P l a t f o r m v o o r h e t o n t w e r p e n , f a b r i c e r e n , b o u w e n e n g e b r u i k e n v a n P REFAB b e t o n p r o d u C t e n
Special GWW Systeemaanpak geluidsschermen 'Point of no return' machinaal straten Snelle en slanke bruggen
#12
januari 2009
b:ton januari 2009
voorwoord:
Lodewikus Voorgespannen Beton is
Naast heipalen levert Lodewikus
een vooraanstaand leverancier van
ook voorgespannen bouwelemen-
voorgespannen betonproducten,
ten ten behoeve van onder andere
waaronder een uitgebreid assorti-
infrastructurele projecten.
Wondere wereld
ment heipalen: Bouwelementen uitgevoerd als: Schakelheipalen
Plaatliggers
Als mij iets van het hart moet, dan is het wel het misplaatste vooroordeel in de bouwnijverheid dat de
Ribbel- en vibrocomheipalen
Kokerliggers
GWW-sector achter zou lopen op de B&U-sector. In deze laatste sector zouden de innovaties eerder en
Heipalen met betonpuingranulaat
Omgekeerde T-liggers
sneller plaatsvinden. Duurzaam bouwen zou ook in de B&U-sector al jaren vaste voet aan wal hebben ge-
Standaard heipalen: (diameter: 180
Rimob beveiligingselementen
tot 500 mm., lengte: 2 tot 40 m.)
Vloerplaatelementen
had, voordat het in de GWW-sector een item werd. Architectonische aandacht gold allereerst bedrijfsgebouwen en wooncomplexen en pas later de civiele kunstwerken. Ik ontken niet dat de chronologie zulke zaken hier en daar kan bevestigen, maar dat is wat anders dan achterlopen. De GWW-sector kenmerkt zich in mijn beleving juist door een grote mate van vernieuwing, van durf, van het verleggen van grenzen. Ondanks het feit dat civiele werken inderdaad doorgaans een eenmalig karakter hebben en daarom minder aantrekkelijk zijn voor de ontwikkeling van innovatieve concepten.
Lodewikus us
Tenslotte nemen de projectpartners na afloop van het project afscheid van elkaar. Echter, juist in de GWWsector komen de spelers elkaar weer snel tegen. Temeer daar er enkele zeer grote opdrachtgevers actief zijn. Dan is het niet verkeerd als je als partij in dat unieke project van de gebaande paden durft af te wijken en je specialistische kennis toont. Ik ervaar dagelijks dat dit actief wordt gedaan. Dat men in de GWW-sector de smaak te pakken heeft om een project door te lichten en vooraf met slimme alternatieven te komen, de eigen kennis in te zetten in het projectteam en er een extra succesvol en fraai eindresultaat van probeert te maken. Neem alleen al de projecten, visies en producten die in deze GWW-special van B:ton naar voren worden gebracht. Daar zit steevast een hoge mate van inventiviteit in. Of het nu de onderbouw van een prefab betonnen windmolen, ingenieuze viaducten, fraaie geluidschermen of andere civiele oplossingen betreft, de GWWsector laat zich van zijn beste kant zien. Niks geen achterstand. Misschien zelfs een voorsprong. De om-
Lodewikus Voorgespannen Beton Havenweg 43 Postbus 154
gekeerde wereld in relatie tot dat vooroordeel. Treedt binnen in de wondere wereld van prefab beton in de GWW-sector. Veel leesplezier.
4900 AD Oosterhout Tel: (0162) 48 48 48 Fax: (0162) 42 34 43
Lodewikus E-mail:
[email protected]
Bart van Melick Voorzitter BFBN
3
b:ton januari 2009
03: Voorwoord
inhoud:
10:
b:ton januari 2009
27: Prefab deksloven op damwanden Randweg Eindhoven
45: Industriële uitstraling SugarCity steevast doorgezet
30: Grensverleggende betonsterkte
46:
32: Duurzaam fundament 36: Groene stapelwand blijft topper!
48: Zetmeelgebaseerde Additieven voor Zelfverdichtend en Aardvochtig Beton
42: Weg op niveau
54: Colofon
Spotlight: Veilige en robuuste bermen
13: Column 22: Actualiteiten 24:
4
Snelle en slanke brugconstructie
Productoverzicht
6
28
Geluidsschermen: ruimte voor systeemaanpak
Proefvak stillere verkeersbaan
Een geluidsscherm mag dan een functioneel object zijn, het hoeft natuurlijk niet saai en grauw te zijn. Ze kunnen prachtige vormen hebben, passend in het landschap, karakteristiek in de omgeving en spannend voor de automobilist. En een goed doordacht scherm omvat ook aspecten als duurzaamheid, bouwtijd en kostenreductie.
Het Europese project Quiet City streeft naar het verminderen van brongeluid in weg- en trambanen. In Blankenberge rijden trams en bussen op een geluidsreducerende constructie van ModieSlab platen, ofwel prefab betonplaten met een embedded railconstructie. Het is de eerste keer dat in een verhardingsdek rails zijn gecombineerd met zeer open, geluidsreducerende betonlagen.
14
38 Techniek
‘Point of no return’ voor machinaal straten
Ingenieus over de Zuid-Willemsvaart
Machinaal straten lijkt écht te zijn doorgebroken. De Arbeidsinspectie ziet een duidelijke kentering op grond van eerdere en recente inspecties. De inspectiedruk hoort bij de richtlijn om nieuwe werken groter dan 1500 m2 met inzet van mechanische hulpmiddelen te straten, met het doel om de arbeidsomstandigheden voor straatmakers te verlichten.
Het ontwerp van de nieuwe brug over de Zuid-Willemsvaart bij Den Bosch kent een constructiehoogte van slechts 1,50 m, waardoor een uitermate slank brugdek met een slankheidsverhouding lengte/hoogte van 35 ontstaat. Fraai qua vormgeving en met voldoende doorvaarthoogte.
18
52 Met kop en schouders erbovenuit
Openbaring in openbare ruimte
Hoger rendement in windenergie
Prachtige banken, watertafels, fonteinranden, trappen, bruggen en kunstobjecten van prefab terrazzobeton. Ambachtelijk vervaardigd sierbeton, met tegelijkertijd een hoge mate van professionaliteit als antwoord op de veelheid aan eisen.
Wind moet je daar ‘vangen’ waar de hoogste windsnelheden worden bereikt. Daarom verrijst op het Duitse testcentrum voor windturbines Grevenbroich een windmolen van 133 m hoogte. Een hybride toren met een prefab betonnen onderbouw van 76,5 m, in een efficiënte stapeling van schilelementen.
5
b:ton januari 2009
geluidsschermen: ruimte voor systeemaanpak
b:ton januari 2009
Elke dag groeit de verscheidenheid aan geluidsschermen. Gelukkig maar, vindt ir. Mark Bakker, directeur van Holland Scherm, “want een geluidsscherm mag dan een functioneel object zijn, het hoeft natuurlijk niet saai en grauw te zijn. Je kunt er prachtige vormen van maken, passend in het landschap, karakteristiek in de omgeving en spannend voor de automobilist. Variatie hoeft niet ten koste te gaan van de efficiency. En als je het hele pakket van ontwerp, uitvoering en beheer bekijkt, zit er nog ruimte voor verbetering.” door Paul engelS
aan de ene kant mag elke opdrachtgever zich uitleven op de vorm van een ge-
op moeilijk bereikbare plekken langs wegen en op spoordijken geplaatst. mi-
luidsscherm, aan de andere kant vragen aspecten als duurzaamheid, complexi-
nimaliseren van overlast voor (spoor)verkeer is daarbij altijd een vereiste. bo-
teit en dus bouwtijd en kostenreductie om goed doordachte constructies. ook
vendien is de plaatsingstolerantie uiterst gering, opdat afzonderlijke scherm-
het beheer en onderhoud zijn hierbij gebaat, stelt mark bakker. “tenminste, als
panelen samengaan in een strak lijnenspel. ook dit vraagt om goed doordachte
we het beheer een vaste plek op de agenda van geluidsschermen gaan geven,
oplossingen waarbij ruimtegebruik, uitgekiende pasbaarheid en vlotte koppe-
want dat is en blijft een zwakke schakel. een geluidsscherm hoeft er na tien jaar
ling van componenten geoptimaliseerd worden. ontwerp, bouwtoleranties en
helemaal niet groen uitgeslagen of scheef verzakt uit te zien. net als elk ander
uitvoeringsmethode dienen dan perfect op elkaar te zijn afgestemd. niet voor
bouwobject zul je vooraf rekening moeten houden met de lange termijn. Zeker
niets zijn alle benodigde disciplines daarom binnen holland Scherm aanwezig,”
als je nagaat welke fraaie schermen we nu plaatsen.”
aldus mark bakker. overigens zet holland Scherm deze kennis en ervaring ook in voor realisatie van kleinschalig civieltechnisch betonwerk.
holland Scherm (dochter van kwS infra) is specialist op het gebied van geluidsschermen. “maar wij zijn tevens een allround partner die adviseert, ontwerpt
Catalogus: om het proces te stroomlijnen denkt hij in elk geval aan meer af-
en bijkomende bouwwerkzaamheden zelfstandig uitvoert. wij kunnen de vin-
stemming tussen ontwerp, uitvoering en beheer. “je moet een prachtig scherm
ger op de zere plek leggen als onderdelen van een bouwproces niet goed op
ook nog doelmatig kunnen plaatsen en onderhouden.” daarnaast valt vorm-
elkaar aansluiten.” geluidsschermen zijn vandaag de dag bijna hightech oplos-
vrijheid slim te organiseren. “men wil verscheidenheid en een eigen ontwerp-
singen. op het gebied van geluidsreductie wordt alles technisch uitgeplozen.
gedachte voor elk scherm, maar dat zou best kunnen op basis van een soort
Qua vorm en materiaalgebruik worden de grenzen opgezocht. op dit moment
catalogus met systeemelementen, waarbij men met modules, bewerkingen,
worden ook proeven genomen met de functie van luchtzuivering door het ge-
attributen of wat dies meer zij een hoge mate van variatie kan verkrijgen. kijk
luidsscherm. het scherm kan naast de weg bijvoorbeeld fijnstof en nox opvan-
naar de prefab betonschermen die bij de a2 bij den bosch komen. daar zitten
gen, filteren of neutraliseren.
verschillende vogelpatronen in. nu wordt dat type scherm bij abcoude ook toegepast, maar dan in een meer gebogen vorm, met een ander patroon. het blijft
6
mark bakker: “in diezelfde innovatieve benadering zou je het hele totstand-
familie van elkaar, maar dat is ook de bedoeling langs de a2. maar vanuit dit
komingproces kunnen oppakken. Prefabricage is hierbij van belang voor het
basiselement en de maltechniek kun je voortborduren op een ander uiterlijk.
werken langs infrastructuur - je bent veel sneller klaar - maar er zit nog ruimte
dan blijft het basiselement gelijk en dus ook de funderingsopzet, de staanders,
voor (prefab) totaalconcepten voor geluidsschermen. Schermen worden vaak
de bevestigingen et cetera. Zo bouw je aan een efficiënt concept.” 7
Anz_Bton_NL_0608:Layout 1
19.08.2008
7:42 Uhr
Seite 1 b:ton januari 2009
DE ONZICHTBARE KRACHT SCHÖCK, HET GEHEIM ACHTER DUURZAME CONSTRUCTIES Wat wij ook bedenken, bij Schöck staat steeds de gedachte centraal dat wij bouwtechnische oplossingen willen ontwikkelen die duurzaam, flexibel en efficiënt zijn en van hoge kwaliteit. Daarin schuilt de kracht van Schöck. SCHÖCK COMBAR® : DE BESTE COMBINATIE VAN EIGENSCHAPPEN Als specialist op het gebied van bouwsystemen ontwikkelen wij voortdurend nieuwe materialen en oplossingen. Zo is ComBAR® glasvezelwapening een innovatie van op staal gelijkend wapeningsmateriaal. ComBAR® is echter niet-magnetisch, niet-elektrisch geleidend en ongevoelig voor corrosie. Een unieke combinatie van eigenschappen die de bouw ongekende nieuwe mogelijkheden biedt.
SCHÖCK ISOKORF® : DE BESTE ONDERBREKING IS EEN VERBINDING Door in te spelen op de markt en de wensen van onze klanten leggen we altijd de meest optimale verbinding. En altijd samen met architecten, constructeurs, aannemers en de prefab-industrie. Goed voorbeeld zijn de Schöck Isokorf® koudebrug onderbrekingssystemen, ontwikkeld voor zowel toepassing in beton- als staalconstructies. Benieuwd welke oplossingen Schöck kan bieden voor uw bouwplannen? Op www.schock.nl vindt u onze inspiratie om eenvoudig beter te bouwen. Of bel vrijblijvend voor een afspraak of gedetailleerde productinformatie: (055) 526 88 20.
mark bakker weet dat rijkswaterstaat signalen heeft afgegeven dat enige lijn
struct is dat marktpartijen de ruimte krijgen ontwerp en maakbaarheid te combi-
c.q. standaardisatie en systeemdenken goed zou zijn om een allegaartje aan
neren. dat zou ook op het gebied van geluidsschermen kunnen en mogen.”
schermen te voorkomen. “creativiteit met schermen kan dus gepaard gaan met bepaalde standaardisatie op componentniveau. wij willen de opdrachtge-
de directeur van holland Scherm is ervan overtuigd dat prefab systemen van-
ver hierbij graag van advies zijn.”
wege hun voordelen qua snelheid en efficiency daarin een rol spelen. overigens niet alleen prefab beton, want verscheidene andere materialen kunnen in
Schöck Nederland b.v. · Amersfoortseweg 15a · Postbus 4194 · 7320 AD Apeldoorn Telefoon: +31 (0)55 526 88 20 · Fax: +31 (0)55 526 88 22 · Internet: www.schock.nl · E-mail:
[email protected]
Verder kijken: als voorbeeld geeft hij het werken aan het spoor. daarbij kan
dergelijke systemen passen, zo stelt hij nadrukkelijk. dat is ook het mooie van
in verband met de beperkte buitendienststelling van het spoor een eis van een
geluidsschermen. hij ziet wel dat de vormvrijheid van beton wordt benut. het
maximaal aantal werkuren in een bestek staan. “volstrekt logisch, want het
door holland Scherm gerealiseerde vogelscherm langs de a2 is al genoemd,
spoorgebruik is belangrijk. toch kan het zijn dat je buiten dat kader moet denken.
maar de schermen bij Schiedam en gouda zijn treffende voorbeelden van pre-
geef geen maximaal aantal werkuren als eis, maar beloon minimale bouwtijd.
fab betonnen geluidsschermen die enerzijds fraai zijn en anderzijds een hoge
als je met een slimmer en beter systeem een geluidsscherm kunt ontwikkelen
mate van efficiency bezitten. “als je ziet hoe snel de schermen nu langs de a2 bij
en plaatsen - maar net met een uurtje extra buitendienststelling - dan kan dat
den bosch worden geplaatst, dan proef je daarin een mate van systeemaanpak.
uiteindelijk voordeliger uitpakken op de korte én lange termijn. dit laatste als het
en dan maakt het niet uit of het scherm hol, bol, krom of recht is of vogels met
onderhoud eenvoudiger wordt. men zal verder moeten kijken dan louter het ont-
wel of niet gespreide vleugels als patroon heeft. alles past qua proces. en alles
werp van een scherm. voordeel van nieuwe contractvormen zoals design & con-
past in de omgeving of natuur. nu nog het beheer en het blijft passen.”
9
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
spotlight: In dit project zijn twee typen grasbetonblokken toegepast:
In het Gelderse Lochem worden de twee bermkanten langs een doorgaande smalle weg met grasbe-
Type B
Type D
afmetingen
40 x 60 x 12 cm
40 x 60 x 12 cm
60 cm zijde vlak
40 cm zijde vlak
gewicht
40,0 kg/st
40,0 kg/st
tonblokken verstevigd en veiliger gemaakt. De ingreep bleek nodig omdat vooral vrachtverkeer bij het passeren moest uitwijken en de bermen kapot reed. Dat leidde bovendien tot onveilige verkeerssituaties. door lilliane verwoolde
veilige en robuuste bermen
gaten
Ø 9 cm
Ø 9 cm
aantal
14290 stuks = 3427 m2
8606 stuks = 2064 m2
in totaal worden 22.896 grasbetonblokken in dit 12 km lange tracé van de vordenseweg verwerkt door reko raalte, die de grond verzet, de fundering aanbrengt en de blokken plaatst. morssinkhof groep hardenberg produceerde de grasbetonblokken, die veelal worden gebruikt voor de aanleg van parkeerterreinen en als wegverbreding / bermversterking. deze fabrikant van betonnen bestratingsmaterialen biedt acht verschillende typen grasbetonblokken in zijn assortiment. langs de weg in lochem zijn type b (60 cm breed) en type d (40 cm breed) gebruikt, mede omdat de breedte van de twee bermen verschillend is. grondverzet- en wegenbouwbedrijf reko raalte heeft jaren ervaring met het versterken van bermen. hun werkwijze is geheel machinaal. een ploeg medewerkers zet langs de weg de grond opzij. vervolgens wordt door een wegverbredingsmachine de fundering van menggranulaat aangebracht en op hoogte afgewerkt. met dezelfde machine wordt vervolgens de straatlaag van vulzand aangebracht. tenslotte worden met behulp van een zwenklader de grasbetonblokken gelegd. om de snelheid te bevorderen is een klem gemaakt, waarmee meerdere prefab betonelementen tegelijk kunnen worden opgepakt en gelegd. de wegverbredingsmachine komt in nederland weinig voor. deze kan meerdere werkzaamheden tegelijk verrichten en is zodoende ideaal voor de eerder genoemde werkzaamheden. de gemeente lochem gebruikte tot voor kort een totaal andere methode om wegkanten te laten verstevigen. Slechte stukken berm werden met betonpuin volgestort. uit een recente analyse bleek dat het verstevigen van de berm met grasbetonblokken niet alleen goedkoper, maar ook verkeersveiliger is. bij rijden over puin is de kans op bandenpech groter. als auto- of vrachtverkeer over de betontegels rijdt is de kans op bandenschade veel kleiner. verder zal de bestuurder geneigd zijn om na uitwijken weer op de weg te rijden, omdat het rijden over de tegels geluid veroorzaakt. na dit geslaagde en bijna afgeronde proefproject op de vordenseweg - het werk zal dezer dagen gereed zijn - gaat de gemeente lochem ook andere wegen voorzien van dit type bermversteviging.
10
11
b:ton januari 2009
Postbus 3477, 4800 DL Breda
column:
Rudonk 11, 4824 AJ Breda tel.: (076) 541 06 00 e-mail:
[email protected] www.cugla.nl
De nieuwe productlijn voor Slim Beton
Het beste van twee werelden uit de grote hoeveelheid verschillende paalsystemen - alleen in nederland bestaan al meer dan 100 verschillende typen - valt op te maken elk paaltype in de praktijk z’n bestaansrecht heeft. het gaat immers telkens om de optelsom van voor- en nadelen van zo’n systeem. toch is het mogelijk om in het algemeen te constateren dat een klassieke prefab betonpaal in veel gevallen duidelijke voordelen biedt, maar dat geboorde/geschroefde palen zeker ook hun bestaansrecht hebben. de prefab betonpaal combineert een goede kwaliteit met een eenvoudige en economische uitvoeringsmethode. de grootste nadelen van een prefab betonpaal, heitrillingen en geluidshinder tijdens het aanbrengen (en soms ook levertijd), blijken juist de sterke punten van de traditionele geboorde/geschroefde palen. de vraag naar geboorde/ geschroefde palen neemt toe vanwege het feit dat er steeds meer in stedelijke omgeving wordt gebouwd en de acceptatie van (bouw)hinder afneemt. deze tendens is niet nieuw en heeft reeds in 1980 geleid tot de terraSon paal, een geboorde schroefcombinatiepaal met een prefab betonkern en groutomhulling. deze paal is destijds gezamenlijk ontwikkeld door betonson en terracon funderingstechniek, elk vanuit hun specifieke kennis op funderingsgebied. deze paal is succesvol gebleken bij projecten waar de wens lag van geringe omgevingshinder bij de uitvoering, een hoog paaldraagvermogen, de
Ruim een jaar geleden verraste Cugla de betonmarkt met Slim Beton.
mogelijk om palen verdiept ten opzichte van het maaiveld aan te brengen en toch een hoge mate van zekerheid ten
Toevoeging van VMA’s (Viscosity Modifying Agents) in combinatie met de
aanzien van de paaldoorsnede in verband met sterkte en stijfheid.
3e generatie hulpstoffen leidde tot een robuuste betonmortel met minder jne delen, die stabiel en veel beter verwerkbaar is. Tal van afnemers
ViscoSmart pure is een ‘pure’ VMA waarmee in combinatie met de 3e genera-
hebben de grote voordelen van Slim Beton al ervaren. Graag presenteren
tie hulpstof een robuuste betonmortel samenstelling wordt gerealiseerd.
twee jaar geleden hebben dezelfde partijen besloten, elk geïnspireerd door de vraag in hun specifieke deel van de
wij nu onze nieuwe productlijn voor Slim Beton onder de naam ViscoSmart
funderingsmarkt, dat de tijd rijp is voor wederom een geboorde prefab betonpaal. in tegenstelling tot de terraSon
pure en ViscoSmart ow.
paal is gekozen voor een grondverdringend paalsysteem, waardoor hoge paaldraagvermogens bij nu geringere paaldoorsneden zijn te realiseren. met als evidente voordelen lagere transportkosten, efficiënter gebruik van schaarse
Eigenschappen ViscoSmart Oplossingen die er toe doen. Daar kent u Cugla van. Ook met het
ViscoSmart ow is een kant-en-klaar systeem. De optimale combinatie
ViscoSmart systeem willen we aan uw hoogste verwachtingen
van een 3e generatie hulpstof en VMA biedt u het gemak van één hulpstof
tegemoet komen. Afhankelijk van uw bedrijfsproces en/of de gewenste
die robuustheid en een uitstekende ow weet te combineren.
producteigenschappen kunt u zo altijd de beste keuze maken.
grondstoffen en het voorkomen van vrijkomende grond. dit terwijl voor de basisvariant geen gebruik meer hoeft te worden gemaakt van vloeibaar grout of beton, hetgeen uitvoeringstechnisch zeer interessant is. het resultaat is de fluisterpaal®©; een unieke geboorde prefab betonpaal met een reeks van voordelen van geringe uitvoeringstijd tot arbo- en milieuvriendelijkheid, van schoorstand tot verdiept aanbrengen en van kostenoptimalisatie tot geringe hinder en invloed op de omgeving. als er één geslaagd voorbeeld te geven is van een situatie waar twee voorheen gescheiden werelden elkaar ontmoeten, dan is het deze productinnovatie wel. het beste van twee werelden is nu aan elkaar gekoppeld. het laat tevens zien dat er - zeker vanuit de prefab betonindustrie - voortdurend wordt gezocht naar vernieuwing, naar verbetering. juist ook in onze funderingsbranche. we zitten niet stil. daarom kunt u nu door geavanceerde producten, door slim-
Meer informatie: bekijk onze site www.slimbeton.nl of bel (076) 541 06 00.
me funderingsontwerpen en door gedegen adviezen van onze specialisten veel winst behalen in funderingsopgaven.
Ing. Sikko Doornbos
het enige dat nodig is, zijn uw en onze creativiteit en fantasie. en laat ik u één ding vertellen: de mogelijkheden van
Directeur Terracon Funderingstech-
de fluisterpaal zijn zó talrijk, dat ze nauwelijks in creativiteit en fantasie worden beperkt.
niek B.V., Werkendam
13
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
‘Point of no return’
voor machinaal straten De geschiedenis zal het moeten uitwijzen, maar 2008 lijkt het jaar dat machinaal straten écht is door-
Het zijn weliswaar momentopnames, maar de trend is duidelijk. Temeer daar
gebroken. “Er is in elk geval een duidelijke kentering waarneembaar,” ervaart Dick Juffermans, lande-
diverse partijen volop investeren in machinaal straten, zoals alle fabrikanten
men bij aanbestedingen neutraal moet zijn richting de aannemers en niet te-
van betonnen bestratingmaterialen en nu ook enkele baksteenfabrikanten.
veel kan eisen. Toch denk ik dat ze juist in het voorbereidingsproces een sprong
lijk projectleider van de Arbeidsinspectie. “Vele signalen duiden op een omslag in de bestratingsector
Dick Juffermans: “Die laatste hebben tot 2008 gebruik gemaakt van een uit-
kunnen maken door ontwerp en bestek meer inhoud te geven. De voorberei-
en aan opdrachtgeverkant. Het hek is van de dam. Nu nog het machinaal herstraten, maar ook hierin
zonderingsmogelijkheid op het convenant omdat zij er in tegenstelling tot de
ding geldt overigens zeker voor aannemers, want daar schort het nogal eens
fabrikanten van betonnen bestratingmaterialen niet klaar voor zouden zijn.
aan. Er wordt wel eens geroepen dat de voorbereiding van de aannemer het
zijn de voortekenen gunstig.” Door Paul Engels
Met die uitzonderingspositie dreig je echter alleen maar verder achterop te ra-
opladen van zijn mobiel is. Hoe dan ook, als je ziet dat een werk niet vlot omdat
ken in de ontwikkelingen. Want het gaat nu snel. Als ik hoor dat fabrikanten
er een verkeerde klem op het werk aanwezig is voor het pakket stenen, dan zal
van klemmen, vacuümunits en andere attributen voor machinaal straten hun
ook de voorbereiding aan die kant beter moeten.”
naleving van de Arbowet. Anderzijds hoor je ook het juridische argument dat
De Arbeidsinspectie wil en kan zichzelf niet de eer toekennen, maar feit is dat
stuks. We zijn daarbij dieper ingegaan op de rol en houding van die opdracht-
afzet met honderden procenten zien stijgen, dan gaat het echt heel hard. We
mede dankzij de inspectiedruk machinaal straten de laatste jaren een stevige
gevers alsook op die van de bestratingbedrijven. En dan zie je dat er in twee jaar
zien ook dat er tal van innovaties in de pijplijn zitten. Ook voor herstraten, want
Het valt Dick Juffermans op dat de kwaliteit van het straatwerk geen dominante
zet in de rug heeft gekregen. De inspectiedruk hoort bij de richtlijn om nieu-
tijd een flinke slag is gemaakt. Circa 70% van de gemeenten is nu bekend met
dat omvat het grootste percentage van straatwerk. Daar gebeurt gelukkig ook
rol (meer) speelt. “Dat argument werd in het verleden nogal eens misbruikt,
we werken groter dan 1500 m2 met inzet van mechanische hulpmiddelen te
de eisen rond machinaal straten. De helft van de geïnspecteerde gemeenten is
het nodige. De machines staan klaar, zo weet ik. Er zijn bedrijven die jaarlijks
maar dat heb ik bijna niet meer gehoord. Integendeel, je hoort nu de positie-
straten, met het doel om de arbeidsomstandigheden voor straatmakers te ver-
thans actief bezig om machinaal straten een plek te geven. Het verboden be-
250.000 m machinaal kunnen herstraten.”
ve geluiden dat het werk veel sneller klaar is en dat daarmee de overlast in de
lichten. Op basis van deze richtlijn heeft de Arbeidsinspectie z’n handhaving
steksvoorschrift dat het straten met de hand moet geschieden, is er goeddeels
ingeregeld. In 2006 vond een inspectieronde langs bestratingprojecten plaats.
uit. Ook de aannemers pakken het goed op. Straatmakers die wij spreken zeg-
Voorbereiding: Er zijn nog wel wat hobbels op de weg, zo weet de landelijk
Ook hoor je dat de methode in sommige situaties niet duurder is dan hand-
Bij die partijen die onvoldoende scoorden is in 2008 is een vervolginspectieron-
gen bijna allemaal niet anders meer te willen als ze met dergelijke methodes
projectleider. “Gemeenten weten nu van machinaal straten af en staan er ook
matig straten. De nadruk zou nog veel meer op zulke positieve aspecten van
de geweest. “We hebben 600 inspecties uitgevoerd op 450 locaties. Als daar
hebben kennisgemaakt. Resultaat is dat het aandeel machinaal straten voor
open voor, maar iets anders is dat ze het actief stimuleren. Zo’n houding moet
machinaal straten moeten komen te liggen. Dan krijgt het een extra stimulans
zaken niet in orde waren, zijn de betrokken gemeenten bezocht, in totaal 100
nieuwe werken fors is toegenomen.”
nog groeien. In het besef dat zij als opdrachtgever verantwoordelijk zijn voor
en is het om economische redenen in beeld en niet louter een must vanwege
14
2
straat voor omwonenden, winkeliers en verkeersdeelnemers wordt beperkt.
15
b:ton januari 2009
Beton is hot / cool* bestratingswereld in beweging ‘er moet nog veel gebeuren’ is een uitspraak die nimatech veel hoort.
Thermische massa - de verborgen schat Door intelligent gebruik van de thermische massa van beton kan het energiegebruik in gebouwen drastisch worden gereduceerd. Thermische massa optimaliseert de voordelen van gratis zonnewarmte, vertraagt en dempt piektemperaturen en reduceert het energieverbruik voor verwarming en koeling. Door het verminderde energieverbruik draagt beton bij aan beperking van de CO2-uitstoot, de hoofdveroorzaker van het broeikaseffect. Beton is dus veel meer dan een duurzaam, constructief bouwmateriaal. De bouwfysische kwaliteiten kunnen bijdragen aan een comfortabel en energiezuinig binnenklimaat. www.cementenbeton.nl
toch wil de leverancier van hunklinger machinale bestratingsklemmen het graag ook van de andere kant bekijken. “er gebeurt heel veel op dit
Dat vergt een nieuwe manier van denken. Het bouwkundig en installatietechnisch ontwerp moeten worden afgestemd op het actief inzetten van thermische massa. Integratie van architectuur, constructie en klimaatinstallatie is de grote uitdaging van de komende jaren. Het Cement&BetonCentrum onplooit activiteiten om deze integratie van ruimte, materiaal en installatie te bevorderen. Door kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Beschikbare publicaties vindt u op onze website www.cementenbeton.nl.
moment,” stelt matthijs nieuwenhuis, directeur en vertegenwoordiger bij nimatech bv. hij is vijf dagen van de week aan het demonstreren met machinaal straten. vol geladen vertrekt hij naar een werk om meestal leeg terug te komen, omdat de klant ter plekke besloten heeft machinaal te gaan straten met dit type bestatingsklemmen. “hierdoor hebben wij onze omzet sterk zien stijgen. niet alleen de vraag naar de hunklinger bestratingsklem is gegroeid, ook de adviserende rol in de markt is toegenomen. men wil het nodige over machinaal straten weten. en steeds meer steen-
*) Omcirkel uw keuze en doe de check op www.cementenbeton.nl
fabrikanten willen samenwerken met leveranciers van materieel. hierdoor
Cement&BetonCentrum
worden de pakketten op de juiste manier gepakketteerd en aangeleverd, zodat ze geschikt zijn voor de juiste bestratingsklem.” door de technische ontwikkelingen aan de hunklinger bestratingsklem, is er steeds meer mogelijk. de nieuwste ontwikkeling is het keperadaptersysteem. “door de keperadapterset houden we geen driehoeken open aan de zijkant van de rijweg. dit scheelt enorm veel handwerk. ook bestaande klanten kunnen een keper adapterset aanschaffen en installeren op de bestaande klem.” meer informatie: www.nimatech.nl
■
Barriers
■
Bruggen & viaducten
■
Heipalen
arbowetgeving. ik ga ervan uit dat er door alle ontwikkelingen nog een efficien-
het is niet de taak van de arbeidsinspectie om de regelgeving of het convenant
■
Parkeergarages
cyslag te maken is en dat machinaal straten nog goedkoper wordt.”
aan te scherpen. dick juffermans: “als de richtlijn van 1500 m2 omlaag kan - en
■
Specialiteiten
Kennisdeling: het helpt daarbij natuurlijk als partijen hun kennis over en
toch zullen wij ons blijven ‘bemoeien’ met de inzet van machinaal straten. in
■
Stadions & tribune
weer uitwisselen. “kennisdeling is belangrijk. we maken een rapportage van de
september 2009 zullen wij weer kleinschalig gaan inspecteren en tot die tijd
elementen
inspecties uit 2008 en zullen dit compleet met aanbevelingen richting de markt
zullen de inspecteurs de naleving van de arbeidsomstandigheden en de richtlijn
communiceren. voorts organiseren wij een kennisdelingbijeenkomst voor een
in hun reguliere werkzaamheden meenemen. de groei moet echter niet door
aantal spelers in de branche. en we maken een update van onze brochure. ook
inspectierondes komen. wij vormen slechts een dun schilletje in het geheel.
crow is bezig met een publicatie over de stand der techniek en betrekt daarbij
het ‘stutten en bouwen’ moet van binnenuit de sector komen. dat de inspec-
de koppeling aan de raw besteksvoorschriften. dan heb je een private norme-
tiedruk heeft meegeholpen aan de omslag die nu is bereikt, is mooi. we gaan
ring in je bestek. het sluit ook mooi aan op de beoogde inbreng van de sociale
er niet prat op, maar ik weet wel dat de inspecteurs het een dankbare rol vinden
partners. de nieuwe arbowet treedt qua regeldruk terug en biedt via een arbo-
als je ziet wat is en wordt bereikt. machinaal straten staat definitief op de kaart
catalogus de ruimte om zaken per sector in te vullen. dan kun je richtlijnen over
en de gezondheid van straatmakers en de bestratingsector is ermee gediend.”
ww w. h a it s ma . n l 0 5 1 2 - 3 3 5 6 7 8
dat is volgens mij mogelijk en wenselijk - dan moet dat vanuit de markt komen.
machinaal straten prima invullen.”
17
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
U hoeft niet naar Italië of Spanje om op een kleurrijk bestraat plein of uitnodigende boulevard plaats te nemen op een bankje en te genieten van uitzicht, mensen en/of vertier. Dat kan in toenemende mate in Nederlandse steden en dorpen. Niet alleen worden die steeds fraaier bestraat met chique betonnen bestratingsmaterialen, ook worden er prachtige banken, watertafels, fonteinranden, trappen, bruggen en kunstobjecten van prefab terrazzobeton geplaatst. Neem plaats en proef datgene wat de openbare ruimte biedt. Door Paul Engels
Grote kans dat het fraaie terrazzobeton in die openbare ruimte afkomstig is van C. Tomaello b.v. uit Vlaardingen. Deze prefab betonfabrikant is al 84 jaar toonaangevend op het gebied van prefab sierbeton, terrazzobeton en natuursteen. Nog altijd ambachtelijk vervaardigd sierbeton, met tegelijkertijd een hoge mate van professionaliteit als antwoord op de veelheid aan eisen. Vaak gaat het namelijk om uiterst creatieve ontwerpen die vertaald moeten worden in maakbare betonelementen. Voorts geldt altijd de hoogste kwaliteit, maar speelt ook de prijsvorming mee. Tenslotte gaat het om een duurzaam product dat met adequaat beheer en onderhoud de tand des tijds uitstekend kan doorstaan. Directeur Giulio Tomaello: “Onze projecten met terrazzobeton zijn visitekaartjes voor gemeenten, bedrijven en winkelcentra. Ze sieren de openbare ruimte.
Openbaring in openbare ruimte
En iedereen kan er in die openbare ruimte gebruik van maken. Het uitdagende aan het materiaal is dat je er werkelijk alle vormen mee kunt maken. Het materiaal volgt de vormvrijheid van beton. Maar juist omdat je daarbij werkt met kleuren, figuraties en structuren en je het materiaal op verschillende manieren kunt nabehandelen, zoals polijsten, wassen en stralen, krijgt terrazzobeton een esthetische uitstraling die weinig andere materialen kunnen evenaren. Overigens kun je terrazzobeton prima combineren met andere siervolle, moderne materialen zoals staal, hout en speciaal gefabriceerd glas.” 18
19
b:ton januari 2009
Terracon Funderingstechniek B.V. KWALITEIT ALS FUNDAMENT
Terracon Funderingstechniek B.V.
Geheide paalsystemen Trillingsvrije paalsystemen • Terr-Econ-palen • Vibro-palen KWALITEIT ALS FUNDAMENT • Terr-Econ-buispalen • Vibro-Combi-palen • Terra-Son-palen • MV-palen Geheide Trillingsvrije paalsystemen • Terra-Compact-palen • Stalen paalsystemen buispalen • Terr-Econ-palen • Prefab Vibro-palen • Verbuisde boorpalen • betonpalen • Terr-Econ-buispalen • Vibro-Combi-palen • Fluisterpaal • Terra-Son-palen • MV-palen • Terra-Compact-palen • Stalen buispalen • Verbuisde boorpalen • Prefab betonpalen • Fluisterpaal
Warm zitvlak: Heel bijzonder is de eigenschap dat je in het beton verlichting opneemt, dat zorgt voor fraaie lichteffecten onder een bank of vijverrand. Ook kan luminescent materiaal in het beton worden verwerkt, waarmee in het donker of bij aanschijnen door zon of kunstlicht een bijzonder beeld ontstaat. Thans
Terracon Funderingstechniek B.V. Terracon International B.V. Postbus 49 – 4250 DA Werkendam Tel. : +31 (0)183-401311 Fax: Terracon +31 (0)183-403583 Funderingstechniek B.V. E-mail:Terracon
[email protected] International B.V. Website: www.terracon.nl Postbus 49 – 4250 DA Werkendam Tel. : +31 (0)183-401311 Fax: +31 (0)183-403583 E-mail:
[email protected] Website: www.terracon.nl
kan zelfs zwakstroomverwarming worden opgenomen. zodat het aangenaam
Terracon Spezialtiefbau GmbH Tietzstraβe 25 D-13509 Berlin Telefon: +49 0304174423-3 Telefax:Terracon +49 0304174423-44 Spezialtiefbau GmbH E-mail:Tietzstraβe
[email protected] 25 Website: www.terracon.nl D-13509 Berlin Telefon: +49 0304174423-3 Telefax: +49 0304174423-44 E-mail:
[email protected] Website: www.terracon.nl
voor mensen wordt op een bank plaats te nemen bij lagere buitentemperaturen. De terrazzozitbank Splakato, naar een idee en ontwerp van beeldend kunstenaar Jan van Dorp, bezit in de zitting zo’n verwarmingsysteem. Giulio Tomaello: “In meerdere toepassingen kan het van belang zijn dat het beton wordt opgewarmd. We zijn met een aantal pilots bezig met trappen, bordessen en tafels. Het zorgt voor een extra dimensie voor terrazzobeton.” Terrazzobeton is een samengesteld materiaal, waarbij gebruik wordt gemaakt van gebroken natuursteen in combinatie met hoogwaardige (zo mogelijk natuurlijke) pigmenten. Het cement wordt veelal veredeld, omdat dit een cruciale factor is voor zichtbeton. Het is geen goedkoop materiaal.“Dat schrikt misschien potentiële klanten af. Het zit misschien ook in de koopliedengeest van
Hakron-Terwa: totaaloplossing voor de prefab-betonindustrie
Nederlanders, waar buitenlanders op voorhand meer naar kwaliteit en prestatie kijken. Desalniettemin kunnen wij steeds meer opdrachtgevers ervan overtuigen dat terrazzobeton een gunstige prijs-kwaliteitverhouding heeft. Kijk je namelijk op langere termijn, dan zie je dat het materiaal zich decennialang goed
De combinatie Hakron-Terwa staat voor een jarenlange ervaring in de productie, advisering en verkoop van instortvoorzieningen. De kwaliteit van onze producten wordt onder meer bewezen via diverse certificaten en beproevingsrapporten.
houdt en heel duurzaam is. Neem de dertien grote zitbanken in Scheveningen die er na bijna 14 jaar nog altijd prima bijstaan. En dat in een omgeving van zon, zee, zout, zand en toeristen. Toch hameren wij van onze kant op regelmatig onderhoud. Je moet terrazzobeton af en toe reinigen en beschermen met een coating. En het voordeel van terrazzobeton is dat als je het slijpt, het weer als
Compleet leveringsprogramma o.a.
nieuw is. Met die onderhoudsbeurten blijft het een oersterk en mooi materiaal
• Bouwbox koudebrugonderbreking • Gevelplaatankers • Hulpmaterialen en bevestigingsmiddelen • Konnektieankers • Sandwichplaatankers • T-slotankers • TSS bordesoplegging
dat op termijn zijn geld dik en dik terugverdient.”
Uitdaging: Vanuit die genoemde professionaliteit praat Giulio Tomaello over aspecten als prijs-kwaliteitverhouding. Vanuit liefde voor dit product praat hij over creativiteit, kunstzinnigheid, experimenten in vormen, kleuren en toepassingen. “Eenieder mag zijn of haar eigen prefab betoncompositie schrijven, want wij werken het idee graag uit. Wij vertalen het idee op basis van kennis en enthousiasme in uitvoerbaar beton. Het moet wel erg raar lopen, als het niet
Meer weten? Voor een toelichting op ons programma of het aanvragen van documentatie belt u: 0341 27 80 95. E-mail:
[email protected] Of kijk op internet: www.hakronterwa.nl
Hakron-Terwa
te maken is. Ik verwacht daarom dat de openbare ruimte in Nederland nog aan
Voltweg 10, Postbus 46,
sfeer, aan beleving en misschien zelfs aan spektakel kan winnen. Het woord is
8071 CZ Nunspeet 8070 AA Nunspeet
aan opdrachtgevers, architecten en kunstenaars.” 21
b:ton januari 2009
actualiteiten:
Mensen staan centraal
336/32()
46-.7:336'6)%8-)*32()62)1)67',%4
b:ton januari 2009
Bestrating industrieterrein Lorentz: mooi én functioneel
,IXFIWXYYVZERHI/EQIVZER/SSTLERHIP>YMH[IWX2IHIVPERH 3ZIV[IKIRHIHEX (I1EVXIRW+VSITIIR^IPJWXERHMKI;IWX&VEFERXWISRHIVRIQMRKMW
De innoverende en creatieve aanpak in de bedrijfsvoering van de Martens Groep in Oosterhout - waardoor de onderneming binnen de betreffende branche als een
De trottoirs op het industrieterrein Lorentz in Harderwijk worden verhard met
voorloper wordt beschouwd - is bekroond met de prijs ‘Creatief Ondernemerschap’. De prijs werd uitgeloofd door de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland
fraaie zwarte Cordonel® betonplaten met straatsteenmotief. Prefab betonfabri-
(ISRHIVRIQMRKIIRZSSVFIIPHMWZERIIRFIHVMNJHEXZSSVSTPSSTX MRHIQEVOXIRHSSVLEEVSRHIVWGLIMHIRHZIVQSKIR^IPJWXERHMKMW OYRRIRFPMNZIRMRIIRVMWMGSZSPPIIROETMXEEPMRXIRWMIZIQEVOX (IGVIEXMZMXIMXZERHI^ISRHIVRIQMRKXSXYMXHVYOOMRKOSQXMR HMZIVWIEWTIGXIRZERHIFIHVMNJWZSIVMRK
en omvat een groot kunstwerk voor in het bedrijf. De jury roemde de onderneming (gespecialiseerd in kunststof en betonnen rioleringen, betonproducten, retail
kant Wernink uit Leiden bood met de 16 cm dikke betonplaten een doeltreffen-
336/32() 1EVXIRWFMNYMXWXIOIIRFIHVMNJMW[EEVMRRMIXLIXTVSHYGXQEEV HIQIRWGIRXVEEPWXEEX
en bijzonder transport) vanwege het onderscheidend vermogen en de positie als onafhankelijk familiebedrijf, hetgeen zeer ongebruikelijk is in deze branche en in
de oplossing voor het zware (vracht)verkeer dat voorheen de trottoirgedeelten
,IXFIHVMNJRMIXEPPIIREPXMNHST^SIOMWREEVLIXRMIY[WXIZER
LIXRMIY[WXIQEEVYMXEPSJRMIXFIWXEERHIGSQTSRIRXIRZSSVEP de risicovolle en kapitaalintensieve markt, aldus jury-voorzitter Sjel Wijngaards van de KvK. “De creativiteit van deze onderneming komt tot uitdrukking in allerlei SSO^qPJZIVRMIY[MRKIRGVItIVX
rond de bedrijfsinritten te zwaar belastte en de bestrating deed verzakken. De
aspecten van de bedrijfsvoering Het bedrijf is niet alleen altijd op zoek naar het nieuwste van het nieuwste, het creëert uit al of niet bestaande componenten ook zelf
gemeente Harderwijk laat daarom de brede wandelzones vervangen door de
1EVXIRWLIXFIKVMTª1EEXWGLETTIPMNO:IVERX[SSVH3RHIVRIQIR« vernieuwingen. Het is bij uitstek een bedrijf waarin niet het product, maar de mens centraal staat. De medewerkers zijn in de vorm van kleine teams volledig zelf verZSVQIRMRLSYHKIIJXHSSVXSITEWWMRKIR^SEPWFMNZSSVFIIPH
robuuste betonplaten. Door echter te kiezen voor een mooie motiefplaat in een
antwoordelijk voor de producten. Het zijn de mensen die het moeten doen. Juist hierdoor bekleedt de onderneming een vooraanstaande positie in de markt.” Verder
chique kleurstelling, krijgt het industrieterrein niet alleen een herkenbaar en
KILSSVH weegt het ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’ mee, zoals een eigen stroomvoorziening van de fabrikant via windmolens en hergebruik van restwarmte.
functioneel trottoir, maar wint het ook aan uitstraling. MNO Vervat uit Nieuw-
(ISRHIVRIQMRKHEEVHSSVIIRZSSVEERWXEERHITSWMXMIMRHI QEVOXMRRIIQX
IIRIMKIRWXVSSQZSSV^MIRMRKHSSVQMHHIPZER[MRHQSPIRWIR LIVKIFVYMOZERVIWX[EVQXI
LIXEHZMIWZERHI'SQQMWWMI4VMNWZSSV'VIEXMIJ3RHIVRIQIVWGLET
Vennep is hoofdaannemer voor de herinrichting, waarbij de firma Reijersen Van
FIWPYMX
Buuren uit Harderwijk - de vaste legpartner van de prefab betonfabrikant - de
,POJOLMJKLF)).BSUFOT;PPO#7 HI4VMNWZSSV'VIEXMIJ3RHIVRIQIVWGLET;IWX&VEFERXXSIXIOIRRIR
betonplaten met de vacuümtechniek nauwkeurig plaatst. Juist om de esthetische kwaliteit van de betrating hoog te houden, zitten er namelijk geen hijs-
&VIHEHIGIQFIV
Megapijlers voor Lexkesveer
V'LV+.6YXXIR Q ZSSV^MXXIV
ogen in dit type betonplaat. Er worden zowel betonplaten van 2 x 2 meter als 2 x
HVMV6.ZER6IRXIVKLIQ HMVIGXIYVEPKIQIIRWIGVIXEVMW
1 meter toegepast. In juni 2009 moet de gehele opknapbeurt van de bestrating
op industrieterrein Lorentz zijn afgerond. Informatie: www.wernink.nl
Ons klimaat wordt natter en daarom krijgt de rivier de Rijn in het project Lexkesveer meer ruimte voor de afvoer van neerslag. De veerdam, een belangrijk obstakel, wordt daarbij gedeeltelijk vervangen door een brug. Een bijzonder kunstwerk dat komt te rusten op enorme, ronde prefab betonnen pijlers. De Rijn moet per seconde maximaal 15.000 m³ water kunnen afvoeren. Met de voorspelde extreme neerslag in korte tijd, kan de rivier dat misschien niet aan. Om overstromingen te voorkomen, moet de afvoercapaciteit 1.000 m³ omhoog. Eén van de maatregelen om dit te bereiken, is het project Lexkesveer bij Wageningen; daar worden de uiterwaarden verdiept en de veerdam onder-
Bouwen met beton
2008/2009
broken. Ballast Nedam Infra Midden B.V. heeft het ontwerp en de aanleg van het project als Design & Construct opdracht aangenomen. Vervolgens kreeg
De nieuwste editie van ‘Bouwen met Beton’ is verschenen.
Haitsma Beton het verzoek om de liggers en pijlers van de nieuwe brug te leve-
De editie 2008/2009 laat reportages van gevarieerde, stijl-
ren. De 250 meter lange brug wordt opgebouwd met twee landhoofden, 9 pij-
volle en klasserijke projecten zien, waarbij beton een wezen-
lers en 10 velden met 80 kokerliggers van 25 meter (60 met vlakke onderzijde
lijke bijdrage levert aan de architectuur. De projecten wor-
en 20 met een afgeschuinde zijde).
den overtuigend getoond, juist door de verstilde beelden en beschouwelijke teksten. De publicatie laat de kracht van de
Bijzonder zijn de pijlers als gevolg van de artistieke ronde vorm, de afmetingen
betontoepassing tot de lezer doordringen. De Nederlandse
(16 meter breed, 9 meter hoog) en het gewicht (120 ton). Vanwege het trans-
fotograaf Kim Zwarts heeft de complete fotoserie van de acht
port over de weg wordt elke pijler in twee gelijke delen gefabriceerd. Dat vergt
projecten in Nederland, België, Zwitserland en Portugal ver-
complexe engineering en enorme mallen, waarin de pijlerelementen op z’n kop
zorgd. Het Cement&BetonCentrum is de Nederlandse part-
worden gestort. De handling van de pijlers en kokerliggers vormt eveneens een
ner voor deze internationale publicatieserie. Per twee jaar
forse uitdaging: per 60 ton zwaar pijlerelement zijn zes verschillende handelin-
verschijnt een editie van Bouwen met Beton. Een gratis exem-
gen nodig: ontkisten, kantelen, op trucks laden, op locatie lossen, rechtop zetten
plaar van de recente uitgave, alsmede die van 2006/2007, is
en monteren. Met de plaatsing van de pijlers wordt komende maand gestart.
op te vragen via www.cementenbeton.nl
22
23
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
waterpasserende bestrating
productoverzicht:
de morssinkhof groep levert een betonstraatsteen met een enorm waterpasserend vermogen. de ‘uni-Priora® aqua’ steen laat water met een zodanige snelheid passeren, dat de gewenste grondwatercondities op peil blijven en grote terreinen - ook bij zware regenval - begaanbaar blijven. deze betonstraatsteen is het antwoord op de klimaatverandering, die ook in nederland steeds vaker tot zware regenval leidt. met het waterpasserende vermogen ontlasten de stenen bij zware regenval
dubbelfunctie geluidsbarrier: veiligheid en geluidreductie
het riool. overtollig hemelwater wordt via de waterpasserende bestrating versneld afgevoerd naar de bergingslaag, waardoor de juiste grondwatercondities in stand blijven. daarnaast is de bestrating ook nog eens uitgesproken attractief in het straatbeeld. het innovatieve product is in duitsland ontwikkeld en wordt daar al veelvuldig toegepast. de stenen
door de toename van het verkeer voldoen niet alle bestaande geluidsschermen
meer geluidsreductie te bereiken ten opzichte van schermen die verder weg
meer aan de gestelde geluidsnormen. vaak is het verhogen van zo’n scherm
staan). het systeem levert veel meer geluidsreductie op dan een conventioneel
niet mogelijk of duur, doordat er een nieuwe fundering moet worden geplaatst.
geluidsscherm van gelijke hoogte. die meerwaarde kan, in combinatie met een
bovendien is het door ruimtegebrek niet altijd mogelijk om de functies ‘verkeer
middenbermsysteem, oplopen tot 4 db, het equivalent van een extra rijbaan.
geleiden’ en ‘geluid beperken’ te scheiden. haitsma beton en durisol raalte ont-
het grootste voordeel ontstaat wanneer aan beide zijden van de weg een ver-
wikkelden voor deze problematiek, samen met dla+ landscape architects, een
gelijkbare (extra) geluidsreductie nodig is. dan kan een middenbermscherm
geïntegreerde geluidsbarrier die veiligheid garandeert en geluid reduceert. het
een kostenbesparing van 10 tot 30 procent opleveren ten opzichte van het
Sound Safe System voldoet aan de nieuwe aSi-richtlijn van rijkswaterstaat.
verhogen van de zijschermen. bovendien voorkomt een middenbermscherm
hebben sinusvormige afstandhouders en leveren daardoor een optimaal verband. Ze hebben een afmeting van 21,1 x 10,5 x 8 cm en wegen ca 4 kg per stuk. de stenen worden standaard geleverd met facet en afstandhouders om een gemiddelde voegwijdte van 5 mm te realiseren. Ze voldoen aan het actuele besluit bodemkwaliteit en de europese norm nen-en 1338. in nederland worden uniPriora® aqua stenen onder licentie geproduceerd. informatie: www.morssinkhof-gww-beton.nl.
bestraten met easy fix
filekijken, hetgeen de veiligheid en doorstroming bevordert. de geluidsbarrier is een flexibel, geïntegreerd systeem dat bestaat uit een brede SteP-barrier met daarop schermen van geluidsabsorberend houtvezelbeton.
de geluidsbarrier is primair geschikt voor dichtbevolkte gebieden met een niet-
een machinaal bestratingspakket dat aan alle kanten opgesloten is en derhalve niet deformeert: easy fix van
door de geïntegreerde opzet is het systeem erg smal. Zodoende kan de ge-
permanent wegennet. denk aan stadregio’s waar verkeerssituaties moeten
Struyk verwo infra. in de mal meegeproduceerde halve stenen en keperstenen zorgen voor een uitzonderlijke
luidsbarrier op het wegdek worden geplaatst, zowel naast rijbanen (enkelzijdig
worden aangepast, maar ruimte en geluidsoverlast een belemmering vormen.
stevigheid van de pakketten, terwijl de open ruimtes in het pakket gelijk zijn aan een gewoon machinaal pak-
scherm) als in de middenberm (dubbelzijdig scherm). een verharde ondergrond
het systeem kan echter ook goed worden toegepast bij op- en afritten, par-
ket. extra voordeel is dat de benodigde hulpstukken in dezelfde structuur en kleur worden geproduceerd als
(asfalt) volstaat. er zijn geen nieuwe voorzieningen nodig, zoals fundering, terwijl
keerplaatsen, havens, tank- en overlaadstations, wasplaatsen, winkelcentra,
hele stenen. het innovatieve van dit gepatenteerde concept zit in het feit dat deze ‘extra steentjes’ gebruikt
de beschikbare ruimte efficiënter wordt benut. verder is het systeem door zijn
enzovoort. in alle gevallen is het Sound Safe System een inventieve oplossing
kunnen worden als bisschopsmuts of keperstenen voor zowel het leggen van een keper- als visgraatverband.
modulaire opbouw snel en eenvoudig te monteren en weer te verplaatsen.
om efficiënt ruimtegebruik, veiligheid, kostenbesparing en de belangen van
van belang is tevens dat er geen verpakkingsmateriaal (zoals folie) nodig is.
omwonenden verantwoord te combineren. informatie: www.haitsma.nl
meer informatie: www.struykverwo.nl
Kostenbesparing het product kan dicht op de geluidsbron worden geplaatst. daardoor kan het geluidsscherm minder hoog zijn (om dezelfde geluidsreductie te bereiken als hogere schermen) of juist even hoog zijn (om
all-in-one busperronplaat
‘verouderingsvernieuwing’ betonstraatstenen
inspelend op wetgeving en trends in toegankelijkheid van openbaar vervoer heeft Struyk verwo aqua een totaalconcept ontwikkeld: de allione busperronplaat. het betreft een massieve betonnen plaat, bestaande uit zowel trottoir/perron als straatgedeelte. de afwatering is in de plaat geïntegreerd, waardoor géén plasvorming voor het perron ontstaat. afhankelijk van de lengte is hiermee het gehele
het design label conteXtuur powered by mbi heeft een nieuwe oppervlakte
perron te realiseren met 5 tot 10 afzonderlijke delen. de platen kunnen direct op een fundering in de
bewerking ontwikkeld voor betonstraatstenen. deze nieuwe bewerking maakt
straat worden geplaatst. een extreem hoge legsnelheid dus. niet alleen het busperron zelf, maar ook
het mogelijk om de deklaag van de betonstraatstenen een verouderde ‘look’
een deel van de straat wordt hiermee direct op hoogwaardig kwaliteitsniveau gelegd.
mee te geven. vernieuwing en veroudering ineen. het innovatieve product
24
geeft hiermee antwoord op de toenemende vraag van opdrachtgevers en ar-
het innovatieve product is een antwoord op overheidsbeleid om het openbaar vervoer beter toegankelijk te maken voor mensen met een handicap of chronisch
chitecten voor producten die perfect in de omgeving of beoogde sfeer passen
zieken. er zijn drie verbeterpunten op dit gebied aan te wijzen: bussen, reisinformatie en busperrons. de afgelopen jaren hebben de eerste twee al een behoorlijk
en tegelijkertijd aan de hoogste kwaliteitseisen van een modern materiaal als
inhaalslag gemaakt. de laatste, de busperrons, blijven hierbij enigszins achter. daarom zullen in de komende jaren veel van de perrons moeten worden vervangen
beton voldoen.
dan wel worden aangepast.
de nieuwe lijn wordt gepresenteerd als de retron lijn. alle formaten beton-
de allione perronplaat voldoet aan alle eisen en wensen, zoals in goed overleg met crow door de overheid vastgesteld. naast de hoge legsnelheid, biedt de allione
straatstenen kunnen door middel van deze bewerking worden verouderd. de
diverse andere voordelen, zoals het voorkomen van beschadiging van de busbanden. de massieve plaat voorkomt bovendien verzakkingen in perron en rijbaan en
deklaag wordt opgebouwd uit kleurechte mineralen. de retron lijn is ook in
verhindert de groei van onkruid. de bovenzijde is voorzien van antislip, zwart-wit blokmarkering en geleidestrook - vooraf aangebracht op de plaat - wat een betere
een plano c.q. facetloze uitvoering te verkrijgen. de producten voldoen aan alle
toegankelijkheid van het openbaar vervoer voor minder validen garandeert. dankzij het all-in-one concept van de hoogwaardig openbaar vervoer (hov) busperron-
komo kwaliteitseisen. meer informatie: www.conteXtuur.nl
plaat is het perron in één keer klaar. het product is één van de kanshebbers voor de infratech innovatieprijs. informatie: www.struykverwo.nl 25
b:ton januari 2009
Adverteren in B:ton? Bel Volcano: 076 560 88 44
Prefab deksloven op damwanden randweg eindhoven
adv. www.volcanoadvertising.com
Evolutie is een feit. Nieuwe ontwikkelingen zijn aan de orde van de dag. En toch: sommige producten overleven de tand des tijds. Minerale anorganische oerpigmenten, om eens wat te noemen.
Een tijdperk vol kleur...
Grottekeningen bewijzen het... duurzame kleurpigmenten van natuurlijke mineralen zijn al zo oud als de mensheid. En nu? Vandaag de dag worden anorganische pigmenten synthetisch gefabriceerd. Dit garandeert strikte specificaties en kleurtonen. Beton en kleur... Een aantrekkelijk duo. Of het nu om aardvochtig, transport- of zelfverdichtend beton gaat, de kleurechtheid van het eindproduct is van groot belang. Duurzaamheid, daar gaat het om. Scholz Benelux BV staat daarvoor. Onderscheidend op het gebied van kleurpigmenten, technische ondersteuning en snelle service. Kortom: uw partner bij de inzet van pigment in beton.
om de groeiende verkeersstromen het hoofd te bieden wordt de bestaande
dijk beton produceert 1.250 stuks prefab betonnen deksloven in 200 merken,
randweg bij eindhoven uitgebreid van 2 naar 4 rijstroken. er wordt een systeem
met een standaard afmeting van 800 x 400 mm en een lengte van circa 8.000
aangelegd waarbij het doorgaande verkeer wordt gescheiden van het verkeer
mm. de sloven zijn n-vormig en vallen over de damwand. aan de damwand
dat een regionale bestemming heeft.
zijn stalen oplegschoenen gelast, voorzien van een dook, waarop de deksloven
in de nieuwe situatie beschikt het doorgaande verkeer over twee hoofdrijba-
gemonteerd worden. de dook sparingen in de deksloof worden vervolgens
nen. het lokale verkeer maakt gebruik van de parallelbanen, waarop alle be-
aangegoten.
staande op- en afritten worden aangesloten. Zo’n 80 stuks deksloven worden massief uitgevoerd en zijn voorzien van ingevoor de knooppunten batadorp, de hogt en leenderheide moet het verkeer
storte ankers voor de bevestiging van de stijlen voor de zichtschermen, die op
kiezen voor de doorgaande rijbanen of de parallelbanen. ook komt er 17 km
de deksloven komen. deze deksloven zijn tevens voorzien van 24 stuks gains,
geluidsscherm langs de randweg, onderverdeeld in 37 stuks aparte scherm-
waarvan de maatvoering na meting op het werk wordt bepaald, hetgeen tot
delen variërend van 2 tot 8 m hoogte. circa 10 km van de geluidwering betreft
gevolg heeft dat iedere gain - dus ook ieder element - uniek is.
dichte schermen. deze bestaan uit damwandprofielen waarvan 3 km tevens
een goede afstemming van productie en montage is een pre, omdat er reke-
dienst doet als grondkering.
ning gehouden dient te worden met wegafsluitingen en tijd van openstelling van nieuwe baanvakken. beide partijen zijn zich ervan bewust dat hier een
Veilig en snel: de damwandprofielen worden afgedekt door een betonnen
uniek stuk werk is gerealiseerd, als onderdeel van de totale metamorfose van
deksloof. heijmans techniek& mobiliteit heeft gekozen voor prefab betonnen
de randweg eindhoven.
deksloven in verband met de veiligheid en de snelheid op de bouwplaats. van 27
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
Proefvak stillere verkeersbaan In het Belgische Blankenberge rijden trams en bussen vanaf december 2008 op een geluidsreducerende constructie van ModieSlab platen. Een gelijknamig consortium van Betonson, Heijmans en ARCADIS leverde en monteerde hiervoor de prefab betonplaten met een embedded railconstructie. Het is de eerste keer dat in een verhardingsdek rails zijn gecombineerd met zeer open betonlagen aan de bovenzijde. door martijn van den bouwhuijSen
de aanleg van een proefvak in de verkeersbaan in vlaanderen is onderdeel van het europese project Quiet city, dat het verminderen van brongeluid in weg- en trambanen nastreeft. de eerste van de twee banen van 72 meter is in november al geplaatst. de montage van de tweede baan gebeurt dezer dagen. de duurzaamheid en geluidsreductie wordt daarna gemonitoord. volgens noud van deurzen, de projectleider van modieSlab, reduceren de betonelementen brongeluid en zijn ze onderhoudsarm: “de toepassing in de vlaamse kustplaats moet resulteren in een geluidsreductie van 6db. de verwachtingen zijn hooggespannen na goede resultaten van eerdere proefprojecten op de nederlandse snelwegen a12 en a50. de verkeersveiligheid en het wegcomfort blijken dik in orde. een modieSlab wegdek is oersterk en vormvast. er moet bij wijze van spreken een vliegtuig op crashen, voordat het wegdek noemenswaardig beschadigt en vervanging nodig is.” een modieSlab wegdek bestaat uit twee verschillende open betonlagen met daaronder een constructieve laag. de speciale betonsamenstelling levert een stiller wegdek op in vergelijking met traditioneel Zeer open asfalt beton. in zettinggevoelige gebieden wordt het prefab betonproduct gefundeerd op palen en bij een stabiele ondergrond direct op een zandbed. afwateringskanalen op het scheidingsvlak van de open laag en de constructieve betonlaag zorgen voor een afvoer van regenwater. ook is er ruimte voor intelligente functies als detectie en signalering. een andere optie is het toepassen van een leidingsysteem voor verwarmen of koelen van het betonoppervlak. Zo kan het wegdek bijvoorbeeld makkelijk ijs- en sneeuwvrij worden gehouden. “we richten ons vooral op de infrastructuur en specifiek de snelwegen, daarnaast is er nu ook in nederland interesse voor een embedded railconstructie voor tram- en busbanen,” zegt van deurzen. “het innovatieve karakter spreekt aan. het prefab betonproduct is bij uitstek geschikt voor uitbreidingen van wegen, zoals doelgroepstroken voor vrachtvervoer. bij nieuw aan te leggen wegen is de tijdrovende voorbelasting, noodzakelijk bij gangbare wegconstructies op zettinggevoelige ondergrond, niet nodig. de draagconstructie op palen, die constructief werkt als een brug, heeft een verwachte
Zuiniger uit een recent onderzoek van modieSlab met m+P uit vught naar aanleiding van de prijsvraag ‘frisse kijk op luchtkwaliteit’ van rijkswaterstaat kwamen opvallende eigenschappen van het prefab betonproduct naar voren. modieSlab zorgt voor ongeveer 5% minder brandstofgebruik en 50% minder bandenslijtage - op basis van laboratoriumonderzoek - in vergelijking met traditioneel Zoab. hiermee lijkt het klaar voor een duurzamere toekomst. meer informatie: www.modieslab.nl
levensduur van 100 jaar. wanneer het nodig is worden de wegdekplaten snel en eenvoudig vervangen.” 28
29
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
franse spoorbruggen:
grensverleggende betonsterkte
Zolang de regelgeving betonsterktes hoger dan C100/115 nog niet omvat, blijft de markt een afwachtende houding aannemen om bijvoorbeeld betonnen brugliggers met een karakteristieke druksterkte van 180 of 200 N/mm2 toe te passen. Terwijl er toch een hoop voordelen aan verbonden zijn, zoals slankere constructies, minder materiaalgebruik, minder onderhoud et cetera. Maar er gloort een mooie toekomst, nu de fib commissie binnen een jaar met regelgeving voor zeer hoge sterkte (vezel)beton komt. Nog overtuigender zijn misschien wel de eerste succesvolle praktijkprojecten met slanke spoorviaducten in Frankrijk. door Paul engelS
op twee locaties moest een bestaande spoorbrug worden vervangen: Pont
van eveneens zo’n 27 m. dat slanke profiel paste perfect in het toelaatbare pro-
de nieuwe fabriek gereed, waarbij wij de productietechniek speciaal voor dit
van een brug, die door middel van een laag zeer hoge sterkte beton gerepareerd
Pinel bij rouen en Pont rd125 bij Sarcelles. de aannemer eiffage (licensiehou-
fiel voor deze spoorviaducten. voeg daar ook nog eens de snelheid van werken
materiaal konden inrichten. het is natuurlijk niet de bedoeling dat die stil komt
of versterkt kan worden. of het voorbeeld van takachtige dragende voorgespan-
der van bSi) dacht aan een alternatief voor bruggen met stalen liggers en een
bij, waarbij de liggers in één nacht konden worden geplaatst, de hoge kwaliteit
te liggen. als je ziet welke voordelen zeer hoge sterkte beton biedt, dan kan het
nen kolommen, die voor een fraai project in marseille zijn ontworpen.”
betondek, zoals gangbaar in frankrijk en derhalve opgenomen in het ontwerp.
en het onderhoudsarme materiaal en de keuze door de opdrachtgever was snel
niet anders of de vraag vanuit nederland zal ontstaan en groeien. een opdracht-
dit zou namelijk het nodige werk ter plaatse met zich meebrengen rond en bo-
gemaakt op basis van het alternatieve plan van eiffage.”
gever als rijkswaterstaat volgt het in elk geval met behoorlijke interesse.”
was met het nederlandse hurks beton uit veldhoven, mede via oriëntatie op
Zelf uitvinden: vanzelfsprekend moesten er vooraf de nodige berekeningen
misschien is het wachten op de regelgeving die in de maak is. dr-ing Steffen
ziet, er vanzelf meer vraag naar dit type prefab beton zal ontstaan. “als ik elke
zeer hoge sterkte beton, zag men in dit materiaal dé oplossing. er waren al eens
en laboratoriumproeven aan te pas komen. het gaat niet alleen om zeer hoge
grünewald, hoofd kwaliteitsdienst en materiaaltechnologie van de prefab be-
dag in het verkeer langzaam moet rijden of stilstaan, omdat men maandenlang
prefab betonelementen voor een koeltoren geleverd uit oogpunt van minimaal
sterkte beton, maar ook om staalvezelbeton. directeur jan dekkers legt uit: “je
tonfabrikant: “de fib commissie onder leiding van prof. joost walraven gaat
in de middenberm een steunpilaar moet bouwen, dan is het een kwestie van
onderhoud en dus minder stilleggen van de elektriciteitscentrale. nu zag men
praat in zekere zin over een experiment, omdat het de eerste keer is dat je zulke
het gat opvullen waarin hoge sterkte (vezel)beton zich bevindt. er zijn normen
tijd of men beseft dat een lange slanke ligger van zeer hoge sterkte beton veel
de kans om de spoorviaducten in slanke betonnen liggers b180 toe te passen,
liggers met elkaar maakt. dan moet je het zelf uitvinden, inclusief proeven en
tot een kubusdruksterkte van 115 n/mm2 en daarna houdt het op. terwijl juist
minder verkeershinder oplevert. grote overspanningen, zonder middensteun-
met daarover een betonnen druklaag.
doorontwikkelingen. wordt het betonmengsel voldoende congruent? haal
een sterkte van bijvoorbeeld 120 of 140 n/mm bijzonder interessant kan zijn als
punt. Prefab beton past sowieso in een procesmatige aanpak, maar als het ook
je de druksterkte ook in de praktijk? is het zo duurzaam als beoogd? wat zijn
technisch en economisch meest profijtelijke oplossing. het hoeft niet altijd een
nog eens extra sterk, extra slank, extra vormvrij en extra onderhoudarm kan
“dan praat je over een totale constructiehoogte van circa 85 cm,” aldus pro-
de meest geëigende staalvezels bij het betonmengsel? het gaat om een spe-
b200 of nog hoger te zijn.” als voorbeelden worden een parkeergarage genoemd,
zijn, dan zal het niet bij de twee spoorviaducten in frankrijk blijven. ‘in frankrijk
jectleider rik weyns. “bij de ene brug 17 liggers in één overspanning van 28 m
cialistisch betonmateriaal, dat ook nog homogeen moet worden gemengd en
waarbij de bestaande betonkolommen met een laag zeer hoge sterkte beton
begint de revolutie.’ wij zijn er als specialistische prefab betonfabrikant volle-
lengte en bij de andere brug - met middenondersteuning - tweemaal 13 liggers
verwerkt. op het moment dat de vraag vanuit frankrijk kwam, hadden wij net
worden omhuld, zodat bovenop de garage kan worden gebouwd en een kolom
dig op voorbereid.”
ven het (tgv) spoor. aangezien er al sinds een jaar of tien een samenwerking
30
Kwestie van tijd: “het kan vandaag de dag. maar men moet ook willen.” jan dekkers verwacht dat als de markt er meer weet van krijgt en de voorbeelden
2
31
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
Prefab betonnen heipalen:
Duurzaam Fundament
Wie voor de beslissing staat hoe en met welke middelen een bouwwerk het beste kan worden gefundeerd, komt in negen van de tien gevallen uit op de prefab paal. En dat is alles behalve verrassend. De geprefabriceerde betonnen heipaal is betrouwbaar, duurzaam en betaalbaar. Maar daar gaat een proces aan vooraf. Wil de prefab paal zijn werk goed kunnen doen - nu en in zijn duistere toekomst - dan moeten drie stappen zorgvuldig worden genomen. DOOR LILIANE VERWOOLDE
Funderen met behulp van prefab betonnen heipalen vraagt om het maken van een aantal juiste en vakkundige keuzes. Deze keuzes hebben om te beginnen te maken met de kwaliteit van de paal. In welke ondergrond komt de paal straks terecht en wat wordt er daar van hem verwacht? Welke milieuklasse moet de paal hebben om aan zijn verwachtingen te kunnen blijven voldoen? Vervolgens moet het productieproces op deze bevindingen worden afgestemd. En als laatste moet de paal op de juiste manier in de grond worden gebracht. De praktijk wijst uit dat dit in nagenoeg alle gevallen goed gaat. De reputatie van de prefab betonnen heipaal is dan ook nog steeds groeiende. Vaststellen milieuklasse Wil de heipaal ook op lange termijn zijn werk goed kunnen blijven doen, dan moeten eerst de bedreigingen waaraan de paal in zijn toekomst wordt blootgesteld, zorgvuldig in kaart worden gebracht. Er zijn tenslotte allerlei mechanismen werkzaam, die de paal ook na plaatsing nog kunnen aantasten. Willen we voorkomen dat dit tot problemen leidt, dan is het zaak om de omgeving waarin de paal zijn toekomst gaat doorbrengen, goed te analyseren. Een efficiënt hulpmiddel hierbij is het vaststellen van de milieuklasse, zoals deze zijn vastgelegd in de EN 206-1.
Aantasting van binnenuit: Bij het vaststellen van de milieuklasse moeten we ons realiseren dat aantasting van de betonconstructie niet in de eerste plaats te maken heeft met aantasting van buitenaf. Een belangrijk risico van aantasting schuilt in de constructie van de paal zelf: de wapening. Als de wapening van het beton wordt aangetast, hebben we onmiddellijk te maken met een aantasting van de beschermende functie van het beton. Nu hebben heipalen het grote voordeel dat zij zich bijna permanent onder water bevinden. Transport van schadelijke stoffen is hierdoor nagenoeg onmogelijk. Daarnaast is voor de corrosie van de wapening zuurstof nodig en dit is onder water eenvoudigweg niet beschikbaar. Hierdoor zal in de meeste gevallen een milieuklasse van XC2 volstaan. In de gevallen waarbij de heipalen herhaaldelijk gedeeltelijk droogvallen, kan worden overgestapt naar milieuklasse XC4. Aanvullende milieuklassen
32
33
b:ton januari 2009
Onder bepaalde omstandigheden wordt de betonnen heipaal blootgesteld aan aantasting van buitenaf. Dit risico doet zich bijvoorbeeld voor als de heipaal herhaaldelijk wordt blootgesteld aan vorst. In dat geval bevriest het water dat zich
Wilt u meer weten over het Spanbeton -3P en 4P-systeem, damwanden ®
en railproducten, bezoek dan onze stand 314 tijdens de Infratech
in de poriën van het beton bevindt, waardoor scheurvorming kan ontstaan. Door herhaaldelijk bevriezen van het water zullen de scheuren zich verdiepen en zal de paal aan kwaliteit verliezen. Maar ook hierop kan de producent de paal uitstekend voorbereiden. In het geval van bevriezing biedt milieuklasse XF3 voldoende zekerheid om de paal geschikt te maken voor zijn taak. Een andere omstandigheid is de aanwezigheid van stoffen in het grondwater die schadelijk zijn voor het beton. Met name de aanwezigheid van een hoge concentratie aan sulfaten kan aantasting veroorzaken. Nu meldt het ‘Handboek Paalfunderingen’ dat deze hogere concentraties sulfaat in Nederland
Heien: Als de palen goed zijn voorgespannen en de keuze voor de juiste kwa-
nauwelijks voorkomen, maar in deze gevallen kan veelal worden volstaan met
liteit is gemaakt, rest nog slechts één stap om een duurzaam resultaat te kun-
milieuklasse XA1.
nen garanderen. De paal moet deskundig in de grond worden gebracht. Nu ontstaan bij ‘normaal’ heiwerk eigenlijk nooit problemen. Met de standaard
Het productieproces: Vakkundig specificeren van de omgeving is dus
wapening en betonkwaliteit B55 komen nagenoeg alle palen ongehavend in
van groot belang om te kunnen blijven rekenen op de stevige ondergrond
de grond. Pas als er sprake is van extreem slappe lagen, lagen van sterk wis-
die nodig is om onze gebouwen te ondersteunen. Vervolgens is het aan de
selende vastheid of heiwerk waarbij de palen over vijftien of meer meters het
producent om de gegevens van het geologisch onderzoek te verwerken in
zand in moeten, krijgen we te maken met meer riskant heiwerk. In die ge-
de heipaal. Deze productie vindt veelal plaats in de fabriek met behulp van
vallen is het aan te raden om te kiezen voor een betonkwaliteit van B65 met
een zogenaamd ‘langbank- of carrouselsysteem’. Tijdens dit proces worden
een voorspanning bij palen vierkant 250 mm op 4 N/mm², evenredig met de
een relatief droog mengsel en veel verdichtingenergie gebruikt waardoor een
doorsnede oplopend tot 6 N/mm² voor palen 450 x 450 mm.
dichte en sterke betonsoort ontstaat. Deze valt meestal in de sterkteklasse die volgens de definiëring van de EN 206-1 valt in de klasse van ‘hoge sterkte
Trillingsgevaar: Een grens die zich moeilijker laat verleggen is de trillings-
beton’. Deze sterkte is geen overbodige luxe: de heipaal krijgt straks te ma-
grens van SBR. In principe moeten palen – ook naast panden die op palen zijn
ken met zware mechanische belastingen. Bijkomend voordeel van deze hoge
gefundeerd – in de grond kunnen worden gebracht zonder schade te veroor-
sterkte is de dichte structuur van de cementsteen.
zaken. Op een afstand van twee tot drie meter is heien mogelijk, maar met
Zekerheidstest: Na de productie van de betonnen heipalen worden alle
den in categorie twee veroorzaakt dit meestal geen of weinig schade, maar de
het risico van trillingssnelheden die kunnen oplopen tot 15 mm/sec. Bij panpalen getest op draagkracht. Dit in tegenstelling tot de werkwijze die bij an-
SBR-grenzen worden wel overschreden. Om te voorkomen dat deze schade
dere palentypen wordt gehanteerd en die volstaat met het nemen van enkele
veroorzaken, kunnen het beste veilige zones worden afgesproken, waarbin-
steekproeven. De testen tonen aan of de paal opgewassen is tegen het hei-
nen niet wordt geheid. Een andere mogelijkheid is het inbrengen van een
proces, waarin drukkrachten en trekkrachten elkaar afwisselen in variërende
spuitlans in een aantal palen, die in geval van nood kan worden gebruikt.
sterktes, tot het moment waarop de paal de draagkrachtige lagen in de ondergrond heeft bereikt. Overigens bieden deze belastingen tijdens het heien
Er zijn dus veel mogelijkheden en richtlijnen om gebruik te maken van de
ook een betrouwbare referentie voor het toekomstig draagvermogen van de
duurzame betonnen heipalen. Zeker is dat - met dit zorgvuldige stappenplan
heipaal. Kiezen voor geprefabriceerde betonnen heipalen betekent dan ook
- prefab betonnen heipalen in ons kikkerland het meest verantwoorde en
vooral kiezen voor zekerheid.
duurzame fundament bieden voor al onze constructies.
35
b:ton januari 2009
Groene stapelwand blijft
b:ton januari 2009
topper!
Er zijn de afgelopen jaren veel verschillende typen geluidschermen op de markt verschenen en toegepast. Eén van de oudste typen betreft de stapelwand met fraai gevormde prefab betonnen bakken, waarin planten passen. Een vriendelijke groene wand. Het type leek wellicht overvleugeld te worden door min of meer futuristische geluidschermen, maar mag zich weer in een toenemende belangstelling verheugen. Begroeiing geeft de schermen een natuurlijk karakter en draagt bij aan de geluidsreductie. Een mooi voorbeeld is het geluidscherm van circa 250 meter langs het spoor bij station Amersfoort. Verhoeven Infra BV uit Zaltbommel realiseerde daar in opdracht van de provincie Utrecht een 8 meter hoge wand, opgebouwd uit prefab betonnen stapelbakken, met daarbovenop een glaswand. Op die manier hebben niet alleen de direct aangrenzende woningen, maar ook de buurt daarachter profijt van het geluidscherm. Mede vanwege de hoogte zijn de bakken stevig gefundeerd op palen van 6 m lengte, voorzien van een dikke betonplaat. Tevens zijn de betonnen bakken over een hoogte van 2,4 meter met spanankers aan de betonplaat verbonden, om de windbelasting op te kunnen nemen. Het ontwerp voor het geluidscherm is afkomstig van Landschappartners uit De Meern. Deze adviseurs voor ruimtelijke planning en omgevingsvormgeving bedachten de combinatie van stapelwand en glasscherm. De aannemer heeft het ontwerp uitgewerkt en gematerialiseerd. De omwonenden zijn inmiddels enthousiast geworden over het scherm, na aanvankelijke discussies. Voorheen hadden sommigen oordopjes nodig voor het slapen. Die zijn nu overbodig: het geluid wordt prima geweerd en er is ook nog eens sprake van een fraaie wand, waarbij de bewoners zelf de plantenbakken vullen en onderhouden. Aan de kant van het spoor is de wand dicht en dus onderhoudsarm. Het toont de veelzijdigheid van prefab betonconstructies: doeltreffend, fraai, kleurrijk, robuust, gewaardeerd, door bewoners in te vullen, onderhoudsarm, om maar enkele van de karakteristieken van zo’n stapelwand op te noemen. 36
37
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
techniek:
Ingenieus over de
Zuid-Willemsvaart Eén van de eerste werkzaamheden ter verbreding van de 180 jaar oude Zuid-Willemsvaart, is de realisatie van een brug ter hoogte van Den Bosch. Daar wordt het kanaal verlegd, omdat er door de - eveneens verbrede - weginfrastructuur geen plek was voor kanaalverbreding. Omdat men toch bij Den Bosch aan het werk is, wordt de brug nu al uitgevoerd. En wel in een geavanceerd prefab betonsysteem. Door ir. Kees Quartel.*
Het ontwerp van de brug voorziet in 3 overspanningen van respectievelijk 50 m,
de bouwplaats naast elkaar worden geplaatst en tot één rijdek worden samen-
Doorontwikkeling: Een brugdek met 3 overspanningen waarbij de lengte
pijlerbalk verkregen die de oplegkrachten over de kolommen kan verdelen. Zo
53 m en 35 m, waarbij de middenoverspanning van 53 m het kanaal overbrugt.
gesteld door het aanbrengen en spannen van dwarsvoorspankabels. Doordat
van de middenoverspanning circa 1,20 x de lengte van de gelijke eindoverspan-
is het Spanbeton®-4P systeem verkregen, waarbij het brugdek rust op cirkel-
Opvallend is de constructiehoogte van slechts 1,50 m, waardoor een uitermate
de bovenzijde van de kokerligger gelijk als rijdek kan functioneren, hoeven al-
ningen bedraagt, is de ideale combinatie voor een goede momentenverdeling
vormige kolommen met een onderlinge afstand van 3,0 m, gemeten haaks op
slank brugdek met een slankheidsverhouding lengte/hoogte van 35 ontstaat.
leen nog smalle langsvoegen tussen de liggers te worden gevuld. Een zware
en dus een optimale constructie. De bij dit project beschikbare combinatie (50-
de brugas.
Dit is nodig om tegemoet te komen aan het verticaal alignement van de A59
druklaag van gewapend beton op de bovenzijde van de liggers aanbrengen is
53-35 m) voldeed daar bij lange na niet aan, maar het bleek tóch mogelijk om
en daarbij toch voldoende doorvaarthoogte te waarborgen. In feite bestaat de
dus overbodig. Andere eigenschappen van een kokerligger zijn de grote torsie-
de middenoverspanning van 53 m te realiseren met een constructiehoogte van
Fasering: De bouw van de bruggen vindt gefaseerd plaats in verband met het
kruising uit twee aparte bruggen van respectievelijk 22,5 en 19,5 m breedte,
stijfheid, waardoor een zeer goede spreiding van belastingen wordt verkregen
slechts 1,50 m. Voor een deel was dit te danken aan de kruisingshoek van 69
doorgaande verkeer dat gedurende de bouw voor beide rijrichtingen over de
voor iedere rijrichting één. Voor het ontwerp van de brug waren de vormge-
en een geïntegreerd rijdek van hoogwaardige voorgespannen beton in de bo-
graden van het brugdek, de hoek tussen de lengteas van het brugdek en de as
andere weghelft wordt geleid. De eerste fase is eind 2008 voor het verkeer ge-
vingseisen voor de Rondweg van toepassing waarbij onder andere was bepaald
venflens van de ligger ontstaat. Dankzij deze eigenschappen wordt een slank
van de landhoofden en pijlers. Bij een scheve kruising kan een torsiestijve con-
reed gekomen. De tweede fase wordt in de eerste helft van 2009 gebouwd.
dat er geen dragende constructiedelen anders dan de kolommen onder het
brugdek met minimale bouwtijd verkregen.
structie namelijk een iets kortere draagrichting aannemen.
Voor de eerste fase waren 45 kokerliggers nodig. Gelijk met de productie hier-
brugdek zichtbaar mochten zijn, met andere woorden: pijler-balkconstructies waren uit den boze.
van zijn de landhoofden en de kolommen voor de middensteunpunten aanHet innovatieve systeem voegt aan de standaard kokerligger de mogelijkheid
De volgende ontwerpuitdaging was het vinden van een oplossing voor een
gelegd. Aan weerszijden van de kolommenrij van de middensteunpunten zijn
toe om een brugdek met meerdere overspanningen uit te voeren als statisch
draagconstructie voor het liggersysteem zonder onderslagbalken en bij voor-
vervolgens doorgaande stalen hulpondersteuningsframes aangebracht, die op
De ontwerpopgave vroeg om bijzondere betonliggers. Vanwege de tijdsdruk
onbepaald systeem, zonder hoge concentraties van steunpuntwapening. Er
keur met een korte bouwtijd. Omdat de liggers ter plaatse van de midden-
de funderingssloven dragen. Ook konden de rubberopleggingen vooraf wor-
was een prefab oplossing geboden; een in het werk gestorte brug zou teveel
wordt namelijk gebruik gemaakt van een extra toegevoegde voorspanning in
steunpunten nagenoeg kop aan kop worden geplaatst, was de toepassing van
den gesteld op de kolomkoppen en de landhoofden. Na deze voorbereidende
tijd in beslag nemen. Door de aannemer Van Hattum en Blankevoort is contact
langsrichting, die de verschillende overspanningen onderling koppelt. Door het
een brede natte knoopverbinding geen optie, nog afgezien van de arbeidsin-
werkzaamheden kon de aanvoer en de montage van de liggers eind juni 2008
gezocht met Spanbeton omdat het Spanbeton®-3P systeem juist op het gebied
verloop van de kabels op een juiste manier uit te voeren, levert deze externe
tensieve uitvoering van zo’n knoop. Er is daarom een oplossing gezocht die
beginnen.
van grote overspanningen een extra dimensie toevoegt.
voorspanning extra draagvermogen aan het brugdek. Omdat het brugdek ook
gekenmerkt wordt door een maximale uitnutting van hoogwaardige beton en
De kokerliggers zijn per as aangevoerd met speciale transportwagens. De
statisch onbepaald is, wordt het daardoor mogelijk om grotere overspannin-
voorspanning. Deze hoogwaardige beton is beschikbaar in de massieve einden
zwaarste liggers hadden een gewicht van ruim 140 ton. Hoewel deze trans-
gen te maken bij gelijkblijvende constructiehoogte.
van de kokerliggers en door de voegen tussen de liggereinden lokaal over de
porten alleen buiten de spitsuren over de weg mogen, is de montage toch op
gehele hoogte te vullen en voor te spannen, wordt als het ware een inwendige
normale werkdagen uitgevoerd. Per overspanning waren 15 liggers nodig, die
Slank: Het gepatenteerde systeem is gebaseerd op het SKK kokerbalkensysteem, een prefab brugdeksysteem waarbij rechthoekige, holle kokerliggers op 38
39
Opmaak ad Beton compl. ass. 200x130
14-11-2007
11:09
Pagina 1 b:ton januari 2009
Attema Attema voor voor de de betonbouw: betonbouw: compleet compleet assortiment assortiment snel snel te te verwerken verwerken altijd op tijd! altijd op tijd!
Vloerafstandhouders
in twee dagen werden aangevoerd en vervolgens werden geplaatst met twee
De montage van de liggers en het aanbrengen van de diverse voorspansyste-
mobiele kranen van 500 en 650 ton hijsvermogen. De balken werden met grote
men heeft bij elkaar slechts 7 weken in beslag genomen. Aan het einde daarvan
nauwkeurigheid en zeer geringe onderlinge afstand gemonteerd op de stalen
is het brugdek afgelaten op de definitieve opleggingen. Dit gebeurde door de
hulpondersteuningen. Dit soort zware hijswerkzaamheden spreekt vaak tot de
tijdelijke ondersteuningen langzaam te laten zakken dankzij in hoogte verstel-
verbeelding, maar wat minder goed zichtbaar is, is de grote voorbereiding van
bare voetconstructies. Na een korte afbouwperiode waarin de schampranden
de transporten die in tijd heel nauwkeurig moeten plaatsvinden. Zo is een der-
en voegovergangen zijn aangebracht kon het brugdek van de eerste fase eind
gelijke montage vooral een logistieke uitdaging.
oktober 2008 worden geasfalteerd, dat is 14 werkweken vanaf het begin van de montage van de liggers. De werkzaamheden zijn in opdracht van Rijkswa-
Hoek- en regenlijsten
Tempo: Na zes werkdagen was het brugdek van de eerste fase beschikbaar
terstaat uitgevoerd als D+C contract door de bouwcombinatie InfrA2, die ook
voor het vullen van de langsvoegen en de voegen van de dwarsbalken, waarna
verantwoordelijk is voor de bouw van de Rondweg Den Bosch. De combinatie
de dwarsvoorspanning kon worden aangebracht. Dit specialistische werk werd
bestaat uit KWS Infra, Van Hattum en Blankevoort, Mourik Groot Ammers en
uitgevoerd door Dywidag Systems International uit Zaltbommel. Vervolgens
Vialis.
zijn de kopvoegen tussen de velden onderling gevuld, waarna de langsvoorspanning kon worden aangebracht. Tenslotte zijn de omhullingen van de
Speciale afstandhouders
* Ir. Kees Quartel is Manager infra van Spanbeton BV
langsvoorspanningskabels geïnjecteerd om de voorspankabels te beschermen tegen corrosie.
De specifieke eisen van de betonwereld: innovatie, kwaliteit en vlekkeloze logistiek kent Attema als nederlandse producent als geen ander. En vertaalt ze continu in een compleet assortiment
slimme producten voor gewapende betonconstructies en afbouw. Maar ook voor maatwerkoplossingen, in bijvoorbeeld de kleur van zelfverdichtend beton is Attema partner voor de bouw.
®
Alles voor de betonbouw Schelluinsestraat 1, 4203 NJ Gorinchem, Postbus 58, 4200 AB Gorinchem, Telefoon 0183 650 650, Telefax 0183 650 750, e-mail
[email protected]
Modernisering Al jaren wordt gewerkt aan het geschikt maken van de Zuid-Willemsvaart voor grotere schepen. Zo wordt het kanaal dat Maastricht verbindt met Den Bosch verbreed en zijn verschillende oorspronkelijke sluizen ver-
M e e r
o v e r
o n s
a s s o r t i m e n t
o p
w w w . a t t e m a . n l
vangen door moderne en grote sluizen. Ter hoogte van Den Bosch is een Tracébesluit voor omlegging ingesteld. Het gaat om een 9 km lange omlegging, ten oosten van de stad, parallel aan de A2, naar de Maas. Het nieuwe kanaaltracé zal de A59-oost vlak voor de aansluiting op de A2 (ter hoogte van knooppunt Hintham) kruisen. De werkzaamheden moeten in 2014 gereed zijn.
41
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
Zettingsvrij dankzij palen, paalkopplaten en puinmatras
weg op niveau
“Het principe is gebaseerd op de Romeinse bogen”
De provinciale weg tussen Bergambacht en Krimpen aan de IJssel is al jaren een zorgenkind. De slappe veengrond en de gedateerde funderingsconstructie veroorzaken kuilen, verzakkingen, stremmingen in het verkeer en hoge onderhoudskosten. Ballast Nedam vond een manier om het probleem voor eens en altijd uit de wereld te helpen. door liliane verwoolde
funderen
de problemen doen zich voor over een traject van 14 kilometer op de n210.
Het matras: hiermee was het fundament gelegd voor de volgende laag:
de provincie Zuid-holland was al een tijd van mening dat hiervoor een duur-
een met gebroken puin gevuld matras. dat begint met een hogesterktedoek,
zame oplossing gevonden moest worden en besloot daarom het herstel van
een kunststof geogrid. het doek wordt aan de zijkanten van de weg strak ge-
de n210 - inclusief het onderhoud voor de komende twintig jaar - aan te beste-
houden en vervolgens gevuld met een menggranulaat van 0 tot 40 mm. het
den. ballast nedam zag het project direct als één grote uitdaging en schreef
puin wordt in lagen aangebracht en strak ingepakt tot een matras met een
in, samen met o.a. haar dochterbedrijven waco lingen beton, haitsma beton
dikte van ruim een meter. Samen met de druk van bovenaf ontstaat hierdoor
en ballast nedam funderingstechniek. in juni van 2007 gingen de eerste palen
een natuurlijke, oersterke boogconstructie tussen de paalkopplaten, die de
2 Palen heien
voor de nieuwe n210 de grond in. het waren de eerste handelingen voor een
bovenbelasting afdraagt naar de palen. “nu het eenmaal loopt, gaat het vrij
complex project, niet zozeer door de toegepaste techniek, als wel door de ex-
probleemloos door,” vertelt kanters. “af en toe moeten er in het werk oplos-
3 Paalkopplaten aanbrengen
treem grote aantallen die steeds aan de orde waren.
singen worden bedacht voor problemen die zich tijdens de bouw voordoen.
4 Geogrid spannen
Zo ontstaan op rotondes grotere krachten op het pakket. om deze op te kun-
5 Granulaat aanbrengen
in veenslagachtige ondergrond 1 Afgraven toplaag
Fundering: ballast nedam koos voor een zettingsvrij alternatief, dat in ne-
nen vangen is het granulaatmatras bij rotondes opgedikt en zijn de palen en
derland nog maar één keer eerder werd toegepast. het principe is gebaseerd
platen voorzien van een zwaardere wapening. een ander probleem deed zich
6 Matras profileren
op de bogen, die de romeinen toepasten om de drukkrachten boven door-
voor door maatafwijkingen in de palen. hiervoor moesten de sparingen in de
gangen en deuropeningen over te brengen op de onderstaande deurstijlen.
paalkopplaten worden vergroot. voor deze gevallen hebben we ondertus-
7 Asfalteren
maarten kanters, hoofd bedrijfsbureau waco lingen beton: “het was duide-
sen een speciaal malletje klaar liggen. dit soort problemen zijn inherent aan
lijk dat in deze drassige ondergrond alleen kon worden gefundeerd met een
bouwprojecten.”
extreem groot aantal betonnen heipalen. en dus werd de zoektocht ondernomen naar de juiste aantallen, verhoudingen en afstanden. de heipalen -
Overwinning: eind december waren er 13.500 palen en afdekplaten ver-
34.600 in totaal - worden geheid met een onderlinge afstand van 2,35 meter.
werkt. na afronding van het project kan de overwinning worden geboekt op
de afstand tussen de kopplaten is zo gekozen, dat deze voldoende fundament
een ondergrond die meer te maken heeft met ‘dik water’, dan met grond.
kunnen bieden voor de volgende laag. voor de productie van deze kopplaten
“het is een flinke ingreep, maar het resultaat is een weg die ook op termijn
is tijdelijk een fabriekshal ingericht, waarin de platen met speciaal ingekochte
duurzaam is.”
mallen worden geproduceerd in een tempo van 100 stuks per dag.”
42
43
b:ton januari 2009
We hebben inmiddels wel wat opgebouwd in deze branche. Volcano Advertising is een full service reclamebureau met een voorliefde voor de bouwwereld. Om die reden zijn we de afgelopen jaren uit-gegroeid tot hét bureau voor bouwbedrijven en bedrijven die iets met de bouw te maken hebben. We bouwen inmiddels aan de naam en het imago van tal van gerenommeerde bouwers. Zodat zij zich kunnen onderscheiden van hun concurrenten.
Industriële uitstraling SugarCity steevast doorgezet
Wordt het niet eens tijd voor een opbouwend gesprek?
Twee enorme suikersilo’s van ‘SugarCity’ in Halfweg kregen een tweede leven
richting te laten wijzen. Kortom, alle (on)mogelijkheden zijn besproken en heb-
als luxe kantoortorens. Voor de aanleg van de parkeerplaats bij dit opvallende
ben geresulteerd in een maatwerk bestrating van design betonplaten.
project viel de keuze op Esticon® designverharding. Daarmee krijgt het industriële karakter van de torens een fraai vervolg op het maaiveld.
Eén van de mogelijkheden bleek ook het omkeren van de hoekstalen omranding, waardoor er slechts een subtiele smalle rand aan de bovenzijde zichtbaar
Door de sluiting van suikerfabriek CSM in Halfweg kwam een terrein van zo’n
is. Voor de betonplaten die op de detectielussen voor de slagbomen komen te
110.000 m2 vrij voor herbestemming. Cobraspen Vastgoedontwikkeling B.V.
liggen, is een speciale oplossing beschikbaar: platen met een kunststof wape-
kocht het terrein en is verantwoordelijk voor de herontwikkeling van Sugar-
ning, die de signalering niet verstoort. Om die reden wordt ook de hoekstalen
City: een megacomplex met ruimte voor onder meer kantoren, horeca, winkels
omranding van deze platen doorbroken.
en een megabioscoop. De twee vijftig meter hoge betonnen silo’s vormen het opvallende hart. Het zijn geen monumenten, maar ze maken wel een belangrijk
Herkenbare kleurencombinatie: Door te kiezen voor twee kleuren, be-
deel uit van de industriële geschiedenis van de regio. Reden genoeg om ze te
tongrijs en antraciet, konden de parkeervakken worden gemarkeerd. Ieder
behouden en te verbouwen tot kantoren.
parkeervak (5 x 2 m) bestaat uit twee antracietkleurige Esticon platen van 2 x 2 m en een van 2 x 1 m. De slijtvaste kleur is aangebracht door in het
Postbus 4768 4803 ET Breda Telefoon 076 560 88 44 Fax 076 560 88 40
[email protected] www.volcanoadvertising.com
Maatwerk: Juist vanwege hun industriële uitstraling koos de architect bij de
productieproces pigment toe te voegen aan de deklaag. Tussen de vakken
aanleg van het 1.700 m grote parkeerterrein voor betonnen design vloerpla-
zijn stroken van 0,50 x 2 m gelegd die voldoende ruimte bieden voor in- en
ten van De Meteoor uit Rheden. Deze zijn geheel naar het ontwerp van de op-
uitstappen. Voor de afwatering is gebruik gemaakt van verholen goten. Het
drachtgever geproduceerd. Er vond intensief overleg plaats over onder meer
legplan van de design vloerplaten is door de prefab betonfabrikant zelf nader
de kleurstelling en de uitdrukkelijke wens om de veeg in alle platen in dezelfde
uitgewerkt.
2
45
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
Snelle en slanke brugconstructie
Verbreding Het project in opdracht van Rijkswaterstaat is onderdeel van de verbreding van snelweg A44 Amsterdam-Leiden van 2x2 naar 2x3 rijstroken. Knooppunt Burgerveen ligt tussen Nieuw-Vennep en Aalsmeer. De uitvoering ligt in handen van BAM Civiel, BAM Wegen, VTN Verkeers- & Besturingstechniek (onderdeel van BAM Infratechniek) en Van Oord Nederland. De grootste ingrepen zijn het aanleggen van een tweede Ringvaartaquaduct en het herzien van knooppunt Burgerveen, waar onder andere het nieuwe viaduct met de slanke en lange brugliggers in de A44 wordt gemaakt.
Voor een viaduct op de snelweg A44 Burgerveen - Leiden maakte Betonson uit het Brabantse Son
BAM Civiel koos voor een snelle realisatie met zo weinig mogelijk verkeers-
een druklaag. Dit ontwerp bleek het meest economisch en begin 2008 is met
overlast. In het werk gestorte betonoplossingen zouden het verkeer te lang
de uitvoering van dit ontwerp gestart.”
de langste prefab betonliggers uit haar productiegeschiedenis. Ze variëren in lengte van 44 tot
ophouden. De prefab betonelementen zijn afgelopen najaar in zes nachten
ruim 55 meter. DOOR Martijn van den Bouwhuijsen
gemonteerd. Dankzij de voorspanning en slimme vorm van de veld- en rand-
Collega Stefan Granzier, hoofd Projecten, licht de prefab liggerconstructie verder
liggers was een slanke constructie mogelijk. Volgens planning gaat er in mei
toe: “Het zijn lange, slanke en stabiele liggers. Het unieke van het project zat hem
2009 verkeer over de nieuwe brug, die in totaal 130 meter lang en 22 meter
vooral in het bedenken van de juiste vorm en wapeningsconfiguratie. Ons inge-
breed is.
nieursbureau bedacht uiteindelijk slanke liggers met een behoorlijk voorspanniveau. Door die voorspanning was extra aandacht nodig om te voorkomen dat
“In oktober 2007 kreeg de prefab betonfabrikant een aanvraag voor de engi-
het element zou gaan kippen tijdens vervoer en montage. De liggers moesten
neering, productie en montage van de liggers voor knooppunt Burgerveen,”
natuurlijk wel recht blijven. Met speciale staalbokken lukte dit. Elke ligger is ver-
zegt Frank de Gilde, Verkoopleider. “Door het ingenieursbureau van BAM
volgens met een aparte vrachtwagen combinatie vervoert. Daarvoor was wel een
Civiel is de vraagspecificatie van Rijkswaterstaat vertaald in een ontwerp voor
ontheffing nodig. De 42 voorgespannen betonliggers zijn op de bouwplaats ver-
dit kunstwerk. Wij hebben voor BAM een alternatieve oplossing bedacht,
deeld over drie brugvelden. Twee 650-tons kranen werden bij deze operatie inge-
waarbij de kokerliggers zijn vervangen door speciale railvormige liggers met
zet. In december is de aannemer begonnen met de afwerking van het brugdek.”
“Wij hebben ervaring met lange liggers in afwijkende vormen, wij zijn gewend om ‘out of the box’ te denken.” (Stefan Granzier)
46
47
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
Zetmeelgebaseerde Additieven
1
Terpstra, J., ‘Stabilizing low-viscous self-compacting concrete’, in ‘SCC 2005’, Proceedings of the
Second North American Conference on the Design and Use of Self-Consolidating Concrete and of the Fourth International RILEM Symposium on Self-Compacting Concrete, Chicago, 2005 (Hanley Wood, Addison, 2005), 47-53.
Figuur 1: Vloeitest van een zelfinvellerend ZVB met FOXCRETE
Samenvatting: Op basis van zetmeel zijn innovatieve additieven ontwikkeld
voor
die nieuwe eigenschappen bieden voor de betonindustrie. De additieven geven stabiliteit en robuustheid aan uiteenlopende typen beton zoals zelfverdichtend en aardvochtig beton. Hierdoor is de hoeveelheid water in het beton veel minder kritisch en kan het beton met een constantere kwaliteit worden geproduceerd. Bovendien kan de verwerkbaarheid van deze betonsoorten worden
Zelfverdichtend en Aardvochtig Beton
verbeterd. Twee stabilisatie additieven worden in dit artikel beschreven: FOXCRETE en SOLVITOSE FC100.
Tabel 1: Betonsamenstelling voor de stabiliteitstest.
De voortdurende vraag naar verbetering van de
Component
Hoeveelheid (kg/m3)
betoneigenschappen en naar kostenverlaging
Mix 1
heeft geleid tot de ontwikkeling van nieuwe ad-
Cement 320 320
ditieven en betonsamenstellingen. In dit artikel
Zand 0-2 425 425
worden twee additieven besproken die op basis
Zand 0-4 425 425
van zetmeel ontwikkeld zijn voor het stabiliseren
Water 188 188
van zelfverdichtend beton en aardvochtig beton.
Addiment FM36 34 34
Zelfverdichtend beton: Zelfverdichtend beton (ZVB) heeft uitstekende vloei-eigenschappen waardoor het ingewikkelde bekistingen volledig kan vul-
Mix 2
len ook bij een dichte wapening. ZVB draagt bij aan verbeterde arbeidsomstandigheden en verlaagde plaatsingskosten. Echter het op grote schaal produceren
Vliegas 80 80
van een goed en betaalbaar ZVB is niet eenvoudig. De verbeterde vloei-eigenschappen vinden hun keerzijde in een verminderde robuustheid van het beton. De hoeveelheid water en bijvoorbeeld de zandgradering zijn kritisch. Een grote
Grind 4-16 850 850
hoeveelheid fijne vulstof maakt het beton wel stabiel maar draagt niet bij aan de robuustheid. Bovendien maakt dit het beton moeilijker verwerkbaar door de hoge viscositeit. Ook de meeste stabilisatie additieven (‘viscosity enhancing
FOXCRETE S100 0 24
agents’) verhogen de viscositeit.
AVEBE produceert al geruim dertig jaar zetmeelethers voor de bouwindustrie. Zetmeelethers worden veel toegepast in pleisters en tegellijmen
De unieke eigenschap van FOXCRETE is dat het ZVB stabiliseert zonder de plasti-
Figuur 2: Stabilisatie van ZVB met FOXCRETE
sche viscositeit te verhogen1. Hierdoor kan een stabiel en tegelijkertijd laag viskeus ZVB worden verkregen met uitstekende vloei-eigenschappen (figuur 1).
Stabiliteitstest
en geven deze verdikking, weerstand tegen wegzakken en een verbeterde verwerkbaarheid. Met
13,7 Geen stabilisatie additief
Het stabiliserende effect van FOXCRETE maakt het mogelijk om de hoeveelheid
Met FOXCRETE
cement en fijne vulstof te reduceren. Een ZVB met slechts 400 kg/m3 aan ce-
de verkegen know-how zijn de additieven voor
ment en vliegas is zonder FOXCRETE zeer instabiel (zie tabel 1 en figuur 2). De ontmenging werd gemeten door een cilinder te vullen met ZVB en na 5 uren de
beton ontwikkeld. Door Jacob Terpstra
3,5 0,7 0,67
2
hoeveelheid grind te bepalen in het bovenste en onderste gedeelte. FOXCRETE 1,3
stabiliseert dit ZVB en creëert robuustheid met behoud van een grote vloei en een korte trechtertijd.
Vloei (m)
48
Trechtertijd (sec)
Ontmenging (%)
49
b:ton januari 2009
Conclusies: Zetmeelethers zijn stabilisatie additieven die naast alle andere ad-
Tabel 2 – Betonsamenstelling voor de coherentietest in figuur 4.
ditieven voor beton kunnen worden toegepast. In uiteenlopende typen beton Test nummer
1
2
3
Cement (kg/m3)
340
340
340
Zand en grind
als ZVB en aardvochtig beton geven deze additieven stabiliteit tegen respectievelijk ontmenging en vervorming. Zo worden robuustere betoneigenschappen verkregen en dus ook een robuuster productieproces. Hierdoor wordt de pro-
1945
1880
1880
ductie verhoogd en de kosten verlaagd. Bovendien geven de stabilisatie addi-
Water-cement ratio
33
36
36
tieven de mogelijkheid om de hoeveelheid cement in de betonsamenstellingen
SOLVITOSE FC100 (gew.-% op cement)
0
0
15
te verlagen.
Aardvochtig beton: Kenmerkend voor het productieproces van producten
Figuur 3: Betonsteen met SOLVITOSE FC 100
met aardvochtig beton is de directe ontkisting. De groene sterkte moet voldoende zijn om de vorm van de producten te handhaven. Daarom is de hoeveelheid water in het beton niet alleen laag maar ook zeer kritisch. Een watertoename van 1% kan al leiden tot het buiken van het product en dus tot afkeur. Dit gebrek aan robuustheid wordt niet opgeheven door een plastificeerder te gebruiken. Deze verbetert weliswaar de verdichting van het beton maar zorgt niet voor meer robuustheid. Dit kan wel worden bereikt met het op zetmeel gebaseerde SOLVITOSE FC100. Dit additief verhoogt de groene sterkte en daarmee de dimensiestabiliteit. Een zeer zware test is gebruikt om het effect van SOLVITOSE FC100 op de groene sterkte aan te tonen. Betonstenen uit een betonfabriek (zie tabel 2 en figuur 3) zijn direct na ontkisting getest met behulp van een schoktafel. Als functie van
Figuur 4. Resultaten van de proeven met de schoktafel.
Test voor samenhang betonsteen
. . . betonoppervlakken vormgeven - met NOEplast plast structuurFréjus, Frankrijk . . . betonoppervlakken vormgeven -NOE met NOEplast matten geven beton
NOE-Bekistingtechniek b.v. b.v. NOE-Bekistingtechniek Postbus 25, 4240 Arkel Postbus 25, CA 4240 CA Arkel Tel. (0183) 56 98 56 88,98 Fax (0183) 56 33 56 17 33 17 Tel. (0183) 88, Fax (0183) E-MailE-Mail
[email protected], www.noe plast.com
[email protected], www.noe plast.com
een individueel NOEplastNOEplast structuur-is karakter. mattenbijgeven beton zowel betoneen individueel bekisting als bij karakter. NOEplast is prefab inzetbaar. zowel bij betonMeer dan als 100bij bekisting standaardstructuren prefab inzetbaar. leverbaar, zoals Meer dan 100 � houtnerf standaardstructuren � metselwerk leverbaar, zoals � natuursteen � houtnerf � pleister � metselwerk � gebouchardeerde � natuursteen � geluidswerende � pleister � vrije en grafische � gebouchardeerde structuren � geluidswerende Vraag vrijblijvend � vrije en grafische de NOEplast structuren catalogus aan! Vraag vrijblijvend de NOEplast catalogus aan!
Toename breedte (mm)
25 schokken
Creatief... Creatief... Fréjus, Frankrijk
0 schokken 50 schoken
2,5 2 1,5 1 0,5
het aantal slagen van de schoktafel is de breedte op halve hoogte gemeten van de steen (zie figuur 4). Zonder stabilisatie van het beton leidt de verhoging van de w/c tot aanzienlijk buiken van de stenen. Met SOLVITOSE FC100 is hiervan geen sprake meer zelfs niet bij het hoogste aantal schokken. SOLVITOSE FC100 maakt dus het beton en ook de productie meer robuust voor onbedoelde variaties van de hoeveelheid water. Het verhogen van de w/c verbetert de verwerkbaarheid en de sterkte
1
2
3
Test nummer
door een toegenomen verdichting en cementhydratatie (dit laatste als de uiteindelijke w/c kleiner is dan ongeveer 0.4). Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om cement gedeeltelijk te vervangen door een fijne vulstof.
Figuur 5: Schematische weergave van de structuur van zetmeelethermoleculen en fijne delen.
Werkingsmechanisme: Zetmeelethers zoals FOXCRETE en SOLVITOSE FC100 bestaan uit sterk vertakte polymeermoleculen. De moleculen adsorberen op de fijne deeltjes in het beton zodat een 3-dimensionale structuur
Fine particle (e.g. cement)
ontstaat (figuur 5). Deze structuuropbouw wordt in de reologie thixotropie genoemd. De stabiliteit ontstaat omdat er een kracht voor nodig is om de structuur te verbreken. Deze kracht wordt de zwichtspanning genoemd. Zolang een uitgeoefende kracht (bijvoorbeeld het gewicht van grind) kleiner is dan de zwichtspanning blijft de structuur intact en is er geen beweging. Het resultaat is (dimensie)stabiliteit en robuustheid voor aardvochtig beton en ZVB.
Starch ether
51
b:ton januari 2009
b:ton januari 2009
Hoger rendement in windenergie
Met kop en
schouders erbovenuit
Wind moet je daar ‘vangen’ waar de hoogste wind-
Drs. Jacco van Dijk, mededirecteur van Hurks beton uit Veldhoven: “Op grotere
lang en zijn met maximaal 38 ton nog goed te transporteren. De prefab beton-
snelheden worden bereikt. Niet voor niets wordt
hoogte is de windkracht sterker én constanter. Die eigenschap van de natuur be-
nen adaptor weegt 70 ton en is 5 meter breed, zodat hiervoor speciaal trans-
nutten wij nu. In dit geval met een turbine van 2,3 MW. Deze ene toren levert de
port moest worden georganiseerd. “Het is een zeer geavanceerd concept en te-
daarbij aan locaties zonder obstakels gedacht,
stroom voor 1.750 gezinnen. Je kunt ook aan zwaardere turbines van 4 of 5 MW
gelijkertijd een zeer eenvoudig systeem,” stelt mededirecteur Jan Dekkers. “De
zoals de open Noordzee. Of je moet op het land
gaan denken, omdat de grotere windsnelheden deze zwaardere turbines beter in
schilelementen worden vanaf de tweede ring gedeeltelijk voorgemonteerd en
gang zetten en houden. Onder licentie van ATS is men inmiddels op verschillende
in een soort halfsteensverband in rap tempo opgebouwd. In 3 dagen stond de
de hoogte in. Dat is precies wat het Nederlandse
plekken in de wereld bezig met dit systeem van hoge hybride torens.”
prefab onderbouw. Daar stond de Duitse pers en bouwwereld van te kijken. De
Advanced Tower Systems (ATS) doet. Waar wind-
52
prefab betonelementen worden door middel van natte knopen en inwendige
Bananenschillen: Er is voor het proefveld in Duitsland gekozen voor de hy-
naspankabels gefixeerd. Het zijn immense strengen, want er komen nogal wat
molens in vooruitstrevende landen als Duitsland
bridetoren, omdat de gangbare stalen varianten hoger dan pakweg 90 m niet
krachten op zo’n toren te staan. Een speciaal ontwikkeld werkplatform helpt bij
nu ophouden met 80 à 90 meter - Nederland zit
meer over de weg te transporteren zijn. Bij hoge ashoogten wordt de mast van
de uitwendige en inwendige opbouw.”
gemiddeld veel lager - daar verrijst nu een wind-
kels: “Vandaar dat het onderste deel van beton wordt vervaardigd in verticaal
Hooggespannen: Het mooie van het systeem is dat het leverancieronafhan-
molen van 133 m hoogte. Een hybride toren met
gesplitste segmenten, die ter plaatse worden opgebouwd tot een hoogte van
kelijk is. Jacco van Dijk besluit: “Verschillende types turbines (en stalen mas-
76,5 m. Daarboven komt nog een stalen toren tot die genoemde 133 m. We
ten) passen op de onderbouw. Daar is het systeem van ATS op ontwikkeld. Dat
een prefab betonnen onderbouw van 76,5 m, in
hebben een systeem bedacht van een soort bananenschillen die ter plekke wor-
maakt het extra interessant voor beheerders van windparken die contracten
een efficiënte stapeling van schilelementen. Door
den geassembleerd. Telkens een ring van 8 elementen en zo 5 ringen op elkaar.
met leveranciers of stroomproducenten hebben afgesloten. Als ik naar de Ne-
Daarbovenop komt de adaptor, een zeer omvangrijk prefab betonelement,
derlandse situatie kijk, dan denk ik dat er tal van oudere windmolenparken zijn,
Paul Engels
waarop de stalen mast wordt vastgezet. In dit geval met 108 stalen bouten. Het
waarbij je een paar lagere masten zou kunnen vervangen door één hoge. Met
onderen breder dan de maximale 4,3 m voor transport. Projectleider Piet Swin-
bijzondere van de schilopbouw is dat de hoekelementen over de hele hoogte
eenzelfde capaciteit, maar met minder horizongebruik, minder onderhoud en
Op het Duitse testcentrum voor windturbines Grevenbroich steekt de windturbi-
hetzelfde zijn en dat de tussenelementen taps toelopen. Op die manier kan de
een mast in een hoge betonkwaliteit. Duitsland is zeer vergevorderd op het ge-
netoren straks met kop en schouders boven de andere windmolens uit. Hopelijk
convergerende vorm van de torenonderbouw worden verkregen. De adaptor
bied van windenergie en daar mag onze mast zich in een ruime belangstelling
niet alleen in hoogte, maar vooral in rendement. Ten opzichte van een 100 m
maakt van de resterende achthoekige vorm een exact ronde ring. Door de stan-
verheugen. In februari 2009 gaat de windmolen draaien en komen de eerste
mast wordt de productie rond de 20% vergroot en worden de meerkosten binnen
daardisatie van de hoekelementen kunnen wij met een minimale malinzet de
resultaten binnen. Ze weten daar echt wel waarover ze praten en dan is het
vier jaar terugverdiend. Het concept is voordelig voor turbines van 1,5 MW of
60 benodigde elementen fabriceren.”
stimulerend dat de verwachtingen zeer hooggespannen zijn. Het is een bewijs
meer en masten van meer dan 80 m. ATS is een joint venture van het ingenieurs-
Met één van de grootste mobiele kranen ter wereld, een 1.200 tons kraan van
voor ons dat het systeem ook in Nederland kansen gaat krijgen. Niet dat half-
bureau Mecal uit Enschede, de Hurks Groep en het Duitse Juwi Holding. Siemens
Mammoet, heeft de eigen montageploeg eind 2008 alle elementen en adaptor
zachte door veel kleine windmolens, maar meteen de overtreffende trap. Dat is
participeert tevens in de bouw en exploitatie van de turbine in Grevenbroich.
gemonteerd op een fundering van 800 m beton. De schilelementen zijn 15,5 m
nu mogelijk tegen een prima rendement.”
3
53
b:ton januari 2009
UW ADVERTENTIE
GEMIST IN B:TON?
INFORMEER NAAR DE ADVERTENTIEMOGELIJKHEDEN VOOR 2009
[email protected] of bel 076 560 88 44
colofon:
Redactiecommissie:
tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40
mevr. H. de Kruijf
Bladmanager: Kostas Sfirtsis
ing. W.G. van der Garde
Traffic: Marloes Boogaard
Je kunt het zo prefab niet bedenken, of wij doen het.
BFBN
ing. S.J. de Boer
Postbus 194
R. Heijnen
Concept/vormgeving & productie:
3440 AD Woerden
drs. ing. B.J.W.M. van Melick
Volcano Creatieve Communicatie
tel: 0348 484484
ir. A.P. Pielkenrood
Marieke van Leijenhorst, Bas Eijkelkamp,
fax: 0348 484450
mevr. C. Zwijsen
Victor de Zeeuw
Aan B:ton werkten mee:
Advertentie exploitatie:
Auteurs:
Volcano Creatieve Communicatie
Secretariaat:
Paul Engels, Liliane Verwoolde
Postbus 4768, 4803 ET Breda
Wij denken pro-actief mee met de klant. Dit levert steevast oplossingen die leiden
BFBN, drs. J.M. van der Wurf
Sikko Doornbos, Martijn van den
tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40
Bouwhuijsen, ir. Kees Quartel,
Kostas Sfirtsis
tot een sneller en doeltreffender bouwproces, lagere kosten en een eindproduct
e-mail:
[email protected] internet: www.bfbn.nl
Hoofdredactie:
Jacob Terpstra
Waco Lingen Beton in Bergen op Zoom is een toonaangevende ontwikkelaar en producent van innovatieve bouwproducten en -systemen in prefab-beton voor de woningbouw, utiliteitsbouw en grond-, weg- en waterbouw en industrie.
dat volledig aan uw verwachtingen voldoet, of zelfs overtreft.
Fotografie/illustraties:
Paul Engels
Uitgever:
Ineke Key Fotografie
Redactie:
Volcano Creatieve Communicatie
Henk Snaterse
Volcano Creatieve Communicatie en BFBN
Postbus 4768, 4803 ET Breda
Ruimte voor nieuwe ideeën. Lelyweg 23, 4612 PS Bergen op Zoom, tel.: 0164 27 42 00, www.wacolingen.nl
54
Kampioen zwaargewicht. DEHA kogelkopanker / transportsysteem ook voor uitzonderlijk zware belastingen.
Kwaliteit bevestigd
M
et het DEHA kogelkopsysteem biedt HALFEN-DEHA u een hoogwaardig, robuust en economisch systeem voor het transporteren en monteren van prefab betonelementen.
Onverwisselbaar Alle DEHA kogelkopankers, uitsparingen en hijshaken zijn duidelijk zichtbaar met de belastingsklasse gekenmerkt, zodat verwisselingen uitgesloten zijn.
1140
995-G
Multifunctioneel DEHA kogelkopankers zijn leverbaar in belastingklasse 1,3 t/m 45 ton en ideaal in gebruik, omdat ze nagenoeg alle afmetingen van prefab betonelementen kunnen hijsen en transporteren.
Snel Het snelkoppelsysteem garandeert een eenvoudige en zeer snelle koppeling en ontkoppeling van de hijshaak aan het anker.
Wie schroefhulzen zegt, zegt eigenlijk automatisch DEMU. Want als er één klinkende
995-A
naam is op het gebied van betonbevestigers, dan is het DEMU wel. Jarenlange ervaring... de productie in eigen huis... een breed assortiment... met concurrerende prijzen... en
Veilig Uitgebreide testen garanderen veilig transport van zelfs de zwaarste prefab betonelementen.
een prima service... Als het om bevestigings-
1036-G
Veel argumenten met één resultaat: HALFEN-DEHA biedt veiligheid, betrouwbaarheid en efficiency voor u en uw collega’s.
1130 Naast de belastingsklasse vermeldt het label op de ankerkop de lengte van het anker en de naam van de fabrikant.
Halfen b.v. · Postbus 3 · NL-7468 ZG Enter Tel.: (0547) 38 30 30 · Fax: (0547) 38 30 35 · www.halfen.nl
systemen gaat, is het dus niet zo gek dat in de bouw steeds te horen is:
‘t is VAST ... van DEMU DEMU Metaalindustrie B.V. Atoomweg 1, Postbus 8486, 3503 RL Utrecht Tel.: (030) 241 24 21 • Fax: (030) 241 44 69 E-mail:
[email protected] • Internet: www.demu.nl