en een
onderdeel van uitmaken – doet iets meer dan de norm
herbeoordeling 47,5 weken. Volgens Marc Willems,
en wij iets minder. Een gezamenlijke commissie heeft
projectmanager bij Bureau CCKL, is dat zorgelijk.
daarom onderzoek gedaan naar een haalbare en
“Bij een ‘her’ zou het alleen om afwijkingen moeten
wenselijke beoordelingsfrequentie voor medische
gaan ten opzichte van de eerste beoordeling, die snel
laboratoria. De uitkomst is dat CCKL blijft (her)accre-
zijn op te lossen. Dat blijkt niet het geval. Het kost
diteren per vier jaar, maar dat we om de twee jaar
zelfs meer tijd dan de eerste beoordeling.” Willems
een controlebezoek uitvoeren. Daarnaast zullen we
krijgt op basis van de cijfers en gevoerde gesprekken
een jaar na de eerste beoordeling eenmalig een
in het veld de indruk dat gedurende de vier jaar die
documentonderzoek doen.”
tussen een eerste beoordeling en een herbeoordeling
Het documentonderzoek wordt uitgevoerd door
ligt, de aandacht voor het kwaliteitssysteem verslapt.
Bureau CCKL en richt zich onder andere op de
Naar zijn idee zien sommige laboratoria het behalen
verbeteracties naar aanleiding van de vorige
van het accreditatiebewijs als een project, en gaat
beoordeling, interne auditverslagen, interne audit-
men daarna weer verder met andere dingen. “Het
plannen, resultaten van interne controles en opleidings-
kwaliteitssysteem zakt langzaam aan in. Voor ons
plannen. De controlebezoeken worden door een klein
reden genoeg om vaker langs te komen”, zegt Simone
auditteam uitgevoerd. Naast documentenonderzoek
Kooy, eveneens projectmanager bij Bureau CCKL.
neemt het team steekproeven om de operationaliteit van het kwaliteitssysteem te toetsen. Afwijkingen
In ieders belang
moeten binnen drie maanden worden verholpen. Kooy:
Een tweede reden voor het ophogen van de beoordelings-
“Door deze werkwijze blijft de kwaliteit van laboratoria
frequentie is de ISO-norm voor accrediterende instellingen
op een hoog niveau, voldoen we aan de internatonale
(ISO 17011), waaraan CCKL wil gaan voldoen.
norm en wordt het CCKL-keurmerk internationaal erkend.
Volgens deze norm dient een jaar na de eerste
Iedereen in de zorg heeft daar belang bij.”
beoordeling al een eenmalig vervolgonderzoek plaats te vinden. De standaard beoordelingsfrequentie is
Kijk op www.cckl.nl/kz2 voor meer informatie over
eens in de twee jaar. De Raad voor Accreditatie (RvA)
beoordelingsfrequentie en controlebezoeken.
(her)accrediteert echter eens per vier jaar en controleert ieder jaar, terwijl CCKL alleen eens in de vier jaar
12
Column Veilige zorg
Martin van Rijn Directeur-Generaal Gezondheidszorg Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Veilige zorg is een verantwoordelijk-
vallen. Dit rapport deed uiteraard
huissector wordt hard gewerkt aan
heid van iedereen die werkt in de
veel stof opwaaien. De problematiek
de verdere invoering van een
zorgsector. Het thema staat hoog
is overduidelijk. Naast deze
Veiligheidsmanagementsysteem.
op de politieke agenda. Op 6 juli
‘vermijdbare doden’, is er meer
Dit systeem bestaat onder meer
van dit jaar hebben minister Klink
‘vermijdbare schade’. Het gaat
uit een systematische risicoanalyse,
en staatssecretaris Bussemaker
dan om verschillende zaken, als
een systeem voor incidentmelding
de Tweede Kamer geïnformeerd
blijvende invaliditeit samenhangend
en een verbeterproces, waardoor
over hun beleid en ambities op dit
met medisch handelen. Ook gaat
een belangrijke stap wordt gezet
terrein. En zij zijn ambitieus, zoals
het hierbij om mensen die onnodig
op de weg naar veilige zorg.
de hele zorgsector ambitieus is;
pijn lijden of langer in het zieken-
met de verschillende partijen in
huis moeten blijven dan zonder
Voor de lezers van dit blad is dit
de ziekenhuissector zijn afspraken
problemen nodig zou zijn.
hopelijk gesneden koek. Producten
gemaakt over het halveren van de
en diensten moeten gewoon goed
vermijdbare schade in de komende
Veilige zorg kent veel aspecten,
en veilig zijn. Mensen vertrouwen
vijf jaar. Deze afspraken zijn
waaronder de bewustwording
erop. In de vele gesprekken die
beslist niet vrijblijvend. De Inspectie
en houding van zorgverleners,
ik heb gevoerd met mensen in de
voor de Gezondheidszorg houdt
patiënten en consumenten en de
zorgsector, merk ik dat iedereen
toezicht op de resultaten.
organisatie van het zorgproces.
die verantwoordelijkheid graag
Hierbij is in het bijzonder aandacht
aanvaardt. Daarom heb ik er
Al deze aandacht is nodig, want
voor onder andere de verdeling
vertrouwen in dat we de ambitieuze
in mei van dit jaar werd het zoge-
van verantwoordelijkheden, com-
doelstellingen op het terrein van
naamde Emgo-Nivel onderzoek
municatie, overdrachtsmomenten,
veilige zorg met zijn allen ook echt
gepubliceerd. Daarin werd berekend
hanteren van de professionele
gaan halen.
dat in de Nederlandse ziekenhuizen
kwaliteitsnorm, technische aspecten
jaarlijks 1735 ‘vermijdbare doden’
rondom apparatuur. In de zieken-
13
Plak die kans!
Geaccrediteerde laboratoria kunnen bij CCKL keurmerkstickers aanschaffen voor € 1,99 per stuk. Daarmee tonen zij aan de buitenwereld dat hun kwaliteit tiptop in orde is.
“Voor de poliafname in het
“We hebben een flink aantal
ziekenhuis en alle buitenprik-
stickers besteld, omdat we in
over tien vestigingen. Deze
posten hebben we CCKL-stickers
en buiten Deventer in diverse
zijn allen geaccrediteerd. Dat
besteld, omdat we herkenbaar
gebouwen zitten. Daarnaast
willen we kenbaar maken aan
willen zijn als CCKL-laboratorium.
betrekken we volgend jaar
de buitenwereld. Vandaar dat
Patiënten moeten weten dat
nieuwbouw, waar we ook ons
we een aantal jaar geleden al
we door een onafhankelijke
CCKL-keurmerk willen laten
in overleg met CCKL de auto’s
instelling zijn getoetst en dat
zien door gelijk stickers op
van de laboratoriumbodedienst
we goed werk afleveren. Onze
de ramen te plakken. Want
hebben voorzien van de
medewerkers weten uiteraard
we zijn er trots op. We hebben
opdruk ‘CCKL-geaccrediteerd’.
dat we geaccrediteerd zijn.
ons best ervoor gedaan en
Tegenwoordig is er meer markt-
Maar zo’n sticker op de deur
het toont aan dat we goed
werking, ook vanuit het buiten-
motiveert toch weer extra; het
bezig zijn.”
land. Op deze manier onder-
is iets om trots op te zijn.”
Drs. H.J.M. Salden, Klinisch
scheiden we ons kwalitatief
Dr. Fokke Posma, Klinisch
Chemisch Laboratorium,
van de rest. Hopelijk hechten
Laboratorium, Ziekenhuisgroep
Deventer Ziekenhuis
consumenten en zorgverzeker-
Twente
“Onze organisatie is verspreid
aars daar waarde aan.”
Dr. B.P. Overbeek, Laboratorium voor infectieziekten, Groningen
Twente
Deventer Groningen
U krijgt de kans aan de buitenwereld te tonen dat u het gerenommeerde CCKL-keurmerk in de wacht heeft gesleept. Ieder geaccrediteerd laboratorium ontvangt gratis een sticker. Extra exemplaren bestelt u voor € 1,99 per stuk via
[email protected].
14
Zorgverzekeraars gaan voor kwaliteit Financiële steun voor accreditatie Werken volgens een geaccrediteerd kwaliteitssysteem; tot voor kort maakte dit voor zorginkopers geen verschil. Patiëntveiligheid heeft dit veranderd. Of niet? De vergroting van de patiëntveilig-
Accreditatie betaalt
door het optimale kwaliteitssysteem
heid is een actueel onderwerp
zichzelf terug
tot een minimum beperkt.”
binnen de gezondheidszorg (zie
Opmerkelijk is dat verzekerings-
Vooralsnog eist UVIT geen accredi-
artikel Patiëntveiligheid). Dagelijks
combinatie UVIT (Univé, VGZ, IZA
tatie van laboratoria die al zijn
lopen patiënten het risico ten prooi
en Trias) juist om die reden wèl
gecontracteerd. “Maar we gaan
te vallen aan ‘vermijdbare schade’.
geaccrediteerde laboratoria
dit wel aansporen. Wij werken met
Bewezen is dat geaccrediteerde
contracteert. Huug Lennaerts,
prestatiecontracten. Een ziekenhuis
kwaliteitssystemen meewerken aan
woordvoerder UVIT, legt uit
dat bijvoorbeeld snelle resultaten
de veiligheid van die patiënten.
waarom. “Kwaliteit staat bij UVIT
levert op gebied van patiëntveilig-
Met dit gegeven rijst de vraag of
los van de polisvorm. Een restitutie-
heid, kan van ons een financieel
CCKL-accreditatie enige meer-
polis betekent niets meer en niets
steuntje in de rug verwachten.
waarde heeft bij het contracteren
minder dan dat de klant zelf gaat
Ik kan me voorstellen dat ook een
van laboratoria. Een belronde langs
shoppen in de zorgwereld. De een
laboratorium dat in het kader van
verschillende zorgverzekeraars
kan dit beter dan de ander. Om
patiëntveiligheid een accreditatie
levert uiteenlopende reacties op.
zowel ‘slechte’ als ‘goede’ shoppers
aanvraagt en krijgt toegekend,
Delta Lloyd laat weten dat het voor
de beste zorgkwaliteit te garanderen,
hiervoor in aanmerking komt.”
haar geen toegevoegde waarde
is - waar het laboratoria betreft -
Ook voor zorgverzekeraar CZ
heeft. “Delta Lloyd is van mening
de CCKL-accreditatie een goed
speelt accreditering wel degelijk
dat patiënten recht hebben op de
selectiemechanisme.” UVIT geeft
een rol in het inkoopproces.
best mogelijke zorg. Zij is verant-
aan dat de accreditatie een
CZ-woordvoerder Peter Polderdijk:
woordelijk voor de vergoeding
vereiste is voor elk nieuw te
“Met het oog op de patiëntveilig-
hiervan. Aangezien Delta Lloyd een
contracteren laboratorium. “Zij
heid is het van belang dat de
restitutiepolis kent, werkt zij niet met
beschikken over een goed werkend
kwaliteit in de gezondheidszorg
een beperkte groep laboratoria.”,
kwaliteitssysteem. In beginsel is het
wordt verbeterd en gewaarborgd.
aldus een woordvoerder. Hierbij
contracteren van die laboratoria
Als zorgverzekeraar maken we dat
gaat de zorgverzekeraar uit van
duurder, maar het betaalt zich
mede mogelijk door een kwaliteits-
het feit dat zijn klanten zelf de best
terug. De kans dat een patiënt
keurmerk zoals dat van CCKL als
mogelijke zorg kunnen filteren uit
vanwege een fout in het onderzoek
voorwaarde te stellen.”
het totale aanbod.
nogmaals terug moet komen, wordt
Kijk voor uitgebreidere berichtgeving op www.cckl.nl/kz2.
15
Medisch Microbiologisch Laboratorium Vlietlandziekenhuis
“ Wi j k u n n e n e n w i l l e n niet achterblijven” Bij de ingang van het laboratorium gaan de mobiele
onderzoeken worden na controle opgestuurd naar
telefoons uit. Winterjassen worden omgeruild voor
de cornea- en hartkleppenbank in Rotterdam en naar
steriele witte jassen. Lange haren zijn bijeengebonden
verschillende botbanken. Die mogen tegenwoordig
in een staart. Routineus pakt iedereen in het voorbij-
alleen werken met geaccrediteerde laboratoria. Wij
gaan de juiste maat blauwe latex handschoenen uit de
kunnen en willen hierin niet achterblijven. Ook geven
verschillende doosjes. De laboranten zijn ‘aangekleed’;
we hiermee het signaal af naar onze beroepsgroep
het werk kan beginnen.
en de Nederlandse Vereniging voor Medische
In het Medisch Microbiologisch Laboratorium (MML)
Microbiologie dat we kwaliteit hoog in het vaandel
van het Vlietlandziekenhuis staat kwaliteitsbewaking
hebben staan.”
bovenaan. Externe factoren krijgen hier geen kans de
Voor het MML is dit de eerste accreditatie. “De audit
uitslag te beïnvloeden. Niet voor niets is het laboratorium
hebben we als bijzonder prettig ervaren, maar op de
in april geaccrediteerd. Teamleider Sylvia de Jong:
dag zelf waren we allemaal behoorlijk zenuwachtig.
“Die accreditatie is voor ons lab heel belangrijk Het
Natuurlijk is het werk routine, maar het voelt anders
is een bevestiging dat we werken volgens een goed
wanneer er iemand op je vingers kijkt.” Voor De Jong
functionerend kwaliteitssysteem. Een betere bevestiging
persoonlijk was de audit extra spannend. Zij stond
bestaat er niet.”
namelijk aan de wieg van het kwaliteitssysteem.
In de sector waarin het MML werkzaam is, is de
Tot 1 november was ze kwaliteitsfunctionaris bij het
accreditatie door CCKL een voorwaarde die donor-
MML. In die functie heeft ze een groot deel van het
banken stellen aan de samenwerking met het lab.
kwaliteitssysteem beschreven en ingevoerd op de
“Wij controleren donormateriaal voordat het wordt
werkvloer. “Dat klinkt eenvoudig, maar zonder een
vrijgegeven. Hierbij valt te denken aan onder andere
goed functionerend team lukt dat niet. Deze accreditatie
hoornvlies en heupkoppen. De uitslagen van de
hebben we dan ook met z’n allen verdiend.”
