Traceability van rundvlees in de detailhandel
Voedsel en Waren Autoriteit
Projectnummer OT04H002.3 April 2005
INHOUD
SAMENVATTING....................................................................................................................................3 1.
INLEIDING ......................................................................................................................................4
2.
WERKWIJZE..................................................................................................................................4 2.1. DOEL............................................................................................................................................... 4 2.2 BEGRENZING .................................................................................................................................. 4 2.3. STRATEGIE .................................................................................................................................... 4 2.4. T OETSINGSCRITERIA EN WETTELIJKE BASIS................................................................................ 5 2.5. H ANDHAVINGSBELEID EN TOEPASSING MAATREGELGRENZEN ................................................. 5
3.
RESULTATEN................................................................................................................................6
4.
DISCUSSIE.....................................................................................................................................7
5.
CONCLUSIE...................................................................................................................................8
LITERATUUR..........................................................................................................................................9 BIJLAGE I .............................................................................................................................................10
OT04H002.3
06-09-05
2 van10
SAMENVATTING In de periode van 5 juli 2004 tot 23 oktober 2004 heeft de VWA bij autochtone slagerijen en supermarktketens aandacht besteed aan het toezicht op de traceability van rundvlees op basis van de Verordening 1760/2000/EG. Landelijk zijn 340 vleesverkooppunten bezocht waarbij werd vastgesteld dat 14 % (43 van 300) van de bezochte autochtone slagerijen en 10 % (4 van 40) van de bezochte supermarkten (keten) op een of meerdere onderdelen niet voldeden aan de normen die voor de etikettering (traceability) van rundvlees zijn vastgelegd in de Verordeningen 1760/2000/EG en de Verordening 1825/2000/EG. De overtredingen binnen de supermarkten werden geconstateerd in 3 van 5 ketens die landelijk zijn bezocht. Het nalevingsniveau binnen autochtone slagerijen is ten opzichte van 2002 licht verbeterd. Het aantal overtredingen van de Verordening 1760/2000/EG en 1825/2000/EG zoals is vastgesteld binnen 5 in Nederland gevestigde supermarkt ketens is ten opzichte van 2002 gedaald. Het niet voorhanden hebben van facturen of afleverbonnen aan de hand waarvan de herkomst van het rundvlees kan worden aangetoond wordt binnen het niet naleven van de normen het meest vastgesteld. De VWA zal zich tijdens het toezicht concentreren op de administratie van handelsdocumenten die horen bij het onverpakt rundvlees dat daadwerkelijk aanwezig is in het filiaal. De bewaartermijn van de handelsdocumenten past binnen de aanknopingspunten die de "Guidance on the implementation of articles 11, 12, 16, 17,18,19 and 20 of Regulation (EC) N° 178/2002 on Genaral Food Law" hiervoor biedt.
TREFWOORDEN: Etikettering rundvlees, traceability.
OT04H002.3
06-09-05
3 van10
1.
INLEIDING
Sinds 2000 is een verplichting tot het opnemen van een aantal gegevens over herkomst op rundvleesetikettering van kracht. Ook moeten bedrijven een zodanig administratief systeem hebben dat tracking en tracing tot de vorige schakel (en dus uiteindelijk tot op het bedrijf van oorsprong) mogelijk maakt. Uit de rapportage van de Voedsel en Waren Autoriteit / Keuringsdienst van Waren (VWA/KvW) en de FVO in 2002 (1) blijkt dat de doelstelling van de Verordening 1760/2000/EG en 1825/2000/EG (2,3) door de detailhandelsfase in onvoldoende mate wordt gerealiseerd. Daarmee werd een risico in de voedselketen van vers vlees zichtbaar gemaakt. In 2004 heeft de VWA gekozen voor een ketengerichte aanpak waarbij het toezicht op verschillende schakels in de keten specifiek wordt gericht op de regelgeving die van toepassing is op de etikettering van rundvlees. In deze rapportage wordt de traceability (etikettering) van rundvlees in de detailhandelsfase beschreven. 2. WERKWIJZE 2.1. Doel De etikettering van rundvlees heeft als doel de consument te informeren over de herkomst en mogelijkheid tot terugtracering van rundvlees. Het bereiken van deze doelstelling wordt sterk bepaald door het niveau waarop de etiketteringseisen door betrokken bedrijven worden nageleefd. Op basis van de inspectieresultaten door de VWA/KvW in 2002 (4) kan de herkomst van rundvlees door de detailhandel in onvoldoende mate worden gegarandeerd. Gebleken is dat vleesverkooppunten moeite hebben om aan de administratieve verplichting die nodig is om traceerbaarheid van het rundvlees te garanderen, te voldoen. Door het nalevingsniveau opnieuw te toetsen wordt beoordeeld in hoeverre de traceerbaarheid van rundvlees op basis van de verordening 1760/2000/EG is verbeterd.
2.2 Begrenzing De diversiteit van bedrijven die vallen onder de definitie van een rundvleesverkooppunt is groot. Een volledig beeld verkrijgen over het nalevingsniveau van artikel 2 lid 7 van het Warenwetbesluit gehakt, vlees en vleesproducten door rundvleesverkooppunten is, gelet op de beschikbare inspectiecapaciteit, niet mogelijk. Besloten is om de scope van het project te beperken tot autochtone slagerijen en supermarkten die onder een keten vallen. Allochtone slagerijen en andere vleesverkooppunten zoals bijvoorbeeld boerderijen die vlees verkopen worden belicht tijdens een ander project. Om een doelgerichte aanpak van inspectietaken in autochtone slagerijen en supermarkten te realiseren blijven de werkzaamheden in deze vleesverkooppunten beperkt tot de hiervoor aangegeven doelen. De prioriteit van de inspectie ligt bij de traceability van rundvlees naar de voorliggende schakel. Hierdoor valt de informatie die over niet-voorverpakt rundvlees aan de consument moet worden verstrekt, buiten het inspectiekader.
2.3. Strategie Het project is gericht op supermarkten die onder een keten vallen en ambachtelijke autochtone slagerijen. De inhoud van de inspecties vallen onder een van de toezichtstaken die aan de VWA/KvW zijn opgedragen. Na vaststelling van een overtreding wordt het handhavingsbeleid toegepast. De inspectieresultaten die controleurs in het detailhandelskanaal registreren dienen als input voor het project "Traceability rundvlees (etikettering rundvlees) slacht- en uitsnijfase "(5). De overdracht van deze resultaten wordt door de signalering VP-VT verzorgt. Landelijk worden minimaal 225 inspecties uitgevoerd in autochtone slagerijen en 25 inspecties in supermarktfilialen die onder een keten vallen. Tijdens de inspectie is het toezicht gericht op de aspecten die een rol spelen bij de etikettering van rundvlees zoals beschreven in de verordening 1760/2000/EG en de Verordening 1825/2000/EG. Een overschrijding van een maatregelgrens wordt afgehandeld in overeenstemming met het handhavingsbeleid van de VWA. OT04H002.3
06-09-05
4 van10
2.4. Toetsingscriteria en wettelijke basis Onderwerp en toepassingsgebied Controle op de naleving van artikel 2 lid 7 van het Warenwetbesluit gehakt, vlees en vleesproducten door supermarkten die onder een keten vallen en slagers gericht op de etikettering en het daarbij bijbehorend administratief systeem. Wetgeving • • •
Basisverordening 1760/2000/EG Uitvoeringsverordening 1825/2000/EG Warenwetbesluit gehakt, vlees en vleesproducten (5).
Reikwijdte wetgeving De volgende producten moeten worden geëtiketteerd: • • • •
Vers, gekoeld of bevroren vlees van runderen (inclusief kalveren) Verse, gekoelde of bevroren longhaasjes van runderen (inclusief kalveren) Verse, gekoelde of bevroren omlopen (middenrif met de daaraan verbonden spieren) van runderen (inclusief kalveren) Gehakt van rundvlees (inclusief kalfsvlees) met uitzondering van half om half gehakt, gekruid gehakt, worst, gekookt of gebakken rundvlees, rundvlees in conserven, gekruid vlees en gehakt/rundvlees met toevoegingen.
Eisen waarop de inspectie zich richt: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Aanwezigheid van een referentienummer of code. Erkenningsnummer slachterij. Erkenningsnummer uitsnijderij. Vermeldingen m.b.t. rundvlees afkomstig uit een derde land. Vermelding land van slachten / land van mesten / land van geboorte. Een identificatie en registratiesysteem. Toegankelijkheid tot documenten waaruit blijkt dat informatie op het etiket klopt.
Ten behoeve van de traceerbaarheid moet een verband kunnen worden gelegd tussen vlees en dier. Het gevolg hiervan is dat de ‘laatste’ schakel in de keten die voorverpakt rundvlees of voorverpakte rundvleesproducten te koop aanbiedt, er zorg voor moet dragen dat er een duidelijke registratie en administratie wordt gevoerd ten aanzien van de aankoop van bedoeld rundvlees en bedoelde rundvleesproducten. Het verkooppunt registreert dus de afleveringsbonnen en/of facturen waarop het rundvlees en de rundvleesproducten, inclusief de op de voorverpakkingen aangebrachte coderingen, zijn vermeld met het doel om vanuit de in het verkooppunt verkregen informatie het rundvlees te traceren naar de voorliggende schakel in de keten (8). Tijdens het toezicht werd rekening gehouden met het feit dat filialen van slagerijen en filialen van supermarkten de administratie van facturen en afleverbonnen voeren op een ander adres dan het daadwerkelijke verkooppunt.
2.5. Handhavingsbeleid en toepassing maatregelgrenzen Overtreding van één van de normen die binnen dit project zijn getoetst valt onder de definitie van een "overtreding" zoals opgenomen in het kwaliteitsvoorschrift "handhaven: "toezicht en opsporen". Binnen dit voorbeeld ontvingen de betrokken bedrijven een schriftelijke waarschuwing waarbij tevens een afspraak werd gemaakt over de periode waarbinnen de ondernemer zorg draagt voor verbetering van de situatie met het doel om de overtreding te beëindigen. OT04H002.3
06-09-05
5 van10
Een combinatie van meer dan 1 overtreding werd beoordeeld als een "ernstige overtreding". Dit beleid is vastgelegd in het voorschrift "Maatregelgrenzen overtredingen food"(8). Een ernstige of herhaalde overtreding wordt standaard afgehandeld overeenkomstig het voorschrift "Bestuurlijk beboeten bij de Keuringsdienst van Waren"(9). Het verstrekken van informatie over niet-voorverpakt rundvlees aan de consument viel buiten het kader van dit project. Het motief is dat de Commissie over de etiketteringsverplichting van niet- voorverpakt rundvlees toepassingsproblemen heeft vastgesteld (10). De consequentie is dat de controle van niet- voorverpakt rundvlees uitsluitend is gericht op de beschikbaarheid van deze informatie op handelsdocumenten.
3. RESULTATEN In de periode van 5 juli tot en met 23 oktober 2004 zijn 340 verkooppunten van rundvlees bezocht. Binnen deze bezoeken bevonden zicht 40 supermarktfilialen die vallen onder 5 ketens van grootwinkelbedrijven en 300 ambachtelijke autochtone slagerijen. In 47 van de 340 bezochte verkooppunten van rundvlees zijn een of meerdere overtredingen van de Verordening 1760/2000/EG vastgesteld. Voor deze overtredingen zijn 37 Schriftelijke waarschuwingen verzonden en werd in 10 gevallen een bestuursrechtelijke maatregel genomen in de vorm van een boeterapport. De wijze waarop de geconstateerde overtredingen zijn verdeeld over de bezochte branches is opgenomen in de figuren 1 en 2.
Figuur 1, resultaat 300 inspecties in ambachtelijke slagerijen 43 Informatie tbv traceability is beschikbaar. Overtreding van Verordening 1760/2000/EG
257
Figuur 2, resultaat 40 inspecties in supermarkten (keten) 4
Informatie tbv traceability is beschikbaar. Overtreding van Verordening 1760/2000/EG
36
Bijlage I geeft een specifiek overzicht over de beoordeelde onderdelen die afwijken van het wettelijk voorschrift. Als gevolg hiervan kon de traceerbaarheid van het rundvlees aan het einde van de keten niet worden gegarandeerd. OT04H002.3 06-09-05 6 van10
4. DISCUSSIE Algemeen Enige voorzichtigheid met betrekking tot de interpretatie van de resultaten is op zijn plaats. De gepresenteerde resultaten geven geen algemeen oordeel over de specifieke branches. Er is geen rekening gehouden met de omvang van de gedefinieerde branche. De resultaten en conclusies geven een beeld ten opzichte van het aantal uitgevoerde inspecties per branche. Etikettering rundvlees Uit de verslagen van het Voedsel- en Veterinair Bureau blijkt dat de gedetailleerde etiketteringsbepalingen bij-niet voorverpakt rundvlees zelden tot uitdrukking wordt gebracht. Volgens een verslag van de EU-Cie aan de raad geldt dit voor beide categorieën marktdeelnemers en voor alle lidstaten (10). De Commissie heeft het voornemen om voor rundvlees dat niet-voorverpakt te koop wordt aangeboden een vereenvoudigde uitvoeringsbepaling voor te stellen binnen de grenzen van het bepaalde in artikel 19 van de Verordening 1760/2000/EG. In verband hiermee zijn binnen de bestaande wetgeving controleprioriteiten benoemd op een wijze die het belang van de consument bij een transparante markt niet schaden. Dit werd bereikt door het verplicht verstrekken van informatie over niet-voorverpakt rundvlees aan de consument buiten de scope van het project te plaatsen. Vervolgens was de controle van niet-voorverpakt rundvlees gericht op de beschikbaarheid van handelsdocumenten waarmee de herkomst van het rundvlees kon worden aangetoond. Het nalevingsniveau binnen autochtone slagerijen is ten opzichte van 2002 licht verbeterd. Het aantal overtredingen van de Verordening 1760/2000/EG en 1825/2000/EG zoals is vastgesteld binnen 5 in Nederland gevestigde supermarktketens is ten opzichte van 2002 gedaald. Het niet voorhanden hebben van facturen of afleverbonnen aan de hand waarvan de herkomst van het rundvlees kan worden aangetoond wordt binnen het niet-naleven van de normen het meest vastgesteld. De VWA vindt dat hierdoor een situatie ontstaat waarbij investeringen op het gebied van de traceerbaarheid van rundvlees aan het einde van de keten verloren kunnen gaan. Dit is niet in het belang van de consument. Aandachtspunt voor iedere ondernemer is de wettelijke verplichting om de betreffende administratie te bewaren. Een veel gestelde vraag die detaillisten hierbij aan de orde stellen is welke bewaartermijn nu geldt voor de betreffende facturen of afleverbonnen. Bij het hanteren van lange bewaartermijnen voor een administratie bestaat het risico dat er geen functioneel verband meer bestaat met de doelstellingen van de verordeningen. De VWA streeft naar een optimalisatie van traceerbaarheidsmogelijkheden van rundvlees in de detailhandel. Doordat de regeling overeenkomsten heeft met de Algemene levensmiddelen Verordening biedt de "Guidance on the implementation of articles 11, 12, 16, 17,18,19 and 20 of Regulation (EC) N° 178/2002 on Genaral Food Law" (13) aanknopingspunten om vragen over beschikbaarheid van administratie en bewaartermijnen van facturen op te lossen. De bewaartermijn voor een administratie van producten met een beperkte houdbaarheid is in dit document vastgelegd op 6 maanden na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum. Brancheverenigingen kunnen een positieve bijdrage leveren door de aangesloten leden te stimuleren de administratie op het verkooppunt te verbeteren waarbij het genoemde guidance document kan helpen om vragen over o.a. de vorm en bewaartermijn van een administratie te beantwoorden. Andere overheidsinstellingen kunnen verschillende wettelijke termijnen hanteren. Een voorbeeld hiervan is de bewaartermijn die de belastingdienst hanteert voor onderdelen uit de bedrijfs administratie die worden aangemerkt als basisgegevens. Een doel dat de overheid zich stelt is om de administratieve lastendruk voor bedrijven te verminderen. Etiketteringsverplichtingen worden in het rapport "Strijdige regels in de praktijk" OT04H002.3
06-09-05
7 van10
genoemd als een onderwerp waarvan ondernemers vinden dat hierdoor een onnodige lastendruk ontstaat (11). In de conclusie over de resultaten van de sectorgerichte werkgroepen die gaat over onduidelijke, onlogische strijdige regels en de administratieve lasten wordt gerapporteerd dat ondernemers strijdigheid vooral ervaren door verschillende interpretaties van diverse handhavers op verschillende momenten in de tijd (12). Deze strijdigheid wordt niet alleen veroorzaakt door de inspectie die belast is met het toezicht. Ook andere betrokken marktpartijen spelen hierin een rol. Het voorkomen van tegenstrijdigheden vereist van alle betrokken partijen, betere stroomlijning van de processen en onderlinge afstemming. Interactie tussen de betrokken partijen (en procesintegratie) kan worden verbeterd. Inhoudelijk vooroverleg met betrokken marktpartijen over de invulling van het toezicht wordt gezien als een van de kansen om een bijdrage te leveren aan het doel om een administratieve lastendruk en strijdige regels te verminderen. 5. CONCLUSIE De VWA heeft in 2004 landelijk 340 vleesverkooppunten bezocht waarbij werd vastgesteld dat 14 % van de bezochte autochtone slagerijen en 10 % van de bezochte supermarkten (keten) op een of meerdere onderdelen niet voldeden aan de normen die voor de etikettering (traceability) van rundvlees zijn vastgelegd in de Verordeningen 1760/2000/EG en de Verordening 1825/2000/EG. De geconstateerde afwijkingen concentreren zich vooral op de beschikbaarheid van handelsdocumenten die gelden als dé bron die kan worden gebruikt om een consument te informeren over de herkomst van het vlees. De achterliggende oorzaak hiervan is niet bekend. Wel geven de resultaten een meer gedetailleerd inzicht in de mate waarin bedrijven niet voldoen aan deze voorschriften. Het niet voorhanden hebben van facturen of afleverbonnen aan de hand waarvan de herkomst van het vlees kan worden getraceerd speelde binnen het aantal vastgestelde afwijkingen een toonaangevende rol. De VWA zal zich tijdens het toezicht concentreren op de administratie van handelsdocumenten die horen bij het onverpakt rundvlees dat daadwerkelijk aanwezig is in het filiaal. De bewaartermijn van de handelsdocumenten past binnen de aanknopingspunten die de "Guidance on the implementation of articles 11, 12, 16, 17,18,19 and 20 of Regulation (EC) N° 178/2002 on Genaral Food Law" biedt. In 17 van de 47 inspecties waarbij de bedrijven werden geconfronteerd met een schriftelijke waarschuwing of een boeterapport wordt vermoed dat de overtreding veroorzaakt wordt door de leverancier van het rundvlees. Tijdens het toezicht bleek dat de leverancier geen of gebrekkige informatie verstrekte aan de detaillist. Deze leveranciers zijn onderwerp van een nader onderzoek.
OT04H002.3
06-09-05
8 van10
LITERATUUR 1.
2.
3.
4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
11. 12. 13.
European Commission, Health & consumer protection, Directorate F-FVO, DG(Sanco)8536/2002MR final, Traceability of beef and beefproducts. http://www.europa.eu.int/comm/food/fs/inspections/vi/reports/netherlands/vi_rep_neth_85362002_en.pdf Verordening (EG) nr. 1760/2000 van het Europees Parlement en de Raad van 17 juli 2000 tot vaststelling van een identificatie- en registratieregeling voor runderen en inzake de etikettering van rundvlees en rundvleesproducten en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 820/97 van de Raad http://europa.eu.int/cgi-bin/eur-lex/udl.pl?REQUEST=SeekDeliver&COLLECTION=oj&SERVICE=eurlex&LANGUAGE=nl&DOCID=2000l204p0001 Verordening (EG) nr. 1825/2000 van de Commissie van 25 augustus 2000 tot vaststelling van de uitvoeringsbepalingen van Verordening (EG) nr. 1760/2000 van het Europees Parlement en de Raad met betrekking tot de etikettering van rundvlees en rundvleesproducten. http://europa.eu.int/cgi-bin/eur-lex/udl.pl?REQUEST=SeekDeliver&COLLECTION=oj&SERVICE=eurlex&LANGUAGE=nl&DOCID=2000l216p0008 Akker J.C.M.M., Bosboom, J.A. (2002) Etikettering rundvlees, pluimveevlees en onttrekken van SRM aan vernietiging. Peran R., Lesuis R. (2004) Projectprotocol OT04H010-18 Traceability (Etikettering) rundvlees slacht- en uitsnijfase. Warenwetbesluit Vlees, gehakt en vleesproducten. Zuurendonk, I.M., 4 november 2003, Memo etikettering en administratie van rundvlees Werkgroep Handhavingsbeleid, (2003), Maatregelgrenzen overtredingen food. Voogd P., (2001), Bestuurlijk beboeten bij de Keuringsdienst van Waren. Verslag van de Cie aan de Raad van het Europees parlement, 27.04.2004 COM(2004)316 definitief, inzake de toepassing van titel II van Verordening (EG) nr. 1760/2000 van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een identificatie- en registratieregeling voor runderen en inzake de etikettering van rundvlees en rundvleesproducten. http://europa.eu.int/eur-lex/nl/com/rpt/2004/com2004_0316nl01.pdf Ministerie van economische zaken Directoraat- Generaal Ondernemingsklimaat, november 2003, Strijdige regels in de praktijk. Aanpak strijdige regels, oktober 2004, Resultaten sectorgerichte werkgroepen. Guidance on the implementation of articles 11, 12, 16, 17,18,19 and 20 of Regulation (EC) N° 178/2002 on Genaral Food Law.
OT04H002.3
06-09-05
9 van10
BIJLAGE I
EG -nu mm er s lac hth uis EG -nu mm er uits nijd erir j Re fere ntie num me r Lan dv an me ste n Lan dv an sla cht en Lan dv an geb oor te Ve rm eld ing 3e lan Afle den ver bon of f ver actuu r Ge ific atie voor bre ka a ver n inf oor o m za o lev akt d gelijk era oor Ma nci atre er. gel bel de eid t. tail a list .v.
Bijlage 1, Overzicht op de oorzaak van overtedingen
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + -
+ — SW BR *
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + -
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + -
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + -
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + -
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + -
N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. + + N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. + N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t.
+ + + + + + + + + + + + + + + + +
* * * * * *
*
*
* * *
* * * * *
*
SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW SW BR BR BR BR BR BR BR BR BR BR
Voldoet aan de voorschriften. Wijkt af van het wettelijk voorschrift. Schriftelijke waarschuwing. Boete rapport. Leverancier is onderwerp van onderzoek.
OT04H002.3
06-09-05
10 van10
