1939 M A A R T JAARGANG 7
No. 3
GRAND
HOTEL PREANGER
HOTEL MET DE MEEST MODERNE
BANDOENG INRICHTING
Alle kamers met eigen badkamer. Electrische liften. Eleclrische koel- en vrieskamers. Electrische Wasscherij. Groote Wijnkelder. Dagelijks
Concert
en
Dansmuziek
door
het
Preanger
Orchest.
TOURIST OFFICE Jl„DENIS" GEBOUW TELEFOON 2001.
HYPOTHEKEN SPAARKAS TE BAN-
DOENG
HEEFT
GELDEN
VAN
b. tot onze leden met het verzoek ons adressen van hotels en pensions op te geven, waar zij wel eens hebben gelogeerd en welke zij speciaal kunnen aanbevelen.
EIGENDOMS PERCEELEN HOOFDPLAATSEN.
AANVRAGEN
TE RICHTEN
c. eveneens vernemen w i j g a a r n e , o f wij Uw naam als referentie mogen opgeven aan adspirant aanvragers
AAN DE
N.V. „DENIS" TE
PENSIONS
a. tot de hotel- en pensionhouders zelve, om zich met ons in verbinding te stellen onder opgave van referenties.
WOON-
EN/OF WINKELHUIZEN OP
IN
EN
In verband met de komende vacanties richten wij daarom een oproep :
BESCHIKBAAR TEGEN ONDERPAND
HOTELS
„ B A N D O E N G VOORUIT" beschikt over een registervon hotels en Pensions In en om Bandoeng De aanvragen zijn echter zoo talri|k en veelzijdig, dat dit systeem uitbreiding behoeft.
DE N. V. DE EERSTE NED. IND.
OPROEP.
Voor deze medewerking in het belang van het vreemdelingen-verkeer bij voorbaat onzen dank. „BANDOENG
B A N D O E N G .
•I
VOORUIT"
DAGOWEG 26 Kunsthandel : Midden-Java
RUYS'
Steeds het
Handelsvereeniging voor Indië M e r d l k a w e g 6 - B A N D O E N G - T e l . 627
Kantoor
Machines
Administratie Systemen Stalen
Kantoor
beste
op het
gebied van
Inheerasche Kunst als Djocja zilverwerken Djepara houtsnijwerk Leerwerk Weefsels Antiek etc. etc
Meubelen
REMINGTON
eim & Co.
SCHRIJFMACHINES (Effecten, leaste (êoeöercn Reparatie-atelier voor
alle
JtiUmij-getioiito
kantoor machines.
Cel. 124 en 125.
.J\
!
^ M M W i ^^»N»gi^»»^^^^^I^W»'MV»^^^^»»W<WM*W^NMN<M<MMM^^» M
iWi»^»^l^«M»*WiMWM^^^»^^MMM>^^^MN^N«¥MM^^M^<WWWMM^^<M<*NW>WM<W»>^<^^
R U S T I G
FLAT-COMPLEX
„Olcottpnrk BA N D O E J A V ^ N.O. I. SCHITTERENDE LIGGING
CHIQUE.
RUIME FLAT-GEBOUWEN
EEN SMAAKVOLLE VLOTTE
HOME.
INRICHTING
BEDIENING
GERENOMMEERDE TAFEL FIRST
CLASS
SERVICE
and last but not least
GEMATIGDE PRIJZEN GEZELLIGE INTERIEURS
^^
^^^^*»*i*W»^^^WWW»»N»»^^^»»WW^M»»^^^N#WWWW>^^^M^^*^^
Alool
KANIMIGKI;
OFFICIEEL
ORGAAN
VAN
DE
VEREENIGING „BANDOENG VOOROir. REDACTIE: Or.Lv.d.
1939
No. 3 JAARGANG
DOEL DER VEREENIGING.
7.
Een stem uit Californië:
De Vereeniging „Bandoeng Vooruit" stelt zich ten doel, de belangen van Bandoeng en omstreken en die van het vreemdelingenverkeer in den meest uitgebreiden zin des woords te behartigen.
BESTUUR. Beschermheer Eerevoorzitter Eereleden Voorzitter Vice-voorzitter Secretaris-Thesaurier Leden
E. Tacoma, Resident van Priangan. N. Beets, Burgemeester van Bandoeng. W. H. Hoogland en Ir. A. Poldervaart. W . H Hoogland. B. Sluimers. M. A. J. Kelling. A. Bertling, Fr J A. van Es, K. J. Heim, J A. C. de Koek van Leeuv/en, Dr L. v.d. Pijl, Mr. P. A. Ursone, P. A. v d. Werve, R. A. A. Wiranatakoesoema Gedelegeerd Bestuurslid in Nederland : C. J. Nauta.
CONTRIBUTIE. Minimum f 4 , - 's jaars v. personen en f 5 , - 's jaars voor zaken, instellingen, vereenigingen enz Het lidmaatschap geeft recht op het maandblad „ M o o i Bandoeng" en één toegangskaart s' jaars tot de kraterv/egen van den Tangkoeban Prahoe of den Papandajan. Een persoonlijke contributie van f8,'s jaars geeft recht op twee toegangskaarten.
DONATEURS. Men kan de Vereeniging als Donateur steunen door een jaarlijksche bijdrage van minstens f 2 5 . - , of een gift in eens van minstens f 1 0 0 . - . Het donateurschap geeft recht op een doorloopende persoonlijke toegangskaart naar de kraterwegen van den Tangkoeban Prahoe en den Papandajan.
ABONNEMENTEN. Niet-leden kunnen zich op „ M o o i Bandoeng" ad f 2,50 's jaars.
M A A R T
abonneeren
KANTOOR: Naripan 5C. G e o p e n d : alle werkdagen van 8 - 1 en van 2 . 3 0 - 5 u. n.m. Zaterdags van 8 - 12.30 n.m. Telefoon 1600. Vóór en na kantoortijd 1550.
^'i^?'
,,H you like the exotic flavor of the tropics, then Java is your dish. There is much to see in Batavia, but the tourist is generally anxious to push on to the coolest and nicest spot in Java, the mountain city of Bandoeng. BANDOENG IS ONE OF THE MOST ATTRACTIVE AND BEAUTIFULLY LAID OUT AND KEPT CITIES IN THE TROPICAL ZONE. V/ide streets, imposing buildings, delightful homes set in lovely gardens, public parks and gardens and a splendid settingthese make Bandoeng a favorite retreat for the people of Java. It lies at the bottom of a green cup that is surrounded by mountains and ringed with lovely little hill stations, some of them suburbs. Anyv/here out of Bandoeng there are fine motor roads having exquisite scenery. Mountains, waterfalls, caves, orchidwreathed trees —you get them all just a few minutes out of Bandoeng. A marvelous trip is to the crater fields, a long, tortuous, winding road which ends in a parking space actually on the brink of a crater some 1500 feet deep. On a clear day the vieuw is magnificient, but when it is cloudy one is apt to find oneself actually enveloped by clouds, an interesting if eerie experience. Everything is well done in Java, for the Dutch administration is excellent and thorough." (Temple
Manning
,,The Californian".)
in
JAARVERSLAG van den Secretaris-Thesaurier der Vereeniging „ B a n d o e n g Vooruit" over 1938.
INLEIDENDE O P M E R K I N G E N . Het jaar 1938 was voor onze Vereeniging een periode van voortdurende actie en inspanning. Elk onderdeel vroeg onafgebroken de volle aandacht, doordat het vreemdelingenverkeer, — onder den invloed van steeds wisselende omstandigheden, smaken en verlangens, — steeds nieuwe propagandamiddelen vraagt om de uitnemende hoedanigheden van onze woonplaats elders beter en met grootere frequentie bekend te maken. D i e p r o p a g a n d a e i s c h e n n e m e n v o o r t d u r e n d nog toe en v r a g e n een s t e e d s k r a c h t i g e r financieele u i t r u s t i n g . Zooals de Heer V a n Deventer, — de overleden directeur van de Algemeene Nederlandsche Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer —, het eens zoo juist opmerkte, maakt het jaarverslag van een organisatie, die zich in een of anderen vorm bezighoudt met het voeren van propaganda, ten aanzien van de d i r e c t e resultaten van het werk, op den lezer soms den indruk van een groot vraagteeken' Het zaad is met volle handen, — en als er geld tekort is, met half volle handen! — uitgestrooid en nu is hst wachten maar op den oogst! Eenzijdiger economische arbeid dan de propaganda voor vreemdelingenverkeer is haast niet denkbaar. In elk bedrijf gaat het om drie factoren, inkoop-verkoop-winst (of verlies), maar het bevorderen van vreemdelingenverkeer kent alleen maar Inkoop. . . : De w i n s t is v o o r anderen! En als er geen winst is, is de gansche inkoop verlies voor den propagandist, hier in Bandoeng dus voor onze V e r e e n i g i n g ! Daar zijn wij nu eenmaal voor. Toch is het doel van ons ,,bedrijf" — al blijft het overwegend ook met een ideeëlen inslag! — volgens een terzake zéér deskundig man, niet minder dan , , v e r s t e r k i n g van het economisch l e v e n " . En dat het economische leven, ook het Bandoengsche, wel eenige versterking behoeft, zal geen tegenspraak ontmoeten: Het geld van den t o e r i s t , v a n den v a c a n t i e g a n g e r , v a n e i k e n v r e e m d e l i n g , is v o o r het B a n doengsche b e d r i j f s l e v e n d a a r o m e e n factor van niet te onderschatten b e t e e k e n i s g e w o r d e n . En d i e b e t e e k e n is z a l in gunstigen zin nog meer t o e n e m e n , n a a r m a t e iedere B a n d o e n g e r h e t zijne bijdraagt aan het n u t t i g e propagandawerk o n z e r V e r e e n i g i n g . Onderzoekingen aan de hand van beschikbare gegevens hebben uitgewezen, dat in het jaar 1938 het vreemdelingenbezoek ongeveer ƒ 600.000.— naar Bandoeng heeft doen vloeien. De oppervlakkige beschouwer meent wellicht, dat alleen het hotel- en amusementsbedrijf van deze inkomsten profiteert. De ervaring leert echter anders. Gegevens, ontleend aan het rapport, uitgebracht door de Commissie der Nederlandsche Regeering inzake
4
het Vreemdelingenverkeer (Verslagen en Mededeeiingen van de Directie van Handel en Nijverheid, Jaargang 1936 No. 2), wijzen uit, dat de uitgaven van de vreemdelingen zich gewoonlijk als volgt groepeeren:
Logies
23 %
Geschenken en andere aanschaffingen (winkelstand) 31 7o Maaltijden (gedeeltelijk In het hotel, gedeeltelijk daarbuiten gebruikt) 18 % Garage, benzine, olie ) Plaatselijk vervoer ) 13 % Kleine uitgaven voor versnapering, rooken, etc. 7 % Vermakelijkheden 8 % Gerust kan worden aangenomen, dat in den laatslen tijd — de vacantiedagen b e w ij z e n dit steeds — zeer vele bezoekers hun verlofdagen in Bandoeng doorbrengen. Onvermijdelijk zullen deze met zich meebrengen een grooter verbruik van de meest uiteenloopende artikelen, zoodat dus mag worden aangenomen, dat behalve de transport-bedrijven ook zullen profiteeren de hotels, restaurants en winkels, k o r t o m : d e M i d d e n s t a n d i n h e t a l g e m e e n . Het door de toeristen uitgegeven geld vloeit via genoemde bedrijven door naar alle lagen der samenleving. De uitwerking van deze geldverplaatsing behoeft den intelligenten lezer niet verder te worden voorgehouden. Het gaat er niet om, w i e van de zaken of bedrijven sterk, en wie minder bevoordeeld worden door den vreemdeling, maar w e l : hoeveel geld uit de beurzen der gasten in Bandoeng zal vloeien. Daarom hebben w ij a I 1 e n er toe mede te werken, dat de stroom van bezoekers, nu reeds bestaand, constant blijft aangroeien, hetgeen te bereiken is door hen het verblijf in Bandoeng zoo aangenaam mogelijk te maken. O n g e v r a a g d w o r d t daardoor betalen r e c l a m e gemaakt.
een n i e t
te
Hoe aangenamer het verblijf is geweest, — in een stad als Bandoeng in het bijzonder —, met des te paleer genoegen wordt daarop terug gezien. Velen van de eerste bezoekers worden daardoor opgewekt tot een tweede bezoek, misschien zelfs wel tot een vestiging ter plaatse. Ik hoop er in geslaagd te zijn, door het bovenstaande in het kort nogeens h e t g r o o t e nut van het werk onzer V e r e e n i g i n g v o o r Bandoeng en al zijn inwoners, te hebben aangetoond. Helaas hebben w i j , Hollanders in den O r i ë n t , tot dusver maar zeer gebrekkig aan vreemdellngen-propaganda gedaan, z o o d a t het hoog tijd v,'ordt, d a t d i t b e l a n g r i j k e o n d e r deel van ons e c o n o m i s c h e l e v e n met m e e r a a n d a c h t , systeem en t e c h n i e k w o r d t v e r z o r g d . Men moge het nu betreuren, dat het zoo lang heeft geduurd alvorens het besef kon doordringen, dat hier, — niettegenstaande het vele en goede werk dat reeds
IS verricht, — nog een terrein, waarop verdere productieve arbeid tal van mogelijkheden biedt, zoozeer verwaarloosd bleei, in elk geval is het nog met te laat, om thans, nu de omstandigheden ten deze voor ons gunstiger zijn, de zaak met kracht en alle kans op succes, aan te pakken Hoe meer Bandoengers dit in oog h o u d e n en aan de v e r w e z I IJ k i n g d a a r v a n m e d e w e r k e n , meer o n z e s t a d en h a r e o m ving daarvan zal k u n n e n profit r e n.
het e n hoe g e ee-
Het zou verder wenschelijk zijn, dat de inlichtingsdienst nog verder uitgroeit tot een algemeene vraagbaak op allerlei gebied ten behoeve van stadgenoot en vreemdeling, die omtrent Bandoeng en O m g e v i n g gegevens vragen, terwijl deze verder dienstbaar gemaakt zou kunnen worden tot een coordmantie van al hetgeen te Bandoeng op toeristiek en ander gebied wordt ondernomen W I J hopen, dat ons in het nieuwe jaar de middelen ter beschikking zullen worden gesteld om in deze lichting verder te arbeiden ALGEMEENE
ORGANISATIE De verdere organisatie van onze Vereeniging zoowel de personeele , administratieve als mateneele , kon in verslagjaar systematisch worden doorgevoerd, zoodat ZIJ aan het eind van 1938 beschikte over bescheiden middelen en organen, die haar m staat stellen, de op haar rustende taak zoo goed mogelijk te volbrengen Doch op dit punt mogen wij niet blijven staan W I J zijn d a n k b a a r voor de bereikte resultaten, maar m geenen deele v o l d a a n zoodat m het nieuwe jaar meer te doen valt, dan in 1938 Men zal zich hebben te realiseeren dat een efficiënte bevordering van het vreemdelingen verkeer afhangt van drie voorname factoren Allereerst moet de leider, — die uit den aard der zaak over een algemeene visie op toeristiek gebied en een groote doortastendheid behoort te beschikken, — snel kunnen handelen Iemand op een dergelijken post moet zijn initiatief kunnen verwezen lijken Dit is de eerste voorwaarde voor welslagen In de tweede plaats is essentieel, dat onze Vereeni ging als orgaan ter bevordering van het vreemdelm genverkeer m Bandoeng en omgeving de voorwaar den aantreft om met het ontplooide initiatief iets te bereiken Daarvoor 15 geld noodig Z o n d e r vol d o e n d e f o n d s e n om de plannen te k u n n e n verwezenlijken is alle i n i t i a t i e f en t o e r i s t i e k e visie waardeloos Aan deze tweede voorwaarde kon m verslagjaar helaas nog met worden voldaan Daardoor moest veel van wat wenschelijk en noodzakelijk is, in dat jaar nog achterwege worden gelaten door gebrek aan de noodige geldmiddelen, terwijl anderzijds met de beschik bare gelden zooveel mogelijk is gewoekerd, teneinde allereerst voorzoover zulks doenlijk bleek, aandacht te kunnen besteden aan de algemeene propaganda, aan de maatregelen ter bevordering van het vreem delingenverkeer en aan het instandhouden van een inlichtingsdienst De overige punten van het werkpro gramma konden meestal niet anders dan incidenleple behandeling vinden In de derde plaats zal het tewerk te stellen personeel aan hoogere eischen moeten voldoen dan tot dusver daaraan gesteld, terwijl de salarieering daar mee verband dient te houden Het bureau moet ge huisvest zijn - en 1 s sinds April 1938 gelukkig dan ook gevestigd — in een gemakkelijk bereikbaar, m het centrum der stad gelegen gebouw, dat voldoende ruimte biedt voor publiek en administratie en, ter voldoening aan propagandistische eischen, in het oog dient te vallen De administratie zelf moet voorzien zijn van de noodige technische hulpmiddelen Door den aanschaf m verslagjaar van het noodige materiaal en meubilair voldoet de tegenwoordige huisvesting geheel aan deze eischen, doch vergt daardoor ook grootere exploitatiekosten
PROPAGANDA
Het oud Hollandsche spreekwoord ,,Goede wijn behoeft geen krans", past niet meer in dezen moder nen tijd, althans met op toeristiek gebied Daarvoor IS m de plaats gekomen de Amerikaansche opvatting, dat een artikel waarvoor veel reclame gemaakt wordt, wel goed m o e t zijn, omdat men zich anders de moeite en kosten van die reclame beter kan besparen Dit geldt ook voor het artikel ,,Bandoeng en O m streken" Het zou trouwens een vergissing zijn, indien men meent, dat Bandcieng niet meer kan bieden dan datgene, waardoor nu eenmaal zijn traditioneele reputatie gevestigd werd Er z i j n n o g v e l e moge1 IJ k h e d e n welke ontgonnen kunnen worden De door onze Vereeniging ten behoeve van Bandoeng en omstreken m verslagjaar gevoerde propaganda geschiedde middels 1°
ons O R G A A N , M O O I B A N D O E N G " , dat geregeld maandelijks verschijnt m een oplage van gemiddeld 2000 exemplaren per maand,
2°
vouwbladen
3°
posters (affiches)
(folders)
4°
foto's
5°
films
6°
gidsen en plattegronden
7°
persberichten
8°
onze stand op de Jaarbeurs
9
persoonlijk contact met vooraanstaande toeristen
Met deze middelen strijden wij tegen de onbekendheid aangaande onze woonplaats en trachten wij vreemdelingen als toeristen en blijvers hierheen te trekken W a n n e e r wij onzen arbeid in deze gedurende hel afgeloopen jaar overzien, dan zal men niet kunnen zeggen, dat het publiek elders onkundig is gebleven aangaande Bandoeng en zijn aantrekkelijkheden Al had o n z e V e r e e n i g uitsluitend beperkt tot d e b e i d dan z o u zij r e e d s s t a a n s r e c h t en e c o n o m v o o r de B a n d o e n g s c h e schap dubbel en d w a r s h e b b e n
i n g zich z e n arh a a r be i s c h nut g e m e e n b e w e z e n
Als zeer nuttig en aantrekkelijk moet in de eerste plaats genoemd worden onze uitgave ,,GIDS EN PLATTEGROND VAN BANDOENG", uitgegeven ir een oplage van 4000 exemplaren Deze uitgave is in elk opzicht een succes geworden Met het oog op dit gunstig resultaat hebben wij gemeend, bij wijze van St Nicolaas geschenk, onzen leden een giatis exemplaar daarvan te mogen aanbieden hetwelk zeer op prijs werd gesteld Een groot succes was ook onze prachtige poster „ B E Z O E K T B A N D O E N G EN Z I J N B E R G E N " , en , VISIT B A N D O E N G A N D ITS W O N D E R F F U L MOUNTAINS"
Het nuttig rendement van de verspreiding van deze posters is natuurlijk niet dadelijk in guldens te bepalen, maar gezien de uitvoering in kleuren-rotografure, als de voorstelling op zichzelf met het pakkende onderschrift, en de zoo doelmatig mogelijke verspreiding, moét hier een groote propaganda-v/inst geboekt zijn. Het voorstel van de Propaganda-Commissie, om !-n verschillende bladen collectief advertentle's te plaatsen tot een bedrag van ± ƒ 2000.— per jaar en waaraan diverse instellingen als hotels, bioscopen, zwembaden, autoverhuurderijen, enz. zouden meebetalen, kon, wegens gebrek aan deelname, niet worden verwezenlijkt. Ons initiatief tot het houden van z.g.n. v u l k a a n t o c h t e n , teneinde onze leden tegen matige prijzen een luchttrip te laten maken, waarbij alle vulkaantoppen in de omgeving van Bandoeng zouden worden overvlogen, kon helaas nog niet in vervulling gaan. Het negatief resultaat hiervan was toe te schrijven aan het feit, dat de K.N.I.L.M. voor dit doel geen toestellen ter beschikking had. Onze stand o p d e J a a r b e u r s , hoe bescheiden deze ook was ingericht, is daarentegen een succes geweest, waartoe niet weinig heeft bijgedragen de uitgave van 2 Bandoeng-nummers van d'Oriënt, waarvoor wij mede het materiaal hadden helpen verzamelen. Deze nummers werden in grooten getale over den geheelen Archipel verspreid. Het voornemen om in samenwerking met de G e meente op de P a s a r-G a m b i r te Batavia een stand in te richten, speciaal voor de propaganda van Bandoeng, — middels air-conditioning op Bandoeng-temperatuur - , hopen wij in 1939 te verwezenlijken.
gen, het toerisme, wandelingen in de omgeving, tuinen, botanische curiositeiten, excursies in en buiten de stad; het Geologisch Museum, enz. enz. Diverse suggesties werden gedaan, lezenswaardige boeken aanbevolen en zoo meer. Ten slotte zij nog vermeld, dat 3 maal een artikel in het Engelsch werd opgenomen, 4 maal een mysterie-foto werd geplaatst, 1 maal een prijsvraag werd uitgeschreven. De tekst werd verlucht met 76 foto's. Te zamen besloeg de b e d r u k t e tekst niet minder dan 163 p a g i n a's. O o k in dit opzicht mogen wij dus spreken van een ^ bevredigend resultaat. E c h t e r blijft medew e r k i n g v a n a l l e z ij d e n gewenscht, en zijn suggesties ter verlevendiging van den inhoud immer welkom. De volle en intensieve medewerking, in de eerste plaats van alle bestuursleden en zeker ook van de leden, is noodig. Dan lijkt het ons heelemaal niet onmogelijk om ons orgaan in een nog betere uitvoering en grootere oplage te doen verschijnen. Ons Orgaan „ M O O i B A N D O E N G " blijft nog steeds het propaganda-middel bij uitnemendheid. W a t de e x p l o i t a t i e van ons maandblad aangaat, kunnen wij er op wijzen, dat de advertentieopbrengst een toename vertoonde van meer dan 1 0 0 % ! W e r d in 1937 totaal ƒ 1192,70 aan advertenties ontvangen, in verslagjaar bedroeg de advertentieopbrengst ƒ 2574,88. Dank zij dit belangrijke inkomsten-accres konden wij het blad niet alleen een veel betere typografische verzorging geven, doch bovendien het aantal pagina's verdubbelen en de exploitatie met een geringer verlies dan 1937 afsluiten.
(Slol
Helaas lieten de financleele omstandigheden onzer Vereeniging het ook dit jaar niet toe een kalender uit te geven. De aan een a a n t r e k k e l i j k e uitgave verbonden kosten bleken te hoog te zijn.
volgt).
De Vereeniging ORGAAN „MOOi
BANDOENG".
Aan de uitvoering van ons Orgaan is in verslagjaar buitengewone zorg besteed. De voorpagina van den omslag verscheen elke maand met een andere reproductie, waarbij zooveel mogelijk variatie werd gebracht wat betreft den aard der foto's. Z o o bracht het Januari-nummer den immer weer schitterenden Dagowaterval, Februari een meer-idylle bij Leles, Maart een imposante spoorbrug in de Preanger. April den Tjilaki-waterval, Mei het Gemeentehuis met oprijlaan. Juni een Preanger-landschap, Juli het vócantie-nummer met een speciaal lijn cliché: „ W a t stad en omgeving b i e d e n " ! . Augustus de grootste krater van den Tangkoeban Prahoe, September eenige keurige opnamen van het Dep. van Verkeer en W a t e r staat, O c t o b e r een andere opname van het Gemeentehuis, November de prachtige Tjoeroeg Malela en December de edelweisz vlakte op den Papandajan. O o k de kleur, waarin de omslagen gedrukt werden, was elke maand anders, teneinde eentonigheid te vermijden en de aantrekkelijkheid te vergrooten. O o k wat d e i n h o u d van ons , , O r g a a n " betreft, werd zooveel mogelijk variatie betracht. Vanzelfsprekend stond hierbij Bandoeng in het middelpunt, maar toch hebben wij zooveel keuze in de artikelen weten te brengen, dat dit niet storend werkte. V a n de in totaal 52 grootere en kleinere artikelen, welke dit jaar werden geplaatst, behandelden 12 meer of minder direct de stad Bandoeng (met inbegrip van Dago —Dajeuh Kolot enz.). De overige artikelen waren gewijd aan: tochten in de omgeving; naar de Z u i d ; Boekit-Toenggoel; de Tangk. Prahoe en Boerangrang; aan vacantie in de stad en in de bergen, stadsbelan-
„Bandoeng Vooruit I I zal,
conform
artikel 8 der Statuten, haar
ALGEMEENE
VERGADERING
houden o p W o e n s d a g , 8 Maart 1939 o m 7 u. N . M . in
de vergaderzaal van
Grand daartoe
Hotel
het
Savoy-Homann
v/elwillend door de Directie schikbaar gesteld.
be-
AGENDA. 1. O p e n i n g d o o r d e n
Voorzitter.
2 . Goedkeuring Notulen der vorige Algemeene Vergadering. 3. Jaarverslag
1938
van
4 . Balans e n V e r l i e s over 1 9 3 8 .
en
den
Secretaris.
Winstrekening
V o r e n b e d o e l d e stukken liggen voor de l e d e n ter i n z a g e ten k a n t o r e d e r Vereeniging. 5. R o n i ddvv r a a g :
(
Eventueele voorstellen van leden worden gaarne vóór 6 Maart as. schriftelijk ingewacht ten kantore der Vereeniging: Naripan 5 - C. HET
BESTUUR.
)
1 '
->*
Het p achtig g e l e g e n Isola ; dependance van Hotel Savoy Homann.
^-iLSwe-**
j
' -£ -
Typisch» Oud Soendo neesche Dessa bi| Paseh
4" i ^
r*» * r ^
£«
.,"»sS
jün
^^Sitoe Aksan ^ ^ ^ e n nieuw Stadsdeel in aanbouw. Niet ver van de Westgrenzen van onze ^Gemeente, tusschen Gang Sitoe Aksan en /den Djamikaweg, ligt Sitoe Aksan, met een ' / eenigszins verwaarloosde vruchtentuin, waar^ / in doerians, djamboes, meloenen en klappers / hoog opschieten uit den nog wel wat drassi/ gen grond. Waarin waringins en palmen hun bladeren dooreenvlechten alsof zij, in zoete harmonie, tezamen hun gebeden willen opzenden tot den Schepper van boom en mensch en dier. Daar vloeit ook de Leuwi Limoes, die voor een goede afwatering van het terrein had kunnen zorgdragen, indien menschenhanden het noodige verricht hadden om afwatering mogelijk te maken. Hetgeen, helaas, toen niet het geval was — aldus lezen wij in de „Preanger Post". Ik zeg met opzet toen, want op het oogenblik zijn overal nijvere handen in de weer om orde te scheppen in dezen betrekkelijken chaos. Tientallen koelies loopen heen en weer, beladen met veuchten grond, welke zij deponeeren op de plaats waar een breede weg zal komen. Elders zijn menschenhanden bezig een vijver aan te leggen waarin binnen betrekkelijk korten tijd menschen zich zullen verpoozen met roeien en visschen, met zwemmen en baden. W a n t hier komt een parkcomplex dat er zijn mag. Dat een sieraad zal worden voor onze stad. Dat menschen, vooral ook de jongeren onder ons, zal trekken om ze onder bekoring te houden. Hier zullen ook honderd en vijftig woningen verrijzen welke in huurkoop zullen worden afgestaan aan menschen die het drukke stadsgewoel straks zullen ontvluchten om zich, toch nog binnen de stad, te vestigen in een omgeving die uniek zal zijn. Hier za1 een vijver, een meer gegraven worden met een oppervlakte van niet minder dan 50000 vierkante meter. Hier zal een kindertuin worden aangelegd waarin de kleuters zich zullen kunnen vermaken, vlak aan de oevers van het meer, zonder nochtans gevaar te loopen in hei water terecht te komen. En hier zal ook een labyrinth komen, een echt doolhof, waarin menschen zullen kunnen dwalen, totdat zij misschien zullen verlost worden door den toezichthouder. O p het oogenblik is het al drukte en beweging. Onder leiding van onzen bekenden
I 8
ER IS NOG STEEDS: BÉTER LICHT
stadgenoot, den heer Ir. Poldervaart, worden straten en wegen aangelegd. W o r d e n ook de plaatsen uitgezet waarop straks de huizen zullen verrijzen welke in prijs zullen varieeren van zeer weinig tot een beetje meer. Want het ligt in de bedoeling om hier vooral goedkoope woningen te bouwen, woningen voor kleine beursen, maar die toch alle comfort zullen bieden, naast een stuk natuurschoon dat zijns gelijke niet heeft in onze stad. Dit Villapark zal vrij toegankelijk zijn voor een ieder. Hier zal men zijn Zondagen kunnen doorbrengen op het meer of op een der vele eilandjes welke werden aangelegd. Hier zal men kunnen picnicken naar hartelust; terwijl de vader zich op het meer met den hengel vermaakt en de kinderen zich, onder toezicht, op de speelplaats vermaken, zal de moeder zich kunnen bezighouden in rustige afzondering, zonder zelfs een kans te loopen gehinderd te worden. Met dit villapark, dat gebouwd wordt door Denis, zal onze stad een aantrekkelijkheid meer rijk worden. Zal onze stad de eerste zijn in indië die zich er op kan beroemen een doolhof te bezitten en een meer binnen de grenzen van de gemeente. En tegelijkertijd zullen, wij zeiden het reeds, een honderd en vijftig nieuwe huizen verrijzen, een aanwinst die, ook al met het oog op de komst van de pensioenfondsen, zullen voorzien in een groote behoefte. Parken zijn de longen eener stad. Bandoeng heeft niet te klagen. Er is frissche lucht in overvloed. Midden in de stad en in de buitenwijken kan men zich wanen in parken te wandelen. Onze geheele stad is eigenlijk een park. Slechts daar, waar de Pasar Baroe begint, begint Bandoeng te lijken op een Oostersche stad met al haar Oostersche luchtjes en geuren. Dat stadsgedeelte was niet verwend. Daar groeiden geen boomen; daar zag men geen groen. Thans zal ook dat veranderen. Thans zal ook in dat deel een park komen dal er zijn mag. Dat de kroon zal spannen op alles wat tot dusverre op dat gebied werd bereikt. W i j zijn de N.V. Denis en haar voortvarenden technischen adviseur, den heer Poldervaart, dankbaar voor wat zii reeds in het belang van onze stad deden. En wij zijn haar dankbaar vooral ook voor den aanleg van Sitoe Aksan, dat zal worden een der schoonste villaparken, zoo niet het schoonste, dat ons land zal bezitten.
N.V. aE.B.E.O. I
T|ilaki - W a t e r v a l
Naar 't meer van Leles. (Nieuwe spelling van den schrijver) De dichte mist is nog lang niet opgetrokken, als het krasse Chevroletje van Cely's vader met een vaartje de „ i n g a n g " is binnengedraaid — de mandoer bij het zwarte bordje smeert 'm haastig naar de kant — en wij min of meer geradbraakt uitstappen. W e stappen wat rond door het natte gras, terwijl de chauffeur instructies krijgt; en daarna lopen we gezamenlijk, langzaam, genietend van de frisse lucht en de vochtige, koude wind, het paadje af naar het ,,uitzicht koepelije". Halverwege horen we eensklaps een angkloeng orkestje, de katjongs zijn wakker geworden en hun slaperige stemmen verbreken de dompige stilte. Haastig geeft mijnheer ze een fooitje, maar dan zorgen de chauffeur en de mandoer ook ervoor, dat ze zwijgen en een flink eind uit de buurt gaan. Dan gaan wij het hokje binnen en bewonderen op een rijtje het mooie schouwspel. Langzaam wentelt de mist omhoog langs de steile wanden; het eiland schemert soms vaag te voorschijn, geheimzinnig, de fantastisch gevormde bomengroep slaat roerloos. Met verwaaide haren hangen we over de balustrade, en als dan boven de rij van statige, donkerpaarse vulkanen de zon door de wolken breekt, de laatste nevels verdwijnen en het sombere water prachtig afsteekt teqen de steeds vrolijker kleurende omgeving, dan gaat mijnheer's sigaar uit, zwijgt Ans volle viif minuten en vergeet Maurice zelfs dóór te eten! Na een poosje heeft deze onpoëtische jongeling er schoon genoeg van en rolt meer dan hij loopt het steile paadje af naar de oever, die we in de diepte zien liggen. De anderen volgen hem. Ik blijf bij mijnheer boven. Hij blijft zwijgen, en kijkt somber in het rond, een donkere lange blik. Ik vraag, of hij 't zo prachtig vindt, dat hij zo onder de indruk schijnt te zijn. Hij zucht en met een berustend gebaar: „Ja. . . . nee. . . . ja, 't is heel mooi, maar ik zou toch wel. . . . hm. . . . nou 't kan niet meer, daar komen al mensen." Ik kan nauwelijks mijn lachen verbergen. Genade, dan ben ik dus de enige, die de schitterende omgeving eerlijk op prijs weet te stellen, de enige, die niet door wereldse dingen wordt
[ 10
Sprekende Officieele Cijfers (Uit het Statistisch Zakboekje 1938) Gem. vochtigh eid in % Batavia 83 Bandoeng 77 Soerabaia 79 Medan 84 Padang 79 Pontianak 83 Balikpapan 86 Menado 82 Makassar 80 Amboina 83 Koepang 72 Sterftecijfers
(alle l a n d a a r d e n )
Batavia Soerabaia Semarang Bandoeng Soerakarta Jogjakarta Buitenzorg Kediri Cheribon Tegal Madioen Probolinggo
in
%
2.46 2.34 2.40 1.83 2.14 2.64 1.55 1.93 1.95 2.17 2.56 2.—
Conclusie : V a n b o v e n g e n o e m d e plaatsen is B a n d o e n g op K o e p a n g na de d r o o g ste p l a a t s ! N a Buitenzorg fieeft B a n d o e n g het laagste sterftecijfer I
afgeleid zoals mijnheer. . . . en zoals de anderen die in de diepte hun leven wagen, om wat bloempjes te plukken, die straks, ik weet het wel vooruit, achteloos uit de auto gegooid zullen worden. Dan komen de ,,mensen" snaterend hel hok binnen; m'n bewonderende, poëtische aandacht is plotseling gericht op de aardige dochters en helaas, ook ik zie aan het meer niet veel bijzonders meer! . . . . De ,,mensen" beginnen luidruchtig de attracties van talloze andere meren aan te prijzen, op een opschepperig toeristentoontje, ik kijk nog eens goed rond, roep de anderen en we verdwijnen. De bestelde motorboot wacht ons op Sitoe Bagendit. uit: ,,Ghepeys en Kloeke Daad", Orgaan van het Chr. Lyceum te Bandoeng.
EEN KLEINE WENK: GEEFT STEEDS -K , , 7
EEN PRACTISCH GESCHENK. N . V .
/^
r " O F^ r \
O.t.D.C.Ü.
I
1
Gezicht op de Papanda|an-Krafer.
Engelsche vlakte bi| Kawah Kamodian.
DIERENVRIENDEN! Voor Uw hond hebben wij in voorraad een uitgebreide collectie van de bekende S P R A T T'S artikelen, zooals: Puppilac, Puppybiscuits, Dogcakes, Weetmeet/ Biscuits, enz. S P R A T T ' S medicijnen voor hondenziekten, kammen, borstels, strippers in diverse soorten en verder alles wat voor de verzorging van Uw hond noodig is. „ER IS EEN VOER VAN PAS V O O R IEDER RAS"
APOTHEEK RATHKAMP.
APOTHEEK
BAVOSTA.
Bragoweg 2,
Bragaweg 3 1 ,
Tel. 3 1 9 - 3 2 0 .
Tel. 2 2 7 - 2 2 8 .
v/h H.G. J e n n e & Co Slachterij tel. 900
toko tel. 1714
Waarom ?? ? Zoudt U geen klant zijn van een slachterij. Met Europeesch geschooid vakpersoneel. Welke aan kwaliteit en bereiding de hoogste eischen stelt. De grootst mogelijke hygiëne betracht. Up to date is ingericht met de meest moderne machines. Hypermoderne koelkamers heeft. Als U
FOTO-SERVICE Desgewenscht binnen 2 - 3 uren tijd zijn Uw films ontwikkeld en afgedrukt.
Foto-Kino-Beurs &
Foto Studio
MULTIFOTO detaait
Bragaweg
16, Telefoon 2742
B A N D O E N G . don bij andere Europeesche slagers
Vox)Ji f^KazvefiS C R U S H E S & L I M O N A D E S van de
Mineraalwalerfabriek 4 ^ | | A ^ De fabriek met de steeds stijgende omzet.
'JiOT»lMMiiW^ ».o]r!riii::]£lj«PT)o TrCTElL
1%
^
MODERNE BIJOUX met Granaat - K o r a a l - O p a a l steenen.
GOEDE HORLOGES merk
Cyma - Standard & de Luxe; AST IN.
FIJNE GOUDEN en ZILVER WERKEN ringen,
arm Donden,
hangers
etc.
GERO - ARTIKELEN in
g r o o t ste
JUWELIERS
-
keuze. HORLOGERS
G. EN J . DE LEEUW BANDOENG BRAGAWEG47a
Onze Tuinen Het uitplanten van plantjes in vollen
jonge grond
Het te lang laten staan van jonge plantjes op zaaibedden, waardoor zij te groot worden, is niet aan te bevelen, omdat zij bij het overplanten meer lijden dan kleine. Bij het verplanien moet erop gelet worden, dat de worteltjes zoo min mogelijk beschadigd worden. Het overplanten kan geschieden mèt en zonder aardkluitjes. Bij voorkeur zal men mèt een kluit verplanten, omdat de plantjes eerder aanslaan en er behoeft later minder te worden ingeboet. Vóórdat de plantjes vanuit het zaaibed worden gehaald om overgebracht te worden, wordt de grond eerst goed nat gegoten Daarna wordt een klein schepje genomen, dat op eenige cm van het plantje schuin in den grond wordt gestoken om dit voorzichtig op te halen. Hierdoor kan het plantje gemakkelijk met een aardkluitje worden opgenomen.
Foto 1 Het uittrekken van planten zonder dat de aarde eerst wordt losgemaakt, is beslist af te keuren, want hierdoor worden zoo goed als al de wortels beschadigd en kans op behoud van het plantje moet uitgesloten worden geacht. O o k 't samenpersen van het kluitje aarde, waarin zich de wortels bevinden, wat helaas nogal vaak wordt gedaan, is absoluut verkeerd. Het gevolg hiervan is, dat de fijne worteltjes immers stuk gaan of niet meer uit den vastgekneden grond kunnen treden om voedsel te zoeken, waardoor het plantje moet afsterven. In den drogen tijd droogt deze samengeperste grond uit tot een keiharde massa, terwijl in den natten tijd deze klef wordt, doordat het daarin overtollige water niet uit de massa kan treden. Sterke planten kunnen zonder een kluitje aarde worden overgeplant; deze worden slechts losgestoken en voorzichtig door zachtjes te schudden van den grond ontdaan. Zulke planten moeten dadelijk na 't uithalen tegen de zon of tegen de warmte of tegen wind (voor uitdroging) worden beschut, door
HOTEL-CRAMER ALLEEN Mo&uwÜU
0. 3 5 T-eif. 3100. Weit
Gelegen aan tram en spoor. Het aangewezen hotel voor cursisten. 5 Min gaans van het cursusgebouw. Dagprijzen vanaf f 3.50 per persoon, 2 Personen . . . f 6.50 Maandkamers vanaf f 60.— p. pers , 2 Personen . . . f 95.— Families ruime reductie. Prima Keuken. ~ Eiken dag Europ.- en Rijsttaf el. Beleefd aanbevelend G. KNUYSTING.
«6- C O O L E R A T O R CO <
^^
•-3 W
O I
<>
A<
O
>
^\.-v-
VOORTDURENDE „s- ."^ :^ ^ o ® ^ 0 ^ ^J>^ ^ J> CIRCULATIE <^ .< V ,^''\o-'* V A N LUCHT '^^ V" MET CONSTANT VOCHTGEHALTE. o^^^ ^./> è> <^ V* • - " ^%^'-
• ^v
IE. •
>
oN
Ijsfabriek „BANDOENG" K e b o n Sirih
-
Tel. 371
Neemt een abonnement op
<
PETODJO-IJS 5 k g p e r d a g t h u i s b e z o r g d . . . . f 3,75 p . m a a n d
EUROPEESCHE MODELLEN
V
fl. 2.99
7837-00 Heeren lakschoenen van soepel leder voor gezelschap- of dansavonden.
I N D T U
Elegante heeren-molière, voorzien van stevige zool en lederen hak. Verkrijgbaar in bruin en zwart.
B IJ
fl. 6.90
9639-32 Boxcalf heerenschoen, r a n d g e n a a i d , in bruin en zwart.
fl. 8.90
9929-09
Speciaal voor sport, aangename pasvorm.
ze in een aarden schotel of kom te doen, waarin zich wat water of modderpap bevindt om het slaphangen te voorkomen, terwijl 't afdekken met pisangbladeren of pisangbast ook zeer goed is. Is alles gereed om de uitgehaalde plantjes over te pooten, dan wordt de grond, waarin zij hun verdere leven moeten slijten, nadat deze eerst goed van tevoren is omgeweikt geworden en gemest (geen versche mest gebruiken), indien noodig, flink aangegoten O o k kan de grond alleen worden losgewerkt op de plaats, waar de plant moet komen te staan, zonder dat de geheele omgeving een grondbewerking behoeft te ondergaan Is het plantgat in dezen grond geslagen, dan wordt het plantje voorzichtig hierin gebracht Gezorgd moet worden, dat 't plantje met zijn wortels in een vochtigen grond komt te staan, terwijl de wortels naar verschillende richtingen uitgespreid worden en in aanraking met de aarde gebracht. Het planten moet met veel zorg geschieden, waarop goed gelet moet worden, dat het plantje niet te diep in de aarde komt te staan Het plantje komt op ongeveer dezelfde diepte te staan als zij op het kweekbed stond Heeft bovengenoemde bewerking plaats gehad, dan wordt het plantgat met aarde aangevuld, echter zoodanig, dat in het onderste gedeelte, waarin de wortels staan, geen open ruimte ontstaat. Vaak wordt de grond slechts bij de wortelhals goed met de olant in aanraking gebracht, waardoor onder in het plantgat genoemde ruimte ontstaat. Het te sterk aandrukken of aantrappen van den grond na 't planten is verkeerd, een zacht aandrukken is voldoende. Door het sterk aandrukken of aantrappen belet men toetreding van de lucht. Bij groote planten verdient 't aanbeveling Foto 2
Foto 3 een gedeelte der bladeren te verwijderen ter voorkoming van een sterke verdamping, waardoor deze eenigen tijd slap zullen hangen. Het toepassen van eenige plantjes op 't zaaibed verdient omdat het anders sukkelen blijft die reeds gebreken bezitten en dere cultuur ongeschikt zijn.
selectie der aanbeveling, met plantjes, voor de ver-
Het verplanten doet men 't liefst in de middaguren bij een bewolkte lucht of tijdens een motregentje of na een regenbui, maar nooit midden op den dag, wanneer 't zeer warm is. Na 't planten is 't noodig den grond weer gelijk te trekken en hem aan te gieten, terwijl niet verzuimd moet worden in den eersten tijd de plantjes te beschutten en te beschermen Bij droog weer en aanhoudende droogte is 't gieten noodzakelijk. Het water is één der levensfactoren, w^nt voor 't verkriiqen van productie is 200 a 300 maal 't aewicht van de ooast aan water noodig Water wordt nooit meer gegeven dan in verband met de vochtigheidsgraad van den grond. Nimmer wordt boven op de plant gegoten, maar op den qrond om de plant heen. Het gieten moet liever tegen den avond worden gedaan, waardoor de ontwikkeling van de plant wordt bevorderd, dan overdaq Dit laatste geeft geen voordeel, doordat 't water te sterk verdampt en dus de planten er geen profijt van hebben. Zeer saprijke planten moet men niet te veel gieten, die kunnen de droogten beter verdragen W i e den bodem geregeld diep bewerkt en den grond daarna oppervlakkig loshoudt, maar niet fijn maakt, zal minder over de droogte klagen, dan degenen, die niets aan grondbewerking doen
U I T N O O D I G I NG I
V O O R E E N E X C U R S B E
OP ZONDAG 5 MAART A S . NAAR
HET MEER VAN TJILEUNTJA Deelnemers worden tusschen half zes en 6 u. v.m. van huis gehaald en gebracht naar het verzamelpunt bij het hoofd postkantoor. De afrit begint om 6 uur en gaat in zuidelijke richting tot Pengalengan. Z i j , die den Poentjak-Besar willen beklimmen, dan wel de waterval van Tjibeureum wenschen te bezichtigen, gaan onder geleide van één der bestuursleden tot de onderneming ,,Tjinjiroean" van waaruit de klim begint. Teruggekomen op deze onderneming, wordt rechtstreeks naar Tjileuntja gereden. De andere groep rijdt door tot Pintoe en wandelt verder naar het meer van Tjipanoendjang. Vervolgens wordt een bezoek gebracht aan de boerderij ,,Almanak". Daarna ontmoeten beide groepen elkander in hotel Tjileuntja voor een gezamenlijke lunch. Hierna vangt de terugtocht aan. De kosten van deelname aan dezen tocht met een wel zeer gevarieerd programma, bedragen ƒ 4 . — p. persoon. Lunch inbegrepen. Aanmelding geschiedt tot uiterlijk Vrijdagmiddag, 3 Maart a.s. b / d . Secr.Penningmr., Progostr. 16 telef. 1612 of bij Mej. M. Latsch p/a. Apoth. Rathkamp, telef. 227.
II
VOOR EEN EXCURSIE RONDOM HET DAL VAN DE T J I L I L I N OP ZONDAG
VERTREK :
12 MAART
1939
Des morgens om zes uur van af het verzamelpunt der auto's, de Autoverhuurderij Preanger. De deelnemers(sters) worden omstreeks kwart voor zes van huis gehaald.
TERUGKOMST :
Te Bandoeng omstreeks 1 uur n.m.
KOSTEN :
V o o r leden van ,,Bandoeng V o o r u i t " ƒ 2.75 p.p.
UITRUSTING :
Veldflesch. Foto en film-toestel. Spijkerschoenen
AANMELDING:
Uiterlijk
Vrijdag
en bergstok.
10 Maart a.s. om 6 u. n.m. bij den Heer C h .
Hermans, Riouwstraat 118, Tel. 2334. De wandeling begint bij de Districtshoofdplaats Tjililin en voert eerst steil maar regelmatig omhoog langs de helling van de Geger Poeloes. Daarna volgt een golvend pad om de kloof van de Tjililin. De wandeling is vooral de moeite waard om het grootsche panorama der vlakten van Batoedjadjar en Bandoeng, en om het schilderachtige uitzicht op het kloofvormige dal, Totale duur ± ook geschikt voor matige loopers.
16
4 uur;
For Our English Readers The land of laughter a n d sunshine II. Amongst the Sundanese there are three well-defined social grades. To the aristocracy belong the Regents — native nobles — at the head of the native administration of a district, and the subordinate native officials, all related to the old Regent families of the Preanger. Regents are the descendants of the Javanese Princes, who were sent out by the former Native Rulers to administer the outlying districts. With the Dutch occupation of Java, the system has been continued, but the power of the Regents has been considerably modified to suit the times. The Middle class is composed of the wealthier landowners, who very seldom engage in trade of any kind. They provide the requirements of clerical staffs of Government Offices and European business houses. The farmers are the lowest in the scale and in towns seek service in European bungalows, or as labourers on European-owned Estates and factories. There is no aristocracy of wealth, neither are there caste distinetions, but there is a difference in the language used between superiors and inferiors.
habits, live in stone or wooden houses in the towns. There is very little furniture needed in a village home and through constant use the floor of the front verandah receives a smooth polish. Here, guests are entertained, and neighbours drop in for a friendly chat, when the work for the day is over. Coffee, prepared in the native style — the powder being thrown into each cup of boiling water - and home-made rice cakes are ceremoniously served to visitors and neighbours with all the grace and charm in which the Sundanese excel. Around the house is the compound of rich chocolate-coloured earth, kept free from all vegetation, and swept clean every morning by the house-wife or little children. A terrace and pathway, formed of the little round volcanic pebbles so common to the Preanger streams, prevent the mud from clinging to the sandals or bare-feet of the natives, and soiling the bamboo floor. If the village is close to a large town or in tfie proximity of a health resort, flowers and vegetables of European origin are cultivated for sale.
It is surprising to what useful purposes bamboo lends itself. And the native houses, what marvels of ingenuity they are! The walls, ceiling and floor are of cunningly plaited bamboo, all attached to a wooden framework resting on piles to keep out the wet and damp in a country rich in rainfall. Apparently, no change has taken place in the construction of these village houses, excepting the tiled roofs, which have replaced those of palm leaf. The latter form of roofing is seldom found, unless in the Dessas or villages, situated deep inside the country and far from the main roads of which the Preanger has a plentiful supply. The frequent Earthquake shocks in this region, no less than the difficulty and expense of obtaining more solid materials, have no doubt influenced the Sundanese in choosing this light form of architecture. But the aristocracy and middle class, who are more or less westernised in their
Nearly every village house has its own fish pond at the rear. Here, the Sundanese raise Gold fish, which are greatly relished in the Preanger. Their less-favoured neighbours, whose women folk are not so handsome, say that the eating of Gold fish accounts for the inconstancy of the Sundanese woman! After all, do not people allude in a similar spiteful manner to the vivacity and elegance of women in other parts of the world? Village life in the Sunda lands has no equal for its simplicity and prosperity elsewhere in the East. The barns are invariably full of paddy waiting to be pounded and husked by the women; the seasons never seem to fail in their regularity, and rice, the staple product, is a handy article to barter. Meals consist of a little steamed rice, some edible plants plucked from the Sawahs or rice fields, cooked simply with a flavouring of salt, some ground Spanish pepper, and perhaps a wee bit of
dried fish, procured from a Chinese dealer in the town. Only on festive occasions are mutton and buffalo meat indulged in. The sarong or length of cloth is used for a variety of purpose other than dress; it serves as the cradle of the baby and the blanket of every inmate at night. Rain or sunshine, the native has his bath morning and evening; sometimes in the mid-day too. They do not seem to feel the effects of the cold and go about sparsely clothed. The men are for the greater part of the day bare-bodied from the waist upwards; the little children wear hardly any clothing whatever. It is a matter of surprise to the dweller in the lowlands how, long after sunset, they can stand under the spouts of icy cold water, gushing from the hillside, and show no signs of discomfort or of being
chilled. The men plough their terraced rice fields in the ancient primitive manner with the aid of buffaloes. The grain is sown in a special field and when the plants have attained a certain height, they are transplanted in neat rows in the adjacent paddy fields by the women. This method ensures an economicaliuse of the seed. W h e n the rice grains are ripening and the harvest is close at hand, small huts or perches are built on the sides of the fields, where the little boys and youths are kept busy all day long driving away the sparrows and other birds, intent on stealing the grain. Long strings, suspended from poles, are placed across the fields, to which are attached bits of rags or rattles. W h e n a bird is spied, the line is shaken, which sets the rattles and rags in motion, thus startling the miscreant. Reaping is the work of the woman only, who are very deft in handling the native-made harvesting-knife. Village custom stipulates that the shares of the owner of the field and his helpers must be settled in kind. This is the time for village romance; many a maiden's heart is won when the harvesting is in full swing. A neverto-be forgotten sights is a group of young men and women coming down a village path, all laughing and jesting, going to the Penghulu, the official who solemnises marriage in the Mohammedan fashion.
KO-OJL:
Zonneschermen Markiezen Tuinparasols naar
N. V. J.F. Roth & Zn. Behangerlj - Stoffeerderij - Meubelinrichting. Braga 42 A. Tel. 1654.
DRUKKERIJ® drukï niet alleen, maar piekerf
ONTWERPEN RECLAMEADVIEZEN C L I C H E'S
[ 18
TELEFOON
336 NA SLUITING
2795
BESTELT MEN
HEI» BIJ DE
BANDOENGSCHE MELK CENTRALE •
TELEFOON 2 0 0 2
EN
2022
1 jH
ARCHITECTEN -
After the fields have lain fallow for some time, the yare prepared again for such crops as maize, potatoes, beans, and tobacco. The soil being of volcanic origin needs no fertiliser and continues to give the villager plentiful crops year after year. It would not be in-
VRAAGT HET HUISHOUDTARIEF
o o k v o o r II!
H. B.
en
BOUWBUREAU.
BROOKMAN
Merdika 38. -Telf. 2370 Ontwerpen en uitvoeren.
OP
^^
^^
I
PROEF. HET ZAL U BEVALLEN ! N . V . O.t.D.Ll.O.
correct to say that the Sundanese has simply got to dig a hole in the ground and place some seed in it and Nature will look after the rest! In the Preanger, there are certainly no agricultural problems to solve; the farmer lays his head on his pillow at night without any fear that his crops will fail. The buffalo, of course, is the Sundanese cultivator's greatest help-mate, and the beasts accordingly receive tender care. The children's task is to take the buffaloes out to graze, and before being tethered for the night to wash them in the nearest stream. Fires are built close to the stall so that flies and other insects, which are unable to withstand the smoke, will not disturb the buffaloes' rest. These beasts get excited when they see Europeans but are obedient to their diminutive herdsmen. No European who has seen little Sundanese boys, naked as thev were born, sprawling on the backs of unwieldly buffaloes, has failed to be amused or to long for the care-free days of his own child-hood. For transport small ponies arp used, imported from the Sumbawa or Sandalwood Islands but now thoroughly acclimatised and even forming a breed of their own. The natives usually ride them bareback and are quite at ease on their steeds with only reins to auide. Saddles are provided when tourists or European visitors hire the horses for trips to the craters or to points of interest, which town folks are too lazy to reach on foot. A Sundanese melody seems to Western ears to strike a note of sadness Could it be that the cruelties of the past have unconsciously left their impression in the songs of the people? In certain parts of the Preanger, as for instance, Garut, the Anklonq, an instrument constructed entirely of bamboo is played or rather shaken. As the Anqklonqs are made in various sizes each insirumpnf produces a different note. Dancing, as in all other Eastern countries, is purely the oastime of the men and professional female dancers. With immobile expressions the men and women face each other and the movements are confined to elaborate posturing of the hands, arms, and legs. In some dances, there is a voluptuous posturinn of 'be bins both men and women, resembling the Hula Hula dance of the Hawaians. The dancinq girls seldom fail to have in their train the dandies of the countrvside, v^ho, when infatuated follow the troop from village to village. For the Eurooean, life in this part of the trooics is one of sheer pleasure and comfort. With such an affable people, th^re is a sen^e of security; all the amenities of western life are easily procured in an admirable eastern
setting. Not a few Europeans settle down for good in the Preanger and live far more happily than they would if they had, after a career in the tropics, to retire to the Mother Country, and accustom themselves to the many changes they inevitably find there. But for the risk of being accused of exaggerating, it would by no means be incorrect to describe the Sunda lands as Eden; one cannot but feel that it is good to be alive in this part of the earth; the scenery, the fresh mountain breezes, and the lustiness of the Sundanese all combine to leave a never-fading impression on those whose fortune it has been to have visited or lived in this land of laughter and sunshine. E. V. S a l o m o n s in ,,The Lloyd Mail".
HOE MEER ZIELEN HOE MEER VREUGD
NIEUWE LEDEN in
FEBRUARI 1. E TACOMA. Residentsweg 1. 2. H, W. VAN SANTÉ p/a P.A.I.K.-gebouw, 3. Dr TAN PING IE Engelbert van Beve weg 12. 4. TENG SIOE KING Tjitjendo 30. 5. Tj WESTRA. Bilderdijkstraat 4. 6. J JOOSTEN. p/a Red. A.I.D. 7. W. J. BLEEKER. Frisiastraat 9. 8. W. H. L. VOORENDANK. Ond. RONGGA. 9. M. C. J. VAN HULS. Tjisangkoeistraat 18. 10. Mej. C. COLDER. Dagoweg 51. 11. M. RAPPARD. Gang Goorde 6. 12. B FRANK. Kromhoutweg 1. 13. F A. SCHOUTE Brantasstraat 22. 14 A. BONGENAAR. Bragaweg 55. 15. A. WERNER. Bragaweg 16. Th. C. J, EBELING. Engelb. v. Beverv. weg 14 Pav. 17. C. ROOSEN. p/a Apotheek 18 TIELENIUS KRUYTHOFF. 19. W. J. SCHOONEBOOM. 20 Joh. C. VAN GINKEL. 21. Dr. W. L. V A N OUWERKERK. 22. J. RAAS. 23 F. A. W. MEYNEKEN. 24. A. BOOMSTRA,
RATHKAMP. PADALARANG. Naripan 31. Tjihapitweg 36 A. Ruysdaelweg 12. Dagoweg 31. Dagoweg 42. A. Flat-complex Olcottpark Kamer 25.
BADPLAATS TJDyAMPELA BANDOE HET EENIGE BAD TER PLAATSE MET DOORLOOPENDE VERVERSCHING MET EIGEN BRONWATER. STAAT ONDER DEN D I E N S T
REGELMATIGE CONTROLE VAN DER V O L K S G E Z O N D H E I D .
HOTEL M A T A R A M DJOCJA'S OUDSTE
HOTEL
5 min. van het Station.
Meer dan v e e r t i g jarige reputatie
Dagelijks Europ. en alom bekende rijsttafel. Geheel gerestaureerd; kamers met eigen gemakken.
PRIJZEN:
1 pers. vanaf f 2 .. „ f
f 60. f 100.
Maandkamers: 1 Lommerrijke
tuin,
oppervlakte
4.50 - f 8. f
p.m.
10.000 M2 ;
7.13.-
f 110.— f 165.12
auto-garages.
Eigenaar-Beheerder
G.
LEIPOLDT
O u d Chefhofm. S. M. „ N e d e r l a n d " .
QKCXA
Voor
(ÜACMty. CuUJt.
Opgericht 1922
Uwe
men naar.
Londen, Berlijn, Amsterdam, Rome, Johannesburg, Kopenhagen, Batavia.
##
Bloemstukken
gaat
. . . . . .
HET BlOEmEnHUIS'
Merdika 26. -
BANDOENG Telf 3.
Billijke prijzen.
P r i v é service.
Cursus in Wetenschappelijl<e Huid- en G e laatsverzorging. Inlichtingen bij de Hoofdvert. voor N.O.I.:
F. J. W. van der Held. H. M. van der Held- Mulock van der Vlies Bik. V. Heutsz.
Boulev. 3 5 , tel. W.L. 5 4 2 7 , Batavia-C.
Vleeschhouwerij
en Worstfabriek van
Behandelingen en Preparaten : B a t a v i a : Mevr. H . M . v. d . Held- Mulock V. d. Vlies Bik. V. Heutsz. Boulev. 3 5 .
L. S C H R O D E R Groote Lengkong IA.
B a n d o e n g : Mevr. W.S.C. Stark- Hoorv/eg
Bandoeng
Dagoweg 4.
ZEISS IKON CAMERA'S
BIJ
Fotohuis „Braga GEBOUW
D. E. N . I . S .
BANDOENG.
ALGEMEEN TRANSPORT BEDRIJF „POPULAIR" •Speciaal adres voor Verhuizingen, Emballeeren, transporteeren Ook handel in Bouwmaterialen. Kebon Kawoeng 26, Telefoon 2083, Bandoeng. Eig. en Beh. A. K R I K H O F F .
"MOOI
BANDOENG" HELP DAARAAN
MEDE.
-
Tel No. 756 en 2774
.Mi
A"
Je adres voor smaakvolle bloemwerken Telefoon 2326. — Tamblongweg 13. BAN
VERFRAAI UW TUIN MET
ZADEN
V. D.
ZEEUWSCHE-ZAADHANDEL HUYGENSWEG - TELF. 1831 - BANDOENG
DE Z A D E N V. D.
VERFRAAI UW T U I N MET
D O E N G.
ZEEUWSCHE-ZAADHANDEL HUYGENSWEG
- TELF. 1831 -
BANDOENG
AGENTE
BLOEM. M A G . L O T U S
BRAGA
Auto- en wegenkaart van Java
VOOR BETERE
^^^O
Boekhandel VORKINK Bandoeng
aity'
AARDEWERK
BD. - ^
*
in I v u n s t g l a z u u r
Vruckten- en Bonbonschalen enz.
Opotheek
-
NAAR
6R. POSTWEG UJ. 81 TEL. 7 9 . 8 -
Voor medicijnen gaat men naar de
Bandoengsche
/t
ItólGKES CLICHEmO e STEMPELS ,_
In 3 deelen op linnen geplakt met uitgebreide afstandstabellen. Compleet in etui f 1.50
Gr. Postweg O. 9
.,
E.
Tel. 668 - 669
THEIN
Bandoeng
-
—
Naripan 28. T e l . 1879
Bloemstukken noodig ? Ga naar
„DE B O N T E RUIKER" Goentoerlaan 30 - Tel. 1298
DJOKJASCHE KUNSTHANDEL T A M B L O N G W E G 17 T E L E F O O N 1860 Het O U D S T E en B E S T E adres voor F I J N Koper, Leer, Katoen- en Zijden Batik. Zilver-, Goud-, Scnildpad-, T i n - en Houtsnijwerk. Tevens artikelen van de firma A . C . B U I S S O N — Uitsluitend Landarbeid. b^S#V
^ ^ ^ ^ M ^ < ^ < M M M M ^ ^ » ^ ^ i ^ WMM»^^»^W^WWM^»^^^»^>^>W»WM^^;»^^WWWMM^^<»^^ " » ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ » » » W ^ ^
^W^^^.
H E T O U D S T E EN BEKENDSTE ADRES TER P L A A T S E .
GLASHANDEL
A. N. L G. G. I. B a n t j e u j - B a n d o e n g - Tel. 1351
'N^<»^^IW^^^^^M^N<WWMM^^»»^^<MW^*^^M^N<M*MMM^^^V»^»i»M»^^>l<WW»MM»^^^w»^W'M^^^^^WW»W^^^
Autoverhuurderij Tel. N o . 1833,
T h a i ]s g a a t e e n i e d e r v o o r :
„DE H O O P" -
IJkweg 10
s
T E N O
Uitsluitend nieuwe auto's Leverancier
van huurauto s aan Overkemsaiensten.
diverse
TY P E N
Instituut Hasil Bandoeng — Tasikmalaia — Gr. Lengkong 154- — Stationsweg 30a -
T B i; E L !S Bandoeng. tEl. 808
& naar
IKIS
Madjalaja Taloen
^ > >
99
V WASCHBARE KLEEDING Tropicals -
Palm-Beach
AVONDKLEEDING in zwart en midnight-blue
EUROPEESCHE
UITRUSTINGEN
BANDOENG.
SCHOENMAKERIJ
11 1 1 1
S. B O O N S T R A
Oosteindeweg 29 Ouclsle en billijkste adres tei plaatse, VOOl* maat en rejjaratie-werk. XVairam rubber tips voor dames en beeren Binnen 12 uur klaar, halen en brengen gratis.
MINERAALWATERFABRIEK
N O V A
1
; ;
Telefoon 1099
\
S A L O N DJB C O I F F U R E
i
j
M A I S O IV S M I T
1
1
S p e c i a l ! sten
1
!
Permanent-wave
;
[ I
Bragaweg 61 B a n d o <= n g
Manicure Epileeren
Water-wave
j
MASSAGE
1
OOSTEINDE 57 TELEFOON 1210 TJIANG TJOAN CONCORDIA-CUP, EEN VER-
TOEKANG
HAN
G/G/
FRISSCHENDE - WIJNDRANK 11
Möarschalklaon 11 Bandoeng. {Java)
Autoverhuurder ij PREANGER
Maakt Uw „Home" gezellig met onze lampen, zoowel moderne, als antieke stijl. Grootste keuze-Concurreerende prijzen.
Tel.
1616
—
Bandoeng
Tussclaen G . E . B . E . O.-Factory Goede cbauffeurs, billijke prijzen Coulante bediening
HET LAMPENHUIS Braga 20
-
1 1
„BRAGA" Tel. 998
HOTEL-PENSION VAN RHIJN
P E N S I O N „WELGELEGEN"
Oude Hospitaalweg 32 Bandoeng — Tel. 2660
BURG. K Ü H R W E G 5 T E L . 632 Iste Rangs Eur. Pension Billijke prijzen. Uitstekende tafel. Centraal gelegen. Tennisbaan. M A A N D - EN D A G K A M E R S .
Huis van den eersten rang, gelegen in 't Centrum der stad.
H O T E L
N. V. HOTEL
S U M A T R A Kebon Djati 6/8 v/b Station, Telefoon 274 — Banaoeng.
Billijke K u r o p e e s c n Deneer
prijzen —
U i t s t e k e n a e tafel.
METROPOLE
Kepatikan N o . 12A Telefoon 172 Krkena één der beste en goedkoopste familiepensions. Gunstig gelegen in centrum bij Postkantoor, Gouvernements-JDureaux, Bankinstellingen, Sociëteiten en \v inkels. Beleefd aanbevelend, de Directrice.
EN LUNCHEN BI]
HOTEL „SCHOMPER" N a r i p a n l l - Bandoeng - Tel No 3100-1489 GERENOMMEERDE UITSTEKENDE
„Het
meest exclusieve
BRAGA
KEUKEN SERVICE
64,
1 Wanneer
COMFORTABELE KAMERS.
-
gi]
eerst naar
Dag logies vanaf f 5,--
Voor
Bij langer verblijf speciale prijzen.
BANDOENG.
naar
T.N.K.
Gro ote
Bij verblijf van 14dagen 10% korting.
restaurant"
Europa
vertrekt
Handwerk cursus
Postweg
Oost
92
u we winterkleedinq.
1
r
Hotel Tangkoeban Prahoe Lembang K.M. 21
Telefoon 24
2 0 . 0 0 0 M ^ eigen
dennentoscli
2 tennisDanen — z w e m o a a m e t eigen
kristalnelder
bronwater.
Cjarages. G e l e g e n in d e o n m i d d e l l i j k e d e r kraters.
nabijheid
V r a a g t olierte.
D.OE ALS IK^ZORC TUDIO VOOK DE TOEKOMST
__.%,OHS BELANG' ^I^ÜfeiSf P W ^ S U T I
M Meubels -
^
i
en
FABRIEK:
^
Lage premiin. Mei aandeel in de Winsl
==" KANTOOR VOOR INDIË = Javastraat 1 • BANDOENfiTBl. 6!
Led i ka n t e n ha nd e -
GR. P O S T W E G WEST 76 (TJIKAKAK) TEL 1618
V
BANDOENG-
II
—
C O S Y
FILIAAL:
II
-
GR, POSTWEG OOST 163-165 (VIJFSPRONG) TEL 1619
U-Pnimnusz
W O N E N TE BANDOENG beteekent
een
mitccl
aannemer
L0nE>0KSTC.l)fl-TEL.2143
combinatie
van de voordeelen van het
I^H
m
wonen in een groote stad ! Alvorens tot bouwen over te gaan wende • men zich eerst tot:
en het v/onen in een aan natuurschoon
De ideale
rijke
LIMA
streek.
met
eigen tuin, is te Bandoeng voor iedere beurs
GOH
f het oudste Aannemersbureau ter plaatse.' Meest moderne ontwerpen en solide bouw. > Diverse dankbetuigingen ter inzage. j 5 Chineesche Voorstraat No. 12. Telefoon ( ; No. 2449 Bandoeng. \
woonvorm:
het ééngezinshuis
H
wÊ
bereikbaar. De heeft
Gemeente gunstig
Bandoeng gelegen
BOUWTERREINEN, tegen billijken prijs te koop.
F. J. DE CRflRF NARIPAN 78
-
TELEFOON 2 8 0
Algemeen Administratie en
Crediet-Kantoor
Inlichtingen verstrekt het
^^^
Spaar- en Depositokas Bouw- en Woningbureau Assurantiën en Hypotheken
GEMEENTELIJK GRONDBEDRJF
Commissionnairs in Onroe-
ATJEHSTRAAT
rende Goederen en Effecten
TELEFOON 454 TOESTEL 18
•
Huizenbeheer
Hypotheekbezorgers.
L
FABRIEK TE BUITENZORG
N.V.
Mil
Vorkink
