EN Z E KI
N
LEREN
W ER K E
TECHNIEKPACT Regio FoodValley
7 1 0 2 5 1 0 2 Actieplan 1
Colofon Eindredactie POA Valleiregio/Bètasteunpunt Wageningen Oktober 2014 Vormgeving en druk Identim, Wageningen Beeldmateriaal www.techniekbeeldbank.nu www.wageningenur.nl www.poavalleiregio.nl
2
INHOUDSOPGAVE
Inleiding
4
Regionale kracht
5
Techniekpact Regio FoodValley
8
Overzicht bestaande projecten
9
Ambitie 10
Witte vlekken
10
Samenhang
12
Focus
13
1. Wetenschapsknooppunt en Bètasteunpunt Wageningen
13
2. Knooppunt Techniek
13
3. TechnoDiscovery
14
Benodigde middelen
15
Bijlage 1: ruim 2600 Food organisaties in de regio FoodValley
17
Bijlage 2: de drie hoofdlijnen
18
Bijlage 3: overzicht initiatieven
20
Bijlage 4: focus op drie initiatieven
24
Bijlage 5: betrokken partijen
32
3
INLEIDING
FoodValley is een belangrijke voedingsbodem voor de Nederlandse economie en een inspirerende kennisregio in Europa. Karakteristiek voor FoodValley is de toonaangevende innovatie en vakkennis op het gebied van agrofood, het aantrekkelijke woon- en vestigingsklimaat en de dynamische groene leefomgeving. De regio FoodValley heeft de ambitie en maakt de ambitie waar om zich te ontwikkelen tot hét agrofoodcentrum van Europa; een internationale topregio op het gebied van gezonde en duurzame voeding. Regio FoodValley is bekend door haar kennis en toepassingen op het gebied van food. De regio biedt een uitstekende infrastructuur voor werken, wonen en bezoeken. Er is voldoende werkgelegenheid, goed onderwijs en prima wonen in een mooi landschap van Vallei, Heuvelrug en Veluwe. Met kennis over food als bindmiddel, is de regio een aantrekkelijke vestigingsplaats voor food- en foodgerelateerde kennisintensieve bedrijven en kennisinstellingen. Dat brengt een goede werkgelegenheid in de agrofoodsector, maar bijvoorbeeld ook bij ICT-bedrijven en in de logistieke sector. Het onderwijs speelt hierop in door niet alleen specialisten op te leiden, maar ook studenten af te leveren die in staat zijn om diverse taken goed uit te voeren. Met name gaat het om het werk van mensen met een bèta technische achtergrond: technologie speelt een belangrijke rol in deze sectoren. Ook zijn er mensen nodig die verbindingen kunnen leggen tussen technologische disciplines en tussen technologie en andere terreinen: het snijvlak van techniek en economie en techniek en maatschappij. Ondernemerschap is naast het bèta technische karakter een belangrijk kenmerk van de sectoren Agro Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. Deze competentie is zeker latent aanwezig onder de jongeren in Nederland, maar de ontwikkeling ervan moet meer dan nu gestimuleerd worden. De agrofood sector met van oudsher een groot aantal zelfstandige ondernemers en een groot aandeel MKB bedrijven heeft ondernemende kenniswerkers hard nodig. Om het dreigende tekort aan technisch geschoold personeel1 te voorkomen en jongeren te enthousiasmeren voor een technische (vervolg)opleiding, hebben vertegenwoordigers van de drie O’s (overheden, ondernemers, onderwijs/onderzoek) het Techniekpact regio FoodValley opgesteld. Dit techniekpact schetst de aanpak van de drie O’s en onderkent de drie hoofdlijnen uit het nationale Techniekpact dat het kabinet heeft afgesloten met het bedrijfsleven, onderwijs en werknemersorganisaties:1. Kiezen voor techniek, 2. Leren in techniek en 3. Werken in techniek. Hieronder krijgen bestaande, bewezen succesvolle en nieuwe initiatieven hun plaats en dit maakt het Techniekpact Foodvalley tot een dynamisch groeidocument. Het techniekpact is mede gebaseerd op het programma “FoodValley, Source of ambition and innovation” en past binnen het Techniekpact landsdeel Oost. Er wordt nauw samengewerkt met en gebruik gemaakt van de kennis, kunde en producten van de partners zoals Wageningen Campus met het Bètasteunpunt Wageningen en het WetenschapsKnooppunt van WU, Kenniscampus Ede met zijn TechnoDiscovery, ICT-centrum Veenendaal, Food Productie Centrum Nijkerk, Poultry Expertise Centre Barneveld, maar ook met regionale, provinciale en landelijke initiatieven oalsTechniektalent.nu, Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Gelderland, de brede regionale steunpunten van Twente en Nijmegen en First© Lego© League.
1
In totaal verwachten alleen al de topsectoren Agro Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen Nederlandbreed een tekort van 46.000 mensen,
vooral op mbo-niveau in de periode 2011 tot 2016 (bron: het nationale masterplan naar 4 op de 10).
4
Regionale kracht REGIONALE KRACHT
FoodValley is een innovatieve regio met ambities voor een gezond en duurzaam economisch klimaat, en een duurzaam gezonde arbeidsmarkt nu en in de toekomst. Uit de strategische agenda: We willen als Regio FoodValley onze nationale en internationale positie versterken. Dat moet leiden tot economische groei, werkgelegenheid, aantrekkingskracht op kenniswerkers en hoogwaardige voorzieningen voor wonen, werken en studeren. Ook werkt Regio FoodValley aan behoud en versterking van de leefomgeving. Naast natuur en landschap wordt het groene gebied van de regio gekenmerkt door landbouw en recreatie. Ook werken we aan ‘de gezonde mens’: leven in een groene en gezonde leefomgeving, waarbij veel aandacht is voor gezonde voeding.
Figuur 1 Regio FoodValley
Figuur 2 Algen: nieuwe bron voor voedsel en energie
Regio FoodValley is een belangrijke voedingsbodem voor de Nederlandse economie en een inspirerende kennisregio in Europa. Karakteristiek voor FoodValley zijn de toonaangevende innovaties en vakkennis op het gebied van agrofood, de toeleverende industrie en de vele MKB food en maak industrieën (alleen al meer dan 2600 food bedrijven in de regio, zie bijlage 1), het internationale karakter, het aantrekkelijke vestigingsklimaat en de groene, dynamische leefomgeving. FoodValley, met het sterk internationaal gerichte Wageningen Universiteit en Research centrum als motor, biedt een vruchtbare voedingsbodem voor innovaties. Het domein gezonde voeding en leefomgeving van Wageningen UR maakt FoodValley tot hét kennisportaal naar de wereld. De omstandigheden voor innovatie zijn door de unieke concentratie van voeding gerelateerde kennis, bedrijven en instituten excellent te noemen. Regio FoodValley is dé plek voor Nederland waar massa en concentratie van innovatiegerichte kennis binnen het agrofood en lifesciences cluster wordt nagestreefd. FoodValley ontleent uiteindelijk haar kracht aan enthousiaste samenwerking binnen de ‘gouden driehoek’: ondernemingen, overheden en onderwijs/onderzoekinstellingen, die elkaar treffen in POAverband (Platform Onderwijs Arbeidsmarkt Valleiregio). De (regionale) arbeidsmarkt heeft mensen nodig die om kunnen gaan met een steeds sneller veranderende, complexere, competitieve, ondernemende en vaak internationale omgeving: bèta’s, technici en technologen met ondernemerscapaciteiten en managementvaardigheden binnen de technologische uitoefening van werkzaamheden in het bedrijfsleven en met inzicht in sociale processen. Zij moeten in staat zijn adequaat te kunnen inspelen op bijvoorbeeld de omslag in de agrosector van traditionele productie naar verduurzaming van voedselproductie en – verwerking en van nationale naar internationale markten. Ook gaat het om mensen die kunnen inhaken op het zoeken naar oplossingen in vergroening voor het probleem van de eindigheid van de fossiele brandstoffen.
5
De onderwijsinstellingen in Regio FoodValley zoeken voortdurend de aansluiting met het bedrijfsleven2, en hebben de ambitie om structureel nog meer en beter aan te sluiten op de kwantitatieve arbeidsmarktbehoeften. De regionale arbeidsmarkt heeft scholen nodig die op alle niveaus goed, zo niet excellent onderwijs aanbieden. In Regio FoodValley zijn er voor jongeren volop kansen om hun talenten te ontwikkelen binnen een scala van opleidingen: van beroepsonderwijs tot universiteit. Samenwerking van onderwijsinstellingen in de hele keten met onderzoek, bedrijfsleven en overheid is hét instrument om de professionaliteit van docenten te verhogen, de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en de studie- en loopbaankeuze van de leerling te optimaliseren. Aandacht voor bèta en technologie in deze samenwerking zal de keuze voor bèta en technologie opleidingen en beroepen versterken.
Regioanalyse De agrofood bedrijven vormen het middelpunt van een veel grotere bedrijvigheid aan agrofood gerelateerde en andere maak-bedrijven in de regio. Bedrijven die passen in een duurzame regio, een regio met een menselijke maat en een prettig leef- en werkklimaat. De provincie Gelderland kiest voor een regionale en waar nodig een bovenregionale aanpak van de arbeidsmarktknelpunten in de topsectoren Agrofood, Health & Life Sciences, Maakindustrie, Energie- & Milieutechnologie en de aandachtsectoren Creatieve Industrie, Vrijetijdseconomie, Land- en tuinbouw en Logistiek. In de regio FoodValley is de topsector Agrofood (inclusief Tuinbouw en Uitgangsmaterialen) de aanjager van de economie.
Figuur 3 Wageningen University speelt belangrijke rol in topsector Agrofood
In FoodValley is de sector maakindustrie, met 13.700 banen van 12 uur of meer per week en een aandeel van 13% in de werkgelegenheid3 (2012) prominent aanwezig. Ook de sectoren Health en Medische zorg, Transport en Logistiek en Food hebben een groot aandeel in de werkgelegenheid. Figuur 4 geeft dit schematisch weer. Naast de Foodsector kent de regio ook veel bedrijvigheid in andere sectoren. In nagenoeg alle segmenten is techniek vertegenwoordigd en is er sprake van te verwachten tekorten. De werkloosheid in de regio ligt onder het landelijk gemiddelde.
6
2
Definitie bedrijfsleven: het geheel van bedrijven in de samenleving, inclusief de non-profit organisaties.
3
CAB, maart 2013, Regiorapport Food Valley
Figuur 4 Percentage Werkgelegenheid in de regio FoodValley (2012) (Bron: PWE 2012 in CAB, 2013, Regiorapport Food Valley met EMT Energie, Milieu en Technologie; HenM Health and Medicine; TenR Toerisme en Recreatie; en TenL Transport en Logistiek
Trends m.b.t. arbeidsmarktvraag • Kansen door vervangingsvraag en onvoldoende aanbod in bepaalde beroepen • Gemiddeld gevraagd opleidingsniveau neemt toe, zowel in Food Valley4 als landelijk5 • Er is relatief veel werkgelegenheid in de top- en aandachtssectoren. Dit biedt kansen om onder andere via scholing werkzoekenden daarvoor beter gekwalificeerd te maken. Samenwerking binnen een topsector kan deze nog verder versterken.
FabLab In november 2013 opende de Edese burgemeester van der Knaap het FabLab Ede. FabLab Ede is gevestigd op de Kenniscampus Ede en is toegankelijk voor iedere inwoner uit de regio. Ondertussen wordt het FabLab intensief gebruikt door leerlingen van basisscholen, projectgroepen uit VO-scholen en studenten van het ROC. Het FabLab herbergt een aantal 3D-printers waar bezoekers, nadat ze een ontwerp gemaakt hebben, objecten kunnen printen. Het FabLab organiseert met regelmaat bijeenkomsten waarin technische ontwikkelingen – denk bijvoorbeeld aan de oculus rift - ervaren kunnen worden. Vanuit het FabLab is de stap naar de werkplaatsfaciliteiten van ROC A12 een kleine stap en daarmee werkt ROC A12 aan het vergroten van de toegankelijkheid van haar faciliteiten en opleidingen.
4
CAB, maart 2013, Regiorapportage Food Valley 2013
5
UWV, 2013, UWV Arbeidsmarktrapportage 2013-2014
7
TECHNIEKPACT REGIO FOODVALLEY
In de bakermat van ‘De Gouden Driehoek’ sluiten de drie O’s een Techniekpact FoodValley waarin is vastgelegd hoe de drie hoofdlijnen (zie ook bijlage 2) van het nationale Techniekpact en Techniekpact Gelderland invulling krijgen: Lijn 1: Kiezen voor techniek Meer leerlingen kiezen voor een techniekopleiding dank zij techniekoriëntatie en –promotie en bekendmaking van bèta, technologie en techniek bij leerlingen in alle onderwijssectoren. Lijn 2: Leren in techniek Meer leerlingen en studenten met een technische opleiding gaan ook aan de slag in een technische baan dankzij excellent, uitdagend en aantrekkelijk onderwijs met medewerking van de kennisinstellingen en bedrijven in de regio, deskundigheidsbevordering van docenten en aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt (Loopbaanoriëntatie en begeleiding - LOB). Lijn 3: Werken in Techniek Mensen die werken in een technische baan blijven behouden voor de techniek en mensen die aan de kant staan willen en worden elders in de techniek ingezet dank zij aantrekkelijke loopbanen, goede promotiekansen, uitdagend en innovatief werk, oog voor ondernemerschap en goede informatievoorziening. Dwars door deze lijnen loopt een voor FoodValley zeer belangrijke cross-over: internationalisering.
Smaaklessen Smaaklessen is een uniek lesprogramma over eten en smaak voor groep 1 t/m 8 van de basisschool. Het beleven van voedsel staat centraal. Door Smaaklessen krijgen kinderen kennis over eten én ervaring met gezond en duurzaam kiezen. Binnen www.smaaklessen.nl komt het thema voeding breed onder de aandacht. De onderwerpen die aan bod komen zijn opgedeeld in vijf pijlers: 1. Smaak: Wat is smaak? Welke zintuigen heb je? Durf je nieuwe soorten eten te proeven? 2. Gezond eten: Waarom heb je eten en drinken nodig? Waarom heeft je lijf meer aan fruit en brood dan aan chips en roze koeken? 3. Voedselproductie: Welke weg heeft je eten afgelegd voor het op je bord terecht kwam? Hoe zit het met eten en duurzaamheid? 4. Consumentenvaardigheden: Wat kun je in de winkel kopen? Wat staat op het etiket? 5. Koken: Tijdens de laatste les koken de kinderen samen en leren ze dat bij eten ook sociale vaardigheden horen.
8
OVERZICHT VAN BESTAANDE PROJECTEN
Er bestaat al een groot aantal activiteiten en initiatieven op het gebied van bèta, technologie en techniek onderwijs in FoodValley die als doel hebben de instroom en doorstroom in bètaprofielen en -opleidingen en uitstroom naar bèta beroepen te bevorderen. Partijen weten elkaar goed te vinden en afspraken met elkaar te maken. Het Techniekpact FoodValley stelt partners in staat om meer focus en massa te creëren, bestaande initiatieven te behouden en innoveren, nieuwe initiatieven te ontplooien. Duidelijke keuzes in afstemming met elkaar zullen de slagkracht om meer en betere bèta’s op te leiden absoluut vergroten t.o.v. de huidige activiteiten. Voorbeelden van enkele van deze initiatieven staan in de kaders in de tekst. Zie ook bijlage 2 voor een overzicht van initiatieven. Daarnaast ondersteunen de technische branches initiatieven in het kader van de lijn ‘werken in techniek’. Bij de invulling en uitvoering van de verschillende projecten ligt het accent op techniekeducatie en het laten zien van de breedte en maatschappelijke functie van techniek.
Samenwerking Ondernemers, onderwijs en overheid werken samen aan een sterke kenniseconomie in de FoodValley regio. Voorbeelden hiervan zijn het Centrum voor Jong Ondernemerschap, ICT-marktplaatsen en samenwerkingsverbanden. De regionale samenwerking tussen bedrijven en (v)mbo-scholen wordt ook via TechNetkringen en Branche Regio Combinaties (BRC’s) bevordert. Het bedrijfsleven is nauw betrokken bij opleidingsbedrijven in de installatie- en elektrotechniek (IW), metaaltechniek (OBM), hout- & meubelindustrie (SAAA) en bouw (ReVaBo) via leerwerkplekken en stageplaatsen, afstemming met betrekking tot wensen en beleid en kwaliteit van onderwijs. De branche-organisaties zetten met bedrijven en fondsen in op duurzame inzetbaarheid, behoud van personeel en een leven lang leren. Projecten gericht op de verbetering van de leercultuur binnen een bedrijf en gericht op groei en sociale innovatie, verbeteren het bedrijfsklimaat en bevorderen (bij)scholing op alle niveaus.
FIRST® LEGO® League Valleiregio (FLL) De FLL is een wedstrijd die jongeren tussen de 8 en 14 jaar uitdaagt om de maatschappelijke rol van techniek en technologie te onderzoeken aan de hand van verschillende opdrachten. De opdrachten worden elk jaar opgehangen aan een thema en gedefinieerd in de jaarlijks wisselende “Challenge”. De jongeren werken in teams van maximaal tien deelnemers om de opdrachten zo goed mogelijk te vervullen en laten het resultaat zien tijdens regionale finales en een eventuele Benelux finale. Er zijn door de teams op 4 onderdelen punten te behalen: 1. Ontwerp, bouw en programmeer: 2. Onderzoek en presentatie 3. Robotontwerp 4. Teamwork De FIRST® LEGO® League wordt elk jaar georganiseerd door de Stichting Techniekpromotie en regiopartners (zie www.firstlegoleague.nl)
9
AMBITIE
Het Techniekpact FoodValley wil het regionale bedrijfsleven en regionale ondernemers structureel binden aan het onderwijs en de onderlinge verbinding en afstemming tussen partners optimaliseren. POA Valleiregio is de basis waar alle initiatieven en partners elkaar kunnen vinden. De partijen zien het Techniekpact als een dynamisch doe-document, waarin lopende en nieuwe initiatieven gebundeld worden en gewerkt wordt aan een bestuurlijke verbinding, inbedding en verankering. Het Techniekpact heeft als ambitie met betrekking tot de onderwijs-arbeidsmarkt dat in 2020 in alle vacatures voor technisch personeel in de regio vanuit nabij gelegen opleidingen kan worden voorzien.
Witte vlekken Uit figuur 6 lijkt dat de voornaamste witte vlek –gebrek aan bèta stimulerende activiteiten- zit op het gebied van kiezen voor techniek in de onderbouw van het voortgezet onderwijs (vo). Veel initiatieven richten zich op de bovenbouw van het vo. Maar juist in de onderbouw wordt de kiem voor de latere keuze gelegd. De onderwijsinstellingen willen het bedrijfsleven nauwer betrekken bij activiteiten om de keuze voor techniek en ondernemerschap te vergroten. Kiezen voor techniek in primair onderwijs lijkt goed afgedekt met vier projecten, maar de werkelijkheid is weerbarstiger. Als naar de individuele scholen gekeken wordt, blijken nog veel basisscholen niet of nauwelijks gebruik te maken van de verschillende initiatieven. De FIRST® LEGO® League (FLL) is bijvoorbeeld nog niet ontdekt door het basisonderwijs in de regio. Lang niet alle scholen uit de regio maken gebruik van TechnoDiscovery. En het Fablab Ede is pas in december 2013 gestart, zodat nog maar een paar scholen hiermee kennis hebben kunnen maken. Dus ook in het primair onderwijs bevindt zich nog een witte vlek. Doelstelling is dat eind 2017 het aantal contacten van basisscholen met deze drie initiatieven met 30% is toegenomen.
Figuur 5 Op jonge leeftijd wordt de keuze voor techniek al gemaakt
Leerlingen en studenten in het MBO, HBO en WO hebben hun keuze voor een studierichting al gemaakt. Het is van belang dat deze leerlingen/studenten hun keuze bestendigen en doorgaan met een opleiding of loopbaan in de techniek. Leren in techniek moet hier leiden tot werken in techniek. Hier is de rol van het bedrijfsleven cruciaal. Figuur 6 is een schematisch overzicht van projecten in het reguliere onderwijs langs de drie lijnen kiezen voor techniek, leren in techniek en werken in techniek om instroom in het technische bedrijfsleven te vergroten (zie voor een beschrijving van enkele projecten de kaders). Hieronder zitten nog deelprojecten en activiteiten, voor een opsomming zie bijlage 2. Wat opvalt is de grote hoeveelheid activiteiten op gebied van leren in de techniek.
10
Primair onderwijs
Voortgezet onderwijs
MBO
HBO
WO
Ontdekken en orienteren Ontdekken en opleiden Onderzoeken en ontwerpen Kiezen voor techniek Leren in de techniek Werken in de techniek Technodiscovery Fablab Smaaklessen First @ Lego @League professionaliseringsprogramma PO docenten Wetenschapsknooppunt Wageningen Technodiscovery Fablab First @ Lego @League Wetenschapsknooppunt Wageningen Jet-Net begeleiding profielwerkstuk door WU Betasteunpunt Wageningen: Junior Consultancy Training, gastles technasium Technasium VWO/HAVO schoolMAVO beta challenge werkplaats decanaat ICT MAVO Orienta eprogramma VMBO/MAVO Houtontdektour VMBO samenwerkings verbanden ondernemers: OBM; REVABO; meubelindustrie doorlopende instala ewerk Midden; routes techniek samenw. prak jkopleiding VMBO/MAVO professionalisering VO docenten Top Techniek leerwerkteams VMBO en MBO leerlingen MBO-2 Techniek ac eplan jeugdwerkloosheid techniek samenwerkings verbanden door-lopende ondernemers: OBM; REVABO; routes techniek meubelindustrie poultry VMBO/MAVO instala ewerk Midden; academy samenw. prak jkopleiding prac sche innova elabs techniek en technologie afstroom 1e jaar HBO MBO-4 Engineering excellen e programa doorstroom HBO PABO: minor wetenschap en techniektechniek professionaliseringsprogramma MBO docenten SCEECE HAN meeloopdagen Center for Biobased Economy Docent Ontwikkelteams Kenniswerkplaats Academic Consultancy Training Ontdekken en orienteren Ontdekken en opleiden Onderzoeken en ontwerpen Kiezen voor techniek Leren in de techniek Werken in de techniek
Figuur 6 Overzicht van de drie actielijnen en bestaande acties
De samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs op het gebied van werken in techniek voor het tertiair onderwijs (MBO-HBO-WO) is goed ontwikkeld. Werken in techniek is afwezig voor leerlingen van het primair onderwijs, maar is daar ook niet relevant. Ook in het voortgezet onderwijs is werken in techniek nauwelijks aanwezig. Dat is ten dele te rechtvaardigen, want voortgezet onderwijs is in het algemeen geen eindonderwijs en bereidt niet direct voor op een beroep. Maar vroege kennismaking met een variëteit aan bèta beroepen is een grote stimulans om voor een bèta profiel en een bèta beroep te kiezen. Waar leerlingen in de tienerleeftijd niet te enthousiasmeren zijn voor werken in het grote voorbeeld: de agrofood industrie (moet je daarvoor leren dan?) werkt het om ze op de basisschool al op een boeiende manier in contact te brengen met de agrofoodsector. Het gezegde: jong geleerd is oud gedaan gaat hier 100% op.
11
Samenhang Om de ambitie te realiseren, worden bestaande projecten voor kiezen voor techniek in het basisonderwijs versterkt en/of geïnnoveerd en/of uitgebreid. Het Techniekpact FoodValley biedt nadrukkelijk ook de mogelijkheid om nieuwe initiatieven op te pakken6. De intensiteit waarmee de diverse scholen voor vo gebruik maken van bestaande initiatieven heeft ook voordeel bij het opschalen ervan. Om dit schaalvoordeel te behalen, wordt zoveel mogelijk aangesloten bij bestaande initiatieven en gebruik gemaakt van bestaande structuren. Daarbij wordt onder andere gebruik gemaakt van netwerken zoals de vijf Technetkringen in deze regio en worden verbindingen gelegd tussen het onderwijs, TechnoDiscovery en technische bedrijven. Wanneer we jonge mensen de werelden van moderne techniek willen laten ontdekken is die verbinding van groot belang.
Figuur 7 Leren in techniek voor de foodsector
6
Voorbeelden: activiteiten in het kader van de HCA Agri & Food (FNLI, FOV, POA, RFV) en expertisecentra koude- en mobiele techniek (PTC+
en ROC Aventus)
12
Figuur 8 Leren in techniek voor de verpleging
FOCUS
Onderwijsinstellingen, overheden en ondernemers zullen meer moeten gaan samenwerken om de ambities te realiseren. Dit vraagt om afstemming en coördinatie in de regio, maar ook kennisdeling en verduurzaming. In de komende periode wordt de focus gelegd op drie initiatieven: 1. Wetenschapsknooppunt Wageningen en Bètasteunpunt 2. Knooppunt Techniek 3. TechnoDiscovery Onderstaand een korte beschrijving, zie voor een uitgebreide beschrijving bijlage 4.
1. Wetenschapsknooppunt Wageningen University en Bètasteunpunt Gezamenlijk vormen het Wetenschapsknoopunt Wageningen University en het Bètasteunpunt het loket voor basis- en voortgezet (havo/vwo) onderwijs in de regio Food Valley. Het Wetenschapsknooppunt organiseert sinds 2010 een divers palet aan activiteiten voor het basisonderwijs: van een Kinderuniversiteit voor kinderen tot een bijscholingstraject rondom wetenschap en onderzoekend leren voor (aankomend) leerkrachten. Het bètasteunpunt vervult vanaf 2007 dezelfde functie voor de bovenbouw voortgezet onderwijs (havo/vwo): van de Junior Consultancy Training (JCT) voor excellente leerlingen tot nascholingen voor docenten scheikunde, biologie, natuurkunde en het ontwikkelen van actueel lesmateriaal uit de domeinen van WU in docent ontwikkelteams (DOT), etc. De opgedane expertise van beide steunpunten kan rechtstreeks worden ingezet bij de uitbreiding van de activiteiten naar de onderbouw vo : denk hierbij aan bijscholingen voor docenten op het gebied van onderzoekend leren, en activiteiten voor leerlingen rondom de profielkeuze. Op deze manier komen jongeren van 4-18 jaar gedurende hun schoolloopbaan op verschillende manieren en momenten in aanraking met wetenschap en onderzoek(end leren), en kunnen we een doorlopende leerlijn aanbieden. Uitbreiding met een “schil” van ondernemingen uit de regio is een van de activiteiten van beide netwerken.
2. Knooppunt Techniek ROC A12 heeft het initiatief genomen om, samen met partijen uit de FoodValley, de komende jaren techniek in de gehele onderwijsketen meer zichtbaar te maken voor jongeren en hun ouders. Bij Knooppunt Techniek wordt het inhoudelijke uitgangspunt gevormd door 4 technieksectoren als ‘basics’ voor de arbeidsmarkt: 1. Mechatronica, werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek 2. ICT, Beeld & Geluid 3. Bouw 4. Motorvoertuigen, landbouwmechanisatie Pijlen naar de horizon
Kiezen
Knooppunt Techniek Werken
Leren
Duurzaam Toekomstgericht Figuur 9 Knooppunt Techniek
13
Daarnaast ontwikkelen zich rond en tussen deze basics steeds meer relevante snijvlakopleidingen zoals zorg&techniek, bouw&installatie of automotiv&mechatronica. Onder de paraplu van het Knooppunt Techniek zijn op dit moment verschillende initiatieven in ontwikkeling waarvan het Innovatielab er één is. Centraal binnen het Knooppunt Techniek FoodValley staat duurzame en toekomstgerichte samenwerking rond de thema’s kiezen, leren en werken. Tevens is het delen van elkaars faciliteiten een belangrijk thema. Dit delen van elkaars faciliteiten krijgt invulling in het multidisciplinaire Innovatielab. Verschillende innovatielabs zijn en/of worden hieraan verbonden. Het Innovatielab heeft een wervend karakter. Voor (aankomende) leerlingen/studenten, vormt het een onderdeel van LOB (doorlopende LOB-lijn PO, VO: VMBO/HAVO en MBO) en levert een belangrijke bijdrage aan het op gang brengen en versnellen van innovaties tussen bedrijfsleven en onderwijs.
3. TechnoDiscovery TechnoDiscovery is een leer- en ontdeklokaal, gericht op wetenschap en techniek. TechnoDiscovery is geen ‘gewoon’ technieklokaal, maar biedt techniek thematisch aan (bovenbouw basisonderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs). Sinds de opening in september 2008 hebben al ruim 6000 basisschoolleerlingen van 50 scholen een bezoek gebracht. De leerlingen worden gekoppeld aan één van de zeven branches in de ruimte van TechnoDiscovery. Zij gaan een ‘echte’ opdracht doen met echte materialen om te ervaren wat er allemaal te beleven valt in de wereld van techniek en wetenschap. Ter voorbereiding op het bezoek aan TechnoDiscovery worden door de PABO(studenten) ontwikkelde leskisten en digitaal lesmateriaal ingezet binnen de scholen. ICT Discovery
Junior Science Lab
Studio “Het Streek”
Fablab
Lifestyle & Design
Mens & Medisch
Water, Energie en Natuur
Mobiliteit & Ruimte
Market & Money
Voeding & Vitalteit
Science & Exploration
ICT-infrastructuur / website
Overheden / Ondernemingen / Onderwijsinstellingen (vakrichtingen) / Technetkringen
Figuur 10 TechnoDiscovery en de zeven branches
In de komende periode worden de basisscholen in de regio en de onderbouw (klas 1 en 2) van vo-scholen gekoppeld aan een technisch bedrijf in de regio (ook via de Technetkringen). Dat bedrijf adopteert een basisschool of een of meerdere klassen van het VO. Het gaat dan om een langdurige (meerdere jaren) relatie. Die adoptie houdt in dat het bedrijf het mogelijk maakt dat leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool of van de vo-klas zonder kosten een bezoek kunnen brengen aan TechnoDiscovery. Dat is een kleine investering voor het bedrijf per jaar (ongeveer € 300,00 per klas, voor een school ongeveer € 1000,00 per jaar, afhankelijk van de schoolgrootte). Daarnaast krijgen die leerlingen de kans om het bedrijf zelf te bezoeken en verzorgt het bedrijf een of meerdere workshops/lessen op school. Ook wordt een keuzevolgsysteem opgezet, waarmee activiteiten in het teken van techniek in de regio direct kunnen worden gekoppeld aan de belangstellingswerelden van kinderen.
14
BENODIGDE MIDDELEN
BEGROTING “TechniekPact FoodValley” 2015-2017 De in dit overzicht vermelde subsidiebedragen zijn in aanvraag Lasten
Baten
Wetenschapsknooppunt Wageningen en Bètasteunpunt Voorbereiden van en inzet tijdens de activiteiten
Wetenschapsknooppunt Wageningen en Bètasteunpunt
Materialen
€ 1.450.000,00
Bijdrage bedrijven
€ 75.000,00 € 1.525.000,00
Bijdrage (partner) onderwijsinstellingen Provincie Gelderland (gevraagde bijdrage uit HCA)
PM € 645.000,00 € 880.000,00 € 1.525.000,00
Knooppunt Techniek Voorbereiden van en inzet tijdens de activiteiten
Knooppunt Techniek Bijdrage bedrijven
€ 239.311,00
Materialen innovatielabs
€ 912.500,00 € 80.000,00
Bijdrage (partner) onderwijsinstellingen
€ 239.311,00
Materialen FabLab
€ 84.400,00
Gevraagde bijdrage MBO Investeringsfonds Provincie Gelderland (gevraagde bijdrage uit HCA)
€ 358.967,00 € 239.311,00
€ 1.076.900,00
TechnoDiscovery Voorbereiden van en inzet tijdens de activiteiten
€ 1.076.900,00
TechnoDiscovery € 288.000,00
Materialen
€ 30.000,00
Leerlingvolgsysteem
€ 15.000,00
Bijdrage bedrijven
€ 71.000,00
Bijdrage (partner) onderwijsinstellingen Provincie Gelderland (gevraagde bijdrage uit HCA)
€ 71.000,00
Bijdrage vanuit 2e tranche Stad en Regio
€ 120.000,00
€ 71.000,00
€ 333.000,00
TechniekPact FoodValley Projectmanagement en organisatiekosten Stuurgroep
€ 333.000,00
TechniekPact FoodValley € 180.000,00
Stuurgroep Provincie Gelderland (gevraagde bijdrage uit HCA)
€ 64.800,00
€ 64.800,00 € 180.000,00
€ 244.800,00
Totaal TechniekPact FoodValley
€ 3.279.700,00
€ 244.800,00
Totaal TechniekPact FoodValley
€ 3.179.700,00
Toelichting Wetenschapsknooppunt Wageningen en Bètasteunpunt Voor opzetten innovatieve activiteiten en opbouw van het nieuwe netwerk onderbouw havo-vwo: • Coördinatie en organisatie professionaliseringsprogramma docenten in de onderbouw • Opzetten Docent Ontwikkel Team “een doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden in de onderbouw” • Door ontwikkeling Junior Science Labs voor de onderbouw • Coördinatie en doorontwikkeling Junior Consultancy Training en verspreiding concept richting hbo’s in regio • Coach biologie; een docent uit het voortgezet onderwijs die een goede aansluiting waarborgt tussen de projecten en het curriculum op het voortgezet onderwijs (idem voor coach scheikunde en coach natuurkunde)
15
Knooppunt Techniek Het Knooppunt Techniek wordt uitgebouwd tot de ‘the place to be’ voor vragen rondom Kiezen voor- , leren in- en werken in Techniek in de FoodValley. Ook krijgt het Knooppunt een zichtbare en bemande plaats op de Kenniscampus in Ede (projectmanager en accountmanagers). In de projectperiode brengen 794 groepen leerlingen een bezoek aan het FabLab. TechnoDiscovery Om het regionale netwerk van bedrijven verder uit te bouwen en te koppelen aan de Technetkringen rondom de 5 vmbo’s, wordt een ‘makelaar’ (accountmanager) aangesteld die de verbinding tussen bedrijven en scholen maakt, de meerjarige adoptie regelt en coördineert en een duurzaam netwerk opbouwt. Tevens zal de ‘makelaar’ alle activiteiten die in het teken van techniek in de regio worden georganiseerd monitoren, waarna de informatie via het keuzevolgsysteem aan leerlingen ter beschikking komt (maatwerk, in aansluiting op de belangstellingswereld van de leerling).
Kwartiermaker en organisatiekosten Het Techniekpact FoodValley heeft centrale aansturing nodig en een kwartiermaker die opereert in het provinciale, landsdeel- en landelijke techniekpact. Deze kwartiermaker is ook verantwoordelijk voor de peer review monitor van Techniekpact FoodValley. Op deze manier leren we met en van elkaar (met TechniekPact Stedendriehoek en TechniekPact Twente). De kwartiermaker is ook de verbindende schakel tussen projecten en activiteiten, onderwijsinstellingen en bedrijven. De huidige werkgroep wordt omgezet in een stuurgroep. Deze stuurgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de participerende organisaties en de kwartiermaker. De stuurgroep is verantwoordelijk voor het project (tijd, kwaliteit en budget) en heeft een controlerende en sturende taak. De stuurgroepleden informeren hun achterban c.q. collega’s over hun taken en werkomvang in het project. De stuurgroep komt in de projectperiode minimaal 9 keer bijeen.
16
Bijlage 1: Ruim 2600 Food organisaties in de regio FoodValley De Edese Post, 04 juli 2014 EDE - Regio FoodValley heeft in kaart gebracht hoeveel en welke foodbedrijven in de regio gevestigd zijn. Voor dat doel is samen met de provincie Gelderland en de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) een bedrijvenbestand ontwikkeld. Michiel Uitdehaag, portefeuillehouder Economie en Innovatie van het samenwerkingsverband, reikte op 1 juli 2014 de eerste resultaten van het onderzoek uit. Dat deed hij aan Jan Jacob van Dijk, gedeputeerde van de provincie Gelderland.
Jan Jacob van Dijk en Michiel Uitdehaag.
Uit het onderzoek blijkt dat er 2.600 foodbedrijven en instellingen in de FoodValley regio gevestigd zijn, die samen 21.700 arbeidsplaatsen leveren. Database
Het onderzoek geeft antwoorden op vragen als: welke foodbedrijven zijn er in de FoodValley regio gevestigd? Wat doen ze? Hoeveel mensen werken er? Wat is hun rol (activiteit) binnen de foodsector? Wat is hun bijdrage aan de economie? Bedrijven of potentiële investeerders kunnen via het databestand selecties laten maken van bedrijven die kunnen dienen als mogelijke toeleveranciers van producten en/of diensten, maar ook kennis en kunde kunnen aanbieden. Onderzoek
Het ontwikkelde bedrijvenbestand biedt ook aanknopingspunten voor beleidsondersteunend onderzoek. Zo kan ingezoomd worden op vragen rondom personeelswerving, aanwezige en nog benodigde expertise en aansluiting van de arbeidsmarkt op scholing. Kennis
Regio FoodValley presenteert zich als een foodregio bij uitstek. Wageningen biedt vooral plaats aan de meer kennisgerelateerde bedrijven, maar FoodValley is meer dan kennis op gebied van food alleen. Ook foodbedrijven op ander terrein actief (productie, logistiek, verpakking, vermarkting) zijn in de regio aanwezig. Voorbeelden zijn voedselproducenten Arla en Struik (Nijkerk), toeleveranciers Moba en Janssen Poultry (Barneveld) en logistieke ondernemingen Rijnvallei en Jonker&Schut (Barneveld). Binnen het samenwerkingsverband Regio FoodValley bestond reeds langer de wens om een zo volledig mogelijk bestand te ontwikkelen van foodbedrijven. Een behoefte die werd gedeeld met andere organisaties in de regio zoals FoodValley.nl, Wageningen UR en VNO-NCW.
17
Bijlage 2: De drie hoofdlijnen Kiezen voor techniek Het onderwijs is de vindplaats van de leerlingen waarom het allemaal draait.7 In en vanuit het onderwijs worden de keuzes gemaakt. En om goede keuzes te laten maken moet eerst interesse worden gewekt. Om het perspectief van de leerling met de keuzemomenten beter inzichtelijk te maken, wordt de klassieke voorstelling van het onderwijsgebouw gekanteld8. In het algemeen bestaat het maken van een keuze uit minimaal twee fasen: de oriëntatiefase en de keuzefase zelf. In de oriëntatiefase moet duidelijk worden dat er verschillende mogelijkheden bestaan. Kinderen moeten actief in contact worden gebracht met en nieuwsgierig worden gemaakt naar de meer technologische/bèta kant van onze maatschappij. Veel docenten in het primair onderwijs hebben weinig feeling met dit soort onderwerpen, daarom is input van buitenaf nodig. In het basisonderwijs begint al een eerste oriëntatie op: “Wat wil ik later worden?” In het vervolgonderwijs is het aantal bèta docenten in de minderheid. Ook hier is extra aandacht voor oriëntatie op techniek op zijn plaats. VWO onderbouw
o o r s c h o o l
HAVO onderbouw
Basis
basisonder- wijs middenbouw bovenbouw
Hoger Beroepsonderwijs
bovenbouw
VMBO Theore sche Leerweg VMBO Gemengde
Leerweg
Middelbaar BeroepsOnd Middenkader (4)
VMBO Kaderberoeps Leerweg
Middelbaar BeroepsOnd Vakopleiding (3)
VMBO Basisberoeps Leerweg onderbouw
middenbouw
orienteren
bovenbouw
kiezen
Wetenschappelijk Onderwijs
bovenbouw
1
orienteren
2
3
4
profielkeuze orienteren
Middelb BeroepsOnd Basisberoeps (2) 5
6
kiezen
De oriëntatiefase staat in geel weergegeven in bovenstaand diagram. Geleidelijk gaat de oriëntatiefase over in de keuze. Dit wordt weergegeven met de kleurovergang van geel naar blauw De eerste keuze is in groep 8 voor het voortgezet onderwijs. Leren in techniek In het voortgezet onderwijs begint weer een nieuwe oriëntatiefase. Kinderen moeten leren welke vakken en daarmee samenhangende soorten beroepen er zijn. Zodat ze weten dat er mensen zijn met meer technische en/of technologische beroepen. Of dat er binnen veel andere beroepen ook een technische en/of technologische component zit. Hierdoor zijn leerlingen eerder geneigd in hun latere schoolcarrière voor een bèta profiel te gaan kiezen.
7
Voor dit Techniekpact FoodValley beperken we ons tot de regionale en dus Nederlandse onderwijsinstellingen, zonder het
belang van internationale instroom in de regionale arbeidsmarkt uit het oog te verliezen 8
Ter verduidelijk van de reguliere keuzemomenten van de leeftijd van 3 tot 23 worden enkele bijzondere vormen van on-
derwijs weggelaten: speciaal onderwijs, volwassen educatie, praktijkonderwijs, open universiteit, assistent opleiding (MBO) en specialistenopleiding (MBO), zonder deze in de nadere uitwerking van de uitvoeringsagenda Techniekpact Regio FoodValley over het hoofd te zien.
18
In het voortgezet onderwijs is er in de onderbouw de oriëntatie op een profiel en later de keuze voor een profiel in de bovenbouw. Hier verloopt de kleur al in de onderbouw van geel (oriëntatie) naar groen (profielkeuze). In de bovenbouw van het middelbaar onderwijs is er vervolgens weer de oriëntatie en keuze op vervolgonderwijs. In het MBO, HBO en WO is er vanaf jaar 1 bijna een continue keuze voor vakken, projectonderwerpen, real-life context rijk onderwijs en stages, wat opgevat kan worden als een verdere profielkeuze. De interactie met het beroepenveld is intensief, want in deze laatste fase krijgen studenten allerlei mogelijkheden om zich voor te bereiden op de toekomst. Uiteindelijk mondt het onderwijs uit in de keuze voor een beroep. Het Techniekpact Regio FoodValley is zoals de naam al zegt gericht op regio FoodValley. Echter, de Hoger Onderwijs kennisinstellingen in de regio: WU9, CHE, STOAS en VHL kenmerken zich door een bovenregionale, zelfs nationale aantrekkingskracht. Een aantal initiatieven is daarom niet exclusief voor regio FoodValley, maar richt zich op doelgroepen in het hele land, volgens het model van de brede regionale bèta steunpunten: regionale netwerken die in open verbinding staan met elkaar en waar nuttig en efficiënt samen optrekken en hun initiatieven openstellen voor deelname uit heel Nederland. In het project CGO-GO (Competentie gestuurd onderwijs Gelderland-Overijssel) stellen de ROC’s samen met het bedrijfsleven profielen op om de kwaliteit van het onderwijs aan te passen aan de behoefte van het bedrijfsleven. Werken in techniek In de afgelopen decennia hebben ondernemers overheden en onderwijsinstellingen zich al ingespannen om techniek op de kaart te krijgen. Om de stap van een technische opleiding naar een technische carrière te optimaliseren, moet de aansluiting tussen leren en werken optimaal zijn. Daarbij is de professionalisering van vmbo- en mbo-docenten door het aanbieden van bedrijfsstages, vakopleiding en bedrijfsscholing een belangrijk aandachtspunt, evenals het creëren van (extra) BBL-trajecten (leren én werken) bij bedrijven.
9
Voor WU is dit aangetoond door het Platform Bèta Techniek in PlatformPocket 19: Haute cuisine door samen koken.
Netwerk analyse Sprint programma en Jet-Net, september 2009
19
Bijlage 3: Overzicht initiatieven Onderstaand een opsomming van initiatieven die ultimo oktober 2014 bekend zijn. De partners in het TechniekPact FoodValley hebben de ambitie om in de komende periode een helder beeld te krijgen en een efficiency-slag te maken. Academic Consultancy Training www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Faciliteiten/Academic-Consultancy-Training.htm Bèta Challenge Programma (BCP) www.hetstreek.nl/bovenbuurtweg/nieuws/beta-challenge-op-bovenbuurtweg
Het BCP is een nieuw vak dat wordt gegeven in het vmbo-theoretische leerweg (mavo) van Het Streek. Het vak is uitstekend geschikt voor leerlingen die, naast theorie, ook graag praktisch werken. De leerlingen werken het hele jaar door aan opdrachten die door bedrijven en maatschappelijke instellingen (bijvoorbeeld een ziekenhuis) worden gegeven. Deze opdrachten hebben altijd iets te maken met techniek (of technologie). Techniek is in onze omgeving overal aanwezig: thuis, op het werk, in sport en cultuur, je kunt er niet omheen. Het is belangrijk dat je dat ook ziet, het gaat niet alleen om technische toepassingen in technische bedrijven. Het gaat ook om de technische toepassingen in de sector zorg & welzijn, de landbouw, natuurbeheer & visserij en in de sector economie. Om de opdrachten goed te kunnen uitvoeren moeten de leerlingen meestal een onderzoekje doen, kennis verzamelen over het onderwerp en over het bedrijf en /of een ontwerp maken voor een (nieuw) product. De leerlingen werken daarbij meestal in een groepje van 2, 3 of 4 leerlingen. Daarnaast bezoeken de leerlingen de bedrijven en instellingen en voeren gesprekken met de mensen die er werken. Dat laatste vinden we vooral belangrijk omdat de leerling daardoor zicht krijgt op de beroepen die worden uitgeoefend in de verschillende bedrijven en instellingen. Door de gesprekken in het bedrijf en de gesprekken met hun begeleider kunnen ze geleidelijk ook bepalen in welke richting ze verder zouden willen (ze reflecteren op de ervaring die ze hebben opgedaan in de bedrijven). We noemen dit de loopbaan oriëntatie van de leerling. Als de leerling weet wat hij wil dan is ook de keuze voor de vervolgopleiding duidelijker voor hem. Bezoeken aan de verschillende vervolgopleidingen vormen dan ook een vast onderdeel van het programma. Door het BCP wordt de leerling beter voorbereid op het MBO. In de projecten leert hij hoe hij moet samenwerken en moet plannen en organiseren. Verder wordt veel aandacht besteed aan zelfstandig werken, presenteren en communiceren. Ook een aantal (technische) vaardigheden wordt aangeleerd. Competenties die belangrijk zijn om later goed te kunnen functioneren in het MBO staan centraal. Center for Biobased Economy www.cbbe.nl De Meerwaarde www.demeerwaarde.nl • Meertechniek: een compleet pakket met activiteiten voor basisscholen Bob de bouwer lessen voor groep 1 en 2 Bouw Battle voor groep 3 en 4 Techniek talent voor groep 7 en 8 Toffe praktijk voor individuele leerlingen van groep 7 en 8 • Vakcollege Doorlopende leerlijn VMBO – MBO (naar niv. 2/ 3) voor afdelingen binnen BWI, PIE en Mobiliteit • Turboroute elektrotechniek Versnelde opleidingsroute VMBO – MBO – HBO voor leerlingen elektrotechniek. Dit doen wij in samenwerking met A12 • Kom in de kas
20
Een project in samenwerking met OTIB waarbij een proefopstelling wordt gebouwd (sector Techniek) en geëxploiteerd (door de sector Groen) van groetenteelt. Hierbij zijn de variatie in gewasteelt en klimatologische omstandigheden sturing voor de variabelen. • GTX3 – life-tech Versnelde route GT (GT diploma in 3 jaar). In deze opleiding wordt de landelijke ontwikkeling lifetech ingebracht als route voor techniek. Wij werken hierbij samen met de Universiteit in Wageningen. • Design Design is een differentiatie van de afdeling BWI die is opgestart om meer meisjes in de techniek te krijgen. De leerlingen van krijgen opdrachten die gericht zijn op deze differentiatie. Aan het einde van de opleiding krijgen de leerlingen het diploma VMBO bouw-breed. In 2013 zijn 11 meisjes gestart. Docent Ontwikkelteams www.wageningenur.nl/nl/Onderwijs-Opleidingen/Docenten-vwo/Docent-Ontwikkel-Team.htm Doorlopende leerroutes techniek VMBO/MAVO www.slo.nl/voortgezet/vmbo/nieuws/experimenten Doorstroom HBO http://educatie-en-school.infonu.nl/diversen/123370-doorstroom-van-mbo-naar-hbo-voorwaardenper-20152016.html Educatieve minor wetenschap en techniek VO-scholen en ROC’s uit de FoodValley zijn nauw betrokken bij de Educatieve Minor Techniek van de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). Binnen deze minor hebben studenten Techniek van het HBO de mogelijkheid kennis te maken met het werk als docent. Het stage lopen binnen een school voor voortgezetof middelbaar beroepsonderwijs is een onderdeel van de stage. Met deze minor hoopt men de instroom van docenten Techniek te vergroten en hiermee een antwoord te geven op het probleem van de vergrijzende populatie techniekdocenten. De Christelijke Hogeschool Ede (CHE) biedt de minor Adventure Learning, waarbij het nieuwe leren in de context van de nieuwe generatie en het toepassen van techniek en multimedia/ict centraal staat. De aankomend docent neemt een innoverende rol in en is op de hoogte van recente ontwikkelingen op het gebied van nieuwe media, wetenschap en techniek en zet kennis en creativiteit in bij het inrichten van (multimediale) leeromgevingen die de nieuwsgierigheid van kinderen prikkelen en hen stimuleren tot onderzoek en probleemoplossend handelen. Excellentie programma www.orionprogramma.nl/docs/Sirius/onderzoeksrapport_excellentieonderwijs_in_het_hbo_-mei-2012.pdf Expertisecentrum mobiele en koudetechniek PTC+ en ROC Aventus positioneren zich in het expertisecentrum als partners in een publiek-private samenwerking met als doel om te komen tot hėt expertisecentrum op het gebied van Mobiele techniek en Koudetechniek, zowel nationaal als internationaal, en als zodanig herkenbaar is in de branche’. Het expertisecentrum kenmerkt zich door het hebben van één loket, waardoor er op het gebied van bedrijfs- en persoonlijke ontwikkeling één aanspreekpunt in de markt wordt gecreëerd. Door te weten wat er speelt in de markt en zal het productportfolio daarop aansluiten. Dit maakt flexibeler inspelen op de marktvraag mogelijk en kunnen vraag & aanbod direct met elkaar worden verbonden. Door dit concept in de marketingstrategie mee te nemen, vindt erkenning en herkenning door de branche plaats. Het zijn van een expertisecentrum kenmerkt zich niet alleen door opleiden, maar ook door de onder genoemde dienstverlening aan te bieden en kennis te delen met alle partijen en daarin ook pro-actief te zijn.
21
Houtontdektour VMBO www.shm.nl/onderwijs/beroepenorientatie/voorlichtingsactiviteiten-en-middelen/houtontdektour ICT MAVO www.jfc.nl/onderwijs/mavo/ict-en-bedrijf www.pallasathenecollege.nl/ict-mavo Jet-Net www.jet-net.nl Programmalijn van het Platform Bèta Techniek. Jet-Net scholen spannen zich in voor contextrijk en uitdagend bètaonderwijs. Samen met hun partnerbedrijf zetten de scholen een jaarprogramma op. Binnen de FoodValley zijn er op dit moment 2 Jet-Net scholen: Het Streek en het Pallas Athene College in Ede. Kenniswerkplaats www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Faciliteiten/Kenniswerkplaats.htm De Kenniswerkplaats is het regionale samenwerkingverband van overheden, bedrijfsleven, onderzoeksinstituten, ngo’s en onderwijsinstellingen. Samen werken zij aan regionale ontwikkeling en het verkleinen van de afstand tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Wageningen University is actief betrokken bij negen Kenniswerkpaatsen in Nederland. Via vakken, stage of scriptie werken studenten (en docenten) van Wageningen University aan regionale vraagstukken op het gebied van duurzame energie, biobased economy, landbouw, leefbaarheid, water, natuur & landschap en recreatie & toerisme. Op deze manier stimuleren zij duurzame ontwikkeling van de regio. LOB Project www.lob4mbo.nl Het ministerie van OCW wil met het Stimuleringsproject LOB (loopbaanoriëntatie en -begeleiding) studenten beter toerusten voor het maken van een passende keuze in zijn loopbaan. Oriëntatieprogramma VMBO/MAVO Concept Regionaal Plan Onderwijsvoorzieningen Veluwe Zuid periode 2012-2017 Poultry Expertise Centre www.poultryexpertisecentre.com Het Poultry Expertise Centre is een samenwerkingsverband van bedrijven, overheid en kennisinstellingen die werkzaam zijn in of betrokken zijn bij de pluimveesector. Binnen het Poultry Expertise Centre wordt expertise van het onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven gebundeld en benut voor het opleiden van ondernemers en medewerkers die werkzaam zijn in de pluimveesector (nationaal en internationaal), maar ook voor, na- en bijscholing. Het is een internationaal kennis- en trainingscentrum van en voor de pluimveesector. In gezamenlijkheid wordt er ingespeeld op de vragen vanuit het bedrijfsleven. Professionaliseringsprogramma PO-docenten (WKWU en CHE) www.wageningenur.nl/nl/Onderwijs-Opleidingen/Wetenschapsknooppunt/Expertisegebieden/ Ontwikkelgroepen.htm Professionalisering VO-docenten bètasteunpunt www.wageningenur.nl/nl/Onderwijs-Opleidingen/Docenten-vwo.htm
22
Professionalisering MBO-docenten www.mboraad.nl/?news/3057462/ MBO+Raad+en+OCW+sluiten+akkoord+professionalisering+docenten+en+managers+in+5+stappen++.aspx Regionaal Centrum voor Technologie (RCT) de Vallei www.rct-devallei.nl De stichting Regionaal Centrum voor Technologie de Vallei (RCT) stimuleert innovatie bij het MKB uit de ‘maakindustrie’ in de Food Valley regio. Centraal staan innovaties in product, proces, organisatie en markt, veelal met inzet van studenten. Daarbij draait het altijd om de manier waarop met deze innovaties concurrentievoordeel behaald kan worden. RCT de Vallei staat voor: - samenbrengen van kennis en kunde in de regio - verbinden en creëeren van kansen voor vruchtbare contacten - ontwikkelen en verbeteren van het innovatievermogen - aanreiken van mogelijkheden voor subsidies - steun bieden bij het ontwikkelen, financieren en vermarkten van innovatieve producten of diensten Samenwerkingsverbanden ondernemers FVSN www.betasteunpunt-wageningen.nl/nl/betasteunpunt/Bedrijven.htm SEECE HAN http://specials.han.nl/sites/seece
Het Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise (SEECE) organiseert scholingstrajecten waarin docenten van het MBO en HBO gezamelijk werken aan projecten op het gebied van duurzame energie. Technasium www.technasium.nl Het Technasium is een onderwijsstroom in Nederland voor vwo en havo voor leerlingen die belangstelling hebben voor de wereld van bèta en techniek. Het kernvak van het technasium is het nieuwe examenvak Onderzoeken en Ontwerpen (O&O). Met dit vak kan begonnen worden in de eerste klas of de vierde klas. Aanbevolen wordt om 4-6 uren per week “Onderzoeken en Ontwerpen” te geven, maar de scholen hebben hierin enige vrijheid. Binnen de FoodValley zijn er op dit moment 2 Technasia: Het Streek en het Pallas Athene College in Ede. TechNetkringen Om de instroom in techniek te bevorderen is ‘TechNet’ in 2012 gestart om met name de verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven te optimaliseren. Rond een vmbo wordt een kring van bedrijven geformeerd. Door TechNet worden op 3 niveaus initiatieven ontplooid: • Nationaal: vanuit 8 fondsen (zie ook www.techniektalent.nu) • Regionaal (Valleiregio): techniek in de breedte, instelling- en branche-overstijgend (Techniekdagen, TechnoDiscovery en First Lego© League (regiofinale), verbinding met trends • Lokaal (per vmbo, 5x): open dagen, gastlessen, docentstages, leerlingstages In het kader van het Techniekpact FoodValley worden de bestaande Technetkringen rondom de 5 vmbo’s verder op- en uitgebouwd tot een regionaal netwerk van bedrijven en ook gekoppeld aan TechnoDiscovery. Top Techniek in Bedrijf (leerwerkteams VMBO en MBO leerlingen) www.toptechniekinbedrijf.nl/samenwerkingsverband-detail.html/samenwerkingsverband/45/regio/11 www.leerwerkteamsfoodvalley.nl VMBO-leerlingen en MBO-studenten werken in leerwerkteams aan echte opdrachten vanuit het bedrijfsleven.
23
Bijlage 4: Focus op drie initiatieven Bètasteunpunt en Wetenschapsknooppunt Wageningen Het Wetenschapsknooppunt Wageningen University laat jonge kinderen kennismaken met de wetenschap. Het brengt de wetenschap naar het klaslokaal en nodigt schoolkinderen en hun leerkrachten uit op de universiteit. Het Wetenschapsknooppunt is een samenwerking tussen Wageningen University en de Christelijke Hogeschool Ede. Het Bètasteunpunt Wageningen is één van de goedlopende Bètasteunpunten van Nederland. Bètasteunpunt Wageningen is de basis voor alle activiteiten van Wageningen University en van een toenemend aantal activiteiten van het regionale hbo voor het vo. Partners in het Bètasteunpunt Wageningen zijn de tien scholen voor voortgezet onderwijs in de Regio Food Valley en Zetten en de hogescholen Van Hall Larenstein, STOAS Hogeschool / Vilentum Wageningen en de CHE, Ede. De combinatie van Wetenschapsknooppunt en Bètasteunpunt Wageningen richt zich op het kiezen en leren voor de basisschool en HAVO/VWO
VWO onderbouw
bovenbouw
WO
Basisonderwijs bovenbouw HAVO onderbouw
bovenbouw
HBO
Bètasteunpunt Wageningen maakt deel uit van de landelijke overlegorganen van de bèta vaksteunpunten biologie, natuurkunde, scheikunde, het nieuwe bètavak Natuur, Leven en Technologie (NLT), (fysische) geografie, wiskunde en informatica . Deze brede bètasteunpunten werken regionaal, bovenregionaal en landelijk nauw samen en worden aangestuurd door een landelijke steunpuntenraad. Het Wetenschapsknooppunt maakt deel uit van een landelijk netwerk van wetenschapsknooppunten. Uitvoeringsagenda van WU en haar partners: Junior Consultancy Training Een belangrijke activiteit voor excellente leerlingen is de Junior Consultancy Training (JCT), In een periode van drie maanden werken leerlingen uit 4 en 5 vwo in multidisciplinaire teams aan een opdracht. De leerlingen betrekken zelf verschillende actoren bij het proces. Begeleiding gebeurt door studenten van relevante opleidingen, docenten van de betrokken scholen en onderzoekers van de universiteit. Deskundigheidsbevordering van docenten Belangrijke programma’s in het kader van deskundigheidsbevordering van docenten zijn de Docent OntwikkelTeams (DOT’s) en het ondersteuningstraject: ‘Onderzoek en ontwerponderzoek in het voortgezet onderwijs’. Een heel concreet product van het eerste DOT scheikunde is de lesmodule bioplastics. Dit is een module voor het nieuwe examenprogramma scheikunde van het vwo. Het ondersteuningstraject is in ontwikkeling bij Bètasteunpunt Wageningen (Wageningen University en STOAS Hogeschool / Vilentum Wageningen). Het is gebaseerd op een behoeften analyse van enkele scholen uit het scholennetwerk. Aan de hand van interviews zijn de belangrijkste scholingswensen en ervaren knelpunten geïnventariseerd waar docenten tegenaan lopen bij het vormgeven van het profielwerkstuk. Beide projecten: JCT en deskundigheidsbevordering van docenten worden gepresenteerd op de FoodValley conferentie, waar leren van en met elkaar centraal staat.
24
Activiteiten voor (aankomend) leerkrachten en kinderen in de basisschoolleeftijd http://www.wageningenur.nl/nl/Onderwijs-Opleidingen/Wetenschapsknooppunt.htm In onze ontwikkelingsgroepen voor “Wetenschap in de klas” werken leerkrachten, pabo-studenten en wetenschappers samen aan lesprogramma’s voor het basisonderwijs De lesprogramma’s dagen de kinderen uit om zelf creatief en onderzoekend te denken. Ze gaan over actuele thema’s variërend van zout tot thee en duurzaamheid. In alle activiteiten en lessen staat de didactiek van onderzoekend leren centraal. We nodigen regelmatig schoolkinderen en hun leerkrachten uit op Wageningen universiteit. Voor de leerkrachten is er eens per jaar de Wetenschap&Techniek-conferentie, met workshops en lezingen over wetenschap en techniek. Parallel daaraan is er de Kinderuniversiteit, waarbij de kinderen colleges krijgen van echte hoogleraren en wetenschappers. Tijdens het Junior Science Lab gaan kinderen echt aan de slag met een wetenschappelijk onderzoek op een van de labs van de universiteit. Ze doen proeven en leren hoe je onderzoek moet doen. Dit gebeurt zowel op initiatief van het WKWU (kinderen komen op eigen initiatief, buiten school om), als in klasseverband. Het Wetenschapsknooppunt Wageningen University (WKWU) is een samenwerking tussen Wageningen University & Research centre en de Christelijke Hogeschool Ede.
Knooppunt Techniek Om meer jongeren te stimuleren voor techniek te kiezen, heeft ROC A12 samen met de partijen van Techniekpact FoodValley het initiatief genomen om techniek en de betekenis van techniek in de toepassingsgebieden in FoodValley in haar volle breedte in de hele onderwijskolom beter zichtbaar te maken, voor zowel jongeren als ook voor hun ouders. Met het Innovatielab willen de partners van de publiek-private samenwerking een multidisciplinaire, gezamenlijke voorziening opzetten, om de brede toepassingen van techniek en de huidige en toekomstige technische MBO beroepen zichtbaar te maken. Door nauw samen te werken willen de relevante partijen in de regio FoodValley de reële verwachting van leerlingen en studenten richting techniek vergroten, om uiteindelijk te realiseren dat in 2020 4 op de 10 jongeren kiest voor techniek. Naast het opzetten van het gezamenlijke Innovatielab met gedeelde faciliteiten, wordt een doorlopende stimuleringslijn loopbaanontwikkeling en –begeleiding in het Innovatielab gerealiseerd, evenals een pool bedrijfsleven/onderwijs en gezamenlijke professionaliseringsprogramma’s. Techniek is een belangrijk speerpunt voor de arbeidsmarktregio FoodValley en voor ROC A12. Zonder voldoende technische vakkrachten op met name MBO, MBO+ en HBO niveau staat Nederland stil. Landelijk, provinciaal en in de arbeidsmarktregio FoodValley staat het stimuleren van de instroom in techniekopleidingen hoog op de agenda om aan de huidige en toekomstige vraag van het MKB te kunnen voldoen. Om op het gewenste Europese niveau te komen moeten 4 op de 10 jongeren in 2020 kiezen voor techniek. Dit geldt zowel bij het VO, MBO als HBO onderwijs. Bij ROC A12 kiest thans 20% tot 25% van de jongeren voor een techniekopleiding. Binnen het VO-onderwijs betreft het vergelijkbare percentages behoudens het Technasium waar het percentage doorstroom richting een bèta of techniek opleiding op HBO of WO-niveau 60% bedraagt. Op 3 maart jl. heeft de onderwijsraad advies uitgebracht over overgangen in het onderwijs. De raad adviseert om de loopbaanontwikkeling en –begeleiding (LOB) te verbeteren. In de afgelopen jaren is de aandacht voor LOB gegroeid, maar er zijn nog steeds grote verschillen in de manier waarop en de mate waarin LOB een plaats krijgt binnen het curriculum. De raad adviseert om de kwaliteit en de positie van LOB structureel te versterken. Start LOB eerder en ontwikkel een doorgaande leerlijn. Vergroot de reële verwachtingen bij leerlingen/studenten door intensieve samenwerking. De raad is van mening dat meer samenwerking tussen VMBO, MBO, en HBO en tussen voortgezet onderwijs en hoger onderwijs kan bijdragen aan meer realistische
25
verwachtingen van leerlingen over het vervolgonderwijs en aan een betere voorbereiding erop. Een reëel beeld van een opleiding en van de studievaardigheden die nodig zijn, ontstaat vaak pas door er daadwerkelijk aan deel te nemen. De raad adviseert scholen en opleidingen hun leerlingen meer mogelijkheden te bieden om cursussen en opleidingsmodules te volgen van een vervolgopleiding. Ook het Ministerie van OCW stelt dat een professionaliseringsslag van de loopbaanoriëntatie in het gehele onderwijs nodig is10. Tot voor kort voelde geen enkele partij in de (techniek)onderwijsketen in de arbeidsmarktregio FoodValley zich structureel verantwoordelijk voor het stimuleren van techniek in de gehele keten van basisschool tot arbeidsmarkt. Dit wordt thans gezamenlijk opgepakt in het overleg over het Techniekpact FoodValley. De Techniekpactlijnen regio FoodValley zijn gezamenlijk vastgesteld. ROC A12 vervult hierin, gegeven het feit dat het zwaartepunt op MBO-techniek opleidingen ligt in FoodValley, logischerwijs een grote rol. Het kan alleen maar lukken als er een intensivering in de loopbaanontwikkeling en –begeleiding tot stand komt tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid gericht op kiezen voor techniek en leren en werken in de techniek (overeenkomstig de landelijke lijnen van het Techniekpact) en het delen van elkaars faciliteiten (onderwijs en bedrijfsleven). In andere regio’s zie je vaak dat een HBO instelling Techniek in dergelijke ontwikkelingen een kartrekkersfunctie vervult. In de arbeidsmarktregio FoodValley bevindt zich geen HBO instelling Techniek die deze functie kan vervullen. Het is dan ook vanzelfsprekend dat ROC A12 in de arbeidsmarktregio FoodValley deze functie vervult. Voor een goede aansluiting met en om een goede start te kunnen maken op de arbeidsmarkt moeten studenten voldoende kennis hebben van moderne apparatuur en technieken, en moet het onderwijspersoneel de laatste stand van zaken in het werkveld kennen. Uitgangspunt van het Innovatielab is om leerlingen en studenten kennis te laten maken met verschillende onderdelen van techniek en meer specifiek de betekenis van techniek in de toepassingsgebieden in FoodValley. Op deze wijze kunnen leerlingen en studenten zich goed oriënteren. Leerlingen en studenten weten reeds vroegtijdig wat er gebeurt in de regionale technische sectoren en zijn beter op de hoogte van recente technologische ontwikkelingen. Ze ontdekken waar hun talenten en interesses liggen en oriënteren zich door de hechtere samenwerking met het bedrijfsleven beter op hun toekomstige loopbaan. Door leerlingen en studenten de mogelijkheid te geven zich goed te oriënteren worden reële verwachtingen gevormd ten aanzien van zowel vervolgstudies als arbeidsmarkt. Dit stelt ze in staat een weloverwogen keuze te maken. In onderstaand overzicht is het aantal bedrijven weergegeven dat zich op dit moment, als founder, verbonden heeft aan het initiatief. Ook de ambitie voor de voorliggende periode is benoemd. Reeds in maart 2013 is de Regiegroep Techniek opgericht, met als één van de doelen het ontwikkelen van de contouren rond een totaalconcept op het gebied van techniek in de brede zin van het woord in de regio FoodValley. Uitkomst van dit ontwikkeltraject tot nu toe is onder meer het Knooppunt Techniek met als één van de onderdelen het Innovatielab. Om de samenwerking ook in de toekomst blijvend vorm te kunnen geven ligt de focus op de stimulering van techniek richting de topsectoren (Food, Health en Energie- en Milieutechnologie) in Gelderland en de aanjaagsectoren (logistieke-, creatieve- en maakinstructie en de bouw) in Gelderland. Bij Knooppunt Techniek FoodValley wordt het uitgangspunt gevormd door vier technieksectoren als ‘basics’ voor de arbeidsmarkt. De ‘basics’ bestaan uit: • Mechatronica, werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek; • ICT & Beeld en Geluid; • Bouw; • Motorvoertuigentechniek, landbouwmechanisatie.
10
26
Min. OCW, 2 juni 2014, Ruim baan voor vakmanschaps: een toekomstgericht MBO
Innovatielab
Innovatielab
-Huidig aantal bedrijven: 20 -Ambitie aantal bedrijven: 33 -Aantal projecten: 2 tot 4 per jaar
-Huidig aantal bedrijven: 5 -Ambitie aantal bedrijven: 10 -Aantal projecten: 2 tot 4 per jaar
Mechatronica W/E/I
A lgemeen
- Huidig aantal bedrijven: 29 - Ambitie aantal bedrijven: 59
ICT & Beeld en Geluid
Innovatielab
Innovatielab
-Huidig aantal bedrijven: 3 -Ambitie aantal bedrijven: 10 -Aantal projecten: 2 tot 4 per jaar
Fablab
-Huidig aantal bedrijven: 3 -Ambitie aantal bedrijven: 10 -Aantal projecten: 2 tot 4 per jaar
Circulaire Economie
Motorvoertuigentechniek / Landbouwmechanisatie
Bouw
Innovatielab
-Huidig aantal bedrijven: 4 -Ambitie aantal bedrijven: 10 -Aantal projecten: 2 tot 4 per jaar
Innovatielab
-Huidig aantal bedrijven: 11 -Ambitie aantal bedrijven: 22 -Aantal projecten: 2 tot 4 per jaar
Figuur 11 Knooppunt Techniek en haar ambities
Rond de ‘basics’ ontwikkelen zicht steeds meer relevante snijvlakopleidingen, te weten: • Veiligheid en Vakmanschap (VEVA)\Techniek Defensie: VEVA-ICT, VEVA-Bouw, VEVA-Bedrijfsautotechniek, VEVA-Mechatronica • Techniek en ondernemerschap • Techniek en economie/handel • Techniek en zorg en welzijn/domotica • Techniek en groen/grijs • Techniek en sport/voeding en bewegen • Techniek en gezonde leefstijl interventies Het Innovatielab gaat een belangrijke functie vervullen bij het zichtbaar maken van de snijvlaktoepassingen. Juist op de snijvlakken tussen traditionele sectoren vinden belangrijke innovaties plaats, zo stelt ook de Minister van OCW11. Overkoepelend over deze ‘basics’ en snijvlakopleidingen zijn duurzaamheid, de overgang van een lineaire naar een circulaire economie en een koolstofvrije economie en de hiermee gepaard gaande ontwikkelingen in de technische sectoren essentiële pijlers van Knooppunt Techniek. De multidisciplinaire aanpak staat hierbij centraal. Hiermee wordt bedoeld dat niet de focus zal liggen op het toepassen van slechts 1 techniekdiscipline maar juist op het toepassen van meerdere disciplines. Voor het onderwijs betekent dit dat MBO studenten Techniek & Technologie niet meer smal worden opgeleid, maar starten met een brede (multidisciplinaire) basis. Bovenop deze brede basis vindt er een verdere verdieping plaats. Ook gaat ROC A12 op verzoek van het ministerie van OC&W, als één van de voorlopers mee doen met het excellentieprogramma in het MBO rond de Knooppunt Techniek aanpak.
11
Min. OCW, 2 juni 2014, Ruim baan voor vakmanschaps: een toekomstgericht MBO
27
Studenten opleiden voor de arbeidsmarkt betekent dat we ze niet alleen de kennis en vaardigheden moeten bijbrengen voor één specifiek beroep, maar juist ook een goede voorbereiding moeten geven om later in de carrière nieuwe kennis en vaardigheden te ontwikkelen om duurzaam inzetbaar te blijven, aldus ook het Ministerie van OCW12. Centraal binnen het Innovatielab staat duurzame en toekomstgerichte samenwerking rond de thema’s kiezen, leren en werken in de gehele onderwijsketen in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. De doelstelling van de publiek-private samenwerking laat zich het beste als volgt verwoorden: Het opzetten van een multidisciplinair Innovatielab als gezamenlijke voorziening (bedrijfsleven en onderwijs) om de brede toepassingen van techniek alsmede de huidige en toekomstige MBO beroepen zichtbaar te maken bij toekomstige en huidige beroepsbeoefenaars. Het Innovatielab legt de focus op het breed zichtbaar maken van de vier basis technieksectoren en bijbehorende snijvlakken, aangeduid als Knooppunt Techniek, die relevant zijn in de arbeidsmarktregio FoodValley. Kiezen, leren en werken in de vorm van oriëntatie, concrete onderzoek- en ontwerpopdrachten, projectdagen en na- en bijscholingcursussen vormen de essentie van het Innovatielab. Hiermee is het Innovatielab een breed initiatief, omdat het over alle voor FoodValley relevante techniek opleidingen / arbeidsmarktsectoren gaat. Dit is een bewuste keuze van de partners van de publiek-private samenwerking, om te voorkomen dat er verschillende initiatieven naast elkaar ontstaan die wellicht deels overlappen en/ of elkaar beconcurreren. Om de samenwerking wel beheersbaar te houden, is er voor gekozen om in jaar 1 te starten met een aantal (en dus niet alle) VO-scholen uit de regio FoodValley. Na jaar 1 zullen ook de andere VO-scholen aanhaken. Dit groeimodel zorgt ervoor dat enerzijds de initiële samenwerking behapbaar blijft en anderzijds toch op termijn alle regionale VO-scholen betrokken zijn. De samenwerking beoogt de volgende resultaten te bereiken: 1. Het opzetten van een gezamenlijk breed multidisciplinair Innovatielab rond de vier basis technieksectoren en bijbehorende snijvlakken van Knooppunt Techniek met als gebruikers onderwijs en bedrijfsleven. a. Het delen van faciliteiten staat centraal binnen het Innovatielab. Het Innovatielab zal bestaan uit een centrale vaste voorziening met daarbinnen flexibele voorzieningen (o.a. zogenaamde innovatiecontainers). Deze flexibele voorzieningen zijn ook in te zetten op locatie in de regio. 2. Het realiseren van een gezamenlijke doorlopende stimuleringslijn loopbaanontwikkeling en –begeleiding (LOB) rond kiezen, leren en werken PO-VO-MBO-HBO-Bedrijfsleven in het Innovatielab. De doorlopende stimuleringslijn zonder drempels voor LOB dient bij te dragen aan het volgende: a. VO: VMBO-tl, Mavo en Havo: 4/10 jongeren kiezen voor een MBO-4 brede opleiding Techniek overeenkomstig landelijke ambitie in 2020 b. VO: VMBO: 4/10 jongeren kiezen voor een MBO 2/3 brede opleiding Techniek overeenkomstig landelijke ambitie in 2020 3. Het opzetten van een gezamenlijke pool bedrijfsleven/onderwijs voor het Innovatielab. a. Een gezamenlijke pool van bedrijfsleven en onderwijs draagt zorg voor de uitvoering van de activiteiten. 4. Het opzetten van gezamenlijke professionaliseringsprogramma’s en nascholing voor docenten en bedrijven. a. Het Innovatielab is een inspirerende omgeving voor professionalisering- en nascholingsprogramma’s in de vorm van bijvoorbeeld themabijeenkomsten, cursussen, etc. Innovatielab wordt vormgegeven in een consortium van founders, waarbij de primaire partners met elkaar een samenwerkingsovereenkomst hebben gesloten. Met deze overeenkomst hebben de partijen zich gecommitteerd aan het uitvoeren van en een bijdrage leveren aan het Innovatielab. Het betreft financieel en inhoudelijk commitment dat is vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst. Het consortium vormt een open samenwerkingsverband waar ook gemakkelijk nieuwe partners kunnen toetreden.
12
28
Min. OCW, 2 juni 2014, Ruim baan voor vakmanschaps: een toekomstgericht MBO
De activiteiten binnen het samenwerkingsverband zijn te groeperen binnen 4 hoofdactiviteiten. 1. Activiteiten t.b.v. samenwerkingsverband 2. Oriëntatie 3. Onderzoek en Ontwerpopdrachten (projectdagen binnen MBO) 4. Professionalisering en na- en bijscholingscursussen (docenten en bedrijven) Het Innovatielab krijgt de beschikking over een aantal faciliteiten. Deze worden zowel binnen het samenwerkingsverband gedeeld en zijn ook beschikbaar voor gebruik door onder andere regionale VO-scholen en hoger onderwijs instellingen die (nog) niet deel nemen aan de publiek-private samenwerking. In de regio is reeds een aantal faciliteiten (openbaar) beschikbaar, waaronder de faciliteiten van het FabLab en Technodiscovery in Ede. Dit betreft een aantal basisfaciliteiten. Het Innovatielab wil deze basisfaciliteiten bundelen en verder uitbreiden in een fysieke centrale locatie om zo de 4 ‘basics’ en de verschillende technische snijvlakken zichtbaar te kunnen maken. Bij het Regionaal Investeringsfonds MBO is een subsidieaanvraag ingediend. Belangrijk uitgangspunt bij het opstellen van de begroting is dat het Innovatielab na jaar 4 (looptijd regionaal investeringsfonds MBO subsidie is 4 jaar) kostendekkend werkt.
29
Het FabLab herbergt een aantal 3D-printers waar bezoekers, nadat ze een ontwerp gemaakt hebben, objecten kunnen printen. In onderstaand overzicht is de ambitie rondom het aantal gebruikers van het FabLab weergegeven.
Gebruikers
Aantal (cumulatief) 2015
2016
2017
Creatieve en geïnteresseerde particulieren
50
100
150
Leerlingen basisonderwijs
500 leerlingen / 1000 leerlingen / 1500 leerlingen / 25 klassen 50 klassen 75 klassen
Leerlingen VO
1300 leerlingen / 2600 leerlingen / 3900 leerlingen 65 klassen 130 klassen / 195 klassen
Studenten MBO
200 leerlingen / 400 leerlingen / 600 leerlingen / 10 klassen 20 klassen 30 klassen
Studenten HBO
40 leerlingen / 2 80 leerlingen / 4 120 leerlingen / klassen klassen 6 klassen
Ouders van leerlingen PO, VO, MBO, HBO
500
Studenten PABO
40 leerlingen / 2 80 leerlingen / 4 120 leerlingen / klassen klassen 6 klassen
(Startende) ontwerpers en technostarters
2
4
6
Bedrijfsleven
3
6
10
1000
1500
Technodiscovery In het kader van het Techniekpact is een van onze doelen om de Technetkringen verder uit te bouwen en technische bedrijven te koppelen aan Technodiscovery. Daarmee sluiten we ook aan bij de doelen van de Technetkringen: De regionale samenwerking tussen vmbo, mbo en technische bedrijven versterken. Zorgen voor een aantrekkelijker techniekonderwijs en een betere loopbaanoriëntatie voor jongeren. Het is van groot belang voor het succes van TechnoDiscovery dat zij zo laagdrempelig mogelijk opereert. Dat betekent bijvoorbeeld dat er geen financiële barrières voor basisscholen en scholen voor VO moeten worden opgeworpen wanneer zij TechnoDiscovery willen bezoeken. Daarnaast is het in dit kader van groot belang dat bedrijven een actieve rol kunnen spelen in de wereld van oriënteren en leren van jongeren. Destijds zijn er mede om die reden zogenaamde Technetkringen opgericht. Deze Technetkringen zijn gericht op vmbo, mbo en bedrijfsleven. In onze optiek moet dit vroeger beginnen omdat de belangstelling voor techniek al op de basisschool kan en moet worden aangewakkerd. De contacten vanuit TechnoDiscovery met de Technetkringen zullen worden geïntensiveerd. Om contacten met onderwijsinstellingen, overheid en bedrijfsleven in de regio “FoodValley” te versterken en verduurzamen, worden de volgende acties uitgevoerd: 1. De relatieversterking met bedrijven, koepelorganisaties en onderwijsinstellingen door: het tot stand brengen van een participantenraad met vertegenwoordigingen uit de verschillende bedrijfssectoren en onderwijsinstellingen van de regio ‘FoodValley’ de uitwerking van leerwerkteams in samenwerking met het VMBO, MBO en HBO op de Kenniscampus Ede en in de regio ‘FoodValley’
30
2. Het upgraden van de regionale functie van Technodiscovery binnen ‘FoodValley’, de Kennisas Ede Wageningen en de Kenniscampus Ede. 3. Het ontwikkelen, uittesten en uitvoeren van bijscholingsmogelijkheden voor schoolleiders en leerkrachten in het primair onderwijs gericht op visievorming en de integratie van wetenschap en techniek in het onderwijs. 4. Het integraal inbrengen van elementen van ‘duurzaamheid (energie)’ in de te ontwikkelen halfjaarlijkse thema’s om aan te kunnen blijven sluiten bij actuele problematieken (eind 2015 up-to-date) 5. Het ondersteunen van de overdracht van het werkconcept van Technodiscovery naar de ‘Stedendriehoek’ ( Apeldoorn, Deventer, Zutphen). 6. Het ontwikkelen, testen en bijstellen van lesmateriaal dat aansluit bij de actuele ontwikkelingen in het voortgezet onderwijs (VMBO praktijk tot Technasium). 7. Versterking en verdieping van de relatie met het primair- en voortgezet onderwijs door het ontwikkelen en
promoten van samenwerkingsovereenkomsten Keuzevolgsysteem Om inzicht te verkrijgen in het keuzeproces van leerlingen wordt een ‘keuzevolgsysteem’ ontwikkeld, waardoor leerlingen vanaf groep 6 in het basisonderwijs gevolgd kunnen worden. Hierbij wordt een relatie gelegd tussen de interventies (TechnoDiscovery FoodValley, Junior Science Lab, ICT-Discovery, bedrijfsbezoeken en excursies) en hun keuze voor technische vervolgopleidingen en/of bèta-studierichtingen. Via het keuzevolgsysteem kunnen leerlingen (en hun ouders) in contact gebracht worden met verschillende bedrijven om aanvullend een bedrijfsbezoek te brengen. Via de website van Technodiscovery FoodValley wordt aan alle bezoekende leerlingen een account aangeboden. Via dit account kunnen zij hun bezoek voorbereiden (via een game, die momenteel ontwikkeld wordt). Zij worden online ‘gediplomeerd’ medewerker van één van de bedrijven in Technodiscovery. Tijdens het bezoek doen zij ervaring op met voor de bedrijfssector representatieve opdrachten. Na het bezoek kunnen zij online foto’s van hun bezoek bekijken (liefst om aan de ouders het verhaal te kunnen vertellen) en het virtuele bedrijventerrein bezoeken en zo in contact komen met bedrijven/instellingen die zich daar presenteren. Deze kunnen een reëel bezoek aanbieden en organiseren. De keuzes van de leerlingen worden in een persoonlijk account geregistreerd. Alle activiteiten in het teken van techniek in de regio worden gemonitord om deze direct te kunnen koppelen aan de belangstellingswerelden van kinderen.
31
Bijlage 5: Betrokken partijen Het FoodValley Techniekpact is tot stand gekomen in samenwerking met: Penvoerder Wageningen UR
www.wur.nl
VNO-NCW Midden
www.vno-ncwmidden.nl
Koninklijke Metaalunie
www.metaalunie.nl
FME
www.fme.nl
OOM
www.oom.nl
Stichting A+O Metalektro
www.ao-metalektro.nl
OTIB
www.otib.nl
Ondernemers / bedrijfsleven
Valleiregio
32
LPI Valleiregio
TechniekTalent.nu
www.techniektalent.nu
Leertouwer
www.leertouwer.nl
PTC+
www.ptcplus.com
Onderwijs- / Onderzoekinstellingen Wageningen UR
www.wur.nl
CHE
www.che.nl
ROC A12
www.a12.nl
Groenhorst
www.groenhorst.nl
De Meerwaarde
www.demeerwaarde.nl
Pantarijn
www.pantarijn.nl
CSV
www.de-csv.nl
Het Streek
www.hetstreek.nl
Provincie Gelderland
www.gelderland.nl
POA Valleiregio
www.poavalleiregio.nl
Platform Bèta Techniek
www.platformbetatechniek.nl
Overheden
Overig
33
34
35
36
