De Zijderoute
Belangrijke jaartallen 4000 – 3500 v. Chr. Ontstaan van de beschavingen van Mesopotamië en Egypte. De eerste grote beschavingen van de wereld. 3000 – 2500 v. Chr. Eerste Chinese beschaving ontstaat aan de Huang Ho ( De Gele rivier). Ontstaan van grotere stedelijke nederzettingen in de Indus vallei. 3e Millennium v. Chr. Lapis Lazuli en robijnen worden vanuit Badakhshan naar Mesopotamië en Egypte geëxporteerd. Eerste zijdeproductie in de vallei van de Gele Rivier. 2e Millennium v. Chr. De Feniciërs exporteren cederhout, goudsmeedwerk, linnen en Tyreense purperen verf. Jade uit Khotan wordt naar China geëxporteerd. 1e Millennium v. Chr. Er ontstaan scheepsroutes langs de kust tussen China en Zuidoost Azië, en tussen Zuidoost Azië en Zuid India. Ook de verbindingen over land verbeteren sterk. 7e Eeuw v. Chr. De Meden vestigen hun rijk door vanuit Perzië in het huidige Afghanistan, Tadzjikistan en Pakistan door te dringen. Ze nemen de religie van Zoroaster aan. ± 550 v. Chr. Cyrus de Grote sticht het Perzische rijk van de Achaemeniden. Zijn rijk strekt zich uit van India, tot aan de Hellespont, tot aan Egypte.
521 – 486 v. Chr. Cyrus wordt opgevolgd door zijn schoonzoon Darius de Grote, die het rijk uitbreidt tot aan de Zwarte Zee en de Kaukasus. Darius laat de Perzische Koninklijke Weg bouwen.
333 v. Chr. Alexander de Grote verslaat de Perzen in de veldslagen van Issos en Gaugamela. In vijf jaar vernietigd hij het Perzische rijk en is de Griekse cultuur en Macedonische macht te voelen van de Hellespont tot aan het Pamir gebergte. 241 – 210 v. Chr. Qin Shi Huang, de eerste keizer, weet als eerste heel China te verenigen, en breidt de Chinese machtssfeer uit naar het zuiden, tot aan de Parel rivier. 206 v. Chr. – 220 n. Chr. Qin Shi Huang’s opvolger, Liu Bang, sticht de beroemde Han dynastie, met zijn hoofdstad in Chang’An, het huidige Xi’an. 138 v. Chr. Keizer Wu Di stuurt Zhang Qian op verkenning naar de gebieden ten westen van China, tot aan centraal Azië. 13 jaar later keert hij terug, nadat hij de eerste vastgelegde oversteek van het Pamir en het Tian Shan gebergte heeft voltooid. 119 v. Chr. Zhang Qian geeft leiding aan een tweede, succesvolle expeditie naar het westen, waarbij diplomatieke relaties worden aangegaan met Ferghana, Bactrië en Sogdania. Uiteindelijk zullen Chinese afgevaardigden zelfs Rome bereiken. 83 v. Chr. De Romeinen bezetten Antiochië, dat de hoofdstad wordt van de nieuwe Romeinse provincie Syrië; in belang de derde stad van het Romeinse rijk, na Rome en Alexandrië.
53 v. Chr. De Romeinen worden door de Parthen verslagen in de slag van Carrhae. Men denkt dat dit de eerste keer was dat de Romeinen zijde zagen, en wel in de banieren van hun overwinnaars. 27 v. Chr. – 180 Pax Romana. Landbouwtechnieken verbeteren: land in het oosten van het Romeinse rijk wordt een waardevolle bron van graan en olijven. De toenemende ëwelvaart betekent een toename van de vraag naar luxe producten. ± 100 Maius Titianus leidt een groep Romeinse handelaren tot aan Tashkurgan in het Pamir gebergte, aan de uiterste westgrens van China.
1e – 3e eeuw In Centraal-Azië beheersen de Kushan de handel van de Zijderoute. Hun rijk strekt zich uit over het huidige Afghanistan, Oezbekistan, Tadzjikistan en het noorden van India. Er worden talloze kloosters gesticht, en het rijk van de Kushan wordt een belangrijk Boeddhistisch centrum. De kloosters dienen ook als steunposten voor de handelaren langs de Zijderoute. 97 Ban Chao leidt een leger van 70.000 soldaten het Pamir en het Tian Shan gebergte over in een poging de Zijderoute te beschermen tegen de voortdurende aanvallen van de Nomadische Xiongnu.
220 Na de val van de Han dynastie volgt een periode van interne verdeeldheid. China’s oude vijand, de Xiongnu, maken van de gelegenheid gebruik om gebied te heroveren. 476 Val van het Romeinse Rijk. Germaanse stammen veroveren Rome. Opkomst van Constantinopel, of Byzantium, als het ‘nieuwe Rome’. 552 De Byzantijnse keizer Justitianus verkrijgt eitjes van de zijderups, die door twee monniken via Perzië naar Constantinopel werden gesmokkeld. Geleidelijk wordt zijde een lokaal Byzantijns product. 618 – 907 De Tang dynastie uit China herstelt de keizerlijke controle over het oostelijke deel van de Zijderoute. ± 610 Mohammed ontvangt zijn eerste Openbaringen van God, en begint een strikt monotheïsme te prediken, waarbij hij tot doel heeft de afgoderij van het Arabisch schiereiland te verdrijven. De geboorte van de Islam. 661 – 750 Tijdens het kalifaat van de Ummayaden reikt het rijk van de Islam van Spanje in het westen tot aan de oevers van de Indus in het oosten. 750 – 1258 Onder de uit Baghdad afkomstige dynastie van de Abbasiden beleeft de Islamitische cultuur zijn Gouden Eeuw, met name tijdens de regering van de illustere harun alRashid. 751 Bij de slag van Talas, in het huidige Kirgizië, verslaan Arabische troepen onder leiding van Ziyad Ibn-Salih de keizerlijke Chinese troepen onder leiding van Gao Xianzhi. Hiermee komt het westelijke deel van de Zijderoute definitief onder controle van de Arabieren. ± 820 De Perzische dynastie der Samaniden verhinderen direct contact over de Zijderoute tussen het China van de Tang dynastie en het Arabische rijk van de Abbasiden. De Samaniden breiden hun invloed uit naar Boekhara en Samarkand.
± 840 Kirgizische plunderaars verdrijven de Uighuren, die zuidwaarts trekken en zich vestigen in het tarim bassin en rond de Taklamakan woestijn. 907 – 960 Doordat de macht van de Tang dynastie snel afneemt beginnen anderen zich met het verkeer op de Zijderoute te bemoeien. De dynastie komt uiteindelijk ten val en China glijdt af naar een chaotische toestand, die ook wel “Het tijdperk van de vijf dynastieën en de tien koninkrijken” genoemd wordt. 960 Begin van de Song dynastie; de eerste regering ter wereld die papiergeld uitgeeft. 999 – 1211 De karkhanid Turken nemen het Tarim bassin over. De Islam verspreidt zich langzaam over het oostelijke deel van de Zijderoute. 977 – 1186 De dynastie der Samaniden wordt opgevolgd door de dynastie der Ghaznaviden (afstammelingen van de Turkische slaven die de lijfwacht van de Samaniden vormden). De Ghaznaviden controleren het grootste deel van Perzië, en heel Afghanistan en Transoxanië. 11e eeuw Een islamitische Shi’itische splintergroepering, de Assassijnen, verstoren de handel over de Zijderoute met hun aanslagen en overvallen. Onder leiding van de fanatieke Hassan Saba stichten ze versterkte nederzettingen in Iran, Irak, Syrië en Libanon. 800 -1200 De handel over de Zijderoute neemt af. De verbindingen tussen het China van de Tang dynastie en het westen worden door politieke strubbelingen verstoord. 1206 -1227 De Mongolen veroveren een enorm rijk onder leiding van Dzjengis Khan. 1258 De Mongolen veroveren onder leiding van Hulagu Khan Baghdad, hetgeen het einde betekend van de Abbasiden dynastie. 1271 Marco Polo vertrekt naar China, samen met zijn vader en oom. Hij zal 17 jaar in dienst zijn van de Grote Khan.
1272 Kublai Khan sticht Beijing. 14e eeuw Het uiteenvallen van het Mongoolse rijk, en het verdwijnen van de Pax Mongolica zorgen voor een enorme terugval van welvaart en handel langs de Zijderoute. 1336 – 1405 Regering van Timoer (In het westen bekend als Timoer Lenk of Tamerlane). De Turkisch-Mongoolse veroveraar sticht de dynastie der Timoeriden. 1299 – 1922 Het Ottomaanse rijk zal meer dan zes eeuwen lang het knooppunt zijn van de handel tussen oost en west. 1368 – 1644 In China streeft de Ming dynastie een politiek van isolationisme na. 15e en 16e eeuw Door de ontdekking van nieuwe scheepvaartroutes neemt het belang van de Zijderoute verder af. Columbus ontdekt de Nieuwe Wereld, Vasco da GAma vaart via Kaap Hoorn en Kaap de Goede Hoop de wereld rond. De wereldhandel wordt gemoderniseerd. 19e eeuw Langs de Chinese kust worden ‘Opium oorlogen’ gevochten, officieel in naam van de ‘Vrije handel’. Thee, in India geteeld, breekt het Chinese monopolie. Centraal Aziatische staten vallen onder de invloed van Tsaristisch Rusland als het Russische Rijk zich naar het zuiden uitbreidt. De concurrentiestrijd om de grensgebieden tussen het Britse en het Russische rijk wordt met behulp van soldaten, spionnen en archeologen gestreden. Men noemt deze concurrentiestrijd: ”The Great Game”. 1900 – 1979 Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog vallen het Ottomaanse rijk en het Russische rijk uiteen. Grote delen van Centraal Azië worden weer opgeslokt door de Sovjet-Unie, die een isolationistische politiek voert. China wordt onder leiding van Mao Tse Toeng communistisch. In 1979 vallen de Sovjets Afghanistan binnen, en wordt de Sjah van Iran verdreven door Ayatollah Khomeini. 1979 – 1991 Zowel Afghanistan als Libanon worden verlamd door burgeroorlogen. In Semipalatinsk, in het huidige Kazachstan, test de Sovjet-Unie honderden nucleaire wapens. Politiek en economisch volgen instabiele tijden als de Sovjet-Unie in 1991 uiteenvalt, en de centraal Aziatische landen ineens weer onafhankelijk worden.
1991 – nu Door een sterk groeiende Chinese economie, en het exploiteren van olie- en gasvoorraden in Centraal Azië en de Kaukasus wordt de Zijderoute nieuw leven ingeblazen. Er worden nieuwe wegen, spoorwegen en pijpleidingen aangelegd. Door de Amerikaanse invallen in Irak en Afghanistan wordt de nieuwe bloei bedreigd door instabiliteit, maar de landen doorstaan de crisis. In Kirgizië in 2005, in Pakistan in 2010 is het onrustig. In dat jaar breekt in Syrië een gruwelijke burgeroorlog uit, die Aleppo in de as zal leggen.
