TOURIST OFFICE Jl DENIS" GEBOUW

,^«f

TBTHiniit

**

'1

GRAND

HOTEL PREANGER

HOTEL MET DE MEEST MODERNE

BANDOENG INRICHTING

Alle kamers met eigen badkamer. Electrische liften. Electrische koel- en vrieskamers. Electrische Wasscherij. Groote Wijnkelder. Dagelijks

Concert

en

Dansmuziek

door

het Preanger

Orchest

i j | & RIKEW,

EASTERN

TRAVEL

IE*tURSlt^

BUREAU

TOURIST OFFICE J l „DENIS" GEBOUW TELEFOON 2001

Bezienswaardigheden van Bandoeng en Omsireken. B A N D O E N G S C H Z O O L O G I S C H PARK (Stichting van „ B A N D O E N G V O O R U I T " ) . Dagelijks geopend van 8 u. v.m. tot 6 u. n.m. Toegang voor Europeanen en Vreemde Oosterlingen kinderen van id. en id. inlanders Scholen per 30 leerlingen met een geleider Maandkaarten voor gezinnen . . . . „ voor personen . . . „ „ „

„ „ „

ƒ 0,25 ,, 0,15 ,, 0,10 ,, l . „ 1,,, 0,50

H Ë n Ü B I L E U M P A R K , aan den Huygensweg. Dagelijks geopend van 6 u. v.m. tot 6.30 u. n.m. Toegang uitsluitend op vertoon van een toegangskaart, welke op aanvraag gratis verstrekt wordt ten Gemeenlehuize, Atjehstraat. Geopend alle werkdagen van 7 - 2 uur. MUSEUM V A N DEN DIENST V A N DEN M I J N B O U W , „Geologisch Museum", aan de Rembrandtstraat. Kosteloos toegankelijk op Maandag, Woensdag en Zaterdag van 10 u. tot 12 u. v.m. MUSEUM V A N DEN POST-, TELEGRAAFen TELEFOONDIENST, aan de De Katstraat. Kan door belangstellenden in den regel bezichtigd worden op werkdagen tusschen 7 u. v.m. en 2 u. n.m., 's Zaterdags tot 12 u. 30 n.m.

MEREN IN DE O M G E V I N G Meer van Tjileuntja 44 KM van Bandoeng. Van Pengalengan uit slechts enkele kilomeiers. Uiterst geschikt voor watersport. Telaga Patengan, 44 KM van Bandoeng. Een 15 min. voorbij Rantjabali slaat een zijweg rechts naar het meer af. De weg is smal en dus wordt voorzichtig rijden aangeraden.

BOSSCHA-STERREN^vVAC[?fr te Lemba'n^ Gratis te bezichtigen, mits vooraf schriftelijk aangevraagd, eiken Woensdagavond 7 u. en eiken Zondagmorgen 9 — 12 u. v.m. Aanvragen uitsluitend en tijdig te richten aan den Directeur der Sterrenwacht. KRATERS V A N DEN T A N G K O E B A N PRAHOE, boven Lembang. Zijn van Bandoeng uit per auto in een uur te bereiken. Tolgeld ƒ 2,50 per auto, ƒ 0,50 per motorfiets en per paard. KRATERS V A N " DEN P A P A N D A j T j ^ . De afstand van Bandoeng tot aan de kraters is 78 K M . In 2V? uur per auto te bereiken. Aangeraden wordt, de route héén te nemen langs Tjiparaj-Patjet-Santosa en terug langs Santosa-Pengalengan. Tolgeld f 2,50 per auto en ƒ 1 , — per motorfiets^

'TIANDS KINA^^ËNTTHEEBEDRIJF „TJINJT ROEAN" DE

B A N D O E N G S C H E GASFABRIEK, KIA-

BADPLAATS MARIBAJA (21 K.M. v. Bandoeng), gelegen terzijde van den weg Lembangi —Tjikidang —Tjibodas. Gelegenheid tot het nemen van geneeskrachtige zwavelbaden. Dagelijks geopend. Tarief I e klas 40 et.

RATJONDONG Deze zijn, na nader overleg, waartoe ,,Bandoeng Vooruit" gaarne bemiddeling zal verleenen, voor groepen toeristen of excursies te bezichtigen.

VOGEL- EN SCHELPEN-VERZAMELING. O p aanvraag kosteloos te bezichtigen in het Christelijk Lyceum, Dagoweg 8 1 .

WATËRKRACHTWERI^ LAMADJANG, T i j K.M. 33 aan den weg naar Pengalengan. Te bezichtigen na bekomen vergunning van den leider van het werk.

CENTRALE G O U V E R N Ê M Ë N T S ^ VISCHKWEEKERIJ, Dr. De Grootweg. Dagelijks te bezichtigen, ook op feestdagen, behalve des Zondags, tegen 10 cent per persoon. ZWEMINRICHTINGEN : 't Centrum, Biliitonstr. 10; Tjihampelas, Lembangweg; ,,lsola"; Grand Hotel Lembang; Tjimindi; Dago; Hotel ,,Berglust", Tjimahi; Hotel ,,Tangkoeban Prahoe"; Lembang^; Hotel „Tjitere" en „Tjileuntja" Pengalengan. LUCHTVAARTAFDEELING, Andir. 1ste en 2de Zaterdag v.d. maand 1 0 - 1 0 . 4 5 v.m. te bezichtigen, onder deskundig geleide. Alle bezoekers dienen zich bij den portier te melden. Na 10.45 geen toegang meer.

TJISAROËA^WVrËRVAL^boven Tjimahi)^ In % uur per auto van Bandoeng uit te bereiken. Vrije toegang tot den waterval. DAGOAVATERVAÜ in 15 min. per auto van Bandoeng uit te bereiken. M A L A B A R ^ A D I O S T A T I O N , 32 K M . t e n ^ van Bandoeng. Gratis te bezichtigen op iederen Woensdag na voorafgaande introductie door het Hoofd van het Bedrijf der Radiostations op Java, Hoofdpostkantoor, Groote Postweg, Aloen-Aloen, Bandoeng. HET B I I N I J I N ' - Ï N S T I T U U T .

HÏeZ^Kerk-

hofweg 10 is te bezichtigen op eiken Donderdag van 9 uur tot 12 uur 's morgens. Alle belangstellenden zijn welkom.

.j~uviryi_rijvu^riAiV-njuvtjrvvpj\j"uuaui"'r

^ É ^ ^ ^ * ^ ^ m*n^ • ^ • • • • ^ ^ m

FLAT COMPLEX

.OIcDttpnrk BANDOENG J A V A N.O. I. SCHITTERENDE LIGGING

C H I Q U E .

RUIME FLAT-GEBOUWEN

EEN SMAAKVOLLE VLOTTE

H O M E .

INRICHTING

BEDIENING

GERENOMMEERDE TAFEL FIRST CLASS

SERVICE

and last but not least...

GEMATIGDE PRIJZEN GEZELLIGE INTERIEURS

V ^ M O l ilK¥'^^^t^l^*0m^^*l0*a0>0^¥<^>^>*i*»l>«>^lt'^^>0»*'M>f>*>^'»^f>/>f»^*^^>t»tt>*i^*^^

•

•Uooi KAKIMIGKI; OFFICIEEL

ORGAAN

VAN

DE

VEREENIGING „BANDOENG VÖÖRÜIÏ". Dr. L V. d, Pi|l en MJ.J.Kelling.

DOEL

1939

No. 2 JAARGANG

7.

Als een jonge, frissche bloem!

DER VEREENIGING.

De Vereeniging „Bandoeng Vooruit" stelt zich ten doei, de belangen van Bandoeng en omstreken en die van het vreemdelingenveikeer in den meest uitgebreiden zin des woords te behartigen.

BESTUUR. Beschermheer Eerevoorzitter Eereleden Voorzitter Vice-voorzitter Secretaris-Thesaurier Leden

E Tacoma, Resident van Priangan. N. Beets, Burgemeester van Bandoeng. W. H. Hoogland en Ir. A. Poldervaart. W. H Hoogland B. Sluimers. M. A. J. Keiling. A. Bertling, Fr J A. van Es, K. J. Heim, J A. C de Koek van Leeuwen, Dr L. v.d Pijl, Mr. P. A. Ursone, P. A. v d. Werve, R A. A. Wiranatakoesoema Gedelegeerd Bestuurslid in Nederland : C. J. Nauta.

CONTRIBUTIE. Minimum f 4 , - 's joars v. personen en f 5 , - 's jaais voor zaken, instellingen, vereenigingen enz Het lidmaatschap geeft recht op het maandblad „ M o o i Bandoeng" en één toegangskaart s' jaars tot de kraterwegen van den Tangkoeban Prahoe of den Papandajan. Een persoonlijke contributie van f8,'s jaars geeft recht op twee toegangskaarten.

DONATEURS. Men kan de Vereeniging als Donateur steunen door een jaarlijksche bijdrage van minstens f 2 5 . - , of een gift in eens van minstens f 100 - . Het donateurschap geeft recht op een doorloopende persoonlijke toegangskaart naar de kraterwegen van den Tangkoeban Prahoe en den Papandajan.

ABONNEMENTEN. Niet-leden kunnen zich op „ M o o i Bandoeng" ad f 2,50 's jaars.

FEBRUARI

abonneeren

KANTOOR: Naripan 5C. G e o p e n d : alle werkdagen van 8 - 1 en van 2 . 3 0 - 5 u. n.m. Zaterdags van 8 - 12.30 n.m. Telefoon 1600. Vóór en na kantoortijd 1550.

„Bandoeng daarentegen is als een jonge frissche bloem in het koele bergklimaat pas ontloken. Hel v/as, nog geen eeuw geleden, slechts een onaanzienlijke desa, waar de ruischende bamboebosschen van Soendaneesche legenden fluisterden en de oude geschiedenis van de verongelukte prauw zich op de bergen tegen den blauwen horizon afteekende. Zooals elke jeugd kan zij daarbij bogen op een jeugdige frlschheid, welke aan haar inwoners de door de koude gestimuleerde energie geeft, die noodig is, om meer werkkracht te kunnen geven ten bate van het algemeen belang. De tuinstad op de Bandoengsche hoogvlakte heeft ontegenzeglijk een bijzondere charme, welke Batavia haar niet kan betwisten. Oud, stoffig en warm als zij is, kan men zich in de kuststad nauwelijks te voet verplaatsen, zonder dadelijk doornat te worden. In Bandoeng is daarentegen het vertier tot ver in den morgen langs de winkelstraten mogelijk zonder dat men vermoeid raakt, terwijl in den namiddag de koele bergwind alles weer verfrischt en men de inwoners met blozende wangen, en 's avonds soms in Europeesche kleeding, langs de verlichte winkelramen kan zien slenteren. Vele gepensionneerden hebben hier in een frisch klimaat hun tenten voor goed opgeslagen en maken in den vroegen morgen bij een vriendelijke hoogtezen hun dagelijksche wandeling. Degenen, die hun gewone bezigheden hebben, kunnen elk weekeind in de omringende hooge bergen of op de meren van het hooggebergte verpoozing zoeken en voor eiken bewoner van Batavia is en blijft een kortstondig verblijf ginds altijd een verademing." (Uit een particuliere correspondentie uit Batavia aan de N. Rott. Crt.)

DeTangkoeban Prahoe Zooals wij vaak hebben kunnen opmerken, beteekent voor velen een bezoek aan den Tangkoeban Prahoe niet veel meer dan een 'autorit tot het eindpunt van den weg, uitstappen, een blik in den krater werpen, en dan weer terug. Aan eene wandeling waagt men zich niet, mogelijk wel uit onbekendheid met de afstanden. Doch, hoewel men van het eindpunt van den weg af al aanstonds heel wat van den krater kan zien, moet men zich toch, om een denkbeeld van zijn grootheid en grootschheid te krijgen, minstens de moeite van een wandeling getroosten. Dit is dan bovendien

punt tot men op een flink parkeerterrein, komt. Daar heeft „ B A N D O E N G V O O R U I T " een ,,pondokje" laten bouwen waar verschillende verfrisschingen te krijgen zijn. O o k kan men daar genieten van de echo's, welke men daar tegen de krater-wand kan doen kaatsen. Bij helder weer kan men van hieruit de zee (Noordkust) waarnemen en heeft men een prachtig uitzicht over de vlakte van Krawang. O o k kan men zich hier, vlak aan den rand van den hoofdkrater, een poosje rustig neerzetten op een bank en de geweldige schoonheid en grootschheid van den hoofd' krater op zich laten inwerken. i Het minste dat men, wat wandelingen betreft, doen kan is wel een tochtje naar den

Gasten op weg naar Kawa Domos.

een prettige en gezonde moeite. Z o o gezien is het wellicht dienstig om enkele wandelingen wat nader aan te geven. Voor uitvoeriger beschrijvingen verwijzen wij naar den geïllustreerden Prahoegids, welke behalve te onzen kantore Naripan 5 C o.a. ook aan het tolhuis verkrijgbaar is.

o b s e r v a t i e p o s t van den vulc a n o l o g i s c h e n d i e n s t . Kalm loopende bereikt men dat in ongeveer een kwartier. In het Westen i s d e K a w a h zien.

Baroe

te

O m de schroomvalligen over te halen, heeft de vereeniging „ B A N D O E N G V O O R UIT" het voetpad, dat van het eindpunt van den autoweg uitgaat en dat oorspronkelijk, vooral om mee te beginnen, wat te geaccidenteerd was, doen verbeteren en verleggen.

W i l men dezen laatsten (nieuwen) krater van meer nabij gaan bewonderen — het is de moeite overwaard — dan vo!ge men het boschpad, dat even Zuidelijk van den observatie post en in aansluiting op het vorige pad loopt. Deze wandeling vergt een drie kwartier.

O o k kan men tegenwoordig met de auto verder door rijden dan dit eerste eind-

De solfataren zijn hier nog flink werkzaam. Mooie zwavelkristallen vallen er te bewonde-

/

ren en ook treft men er aluin aan in donzige plekken van fijne naaldjes. Dit pad is echter wat minder makkelijk, dan het vorige.

maar kan langs een gemakkelijk boschpad in ongeveer drie kwartier den autoweg bereiken bij Km. 27.

De d e r d e w a n d e l i n g is die om den K a w a h R a t o e heen. Deze doet men, gerekend van het punt van uitgang (eindpunt autoweg), in ongeveer 1^/2 uur. Bij het verlaten van den scheidingsrug tusschen de twee kraters heeft men, komende uit het Noorden, een tamelijk steilen klim.

De tocht naar den K a w a h D j o e r i g , K a w a h S i l o e m a n enz. moet, zonder deskundig geleide, sterk ontraden worden wegens het voorkomen van stikgassen.

De v i e r d e wandeling voert om de bei, de kraters heen. Deze kost ongeveer ly^ uur / tijd. Klimpartijen komen hier niet aan te pas en men kan van zeer mooie uitzichten genieten. Als V ij f d e wandeling willen we nog noemen, die naar den K a w a h D o m a s , een z.g. adventief krater op de Oostflank van het Prahoemassief. Iets voorbij het eindpunt van / j den autoweg, slaat een voetpad rechts (Oost) / l ' af en voert in iets meer dan een kwartier '\ naar den krater, waarin nog krachtige solfa; taren-werkzaamheid waar te nemen valt. Men behoeft niet denzelfden weg terug te nemen,

A a n t e e k e n i n g e n

bij

de

K a a r t : (verkrijgbaar ten kantore B. V. Naripan 5C). De paden, welke door het Boschwezen worden onderhouden zijn door een zwarte lijn aangegeven; die welke in onderhoud zijn bij de Vereeniging „ B A N D O E N G V O O R UIT" zijn gestippeld. O p de eerstgenoemde zijn om de 500 M. merkpalen aangebracht met witte koppen, waarop de naam van het pad en de afstanden te lezen zijn. Overigens zijn er tal van wegwijzers aangebracht, zoodat, met een weinig oplettendheid, misloopen uitgesloten is.

De Kawa Oepas, 2e krater v/d Tangkoeban Prahoe.

De Kawa Domas. Stoomwolken uitsfootend.

Filiciu m O p de Dagoweg staan Watt en Va Watt in veelvuldige herhaling naast elkaar. W a t t is de lange dunne Damarboom, 1/2 Watt is de korte ronde F i I i c i u m, v/aarvan er op de photo maar één zichtbaar is De soortnaam is d e c i p i e n s, wat bedriegeliik beteekent. Ik ben vergeten wat voor bedriegelijks er aan de boom is. Het zou kunnen zijn, dat zijn bladeren op varenbladeren geliiken, terwijl de plant heusch geen varen is. Een bruikbare Hollandsche naam is: V a r e n b o o m, wat men niet moet vervormen tot boomvaren, 't Vaderland is Ceylon. Voor een versiering van een groot gazon in een park is de boom door zijn unieke vorm — van verre een bol zonder stam — zeer geschikt. Daar de kruin tot bij de grond rijkt, is de boom natuurlijk zonder meer ongeschikt voor wegboom O p de Dagoweg heeft men zich beholpen door de boomen op te snoeien, zoodat de kruin hooger kwam te staan. De typische vorm is daardoor natuurlijk verknoeid. Of dit erg is te noemen, hangt af van het standpunt dat men inneemt, — is de weg of de boom primair?

6

Voor versiering van een kleine tuin, vlak voor een gebouw, deugt de boom natuurlijk heelemaal niet Onder de kruin is het bovendien nat en vies. Er is nog een bezwaar aan de boom verbonden, dat ik pas na een uitwijding kan zegqen.

Dagoweg

Foto

J J Z Offr nga

k

Toen eens na een tijd van droogte een regenbui over de Filiciurn's neerplenste vond ik onder vele boomen een groole schuimmassa. Persé alleen onder Filicium decipiens. Het water dat van de boom afliep bleek schuimend te zijn als zeepwater. Dit bracht mij in herinnering, dat de plant behoort tot de familie der Sapindaceen. Hiertoe behoort ook de r e r e k, waarvan de vruchten als z e e p n o t e n gebruikt worden. Daarin zitten stoffen, saponinen genaamd, die een vloeistof sterk doen schuimen en kleeren dus van vuil kunnen bevrijden, terwijl ze geen bijtende, alcalische werking hebben, gelijk echte zeep. Het lag voor de hand te veronderstellen, dat Filicium ook saponine bevatte. Inderdaad kon ik van fijn gestampte bast een mooi schuim maken. Nu hebben saponinen nog een typische werking, ze zijn giftig voor den mensch en kunnen bloedlichaampjes kapotmaken. Dit laatste verschijnsel waardoor bloed ontkleurd wordt, heet haemolyse. O m nauwkeuriger alles na te gaan legde ik een aantal deelen van Filicium op agaragar gemengd met bloed. Onder stukjes blad was alleen werking te zien bij de doorgesneden hoofdnerven, onder stukjes hout ook weinig, maar onder stukjes bast werd het bloed zeer snel ontkleurd. De bast bevat dus veel saponine, wat bij mijn weten niet bekend was. Het bleek dat 2.8 gram bast met 25 cc water fijngewreven een oplossing gaf, die even sterk haemolyseerde als 1/5% van de saponine die voor medische haemolyse gebruikt wordt. Men kan daaruit eenige indruk van het gehalte krijgen. Dat wordt nu niet medegedeeld om aan te moedigen tot aanplant van den boom voor fabricage, maar om te wijzen op een bron van vergiftigingen; want saponinen zijn giften.

Gasgevaar in Telaga Bodas Nu de Telaga Bodas, boven Tasikmalaj^, beter bereikbaar is geworden voor het Z o n dagsche publiek, is een waarschuwing tegen het gasgevaar dat in dezen krater kan heérschen, zeker op zijn plaats. ' Men kan den krater Telaga Bodas (letterlijk Het witte meer) per auto bereiken. Het laatste deel van den autoweg is echter nog niet ingewalst, zoodat men goed zal doen eerder uit te stappen en een eind te loopen of een taxi te nemen in Tasik, teneinde de eigen autobanden niet aan deze fakir-kuur der scherpe steenpunten te onderwerpen. Overigens is deze mooie krater veel gemakkelijker te bereiken dan in vroeger jaren. De Vulkaandienst heeft terecht ingezien, dat men veel bezoek van toeristen in den krater kan verwachten. Waar vele menschen niet op de hoogte zijn van de gevaren welke een dergelijk kratermeer kan opleveren, heeft

Nog veel gevoeliger voor saponine dan oogdieren zijn visschen. Een oplossing van 1 : 200.000 bedwelmt hen direct. De bevolking maakt bij andere planten hiervan gebruik om de visschen te vangen. Bij vischvijvers plante men den boom dus zeer zeker niet! Ik mag tegelijk dezen raad uitstrekken tot Tephrosia, de bekende groenbemester. Takjes van deze plant, in mijn vischvijver gevallen, bleken de verklaring van plotselinge massa-sterfte te zijn. !

FOTO-SERVICE Desgewenscht binnen 2 - 3 uren tijd zijn Uw films ontwikkeld en afgedrukt.

Foto-Kino-Beurs &

Foto

Studio

MULTIFOTO Bragaweg

16, Telefoon

2742

B A N D O E N G .

Dr. L. V. d. P.

EEN VERLICHT HUISNUMMER IS ALS EEN BAKEN IN ZEE !

N.V. G.EB.EQ. I

de Vulkaan-dienst borden geplaatst waarop te lezen staat.

„Natuurmonument Telaga Bodas Levensgevaarlijk Slikgassen".

Ter illustratie van dit levensgevaar ligt daar — bijna schreven wij „als levend voorbeeld" — een doode panter. Zooals oude sporen uitwezen is deze panter door een klein bergdal omlaag gekomen en den krater binnengewandeld. Hij moet daar door de stikgassen bedwelmd geraakt zijn, is nog enkele schreden voortgewankeld, toen neergestort en gestorven. H e t m e r k w a a r d i g e in d e z e h i s t o r i e is, da-t d e panter daar reeds weken lang ligt zonder tot ontb i n d i n g o v e r te gaan. W e l zijn er wilde zwijnen bij het kadaver geweest, die een deel van den kop van den panter hebben weggevreten. Terecht zullen zij vermoed hebben dat deze panter meer hersens had dan zij, zoodat het hun kennelijk om de panterhersens te doen is geweest. Z e hebben het geluk gehad dat hun feestmaal niet eindigde in een verstikkingsdood, want klaarblijkelijk was daar op dat moment geen sükgas aanwezig. Het zal namelijk bekend zijn, dat dergelijke plaatsen niet atlijd in dezelfde mate gas-gevaarlijk zijn. O p 21 November werd het kadaver van den panter daar gevonden. O p 15 December lag het er nog, slechts geschonden door de tjelengs en eenige dagen geleden heeft een Europeesche toerist het lijk daar nog zien liggen. Nog steeds zijn geen verschijnselen van ontbinding aan het kadaver te ontdekken. Dit kan zijn verklaring vinden in het feit dat hel panter-lijk geheel doortrokken is met zwavelwaterstof gassen en dat de ontbindende microben evenmin in die gassen het leven kunnen houden.

ciArwmiM^^ ifir'TnL

8

Voor medicijnen gaat men naar de

BandoengsEhe Rpatheek Gr. Postweg O. 9 -

Tel. 668 - 669

Een brief uit Sumatra Medan, 24 Dec. '38. Geachte Heer Kelling! Bij mijn vertrek uit Bandoeng wegens mijn overplaatsing hierheen liet ik het er nog bij om te bedanken voor het lidmaatschap van „Bandoeng Vooruit". Ik moge daarom nu nog dit verzuim inhalen en bedank dan alsnog bij dezen.

Hoewel ik maar ruim een jaar in Bandoeng heb mogen verblijven, h e b b e n zoowel ikzelf als mijn gezin zeer van al hel goede en mooie, dat de bergstad te bieden heeft, genoten. Men leert dat alles eigenlijk pas goed waardeeren, wanneer men er weer vandaan is ! Het is mij dan ook een behoefte de vereeniging, die zoo zeer voor de belangen der stad ijvert, alle goeds en veel succes toe te wenschen! Hoogachtend, (w.g.) A n s c h ü t z .

Zijn al Uw kennissen reeds lid van „Bandoeng Vooruit" Zoo n i e t : d o e t U er d a n eens moeite voor I

Wij geven U voor elk lid, dat U aanbrengt een aardig Souvenir als dank voor Uw medewerking.

Inschrijving voor het lidmaatschap en voor de cursussen kan geschieden tegen contante betaling bij de Boek- en Kantoorboekhandel

De Bandoengsche

Vorkink.

Volksuniversiteit • Van het Bestuur der VOLKSUNIVERSITEIT Bandoeng ontvingen wij een P r o g r a m m a d e r l e s s e n van het semester Januari t/m Juli 1939. Dit geeft ons aanleiding ook in ons Orgaan eens te wijzen op deze nuttige cultureeie instelling, waarvan nog maar veel te weinig Bandoengers profijt trekken. Bedoeld programma geeft weer een rijke keuze van cursussen, voordrachten en andere attracties, die het lidmaatschap bieden. Gaarne wekken wij onze leden daarom op, zich bij de Volksuniversiteit aan te sluiten.

U ITNOODIGI

De contributie (Augustus t/m Juli) bedraagt ƒ 1 . — per persoon. Alle voordrachten, zijn vrij voor de leden. Voor de inschrijvingsprijs van speciale cursussen (alleen voor leden) zie het programma. Programma's worden gratis verstrekt. De lezingen en eventueeie wijzigingen worden tijdig in de dagbladen bekend gemaakt (V/oensdagmiddag). \ ^ Bij niet-doorgaan van een cursus wegens te geringe deelname of anderszins, wordt de inschrijvers bericht gezonden en het bedrag teruggegeven. O o k aan de zaal is inschrijving van leden mogelijk. Begunstigers zijn leden, die per jaar ƒ 2 , — extra betalen.

NG

Voor een excursie op Zondag, 5 Februari 1939.

B e k l i m m i n g van de Gg. BOEKITDJARIAN. (1282 m.b.z.) Deelnemers worden tusschen half zes en 6 u. v.m. van huis gehaald. Van itet verzamelpunt Riouwstraat/Gr. Postweg begint de afrit in de richting Tjitja, lengka. Bij ± km 24 gaat het links tot aan esn primitieve brug, zoodat moet worden uitgestapt en begint een wandeling tot aan dan voet van bovengenoemden berg. Daarna volgt een stevige klim van ongeveer 600 m waarbij gebruik van spijkerschoenen is aan te bevelen. Deze zware klim wordt ruimschoots goed gemaakt als men eenmaal op den top is — waar zich een bamboe-bosch en een paar heilige graven bevinden. Daarvandaan heeft men een schitterend uitzicht ter wijdte van minstens 2/0 graden. Nadat men behoorlijk uitgerust zal zijn, gaat de afdalimg aan den noordelijken kant, het laatste gedeelte langs een mooi pad tot het plaatsje Tandjoengsari. Hier wordt de trein genomen tot bij Bodjongloa in de richting ; Rantjaekek, waar de auto's zullen wachten om de deelnemers tegen lunchtijd thuis te brengen. De kosten van deelname aan dezen bijzonder mooien tocht, welke staat onder leiding van den Heer K. F. A. Schouten, bedragen voor leden van „Bandoeng Vooruit" ƒ 2,50 per persoon. Aanmelding geschiedt tot uiterlijk 3 Februari a s. bij den Secr.-Penningmr., Progostr. 16 telef. 1612 dan wel bij Mej. M. Latsch p/a. Rathkamp & C o . Bragaweg tel. 227 of 228.

EXCURSIE

NAAR

G. TANGKOEBAN PRAHOE en S I T O E L E M B A N G OP Z O N D A G 19 FEBRUARI 1939 VERTREK ;

TERUGKOMST : KOSTEN :

Des morgens om haU zes van af het verzamelpunt der auto's, hoek Tirionweg — Nijlandweg. De deelnemers(sters) worden omstreeks kwart over vijf van huis gehaald. Te Bandoeng om 2 a 3 uur. V o o r leden van Bandoeng V o o r u i t ƒ 2 50 p.p.

UITRUSTING :

Veldflesch, bergstok.

AANMELDING :

Uiterlijk Vrijdag 17 Febr. a.s. om 6 u. n.m. bij den Heer C h . Hermans, Riouwstraat 118 Tel. 2334.

LITTERATUUR :

Dr. C h . E. STEHN. Tangkoeban Prahoe (Excursion Guide Fourth Pao. Science Congress. 1929). N. J. M. TAVERNE. Vulkaanstudiën (Vulkanologische Mededeellngen No. 7). biz. 71 vv. V / . M. DOCTERS V A N LEEUWEN. Tangkoeban Prahoe. Botany. (Exc. Guide Fourth Pac. Science Congr. 1929). Dr. L. V A N DER PYL. Wandelgids voor den G . Tangkoeban Prahoe. Uitgave ,,Bandoeng V o o r u i t " .

BIJZONDERHEDEN

Leeftocht,

Foto- en filmtoestel,

Spijkerschoenen

en

De auto's brengen ons langs het Buizenpad naar de O g . Soekawana. V a n hieruit klimt men, aanvankelijk door thee- en kina-aanplant, later langs een fraai boschpad, in 2 uur naar den kraterrand De hellingen zijn nergens zwaar. Een vrijwel horizontaal pad voert dan langs den kraterrand in een goed half uur naar het hoogste punt. Lieden, die den berg per auto langs den Hoogland-weg bezoeken, geven zich maar zelden de moeite om dit punt (2084 M b.z.) te bereiken, en toch heeft men van hier uit wel het mooiste overzicht over het kratercomplex. De heele structuur van den top is hier zichtbaar, en als het een beetje w i l met het weer ziet men over de randbergen van de Lembangsche vlakte heen bergtoppen uit het ( , Garoetsche zooals Goentoer en Tjikorai (regelmatige kegel), en de ' • bergen langs den zuidkant der Bandoengsche hoogvlakte: Malabar, ,Tiloe, Patoeha (platte top). Men heeft bij dit uitzichtspunt niet te veel sta- en zit-ruimte, zoodat met een groot gezelschap voorzichtigheid geboden is. Hebben wij genoeg van het uitzicht genoten, dan volgt een wandeling van een half uur horizontaal en de afdaling naar Sitoe Lembang in anderhalf uur. Het bosch op de West-helling van "Se-PfalTSe oort tot de mooiste van Bandoengs omgeving, en doordat de wandeling ons van den zuren drogen kratergrond brengt naar rullen, humusrijken boschgrond is er op plantkundig gebied allerlei merkwaardigs waar te nemen. Sitoe^Lernbang ligt in de Soenda-caldeira. Het is een oud meertje, dat in de laatste jaren "geheel van uiterlijk is veranderd. Ten gevolge van de bron-capteering door de Bandoenqsche Waterleiding kreeg men aan den voet van Boerangrang en Prahoe gebrek aan irrigatie-water. Door afdamming is toen het niveau van het oude meertje verhoogd om een flink waterreservoir te krijgen, maar dat heeft het leven gekost aan de boomen ter plaatse, die nu met hun kale verbleekte stammen en takken aan dit hoekje van Bandoeng's omgeving een spookachtig aspect verleenen. Van Sitoe Lembang wandelen wij langs een aardig begroeid paadje in een klein uur naar het eindpunt van den nieuwen afvoerv/eg van het Boschwezen boven Tjisaroea, waar de auto's ons wachten. De geheele wandeling verqt vijf a zes uur. Dank zij de prachtige samenwerking tusschen het Boschwezen en Bandoeng V o o r u i t zijn de paden overal goed. W e r k e l i j k zware stukken komen op onzen tocht niet voor; de afdaling naar Sitoe Lembang zal menigeen nog het moeilijkst vinden.

10

Het zaaien en planten vollen g r o n d

in

In het Orgaan der Huisvrouv/en-vereeniging Soerabaia troffen wij ondervolgende nuttige wenken aan, welke ook voor onze leden van belang zijn. De daarbij afgedrukte cliché's werden ons door genoemde vereeniging welwillend ten gebruike afgestaan. De beste tijd, om buiten in den vollen grond te zaaien is: I. in 't begin van den Westmoesson. II. vóór de invallende droogte (na den Westmoesson). Het zaaien in den vollen grond voor de komende zware regens geeft 't voordeel, dat de bloemplanten sterker zijn om in dien tijd met behulp van eenige steun, door middel van bamboelatjes, de regens te kunnen weerstaan, terwijl in 't tweede geval planten worden verkregen, die tegen de droogte bestand zijn. Waar bloemen gedurende de regenperiode in de meeste gevallen schaarsch zijn, lijkt 't niet onaardig om eens voor de komende regens zelf zaden uit te zaaien van sterke soorten bloemplanten, waardoor nog menig vaasje met bloemen uit den eigen tuin kan worden gevuld. Bloemplanten met zachte en waterhoudende stengels, zooals Portulaca-variëteiten kunnen niet tegen de regens en geven meer verdriet dan plezier, wanneer zij worden uitgeplant en vlak daarna door overtollig regenwater wegkwijnen. Evenzoo zullen ook Verbena-soorten door hunne ruwe behaarde bladeren veelvuldig Foto 1

Foto 2 wegrotten, doordat het water op deze bladevoordat er weer een nieuwe hoeveelheid vocht bij komt. Petunia's kunnen geen overmatig vocht verdragen en zoo zijn er meerdere plantensoorten, die voor de droge maanden meer geschikt zijn om geteeld te worden. Zelf planten door zaad op te kweeken, deze te zien ontkiemen en opgroeien is een prettig en aardige bezigheid, waar vooral veel geduld bij betracht moet worden. Voor 't uitzaaien van zaden in den vollen grond is een zaaibed noodig. ' O p een zonnig plekje in Uw tuin wordt dé grond goed omgespit ± 30 cm diep. Alle ongerechtigneden en onkruiden, die men bij 't omspitten tegenkomt moeten zorgvuldig worden verwijderd, (foto I). Is de grond kleiachtig, dan voegt men hierbij zand en goed vergane mest om deze poreuzer te maken, terwijl bij een meer zan-\ dige bodemstrucluur het mengen hiervan \ met goede teelaarde en vergane mest nood- '' zakelijk is. Is deze bewerking gebeurd, dan wordt het zaaibed gereedgemaakt door den bewerkten grond 25 cm op te hoogen, zoodanig, dat de randen van dit bed schuin afloopen. De bedden moeten in den Westmoesson veel hooger worden gemaakt, dan in den Oostmoesson, omdat men in de regenachtige periode last krijgt van te veel water, waarvoor gewaakt dient te worden, terwijl in den Oostmoesson waterverlies moet worden voorkomen. De breedte van 't bed wordt bij voorkeur van 1 m —1.20 m gemaakt (niet breeder), zoodat aan weerskanten hiervan zittende (foto 2), gemakkelijk tot 't midden met de handen kan worden gereikt om te kunnen wieden of den grond lichtelijk om te werken, zonder het bed te beschadigen en de randen in te trappen. De grond, waarop het zaaien zal plaats hebben, moet van te voren fijn en daarna ge-

11

Foto 3 _lijlc gemaakt worden door middel van een hark (foto 3), waarna het aangieten kan geschieden. Hierop wordt na deze bewerkingen 't zaad uitgestrooid. Er zijn 2 manieren van zaaien n.l. breedwerpig en op rijen; in beide gevallen wordt de grond, nadat het zaad met aarde bedekt is, een weinig aangedrukt. Als regel geldt, dat zaden zóó diep worden uitgezaaid als de grootte o{ de dikte van het zaad bedraagt. Daar 't breedwerpig zaaien eenige routine vereischt om 't zaad regelmatig over 't bed uit te strooien, lijkt 't zaaien op rijen voor leeken veel eenvoudiger en bijzonder aan te bevelen, (foto 4). Door deze methode is er minder zaad noodig, terwijl de zaden alle ongeveer even diep in den grond worden gebracht en daardoor ook regelmatiger opkomen. O p deze manier zijn de plantjes na ' l ontkiemen van het zaad spoedig te zien, terwijl het uitdunnen in de rij, 't wieden en 't omwerken van den grond tusschen de rijen in, vlugger en zekerder kan gebeuren. Voor het verwijderen van verkeerde plantjes, die goed van onkruiden zijn te onderscheiden, behoeft geen vrees te worden gekoesterd. Het zaaien gebeurt als volgt: Kleine hoeveelheden fijn zaad worden tusschen duim en wijsvinger genomen en al wrijvende in de rij langs een lijntje dan wel in een van te voren gemaakt ondiep voortje uitgestrooid. Foto 4 vmsiTjSBV'ws'sf^

Donker gekleurde fijne zaden worden met krijtpoeder vermengd om te zien, waar met zaaien is opgehouden, mocht dit plotseling worden onderbroken. Het zaaizaad wordt vrij dicht gezaaid, omdat steeds een zeker percentage niet kiemt of op één of andere wijze verloren gaal (meestal worden de zaadjes door kleine roode mieren naar hun nest weggedragen). Grove zaden legt men één voor één op afstanden uit. Tegen feilen zonneschijn en tegen eventueele regenbuien, zoomede tegen harden uitdrogenden wind, dient een bescherming te worden aangebracht ter voorkoming, dat de zaden uitdrogen of wegspoelen, terwijl kiemplanljes zuilen verschroeien door de warmte of platslaan door dan regen, (foto 5). Foto 5 !-!S"JW»F>!iia3SJ3P^tS!C" Wf,

Wanneer de kiempiantjes flink uitgroeien moet 't schermen verminderd worden, om dit ten slotte geheel na te laten. Te veel schermen geeft slappe ijlgroeiende planten. 't Liefst wordt gebruik gemaakt van vaste schermen van gevlochten bamboe of van atap, omdat dit materiaal duurzamer is dan ander materiaal, bijv. alang^ afdakjes, die door 't vele verplaatsen spoedig aan slijtage onderhevig zijn. Het schermmateriaal wordt ± 50 cm boven 't bed gezet op stevige houten of bamboe paaltjes, die op eiken hoek van het bed worden geplaatst (foto 6), terwijl eveneens in 't midden, aan weerszijden, sleunsels moeten zijn, om doorzakken van de afdakjes te voorkomen. De bescherming wordt zoodanig geplaatst, dat 't afdakje aan één kant schuin afloopt.

7. Helianthus annuus fl. pi. Chrysanthemum bloemige (Dubbele op Chrysanthemum gelijkende bloemen). Helianthus annuus gaillardii florus (bloemen geteekend als een Gaillardia). Helianthus annuus cucumerifolius (bloe men klein en veel, bloeit vrij lang). Helianthus annuus Suttons Red (bloemen bruin met gelen rand). Helianthus annuus sanguineus (bloemer diep donker-bruin).

Foto 6 Dit v/ordt gedaan om bij een regenbui 't v/ater gemakkelijk te laten afdruipen. Zoodra de jonge plantjes voldoende zijn afgehard en van ± 3 — 5 flink ontwikkelde blaadjes zijn voorzien, kunnen zij naar de te bestemmen plaats worden overgebracfit. Sommige plantensoorten zijn nog te zwak om direct te worden overgeplant; deze worden eerst nog verspeend om later, wanneer zij een goed wortel-qestel liebben gevormd, op fiun vaste standplaats te worden overgeplant. Eenige sterke bloemplanten soorten en variëteiten, die aan te bevelen zijn om gedurende de regenperiode gekweekt te worden zijn: 1. Celosia pyramidalis (Pluim hanekam in verscliillende kleurvariaties). 2. Centaurea americana (Amerikaansche korenbloemen met licfitpaarse bloemen). 3. Coreopsis tinctoria bicolor (goudgele en bruine bloemen). Coreopsis tinctoria tigrina (gespikkelde bruingele bloemen). Coreopsis bicolor fiybrida fl. pi. (dubbelbloemige variëteit). Coreopsis cardaminifolia (donkerroode bloemen). Coreopsis Drummondii (goudgele bloemen met een zwart hartje). 4. Cosmos bipinnatus (Cosmea en de dubbelbloemige Cosmos bipinnatus fl. pi. variëteit). 5. Gaillardia pulchella picta (bruinrooderose of gele bloemen). Gai'lardia picta Lorenziana grandiflora fl. pi. (dubbele grootbloemige soorten). 6. Gompfirena globosa variëgata (Kogel amarant met witte-oranje-violette en paarse bloemen).

[

8. Tagetes erectus fl. pi. soorten (bloemen zwavelgeelschitterend oranje). Tagetes patuia soorten (bloemen geel en bruin gekleurd). 9 10

Thithonia speciosa rotundifolia (Mexi caansche zonnebloemen, oranjeachtig). Zinnea elegans fl. pi. Dahliabloemige soorten (Bloemen in verschillende kleuren).

Gratis advies en o n t w e r p voor onze tuinen In aansluiting op onze mededeeling in deze rubriek in het vorig nummer van ons maandblad, dat het Gemeentelijk Bureau voor Stadsontwikkeling gratis advies geeft bij meer ingewikkelden tuinaanleg, maakt de ZEEUWSCHE Z A A D H A N D E L EN KWEEKERiJ, Huygensplein alhier, er ons opmerkzaam op, dat ook zij g r a t i s advies en ontwerp voor tuinaanleg verstrekt. Eveneens zendt zij g r a t i s een handleiding voor het kweeken en verzorgen van allerlei tuinbouwgewassen. Gaarne vestigen wij de aandacht van onze leden op deze waardevolle service.

IN

'-•

-—.^r-vv--

•-

BAMBOEH« BESTELT MEN

BIJ DE

BANDOENGSCHE MELK CENTRALE

EEN KLEINE WENK: GEEFT STEEDS x T \ /

EEN PRACTISCH GESCHENK. N . V .

TFLEFOON 2 0 0 2

EN

2022

f^

1 H

/-^

I

G.E.B. E.O,

1 13

Vulkaan-Ruïnes bij

-

Plered

anneer men met de trein van Batavia naar Bandoeng rijdt, ziet men op het traject bij Poerwakarta zeldzaam gevormde bergen uit het landschap oprijzen: de Goenoeng Bongkok en de Parang. De bergen van Plered zijn overblijfselen van zeer oude, uitgedoofde vulkanen. De geologen noemen deze bergformaties zeer treffend v u l k a a n - r u i n e s , omdat bij deze oude vulkanen de zoogenaamde vulkaanmantel door erosie is verdwenen en alleen de massale kraterpijp is blijven staan. O m het ontstaan van deze bergen te kunnen begrijpen, moet men weten, hoe een vulkaan is opgebouwd. Een werkende vulkaan heeft meestal de vorm van een kegel en bestaat uit vulkaanmantel en kraterpijp. De laatste staat in verbinding met een magma-haard diep in de aarde, een holte onder de aardkorst, die opgevuld is met gloeiende magma (vloeibaar gesteente). Er heerscht in den magma-haard een geweldige druk en als deze hoog genoeg "is, wordt de vloeibare magma of lava door de kraterpijp naar buiten geperst en vloeit langs de hellingen naar beneden, alwaar ze dan zeer langzaam afkoelt. Het uitgeworpen vloeibare materiaal kan van verschillenden aard zijn, al naar gelang van de soort vloeibare magma, die in den magma-haard aanwezig is. Zoo heeft men b.v. vulkanen, die van trachyt, bazalt, porphyr of andesiet zijn opgebouwd. Van tijd tot tijd hebben echter ook geweldige erupties van stoomwolken plaats, waarbij ontzettend groote massa's los materiaal naar buiten worden geslingerd. Tot deze uitwerpsel-producten behooren: vulkanische bommen (groote steenen), slakken, lapilli (steenen van hazelnootgrootte), vulkanisch asch en zand. Een werkende vulkaan wordt dus langzamerhand door het uitgeworpen materiaal der erupties opgebouwd. De mantel van een vulkaan bestaat dientengevolge uit vele lagen van lava's en losse massa's, die elkaar al naar gelang van den aard der erupties afwisselen. Tot zoover over den opbouw der vulkanen in het algemeen. De vulkanen in het bergland van Plered zijn zoo lang actief geweest, tot er in den

magma-haard, de voorraadkamer van den vulkaan, geen eruptie-materiaal meer aanwezig was. Na het uitdooven had de vulkaan om zoo te zeggen het doode punt bereikt; vanaf dit tijdstip werd hij niet meer opgebouwd, maar begonnen de natuur-elementen hun sloopingswerk. Hoe zich zulks heeft afgespeeld, zal hier in het kort beschreven worden. V^at het element vuur had opgebouwd, werd door weer en wind weer vernietigd. Jaar in, jaar uit, waren regen, wind, zon en ook de temperatuurs-verschillen aan het werk, om de verschillende lagen van den vulkaanmantel af te breken. Het losgewerkte materiaal werd door de sterke tropische regens naar de omliggende vlakten en dalen afgevoerd. Tot op heden is bij deze uitgedoofde vulkanen fiet sloopingswerk reeds zoo ver gevorderd, dat men alleen nog van vulkaanruines kan spreken, zoo weinig is van de mooie vroegere vulkanische kegelvorm overgebleven. Het grootste deel van den vulkaanmantel is door erosie weggewerkt en alleen de kraterpijp is blijven staan, omdat deze uit een compacter steenmateriaal bestaat als de mantel.

ZEISS IKON CAMERA'S

BIJ k/i Fotohuis „Braga^

GEBOUW D E N I.S.

-_JkA

'iiiiiiiMïMs mmmim^^mFmo' FSrnOu 14

BANDOENG.

W e ! een dozijn van dergelijke vulkaanruïnes verheHen zich in het bergland van Plered, de opvallendste en hoogste hiervan zijn de G g . Bongkok en de G g . Parang. De Bongkok heeft een eigenaardige vorm: het bovenste gedeelte vertoont een sterk gebogen lijn, de typische vorm van een bochel, daarvandaan ook zijn naam B o n g k o k , wat gebocheld beteekent. Deze berg herinnert nog eenigszins van zijn vroegere vulkanische kegelvorm, want op sommige gedeelten is de vulkaanmantel gespaard gebleven en vertoonen de betreffende hellingen geen al te steil karakter. O p verschillende plaatsen rijzen echter de wanden van den G g . Bongkok loodrecht uit den grond op, wat het gevolg is van het feit, dat op die plaatsen de kraterpijp is blootgesteld. De Bongkok is alleen aan één kant te beklimmen, en wel in ongeveer i y 2 uur van//uit den kampong Tjikandang, juist aan den voet van den berg gelegen. Het pad voert door het dichte bosch vrij steil omhoog. Kort voordat men den top bereikt, geeft het bosch plotseling een vrij uitzicht en als door een geopend raam kijkt men hier tusschen de boomen door naar buiten in het omringende landschap.

Voorwaar een fantastisch uitzicht! Toen ik /^ naar boven klom, was het kort na zonsopgang en het dal beneden was nog grootendeels in wolken gehuld; geheel aan den horizon was echter de tweeling-vulkaan GedehPangerango duidelijk zichtbaar. Dat alles wordt echter nog overtroffen door het schitterende uitzicht, dat men heeft vanaf den top. Een groot rotsblok ligt hier boven op het hoogste punt en naar twee zijden vallen hier de wanden van de blootgelegde kraterpijp loodrecht naar beneden. Men is hier op ongeveer 1.000 meter hoogte en den geheelen dag heerscht hier een aangename temperatuur. Vlak in de nabijheid verheft zich het steile rotsmassief van den G g . Parang. In de diepte i slingert zich de Tjitaroem als een zilveren lint^Jk^ door het prachtige landschap. \ Urenlang kan men daar boven op de rotsen zitten en droomen en bij eiken oogopslag is het landschap weer even boeiend. Het zijn vooral de wolken en de belichting, die voortdurend veranderen en aan het landschap een steeds nieuwe stemming geven. Wanneer de wind uit de goede richting waait, hoort men hier boven duidelijk het zachte ruischen van den Tjitaroem, die en-

I

15

u w BOTER smaakt niel naar VRUCHTEN en Uw worst droogt niet uit bij gebruik van een IJSKAST met voortdurende circulatie van LUCHT met CONSTANT VOCHTGEHALTE. 10 Dagen op proef met

G R A T I S IJS

Te bezichtigen bij de r^>>

KEBON

TELEFOON 371

SIRIH

kele honderden meters dieper in zeer sterke krommingen naar de Noordkust van Java stroomt. Duidelijk kan men in den rivier enkele begroeide eilanden herkennen. A l en toe ziet men ook een bamboe-vlot den breeden rivier afzakken en met een goeden kijker kan men zeHs de personen hierop ontdekken. A De G g . Parang vertoont een heel ander ^aspect dan de Bongkok. Zooals men v/eet beteekent Parang „Hakmes" en men moet zeggen, dat de Inlanders geen beteren naam voor dezen berg hadden kunnen kiezen, want de kamlijn van den Parang is in zekeren zin scherp als een hakmes. Steeds weer most men met verbazing constateeren, dat de inheemschen zeer goede opmerkers zijn, wat ^ betreft de dingen der natuur, die hun altijd ,om geven. j\ De steile Parang heeft drie verschillende \ ( ^ t o p p e n , waarvan alleen de middelste te beV klimmen is. D e tocht is echter alleen ietwat getrainde bergklimmers aan te raden, omdat tijdens den klim enkele zeer steile gedeelten overwonnen moeten worden. D e tocht naar boven duurt ongeveer IY2 uur en wordt eveneens ondernomen vanuit den kampong Tjikandang aan den voet van den Bongkok.

De hellingen van den Parang vertoonen een eigenaardig aspect; sommige steile gedeelten zijn geheel en al van alle plantengroei ontbloot, andere hellingen daarentegen zijn zwaar begroeid en vertoonen een zuivere oerwoud-vegetatie. Bij den Parang is de vulkanische kegelvorm van vroeger heelemaal niet meer te herkennen; de heele vulkaanmantel is door erosie weggewerkt en alleen de kraterpijp is overgebleven. De Parang heeft een eigenaardige langgerekte pyramidevorm, waarvan de basis ongeveer 1500 meter lang en 800 meter breed is.

MODERNE BIJOUX met G r a n a a t - Koraal - O p a a l steenen.

1 GOEDE HORLOGES merk

Cyma

Standard & de Luxe; AST IN.

FIJNE GOUDEN en ZILVER WERKEN ringen,

arm oanden,

hangers

etc.

GERO - ARTIKELEN in

g r o o t ste

JUWELIERS

-

keuze. HORLOGERS

G. EN J . DE LEEUW 1 BANDOENG BRAGAWEG 47a

/

De Parang heeft drie toppen en de geologen nemen aan, dat het d r i e n a a s t e l k a a r staande kraterpijpen zijn. Waarchijnlijk is het zoo geweest, dat de werkende ulkaan in het begin slechts één krater had, en ;: dat zich later vlak daarnaast een nieuwe krater gevormd heeft, wat zich dan nog een keer herhaald heeft. De afstand tusschen Bongkok en Parang bedraagt niet meer dan 1300 meter. Niet al te ver van deze twee toppen verwijderd, bevinden zich echter nog een tiental andere vulkaan-ruïnes, al zijn deze dan ook niet zoo hoog. De geologen nemen aan, dat al deze bergen vroeger in hun werkzamen tijd tot een enkel vulkaan-complex behoorden, waarvan de Bongkok en de Parang de hoogste verheffingen vormden.

De kraterpijpen van den Bongkok en Parang bestaan uit a n d e s i e t, een jong-vul\ kanisch gesteente, dat naast bazalt en trachyt tot de voornaamste vulkanische gesteenten behoort.

v/h H.G. J e n n e & Co Slachterij t e l . 9 0 0

toko t e l . 1714

Waarom ? ? ? Zoudt U g e e n slachterij.

klant

zijn van

M e t Europeesch g e s c h o o l d soneel.

Er was eens een tijd, dat Europeesche mijnbouw-experts een groote belangstelling voor den G g . Parang toonden. O p de Westzijde van dezen berg bestaat heden nog een mijngang, die echter totaal is dichtgegroeid. Deze mijn werd in het jaar 1722 onder oppertoezicht van den Raad van Indië in bedrijf gesteld, om 20 jaren later echter weer gesloten te worden, daar het goud, wat men hier vond, de exploitatiekosten niet loonde. Tenslotte nog enkele practische aanwijzingen voor reislustigen, die deze bergen willen gaan beklimmen. Het gemakkelijkste is, om met den trein naar Poerwakarta te gaan en vervolgens met de taxi t o t ^ i e r a d t - b e k ^ n d om zijn pottenbakkerijen. Men kan ver voorbij Plered (in Simpang) afslaan van de grote weg, waar een bord naar een rubberonderneming wijst. Men passeert de Desa Tjisaroea en in ongeveer twee uur is men in Tjikandang, een kleine kampong aan den voet van den Bongkok, en van hieruit bereikt men in 1^2 "ur den top van den berg. Beide bergen te beklimmen, is helaas in een dag niet mogelijk, ik zou daarom willen aanraden, bij het eerste bezoek alleen den Bongkok te beklimmen. Deze is vrijwel gemakkelijk te nemen en het uitzicht van het hoogste punt is werkelijk schitterend. Geoefende bergklimmers kunnen echter ook hun krachten aan den steilen Goenoeng Parang gaan beproeven, aldus schreef Willy Blanke in „ D e J a v a-E x p r e s" van De,c. j . l .

een

vakper-

W e l k e a a n k w a l i t e i t en b e r e i d i n g de hoogste eischen stelt. De grootst m o g e l i j k e tracht.

hygiëne

be-

Up to d a t e is ingericht met d e meest m o d e r n e machines. H y p e r m o d e r n e koelkamers Als

heeft.

U

d a n bij a n d e r e Europeesche slagers

[

ER IS NOG STEEDS : BÉTER LICHT

N.V. G.EB.E.O.

] 17

Het nieuwe wapen van het Regentschap Bandoeng.

W a p e n van het Regentschap „Kerta Rahardja" tot wapenspreuk in de jongste vergadering van den Regentschapsraad van Bandoeng is, zooals reeds gemeid, door den Raad het wapen van het Regentschap Bandoeng vastgesteld. De keuze is gevallen op een ontwerp van den heer A. M. Kollewijn alhier, die ook het wapen der Stadsgemeente Bandoeng heeft ontworpen. In dit wapen is uitgedrukt de legende van de afdamming van het kratermeer, waarvan het water de Bandoengsche hoogvlakte inundeerde, waaraan de welvaart van dit gebied is te danken. (Water = zilver/blauw = goHbalken, gestuit door een zwarten dijk = ,,bandoengan", resultaat gouden kwartier = voorspoed en welvaart).

i

De pajong van goud als hoogste embleem van de waardigheid van den Regent, traditioneel hoofd van het Regentschap, ambtshalve Voorzitter van den Raad, is op een rood veld geplaatst.

In overeenstemming met het wapen van het Regentschap Tjiandjoer is het schild versierd met een vijfbladerenkroon. Het schild wordt gesteund door twee krachtige leeuwen, en het geheel staat op een groene arabesk, waarover een wapenlint hangt met de spreuk. „Kerta Rahardja" (Kerta = veilig, Rahardja = welvarend; hetgeen samengevat beteekent, dat het Regentschap Bandoeng de veiligheid van zijn inwoners waarborgt om tot welvaart te komen). De heraldieke beschrijving van het wapen is als volgt: Schild, gedeeld: I. keel met een staanden gouden Regentenpajong; II. geschuind: a. van goud, b. golvend gedwarsbalkt van 10 stukken van azuur en zilver, over alles heen een van 9 kanteelen voorziene schuinbalk van sabel. Het schild gedekt door een gouden kroon van vijf bladeren. Schildhouders: twee leeuwen van goud, getongd en genageld van keel. Wapenspreuk: ,,Kerta Rahardja", in gouden Soendaneesche karakters op een lint van azuur. (A.I.D.)

h

For O u r English Readers ^/

The land of laughter a n d sunshine

Picture to yourself terrace upon terrace of rice fields, ingeniously contrived to conform to the contours of the hills: the bright green paddy plants bending before the cool mountain breezes; the sound of water rushing over volcanic boulders in the beds of streams; native houses nestling in coconut groves, and the view repeating itself until the edge of the forest is reached. Then, high above, the treecled mountain summits; sometimes wreathed in clouds, at other times showing a clear view of the tops of dead or sleeping volcanoes. Such is the Preanger, the mountainous region of West-Java. Nowhere else in Java fias Nature been so generous in her gifts, as in the Sunda lands. Owing to the abundant rainfall ail the year round, tfiis region is one of the most fertile in the whole of Netherlands India. Famine and drought are things unknown to the Sundanese. With tlie exception of the steep slopes and summits of the moun-

tains, it would be no exaggeration to say that every inch of ground is cultivated, and affords fair subsistence in this thickly populated country. European-owned Tea, Rubber, Coffee and Cinchona Estates look down upon the agricultural pursuits of the natives in the evergreen valleys below. This is no savage land, where beasts of prey roam about; here White and Brown alike enjoy perfect safety of property, health and life. W h e r e Nature has been so lavish, is it surprising that the people who inhabit this region are light hearted? The Sundanese are a courtly race, from the lowest to the highest. Their speech has a sweetness of sound, which has been compared with that of the Italian language. They do not reserve their politeness for their superiors or strangers; it is a part of their daily life. The farmer meeting his equal on a village path displays a grace in language and manners, which is perhaps difficult to find in more civilised communities.

EUROPEESCHE MODELLEN

7837-00 Heeren lakschoenen van soepel leder voor gezelschap- of dansavonden.

V I N D T

fl. 6.90

U

fl. 8.90

fl. 4.90

7439-21 Elegante heeren-molière, voorzien van stevige zool en lederen hak. Verkrijgbaar In bruin en zwart.

B IJ

9639-32

Boxccir neerenschoen, randgenaaid, in bruin en zwart.

9929-09

Speciaal voor sport, aangename pasvorm.

DRUKKERIJ ^^> Jrukt niet alleen, maar p i e l i e r t ook v o o r II: ONTWERPEN RECLAMEADVIEZEN C L I C H E'S

TELEFOON

336 NA SLUITING

2795

Even when displeased by the conduct or speech of strangers, a Sundanese seldom shows his real feelings, and foreigners seem to think this complaisance a cloack for insincerity. Yet, life being the happier for a smile and gesture of affability, we are content to accept the Sundanese as we find them. Islam is the religion of the Preanger, and its tenets are practised with great fervour, although there is an ineffacable animistic background. The greatest ambition of every M o hammedan is to undertake, at least once in his life time, the Hadj or pilgrimage to Mecca. No hardship or expense stands in the way of a simple villager who has made up his mind to accomplish this arduous journey. He may sell his fields, his greatly-prized buffaloes and exhaust all other methods to raise the requisite money. Sometimes, preparations are made two years ahead, and when the object is known, his fellow-villagers agree to purchase the property he wishes to sell at double their intrinsic value. The payments are spread over a long period to enable the would-be Hadji to receive his money in time, without causing inconvenience to the buyers. Owing to the agricultural wealth of the Preanger, the majority of Hadjis in Java hail from this part of the country. A Hadji is easily recognised by the special headdress worn; either a white skull cap or an Arabic shawl wrapped round a fer to form a turban. These returnedpilgrims are held in great respect by their lessfortunate compatriots in the villages and towns. Those who have studied the Koran and are able to read and write Arabic wield considerable power in village life. They are consulted for all manner of relief; the lover seeking to win the affection of an unwilling maiden; the wife impatient to retain the con-

20

stancy of a fickle spouse; the servant desirous of gaining the good graces of his master. For all these requirements, the Hadji is expected to prepare suitable talismans, and to increase their efficacy by reciting suitable portions of the Koran, and invoking the aid of Allah and His Prophet. Judged by rigid standards the morals of the Sundanese must appear somewhat lax. This much, however, we are obliged to admit that these people realise the frailties of human beings. Everything around them is fertile, sorrow and care do not seem to exist in their surroundings; what can be more natural than that love should be freely bestowed and requited? The Sundanese women are famous throughout Netherland India for their beauty. The crisp mountain air and fresh water give a bloom to their cheeks, which is the envy of their sisters of the lowlands. Possessing a complexion, not unlike that of the Europeans, they surpass the latter in their dainty wellshaped figures, which are so admirably set off by the native costume. It is not without reason that they have been called by some the Parisians of Java. In the native world of feminine fashion the Sundanese woman sets the standard. A batik sarong - a length of cloth — with conventional designs of dark brown or black colours on a dark cream background is wound round the lower portion of the body and secured at the waist by a broad band of some bright hue. Over the upper part of the body a short coloured and printed silk or voile longsleeved jacket is worn. A slendang or scarf is draped across the breast and knotted at the side. O n their heads, the female Hadjis twist a veil of silk net or chiffon with an artistic touch, which

KoöA: ZonnesGhermeii Markieasen Tuinparasols naar

N.V. J.F. Roth & Zii. Behangerij - Stoffeerderij - Meubelinrichting. Braga 42 A. Tel. 1654.

DIERENVRIENDEN! V o o r Uw hond h e b b e n wij in v o o r r a a d een u i t g e b r e i d e collectie van de b e k e n d e S P R A T T ' S a r t i k e l e n , zooals: Puppilac, Puppybiscuits, D o g c a kes, W e e t m e e t , Biscuits, enz. S PR A T T ' S medicijnen v o o r h o n d e n z i e k t e n , k a m m e n , borstels, strippers in diverse soorten en verder alles w a t voor d e v e r z o r g i n g van Uw h o n d n o o d i g is. „ER IS E E N VOER V A N PAS V O O R IEDER RAS"

APOTHEEK RATHKAMP.

APOTHEEK

BAVOSTA.

Bragaweg

Bragaweg 3 1 ,

Tel. 3 1 9 - 3 2 0 .

2,

Tel. 2 2 7 - 2 2 8 .

could be aüributed to a Parisian milliner. The costume is completed by a pair of highheeied slippers, exposing the shell-pink timed heels of the wearer. A bundanese woman ot whatever class has an artistic idea of the harmony of colour: the head-dress, slendang, jacket, sarong and high-heeled suppers may exhibit a variety of hues but are chosen with perfect taste. It is a well-known fact that the piece goods dealers of Java import a special class of fabrics for the discriminating taste of the Sundanese woman. Even the Chinese women of the Preanger are considered more elegant and better dressed than their sisters from other parts of the Archipelago. Luxurious food plays a very unimportant part in the life of a Sundanese woman, and, thanks to a simple tare, she preserves a trim figure right up to old age. Gay cioihes and ornaments, calling on her friends during the day time and accompanying her husband at night to the native places of entertainment are the things that matter most to her. In the whole of the Preanger, the women of Tjiandjur are considered the handsomest, and there is very good reason for this preference. During the time of the East India Company European traders and soldiers were stationed there; trade attracted Chinese and Arab contractors and dealers, and Tjiandjur became the /^melting pot of the Sunda lands. Children of '^ one family exhibit striking differences; one '"shows a purely native type, another may have European colour, features and hair; or again, there will be displayed an unmistakable Chinese or Arabic strain. Parents are proud of these dissimilarities and are confident of handsome dowries being settled on their daughters. The men are handsome, sturdy Don Juans, equally capable of having a gay time as their women folk. They are most of them dandies, preferring fine clothes and the minimum of light work to the more serious employment

of making the best of the opportunities offered by their country's soil and climate. Any visitor to Bandoeng, the capital of the Preanger, will be struck by the fact that the native young men in European clothes pay more attention to dress than the Europeans themselves. But Sundanese men are considered heartless, which may be attributed to the overwhelming surplus of women in the Preanger. Marriage, according to the Mohammedan religion, is a simple and inexpensive matter, and the wealthy marry more than one woman. Divorce for the man is simpler still, and far from costly. It is just a question of appearing before the Penghulu or native official and obtaining for a fee of a few guilders, a permit declaring the marriage dissolved. Separation from family ties often takes place without the slightest compunction, divorced women easily find new mates, after the time stipulated by Mohammedan law within which they may not marry. The life of the community is ordered in such a way that no young or middle-aged woman remains unattached for too long a period; in fact, it is considered a disgrace for an eligible woman to be without a mate.

Wanneer

gi]

eerst naar

T.N.K. Handwerk cursus. 1

Groote

Voor

naar

Uwe

B. Merdika 38.

vei trekt

Postweg Oost 92

ARCHITECTEN

H

Europa

wmterkleeding.

en

BOUWBUREAU.

BROOKMAN

On twerpen

—

Telf.

en uitvoeren.

2370

!

MINERAALWATERFABRIEK BANDOENS

TEL, 2 7 6

'J

^

Wij verzoeken U beleefd dit formulier in te vullen en terug te zenden aan „Bandoeng Vooruit", Naripan 5C.

ONDERGETEEKENDE

Q^deft

geeft U als nieuw lid o p :

dC2»l9\MKS noemt de volgende adressen ter bewerking voor lidmaatschap:

van

K o o p e n uitsluitend bij heeft reden te verwachten, dat de volgende adressen in principe bereid zijn te adverteeren:

Handteekening;

Xoi^. 2)'^ Za»t Alles op het gebied van Luxe-modeartikelen,

doch

Naam: Adres:

^.eefi

^tuice. ph.Cje.n.

HOE MEER ZIELEN HOE MEER VREUGD

NIEUWE LEDEN in

Januari 1939 Dagoweg 66. 1. Ir. L P. STEPHAN. Astana Anjar 132. 2. W . C. FOKS. Postweg N. 2 1 . 3. Richard F. STRUBE. Gang Landraad 3. 4. C. M. W . V A N B A L K O M . Bandastraat 15. 5. Mej. H. H. A. V A N BLOMMESTEIN. p/a Ziekenhuis Immanuel. 6. Zuster H. J. R O O R D A V A N EYSINGA. Groote Postweg O . 124. 7. Th. A. H. CLAASSEN. Ond. „ S A N T O S A " . - - ^ : ^ 8. A. V A N W A R M E L O - G z n . Naripan 32. 9. C. J. BOER LEFFEF. Groote Postweg. 10. Toko de Z O N . Groote Lengkong 76 A. 11. N. V. D. M. en C. WATERING. Pension Villa Dagoheuvel. 12. H. C. RITSMA. Halimoenlaan 2. 13. F. A. NEYS. Da Costaboulevard 2. 14. L E. 't HART. Da Costaboulevard 2. 15. M, ROESKE. Riouwstraat 14. 16. R. DE LANGE. De Bazelweg 17. 17. M.^PAULISSEN. Boengsoeweg 17. 18. D. C. BECK. Adjoediaweg 31--=*^^ 19. E. HERMANNS. 20. Dr. Rd. PANDJI W I R A S M O N O T O N I N D I T O . Papandajanlaan 55. Helmersweg 29. , 21. A. B. C. S C H O O N D O R P . Tjikiniweg 14. / 22. SCHILDERS. Villa Ambon. V 23. JHR. Mr. J. L. STERN. Bragaweg 42 A. \ 24. N.V. J. F. ROTH & Z n . Huize Electra. 25. M. L. POHL. Tjibeunjingstraaf 3. [ 26. I. V A N POPTA. Ceramstraat 5. "" 27. J. H. V A N DER MEER M O H R . Lembangweg 20 A. 28. M. I. MATTHEY V A N DER H O E V E N . Patoehalaan 23. 29. C . V A N DER BURG. Tjiliwoengstraat 19. 30. K. DIJKSTRA. Naripan 43. 31. W . F. JANSEN. Riouwstraat 179. 32. H. H. A. DE J O N G . Javastraat 7. 33. Dr. B. C. P. JACQUES BAALDE. Yzermanpark 2. 34. Prof. Dr. H. R. WOLTJER. Bandastraat 9. 35. C. H. DE L A G H . Tjibeunjing PI. Z. 3 1 . 36. M. A. POEL. Tamblongweg 13. 37. Bloemenhandel „RIA". van Houtenweg 4. 38. W . LUBBERS. Patoehalaan 17. 39. W . F. A. BAMBOE. Groote Postweg. 40. Drukkerij VISSER & C O . Dagoweg 68. 4 1 . J. B. SCHOLTE.

HOTEL-CRAMER ALLEEN MoAuweut 0. 35 J-eilf. 3100. Wett. Gelegen aan tram en spoor. Het aangewezen hotel voor cursisten. 5 Min. gaans van het cursusgebouw. Dagprijzen vanaf f 3.50 per persoon, 2 Personen . . . f 6.50 Maandkamers vanaf f 60.— p. pers , 2 Personen . . . f 95.— Families ruime reductie. Prima Keuken. — Eiken dag Europ.- en Rijstafel. Beleefd aanbevelend G. KNUYSTING.

Bandoeng : W o o n s t a d . „ B A N D O E N G is u i t s l u i t e n d woonstad, d e woonstad bij uitnemendheid op JAVA en dien naam moeten wij ook met alle krachten die in ons zijn trachten te behouden, m a a r d a a r v o o r is h e t noodig d a t wij o o k o n v e r p o o s d voorta r b e i d e n aan de verbetering o n z e r stad, in e l k opzicht.

Aldus sprak onze oud-wethouder, Ir. Biezeveld kortgeleden in de Gemeenteraad. Deze woorden zijn ons uit het hart gegrepen! Inderdaad: wij a l l e n moeten onverpoosd voortarbeiden aan de verbetering in elk opzicht van onze mooie stad.

B A N D O E N G is in een drietal decennia uitgegroeid van een ,,lieflijke bergdessa" tot JAVA'S derde stad".

Is U al lid van „ B A N D O E N G V O O R U I T " , die v o o r t d u r e n d werkzaam is voor m o o i e r en g r o o t e r Bandoeng?

Werkt

U

reeds

mede?

wooapiaats voorait.

[ 24

VRAAGT HET HUISHOUDTARIEF O P , , PROEF. HET ZAL U BEVALLEN! | \ | , V .

r^ C U IZ r \ O.t.D.tl.O.

I 1

W a t zoekt- U, Vreemdeling? Dit wil een kort woord zijn tot die lezers buiten Bandoeng, die met plannen rondloopen een beter en aangenamer woonplaats te zoeken. Dus niet voor lezers, die rustig in een of andere plaats reeds wonen. Neen! Het gaat tusschen iemand, die voor zich zelf een levenskv/estie moet oplossen, n.l. zich ergens vestigen èn tusschen ons, Bandoengers. Dit is dus voor beide partijen „een zaak", die eerst dan goed opgelost wordt, wanneer beide partijen tevreden

z ij n

en

b I ij v e n.

En daarom

richten wij ons tot adspirant inwoners en vragen: W A T ZOEKT U ? Zoekt

U

goedkoop

en

toch

mooi

villaterrein?

Kom dan in Bandoeng kijken. Het is nergens beter I Z o e k t te

U

bouwen,

e l k a a r

als

een waar het

w o o n p l a a t s stedelijke ware

om

sfeer

Uw

en

huis

daar

natuurschoon

r a k e n ? Kom bij ons kijken en ge zult

zien, dat Bandoeng op dit punt Uw ideaal benadert ! Zal

voor

belastingen

U van

de

som

der

gewicht

d i v e r s e

zijn?

te

Natuurlijk!

betalen

Mocht

U

dan

een plaats ontdekken, waar alle belastingen bij elkaar iets lager zijn, vergelijk dan ook daarbij ons heerlijk klimaat, onze pracht omgeving, de lage bouwkosten voor Uw woning en den aankoopsprijs van het bouwterrein. En de naald wijst beslist naar Bandoeng ! G o e d

onderwijs

verbindingen!

op

G o e d e

elk

gebied!

Goede

trein-

b a d g e l e g e n h e d e n !

Het is hier allemaal èn goed!! Zoekt U een levende, vooruitgaande plaats waar belegging naar vermeerdering van bezit wijst in tegenstelling met doode, achteruitgaande plaatsen in de warmte? In orde! Bandoeng groeit, groeit zelfs hard. Wat zoekt U nog meer ? W e weten het niet! Maar kom kijken, gaat naar Bandoeng en zeg dan tot U zelf: Als ik in deze omgeving voor weinig geld bouwterrein kan koopen, dan wil ik toch eens gaan praten op het Kantoor van het Gemeentelijk Grondbedrijf, Atjehstraat, en met de daarvoor in aanmerking komende architecten, woningbureaux, de Vereeniging van Belanghebbenden bij onroerende Goederen (Gebouw P.A.I.K.) en ,,Bandoeng Vooruit". Gij allen zijt welkom en ge zult behandeld worden naar de grondgedachte: „ D o o r een tevreden kooper komen we tot nieuwe relaties!"

Bezoek- en spreekuren der voornaamste openbare instellingen te Bandoeng. 1.

Residentiekantoor: Resident Assistent-Resident Controleur-Secretaris Bragaweg 83 Burgerl. Stand, Paspoorten Comptabiliteit (Reisdecl.) 2. Burgemeester Atjehstraat 3. Postkantoor Gr. Postweg Oost

Hulp-postkantoor Idem 4. 's Lands Kas Belastingdienst : Insp. & A d j . Insp. Fin. 6. Bandoeng Vooruit

Riouwstraat Tjikoedapateuh Bragaweg

Dagelijks 8 - 1

Zat. 8 - 1 2 .

Ma., W o . , en Vr. 9 - 1 2 . 7-2. 8 — 1, Zaterdags gesloten. Ma., en Do. 1 0 - 1 2 . Werkdagen : Telegr. Telegr. postw. Postspaarb. R. brieven, post- en zegelw. 7 — 6. Postw. Postp. Nirom en Schoolgeld 8-2. Z a t e r d a g s 8 — 1. Z o n - en l e e s t d a g e n : Telegr. en telegr. postw. 8 — 11 en 3 —5. 8 - 1 2 en 4 . 3 0 - 6 . 3 0 Zat. 8 - 1 2 . 8 - 1 2 en 4 - 6 Zat, 8 - 1 2 . 8 — 1, Zaterdags gesloten. 2en werkdag der maand gesloten.

5.

7. G.E.B.E.O. 8. Waterleiding

Gr. Postweg Oost Noripan 5C. Gr. Postweg O. 65 Atjehstraat

Ma., W o . , en Vr. 8 - 1 . 8 - 1 en 2 . 3 0 - 4 . 3 0 . 7 . 3 0 - 1 2 . 3 0 en 2 - 3 . Zaterdags 7 . 3 0 - 1 1 . 3 0 . I e , 11e, en 21e van iedere maand en Zat. 7 - 1 0 . Overige werkdagen 7 — 11.30. 7 . 3 0 - 1 . 3 0 en 4 . 3 0 - 5 . 3 0 . Z o n - en feestdagen 7.30 — 9.30.

9. Instituut Pasteur *)

Pasteurweg

10. Juliana Ziekenhuis

Pasteurweg

Pav. 12 en 13 1 0 . 3 0 - 1 1 . 3 0 5 . 3 0 - 7 . Overige zalen Dinsd. en Donderd. 1—2. Zondags 1 —2 en 5 —6.

11. Mil. Apotheek

V. Oldenbarneveldtweg

8 - 1 en 5 . 3 0 - 6 . 3 0 . Z o n - en feestdagen 9 — 10.30.

12. Mil. Hospitaal

Tjimahi

Afd. I a en 1b 1 0 - 1 2 en 5 - 7 . Afd. 2a en 2b 4 . 3 0 - 5 . 3 0 . Z o n - en feestdagen 9 — 11. Afd. 3a, 3b en 4 Di., W o . , en Vr. 4.30-5.30. Z o n - en feestdagen 10 — 11.

13. Centrale Bibliotheek

Dept. V. & W .

8 - 1 Zaterdag 8 - 1 2 .

14. Geologisch Museum

Rembrandtstraat

Ma., W o . , en Zat. 1 0 - 1 2 .

Landraadweg

Dagelijks 9 - 1 2 .

15. GriHier Landraad

Gelegenheid tot inenten tegen typhus, cholera enz. Kosteloos uitsluitend voor on- en minvermogenden iedere Maandag 9 - 1 0 Tegen betaling van F 1 . - iedere Dinsdag 9-10 Schoolkinderen worden zonder volwassen geleide niet ter inenting toegelaten.

^H^^^^Vh4r

BADPLAATS T J I H A M P E L A BAND HET LENIGE BAD TER PLAATSE MET DOORLOOPENDE VERVERSCHING MET EIGEN BRONWATER. STAAT ONDER DEN D I E N S T

REGELMATIGE CONTROLE VAN DER V O L K S G E Z O N D H E I D .

HOTEL M A T A R A M DJOCJA'S OUDSTE HOTEL 5 min. van het Station.

Meer

dan

jarige

veertig reputatie

Dagelijks Europ. en alom bekende

rijsttafel.

Geheel gerestaureerd; kamers met eigen g e m a k k e n .

PRIJZEN:

1 pers vanaf f „ f 2 „

Maandkamers: 1 2 Lommern|ke

tuin,

„

oppervlakte

„ „ p m.

4.50 8.

f 60 f 100. 10 000 M2 ,

f f

7.13.-

f 110.f 165.12

auto-garages.

Eigenaar-Beheerder

G.

LEIPOLDT

O u d Chefhofm. S. M. „ N e d e r l a n d "

Voor Opgericht

1922

Uwe

Bloemstukken

gaat

men naar

Londen, Berlijn, Amsterdam, Rome, Johannesburg, Kopenhagen, Batavia.

„HETBlOEmEnHUlS" Merdika 26 -

BANDOENG Telf 3.

Billijke prijzen.

P r i v é service.

Cursus in Wetenschappelijke Huid- en Gelaatsverzorging. Inlichtingen bij de Hoofdvert. voor N.O.I.:

F. J. W. van der Held. H. M van der Held- Mulock van der Vlies Bik.

•<-*-^-^-^-*-^-^-*-^-*'-*"*-^-*"*-^-*-*-*-^-^-*-*-*-'^-*-^-^-*-*•>

V. Heutsz.

Hl

Bouiev 35, tel. Batavia-C.

W.L.

5427,

Mevr. H.M v. d. HeldV. d. Vlies Bik. V. Heutsz. Bouiev

1' \>-

i Vleeschhouwerij

en

Worstfabriek

van >•

J \

Behandelingen en Preparaten : Batavia

^1

Mulock

35.

ik

1 L. S C H R O D E R [ ^1

Groote Lengkong IA.

i^

B a n d o e n g • Mevr. W.S.C. Stark- Hoorweg

^ 1 Bandoeng

Dagov/eg 4.

-

Tel

No. 756 en 2774 \,

•
1 •

<\ ]*• •4 1 1 ^ V-T"r"T-T"T-Tr-T"T'T"r"T"T-^-'r'-T"T"T'-r'T"T"T"T"T"T--T"T-"r-T'-T"T'-^

VACANT

^^«»Xy»IWW«^^IM>0«'»«<M^^»»^<«<«^»^^M«W«WMM^X<^<^l»»»MS^'

ALGEMEEN TRANSPORT BEDRIJF „POPULAIR" .Speciaal adres voor Verhuizingen, Emballeeien, transporteeren Ook handel in Bouwmaterialen. Kebon Kawocng 26, Telefoon 2083, Bandoeng Eig en Beh. A K R I K H O F F .

" M O O I BANDOENG" HELP DAARAAN

MEDE.

Je adres voor smaakvolle bloemwerken Telefoon 2326. — Tannblongweg 13 BANDOENG.

VERFRAAI UW TUIN MET DE

V. D.

VERFRAAI UW T U I N MET

ZADEN

V. D.

ZEEUWSCHEZAADHANDEL HUYGENSWEG - TELF. 1831 - BANDOENG

ZAD E N

ZEEUWSCHEZAADHANDEL HUYGENSWEG

- TELF. 1831 -

BANDOENG

AGENTE

BLOEM. M A G .

LOTUS

BRAGA

1

Auto-en wegenkaart van Java

1

IHSIÖHES CLICHE s i É f p C STENPELS ^ ^

In 3 deelen op linnen geplakt met uitgebreide afstandstabellen Compleet in etui f 1.50

\ ^ ^

NAAR

étW^

1

-SI^PpSTlieM!:TEL:798,-; BD.::^-^^ \

B o e k h a n d e l VORKINK Bandoeng

AARDEWERK V rucLten- en

VAGANT

i 11 K u 11 51 g 1 a z u u r

B o n i ) DiiscLalen enz.

E. T H E I N Bandoeng

1

—

Naiipan

Tel.

28. 1879

Bloemstukken noodig ? Ga naar „DE B O N T E RUIKER" Goentoerlaan 30 - Tel. 1298

DJOKJASCHE KUNSTHANDEL TELEFOON 1860

T A M B L O N G W E G 17

Het OUIDSTE en BESTE adres voor FIJN Ivoper, Leer, Katoen- en Zijden Batik. Zilver-, Goud-, Scliildpad-, Tia- en Houtsnijwerk. Tevens artikelen van de firma A. C. B U I S S O N — ' Uitsluitend Landarbeid. L^»^N^»W W^MM^^M^^M^MtfM^^V^W^ W^^M^^VN^WWWMM^^^^^^Wl^^^^V^^^^WMM»^^»^^^ ^^^i^^Nrf»»<^^^»»<^»»^^^^^^V»»^Wi^>^^^^V»^^W ^ ^ ^ A ^ ^ y

H E T O U D S T E EN BEKENDSTE ADRES TER PLAATSE.

GLASHANDEL

A. N. I. G. G. I. Bantjeuj - Bandoeng - Tel. 1351

^»^^A^WAA^^V^A<S#»MiA^^^<^^<W¥M»^^M^»^M*MMM^^^^^^^^^^^M»WAAA^^^^^<^WV»AA^S^N^^
Autoverhuurderij Tel. No. 1833,

Thans gaat een ieder voor :

„ D E H O O P" -

IJkweg 10

s

TEN O

Uitsluitend nieuwe auto's Levexancier

van liuurauto's aan diverse Overlieiasaiensten.

TY P E N

Instituut Hasil Bandoeng — Gr. Lengkong 154 —

T E <; E L 8 Bandoeng, lei. 808

& naar

Tasiknialaja — Slalionsweg 30a —

Madjalaja Taloen

^99

>>

IRIS

WASCHBARE KLEEDING Tropicals - Palm-Beach

AVONDKLEEDING in zwart en midnight-blue

EUROPEESCHE

UITRUSTINGEN

BANDOENG.

SCHOENMAKERIJ S. BOONSTRA Oosleinaeweg 29. Oudste en Dillijkste adres ter plaatse, vooi inaat en leparatie-werK. W^aliain luubei tips voor dames en lieeren. Binnen 12 uur klaai, halen en brengen giatls.

MINER AALWATERFABRIEK

V

O

N

A

Bragaweg 61

1 j

; I

Telefoon 1099

•

SALON DE COIFFURE

!

:

M A I S O N SMIT

i

;

S p ec i al 1s t e n

1

!

Permanent-wave

;

; 1

B a n d e eng

Water-wave

|

MASSAGE

1

Maarschalk aan !' Bandoeng. i/ava)

1

Manicure Epileeren

OOSTEINDE 57 TELEFOON 1210 1 C O N C O R D I A - CUP,

EEN ^VER-

TJIANG TJOAN HAN

TOEKANG

GIGI

FRISSCHENDE - W I J N D R A N K H

Autoverhuurderij Tel.

1616

PREANGER —

Bandoeng

Tusscnen G . E . B . E . O.-Factory G o e d e cliauffeurs, tillijke prijzen Coulante Dediening

M a a k t Uw „Homie" g e z e l l i g m e t o n z e lampen, zoowel m o d e r n e , als ant i e k e stijl. Grootste k e u z e - C o n c u r r e e r e n d e prijzen

HET

LAMPENHUIS

Braga 20

-

„B R A G A" Tel. 998

WIJ LOGEEREN NATUURLIJK BIJ: HOTEL-PENSION VAN RHIJN

P E N S I O N „WELGELEGEN"

Oude H o s p i t a a l w e g 32 B a n d o e n g — T e l . 2660.

BURG. KÜHRWEG 5 T E L . 632 1 ste Ixangs rL-ur. Pension oillijice prijzen. UitsteKende taiel. Centraal gelegen. 1 ennisDaan. M A A N D - EN D A G K A M E R S .

Huis van den eersten rang, gelegen in 't Centrum der stad.

H O T E L

N T T T HOTEL

S U M A T R A Kebon Djali 6/8 v/b Station, Telefoon 274 — Bandoeng.

Billijke E u r o p e e s c l i bekeer

prijzen —

Uitstelicnde

tafel.

METROPOLE

Kepatilian N o . 12A Telefoon 172 E r k e n a één der Leste en goeakoopste lamiliepensions. Gunstig geleden in centrum Lij Postkantoor, Gouvernemen ts-Kureaux, oanltinstellingen, Sociëteiten en >vinliels. lieleelcl aanoevelenJ, de Directrice.

HOTET^,SCHOMPEr

Va

N a r i p a n l l - Bandoeng - Tel No 3100-1489 G E R E N O M M E E R D E KEUKEN UITSTEKENDE SERVICE COMFORTABELE KAMERS.

EN LUNCHEN BIJ:

Dag logies vanaf f 5,-Bij verblijf van 14 dagen 10% korting. Bij langer verblijf speciale prijzen.

„Het meest exclusieve B R A G A 64, -

restaurant" BANDOENG.

HotelTangkoeban Prahoe Telefoon 24

Lembang K.M. 21 2 0 . 0 0 0 M ^ eigen

dennenboscK

2 tennisDanen — z w e m b a d m e t eigen

•''^^^Ey*^?*^^

Kristalhelder Garages.

G e l e g e n in d e o n m i d d e l l i j k e d e r kraters. Vraagt

DOE AUS IKiZORQ T'JDIO . VOOa DE TOEKOMST

bronwater.

nabijbeid

offerte.

N.V. Levensverzekering-Maatschappij

„CHS BELANG" Lage prtniiin.Mei aindeel in de Winsl = - RANT0OI?VOOI?INDrÉ= Javastraat1-BAND0ENG-Tel.651

Meubels -

en

FABRIEK :

„C o S Y"

L e d i k a nten ha n d e -

GR. P O S T W E G WEST 76 (TJIKAKAK) TEL 1618

V

BANDOENG.

-

FILIAAL :

-

GR, POSTWEG OOST 163-165 (VIJFSPRONG) TEL 1619

•r

HYPOTHEKEN

RUYS

DE N. V. DE EERSTE NED.

H a n d e l s v e r e e n i g i n g voor I n d i ë Merdikaweg6-BANDOENG-Tel. 627

IND. SPAARKAS DOENG

Kantoor N4achines

BAN-

GELDEN

BESCHIKBAAR TEGEN ON-

Administratie Systemen Stalen

HEEFT

TE

Kantoor

DERPAND

VAN

WOON-

EN/OF WINKELHUIZEN

Meubelen

OP

EIGENDOMS PERCEELEN

REMINGTON

IN

HOOFDPLAATSEN.

AANVRAGEN

SCHRIJFMACHINES

TE RICHTEN

AAN DE

R e p a r a t i e - a t e l i e r voor alle

N.V. „DENiS"

kant oor machines.

TE

Ji

BANDOENG.

Uw. (L&v.e.Kancie.K VJO.O.K

Eersie Kwaliteil Rundvleesch Europeesch Kalfsvleesch Prima Varkensvleesch Gevogelte. ^^5lR » /-<^^

Ï^ALJJ^I A

SPECIALIST in fijne WORST W ARENGEVOGELTE en DELICATESSEN

DAGOWEG 26 Kunsthandel ; Midden-Java Steeds het beste op het gebied van

Inheemsche Kunst als

Djocja zilverwerken Djepara houtsnijwerk Leerwerk Weefsels Antiek etc. etc.

tim Sc Co. CffECten, leaste (Soebertn J^iUmïj-geboiito SLACHTERIJ en

Pncir

woRSTFABRiEK

i/ïasir

ïTnlilri"

ivaiiKi

Pasir Kaliki - Bandoeng - Telefoon 935 T^NI^^N Q - . _ „ „ , - - , Batavia-C - Citadel-

i O K O O p a r r e r weg 9-Telefoon 6223

Cd. 124 en 125.

u.pnTPonusz

W O N E N TE BANDOENG beteekent

een

rlrcriitccl; - oanncmcr LOne»0KSTe.llfl-TEL2143

combinatie

van de voordeelen van het wonen in een groote stad

•

en het wonen in een aan natuurschoon

De ideale

rijke

LI M A G O H

streek.

l bouw.

met

eigen tuin, is te Bandoeng voor iedere beurs

heeft

Gemeente gunstig

1

•

•

Bandoeng gelegen

BOUWTERREINEN, tegen billijken prijs te koop.

F. J. DE CRflRF NARIPAN 78

-

TELEFOON 280

Algemeen Administratie en

Crediet-Kantoor Spaar- en Depositokas

I n l i c h t i n g e n verstrekt het

Bouw- en Woningbureau Assurantiën en Hypotheken •

GEMEENTELIJK GRONDBEDRIJF ATJEHSTRAAT

:

f Diverse dankbetuigingen ter inzage. j 6 Chineesche Voorstraat No. 12. Telefoon i No^ 2449 Bandoeng. {

bereikbaar. De

•

! het oudste Aannèmeisbureau ter plaatse, [ M e e s t moderne ontwerpen en solide

woonvorm:

het ééngezinshuis

2 i Z Alvorens tot bouwen over te gaan wende i 9 men zich eerst tot: j

Huizenbeheer

Commissionnairs in Onroerende Goederen en Effecten

TELEFOON 454 TOESTEL 18 Hypotheekbezorgers.

jp

FABRIEK TE BUITENZORG

N V

Mi|

Vorkink