SAMEN NAAR EEN DUURZAAM PAPENDRECHT 2020 EEN PROCES VAN ONTMOETEN, VERBINDEN EN SAMEN GROEIEN NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING

SAMEN NAAR EEN DUURZAAM PAPENDRECHT 2020 EEN PROCES VAN ONTMOETEN, VERBINDEN EN SAMEN GROEIEN NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING

Visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht Papendrecht, 19 februari 2015

Inhoud

pagina

Voorwoord

3

1 1.1 1.2

Inleiding Aanleiding Totstandkoming en opzet

4 4 4

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3

Papendrechtse visie op duurzame ontwikkeling Samenvatting Lokaal Klimaatbeleid Doel van Papendrechtse visie op een duurzame ontwikkeling Het begrip duurzaamheid

5 5

3

Relatie duurzame ontwikkeling en structuurvisie Wonen en woonomgeving Welzijn en voorzieningen Economie en werken Omgevingskwaliteit Mobiliteit en bereikbaarheid

7 7 7 7 8 8

4

Contouren van een Papendrechtse visie op duurzame ontwikkeling Speerpunten college Uitvoeringsprogramma economie Structuurvisie 2020 Energieprogramma Drechtsteden 2010-2013 Plastic zwerfafval Wmo taken De drie P’s Visie op langere termijn

9 9 9 9 9 9 10 10 10

5

Opbouw uitvoeringsparagraaf

11

6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.5.1 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10

Uitvoeringsparagraaf Duurzaam Papendrecht 2020 Maatschappelijke betrokkenheid Wonen en woonomgeving Welzijn en voorzieningen Economie en werken Omgevingskwaliteit Voorlichting over omgevingskwaliteit Mobiliteit en bereikbaarheid Bestuurlijke betrokkenheid Communicatieparagraaf Financiële paragraaf Jaarrapportage

12 12 13 16 18 19 19 22 23 24 25 25

5 5

2

Voorwoord Voor u ligt de visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht “Samen naar een duurzaam Papendrecht”. Er is gekozen voor uitbreiding van de traditionele invulling (energie en milieu) van duurzame ontwikkeling en er wordt ingezet op een duurzame samenleving. De voorliggende notitie gaat uit van een brede visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht en vindt daardoor aansluiting op de doelstellingen van de structuurvisie Papendrecht 2020 “Een venster naar de toekomst”. De visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht vormt samen met de structuurvisie Papendrecht het strategisch kader voor ontwikkelingen in de toekomst. Het werken aan een duurzame toekomst van Papendrecht is de kerndoelstelling van de structuurvisie Papendrecht 2020. De structuurvisie kiest een duurzame ontwikkeling van Papendrecht als vertrekpunt. Ontwikkelingen, die het goed wonen, leven, recreëren en werken ondersteunen en verbeteren wil de gemeente kunnen faciliteren en stimuleren. Aan onderliggende visie is een uitvoeringsparagraaf toegevoegd. Kernpunten uit de visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht zijn: - Het duurzaam denken en handelen dient aan de voorkant van alle werkprocessen, projecten en bestuurlijke processen meer aandacht te krijgen. Alle college- en raadsvoorstellen worden voorzien van een paragraaf duurzaam. -

Een duurzame samenleving betekent meer aandacht voor elkaar en voor de leefomgeving en een keerpunt in de weggooimaatschappij. Dit vraagt om een andere lifestyle met meer aandacht voor de medemens, voor hergebruik en voor consuminderen. Duurzaam = Nu

-

Communicatie is belangrijk om het duurzaam beleid te ondersteunen en uit te dragen. Milieueducatie wordt in samenwerking met partners ingezet om ervoor te zorgen dat (jonge) mensen in staat worden gesteld om duurzame keuzes te maken.

Papendrecht wil samen met haar burgers, maatschappelijke organisaties, onderwijs en ondernemers naar een duurzaam Papendrecht. Een proces van ontmoeten, verbinden en samen groeien naar een duurzame samenleving met als hoofdthema de leefbaarheid van Papendrecht. Samen kunnen we het verschil maken.

3

1.

Inleiding

1.1

Aanleiding

De gemeenteraad van Papendrecht heeft op 20 september 2012 ingestemd met de nota “Investeren in economie, onderwijs, arbeidsmarkt en duurzaamheid op weg naar een duurzame toekomst van Papendrecht”. Met de nota is een begin gemaakt met het zoeken naar samenhang in toekomstig beleid op drie sectorale beleidsterreinen. Deze specifieke speerpunten van beleid zijn: - Economie; - Onderwijs en arbeidsmarkt; - Duurzaamheid. Op de drie beleidsterreinen worden vanuit bestaand beleid door de gemeente al volop activiteiten ontplooid. Ook stakeholders als onderwijs, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties zijn hier al actief mee bezig. Er is echter behoefte aan meer inzicht in de samenhang tussen de speerpunten van beleid. Deze samenhang vraagt om een visie op duurzame ontwikkeling met oog voor de relatie met de andere speerpunten. Deze visie moet voorkomen dat acties van gemeente en stakeholders een te ad hoc karakter kennen, waardoor kansen blijven liggen of niet optimaal worden benut. De voorliggende notitie heeft tot doel de contouren te schetsen van een gemeentelijke visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht.

1.2

Totstandkoming en opzet

Deze notitie beschrijft de bouwstenen die gezamenlijk de basis vormen voor de visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht: 1. Het doel van de Papendrechtse visie op een duurzame ontwikkeling 2. Het begrip duurzaamheid De bouwstenen worden toegelicht in hoofdstuk 2 en zijn noodzakelijk voor een heldere en inhoudelijke afbakening van de discussie en vormen zodoende een kader voor de keuzes van het college. Uit de beschrijving van de bouwstenen blijkt welke keuzes er door het college te maken zijn en hoeveel keuzevrijheid er daarbij bestaat. Verder wordt in hoofdstuk 3 de relatie tussen de structuurvisie en duurzame ontwikkeling geschetst. Gevolgd door de contouren van de visie op een duurzame ontwikkeling in hoofdstuk 4. Om te voorkomen dat de duurzame visie een papieren tijger wordt, is gekozen voor het toevoegen van een uitvoeringsparagraaf. In hoofdstuk 5 wordt de opbouw van de uitvoeringsparagraaf beschreven, waarna in hoofdstuk 6 de uitvoeringsparagraaf is ingevuld.

4

2.

Papendrechtse visie op duurzame ontwikkeling

2.1

Samenvatting

De nota “Investeren in economie, onderwijs, arbeidsmarkt en duurzaamheid op weg naar een duurzame toekomst van Papendrecht” constateert dat er een integrale visie op economische ontwikkeling en duurzaamheid ontbreekt en stelt voor om in 2013 een dergelijke visie op te stellen. Deze visie moet samenhang gaan bieden tussen de drie speerpunten van beleid en de basis bieden voor een strategisch actieprogramma. De voorliggende notitie gaat uit van een brede visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht en vindt daardoor aansluiting op de doelstellingen van de structuurvisie Papendrecht 2020. Er is gekozen voor uitbreiding van de traditionele invulling (energie en milieu) van duurzame ontwikkeling. In de onderstaande paragrafen is een korte samenvatting opgenomen van de traditionele invulling en van de meest relevante onderdelen van de bouwstenen voor de brede visie op een duurzame ontwikkeling van Papendrecht.

2.1.1 Lokaal klimaatbeleid Papendrecht heeft de ambitie om bij nieuwe ontwikkelingen energieneutraal (ver)bouwen na te streven. Daarnaast neemt de gemeente haar verantwoordelijkheid om een lokale bijdrage te leveren aan CO2-reductie. Er wordt gewerkt vanuit het energieprogramma Drechtsteden 2009-2013, opgesteld binnen de door de raad op 29 januari 2009 vastgestelde kaders voor klimaatbeleid. Door op een efficiënte wijze regionaal samen te werken willen we voldoen aan de landelijke doelstellingen voor energiebesparing en duurzame energie. De uitvoering van onderdelen van het energieprogramma lopen ook in 2015 door. Voorbeelden van uitgevoerde acties zijn het stimuleren van zonne-energie, van woningisolatie en van elektrisch vervoer.

2.1.2 Doel van Papendrechtse visie op een duurzame ontwikkeling Het werken aan een duurzame toekomst van Papendrecht is de kerndoelstelling van de structuurvisie Papendrecht 2020 “Een venster naar de toekomst”. Het behouden en versterken van de kwaliteit van leven zodat het in Papendrecht ook in de toekomst goed wonen, leven, werken en recreëren is, is in de structuurvisie centraal gesteld. In de prioritaire thema’s van de structuurvisie heeft duurzaamheid echter niet de expliciete aandacht gekregen, waarnaar we nu zoeken. Aangezien duurzaamheid een breed begrip is (zie hiervoor ook paragraaf 2.1.2) kan het dwarsverbanden leggen tussen verschillende beleidsthema´s. Het opstellen van een visie op de duurzame ontwikkeling van Papendrecht biedt daarom de kans om de structuurvisie hierop aan te vullen. De structuurvisie en de visie op duurzame ontwikkeling vormen zo gezamenlijk het strategische kader van waaruit Papendrecht regie voert op toekomstige ontwikkelingen en processen op haar grondgebied. Belangrijk is om een duidelijk vertrekpunt te markeren als het gaat om de interpretatie van het bestuur van het begrip duurzaamheid en van daaruit te zoeken naar het verbindende element van duurzaamheid.

2.1.3

Het begrip duurzaamheid

Duurzaamheid is een containerbegrip waarvan veel verschillende definities bestaan, waardoor er ook op evenveel verschillende wijzen invulling aan kan worden gegeven. Om het college richting te geven voor de nadere uitwerking, is het wenselijk om hier achtergrondinformatie in te verschaffen. Het is overigens nadrukkelijk niet de bedoeling in een theoretische discussie te belanden. Wel is het van belang om een duidelijk antwoord te krijgen op de vraag hoe breed wij het begrip duurzaamheid in Papendrecht interpreteren. Volgens de commissie Brundtland is duurzame ontwikkeling een ontwikkeling waarbij de behoeftebevrediging van huidige generaties die van toekomstige generaties niet mag benadelen. Brundtland legt daarmee een duidelijke verbinding tussen economische groei, het milieuvraagstuk en de armoede- en ontwikkelingsproblematiek.

5

Het hierboven beschreven begrip duurzaamheid is in de loop van de tijd op verschillende manieren nader uitgewerkt en inhoud gegeven. Een veelgebruikte aanduiding die hiermee samenhangt, is People Planet Profit (ook wel Triple P genoemd). Dit begrip brengt tot uitdrukking dat van een duurzame ontwikkeling pas sprake kan zijn op het moment dat er een balans is tussen deze drie thema’s.

Triple P benadering: People

Planet

Profit

Benutting arbeid

Klimaat en energie

Fysiek kapitaal

Onderwijs

Biodiversiteit

Kennis

Gezondheid

Bodem, water en lucht

Woningvoorraad

Woonomgeving

Circulaire economie

Verkeer en vervoer

Veiligheid

Consumeren

Jeugdwerkeloosheid

Randvoorwaarde voor een goede duurzame ontwikkeling is participatie, zowel door de overheid als door inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Dit is ook een nadrukkelijke wens van het college en de raad van Papendrecht. Samen kunnen we het verschil maken.

De Triple P benadering van duurzaamheid (en daarmee van het begrip duurzame ontwikkeling) sluit goed aan bij de behoefte van Papendrecht om op duurzaamheid en de beide andere speerpunten van beleid te zoeken naar samenhang in toekomstig beleid en daarmee inhoud te geven aan de duurzame ontwikkeling van Papendrecht. De volle breedte van een duurzame ontwikkeling wordt duidelijk gemaakt en geeft daarmee inzicht in de samenhang met de speerpunten economie en onderwijs / arbeidsmarkt en al lopende duurzame ontwikkelingen.

6

3.

Relatie duurzame ontwikkeling en structuurvisie

De structuurvisie kiest een duurzame ontwikkeling van Papendrecht als vertrekpunt. Ontwikkelingen, die het goed wonen, leven en werken ondersteunen en verbeteren wil de gemeente kunnen faciliteren en stimuleren. Voor sommige ontwikkelingen zal ze daarbij zelf initiatiefnemer willen zijn. Ontwikkelingen die afbreuk doen aan de toekomst van Papendrecht wil de gemeente waar mogelijk voorkomen. De eerder genoemde benadering van een duurzame ontwikkeling biedt de mogelijkheden om hier invulling aan te geven. Om dit inzichtelijk te maken zijn enkele voorbeelden beschreven, die gebaseerd zijn op de thema’s uit de structuurvisie. Wonen en woonomgeving De gewenste ontwikkelingen op de Papendrechtse woningmarkt gaan niet alleen over kwalitatieve en kwantitatieve aspecten, maar zeker ook over zaken als kwaliteit van de woonomgeving, de aanwezigheid van fysieke ruimtes voor voorzieningen en de sociale relaties in wijken en buurten. Hierin spelen planet (bijvoorbeeld hoeveelheid groen in de buurt, luchtkwaliteit, geluidoverlast), people (bijvoorbeeld werkloosheid, leeftijdsopbouw, gezonde levensstijl) en profit (bijvoorbeeld waarde van de woningen, omvang van noodzakelijke investeringen) een rol. Al deze elementen dragen in meer of mindere mate bij aan het gewenste woonklimaat in Papendrecht. Welzijn en voorzieningen Ook op dit thema spelen alle P’s een rol. Wel ligt de nadruk meer op de people. Het gaat immers bij dit thema vooral om de sociale samenhang in en de leefbaarheid van Papendrecht, het voorzieningenaanbod en het bieden van ondersteuning aan diegenen die dat nodig hebben. Als gemeente worden we in 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen (uitvoering Wmo). Een deel van deze taken voeren we nu ook al uit, een deel nemen we over van de Rijksoverheid. De verwachting is dat wij als gemeente zorg en ondersteuning efficiënter en effectiever kunnen organiseren. Het doel van de drie decentralisaties is het sociaal domein betaalbaar, doelmatig en toekomstbestendig te maken. Dit betekent dat nieuwe ondersteuningsarrangementen dienen te worden ontwikkeld. De decentralisaties zijn noodzakelijk om ook aan nieuwe generaties sociale zekerheid te kunnen blijven bieden. Naast de people kant kan ook planet een rol spelen. Bijvoorbeeld als het gaat om initiatieven op buurtniveau om de kwaliteit van de directe leefomgeving te verbeteren. Hetzelfde geldt voor profit als het bijvoorbeeld gaat om accommodatiebeleid en het gemeentelijke aandeel hierin. Economie en werken Ook op het thema economie en werken komen de drie P’s samen. De structuurvisie richt zich onder andere op het benutten van economische kansen. Dergelijke kansen dragen bij aan de duurzame toekomst van Papendrecht, op het moment dat ze ook iets positiefs betekenen voor de andere P’s. Zo kan economische ontwikkeling goed samen gaan met beperking van allerlei emissies, het bevorderen van arbeidsparticipatie, de samenwerking met onderwijs en het vergroten van de kenniscomponent in het bedrijfsleven. In het programma economie zijn vanuit economie relevante relaties gelegd met de speerpunten onderwijs & arbeidsmarkt en duurzaamheid in het kader van nieuw beleid. Het stageproject ‘Milieubarometer’ voor VMBO leerlingen dat de gemeente samen met Stimular heeft ontwikkeld voor het verduurzamen van werklocaties, is een goed voorbeeld van een activiteit waarin de drie P’s samenkomen en dus wordt gewerkt aan de duurzame ontwikkeling van Papendrecht.

7

Omgevingskwaliteit Hier ligt de relatie met planet natuurlijk voor de hand. Maar ook de andere P’s spelen een rol. Iedereen wordt zich meer bewust van het belang van natuurbehoud en –ontwikkeling. De gemeentelijke inzet op bijvoorbeeld groen en recreatie heeft een positief effect op people (bijvoorbeeld op de gezondheid van inwoners, scholen kunnen met lesprogramma’s aansluiten, aantrekkelijke woonomgeving levert positieve bijdrage aan netwerken in de buurt). Ook heeft het een positieve invloed op de waarde van vastgoed (profit). Mobiliteit en bereikbaarheid Net als de voorgaande thema’s heeft ook dit thema relaties met alle P’s. Mobiliteit en bereikbaarheid beïnvloeden de kwaliteit van de leefomgeving als gevolg van geluidhinder, fijnstof, etc (planet). Maar een goede bereikbaarheid draagt ook bij aan de gewenste economische ontwikkeling (profit) en het in stand houden van menselijke relaties en de toegankelijkheid van allerlei voorzieningen en de participatie van bewoners aan allerlei activiteiten (people). De voorgaande voorbeelden laten zien dat het inhoud geven aan een duurzame ontwikkeling van Papendrecht op basis van een benadering die gebaseerd is op de duurzaamheidkapitalen people, planet en profit, goed aansluit bij de thema’s uit de structuurvisie. Dit betekent dat op deze manier vanuit de wens te komen tot een duurzame ontwikkeling, het mogelijk is om de noodzakelijke verbindingen tussen beleidsvelden en activiteiten te leggen bij de gekozen speerpunten. Hiermee wordt niet verondersteld dat alles met alles moet samenhangen. Maar het is wel van belang om zicht te krijgen op de samenhang tussen verschillende beleidsvelden en deze samenhang actief inhoud te geven waardoor sprake is van een wezenlijke bijdrage aan de duurzame ontwikkeling van Papendrecht.

8

4.

Contouren van een Papendrechtse visie op duurzame ontwikkeling

De voorgaande paragrafen hebben duurzaamheid inhoud gegeven door duurzaamheid te benaderen vanuit de Triple P gedachte. De benadering is getoetst aan thema’s uit de structuurvisie. Deze paragraaf trekt op basis daarvan conclusies en schetst contouren van (onderdelen van) een Papendrechtse visie op duurzame ontwikkeling. Speerpunten college De nota “Investeren in economie, onderwijs, arbeidsmarkt en duurzaamheid op weg naar een duurzame toekomst van Papendrecht” is een eerste uitwerking van de gekozen speerpunten voor toekomstig beleid. Hiermee is een duidelijke keuze gemaakt voor het verder versterken van de duurzame ontwikkeling van Papendrecht. Uitvoeringsprogramma economie ‘Verbinden en zichtbaar inspireren’ In het uitvoeringsprogramma economie, zijn de door het college drie benoemde speerpunten; economie, onderwijs en arbeidsmarkt en duurzaamheid als vertrekpunt gehanteerd. In het programma zijn voor de periode 2013-2017 vanuit economie relevante relaties gelegd met de speerpunten onderwijs & arbeidsmarkt en duurzaamheid in het kader van nieuw beleid. Aansluiting op structuurvisie 2020 Het is logisch om de te maken keuzes voor een belangrijk deel te baseren op de gemeentelijke structuurvisie. Zodoende ontstaat consistentie in gemeentelijke keuzes en wordt voortgeborduurd op de duurzame ontwikkeling van Papendrecht die in de structuurvisie is beschreven. Dit geeft ook sturing aan de vraag hoe de duurzame toekomst van Papendrecht er uit moet zien. In het kader van de structuurvisie is hier uitgebreid over nagedacht en zijn keuzes gemaakt en accenten gelegd. Energieprogramma Drechtsteden 2010-2013 Het energieprogramma is uitgewerkt binnen de door de raad op 29 januari 2009 vastgestelde kaders voor klimaatbeleid en is een samenwerking binnen de Drechtsteden, waarbij het beleid en de uitvoering tussen de gemeenten op elkaar zijn afgestemd. Door op een efficiënte wijze regionaal samen te werken willen we voldoen aan de landelijke doelstellingen voor energiebesparing en duurzame energie. De gestelde kaders zullen ook worden gebruikt bij het opstellen van het uitvoeringsprogramma behorende bij onderliggende visie. Plastic zwerfafval Plastic zwerfafval, zoals petflesjes en ballonnen, zijn zeer belastend voor het milieu en medeverantwoordelijk voor de ‘plastic soep’ in de oceanen die een grote bedreiging voor het zeeleven vormen en indirect ook voor de mensheid. Het plastic in de oceaan begint onder meer met een achteloos op straat weggegooid plastic flesje. Na een regenbui komen de flesjes via sloten, rivieren en de Noordzee uiteindelijk in de oceaan terecht waar het zich verzameld met alle gevolgen van dien. Papendrecht wilt dit tegengaan en de hoeveelheid plastic zwerfafval drastisch verminderen.

9

Wmo taken Als gemeente worden we in 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een deel van deze taken voeren we nu ook al uit, een deel nemen we over van de Rijksoverheid. Het doel van de drie decentralisaties is het sociaal domein betaalbaar, doelmatig en toekomstbestendig te maken. Dit betekent dat nieuwe ondersteuningsarrangementen dienen te worden ontwikkeld. Duurzame ontwikkeling benaderen op basis van de drie P’s Het uiteenleggen van duurzaamheid aan de hand van de drie P’s (people, planet, profit) biedt een goed vertrekpunt voor de Papendrechtse visie op duurzame ontwikkeling. Het geeft enerzijds duidelijk de volle breedte van duurzame ontwikkeling weer, en anderzijds is het een goede paraplu waaronder het bestaand beleid en de speerpunten voor toekomstig beleid kunnen worden geordend. De drie P’s en onderliggende thema’s zijn niet allemaal (op hetzelfde moment) even belangrijk. Het is daarom belangrijk om accenten te leggen en keuzes te maken, die aansluiten bij de actuele en toekomstige lokale opgaven. Visie op duurzame ontwikkeling op langere termijn Het is wenselijk om voor de visie een tijdshorizon te hanteren, die het mogelijk maakt om toe te werken naar een duurzame toekomst. Aansluitend op de structuurvisie wordt uitgegaan van 2020 als tijdshorizon. Hierdoor ontstaat een perspectief voor het gemeentelijk handelen, waarin niet alleen actuele opgaven aan bod komen, maar ook transities in gang kunnen worden gezet die op termijn bijdragen aan een duurzaam Papendrecht. Deze tijdshorizon maakt het ook mogelijk om samen met partners (bewoners, bedrijven, scholen, maatschappelijke organisaties) na te denken over de te maken keuzes als het gaat om de duurzame toekomst van Papendrecht.

De Stichting Kinderboerderij Papenhoeve is een goed voorbeeld van duurzame samenwerking. Alle dieren die op de kinderboerderij verblijven worden verzorgd door vaste beroepskrachten, vrijwilligers, stagiairs en ook is er een samenwerking met Gemiva, Syndion en overige maatschappelijke organisaties in Papendrecht. Daarnaast is er ook een kleinschalige horecagelegenheid.

Het organiseren van dagtoeren met Papendrechters op een scootmobiel is een goed voorbeeld van samenwerking, met onder meer vrijwilligers, om de sociale samenhang te versterken. Samen een toer maken kan, naast veel gezelligheid, ook nieuwe sociale contacten opleveren.

10

5.

Opbouw uitvoeringsparagraaf

Voorkomen moet worden dat de visie op duurzame ontwikkeling een papieren tijger wordt, maar leidt tot verankering in de gemeentelijke organisatie en uitvoering van concrete activiteiten. Een belangrijk aspect hierbij is het vertalen van de visie in concrete activiteiten en het bundelen hiervan in een uitvoeringsparagraaf. De belangrijkste vragen voor de uitvoeringsparagraaf aan de organisatie zijn:

1. Wat wil Papendrecht bereiken in de komende jaren en waar wil zij staan in 2020? 2. Wat willen we daarvoor gaan doen? Papendrecht, als beheergemeente, kiest voor een kwaliteitsverbetering die niet ten koste mag gaan van de inwoners en het milieu. Ontwikkelingen, die het goed wonen, leven en werken ondersteunen en verbeteren wil de gemeente kunnen faciliteren en stimuleren. Ontwikkelingen die afbreuk doen aan de toekomst van Papendrecht wil de gemeente waar mogelijk voorkomen. Als randvoorwaarden worden onder meer de doelstellingen uit het klimaatakkoord gebruikt. Bij het opstellen van de uitvoeringsparagraaf duurzaam Papendrecht zijn alle afdelingen binnen de gemeentelijke organisatie betrokken, dit doen we om een breed gedragen programma te krijgen. Uit een rondgang langs de afdelingen blijkt enerzijds dat in veel zaken duurzaamheid al een plaats heeft gekregen. Anderzijds blijkt dat meerdere organisatieonderdelen nog aan het begin van duurzame ontwikkeling staan en het vooral als lastig ervaren. Uitdaging is om in de komende jaren bij iedereen de knop om te krijgen waardoor duurzaam denken en handelen een manier van werken en leven wordt. Hiertoe zal het duurzaam denken en handelen aan de voorkant van alle werkprocessen, projecten en bestuurlijke processen meer aandacht krijgen. Want iedereen, ook partners (inwoners, bedrijven, scholen, maatschappelijke organisaties), moeten zich betrokken voelen bij de duurzame ontwikkeling van Papendrecht en zich uitgedaagd voelen een bijdrage te leveren. Hier ligt een belangrijke rol voor het team communicatie evenals voor het OCD (onderzoekscentrum Drechtsteden), om op te halen in de samenleving wat er leeft aan plannen, ideeën, initiatieven en gevoelens. In het volgende hoofdstuk wordt de uitvoeringsparagraaf Duurzaam Papendrecht 2020 beschreven. De uitvoeringsparagraaf heeft dezelfde opbouw als de structuurvisie, met als extra thema’s de maatschappelijke en bestuurlijke betrokkenheid. Per thema wordt beschreven wat de duurzame kansen zijn en wat we daarvoor de komende jaren willen gaan doen. Dit is een kanteling in de werkwijzen van de organisatie en dit moet zijn weg gaan vinden in samenwerken zowel in de organisatie als naar buiten toe. Niet alle taken zijn nieuw, een deel is reeds ingebed binnen de organisatie. Van de nieuwe taken kunnen sommige meteen worden opgepakt en van sommige taken weten we nog niet exact hoe deze aan te pakken. Door gedwongen na te denken aan de voorkant van alle werkprocessen, projecten en bestuurlijke processen moet dit meer en meer zijn plek krijgen binnen de gemeentelijke organisatie. De uitvoeringsparagraaf moet dan ook gezien worden als een groeidocument en betekent vooral: ‘We beginnen nu!’

11

6.

Uitvoeringsparagraaf Duurzaam Papendrecht 2020

6.1

Maatschappelijke betrokkenheid

De samenleving is veranderd. De manier van communiceren tussen mensen ook. Dat komt deels door nieuwe communicatiemiddelen die beschikbaar zijn en deels door meer culturele of sociologische veranderingen in de verhoudingen tussen mensen. Zo is de manier waarop mensen zich ten opzichte van gezag en autoriteit opstellen totaal anders dan enkele decennia geleden. Daar wordt op ingespeeld door inwoners meer te betrekken bij besluitvorming, maar in algemene zin is het nog te veel zenden van de overheid richting inwoners. De dialoog met inwoners, instellingen, bedrijven en gemeente zal in de komende tijd centraal dienen te staan. We moeten open communiceren naar de samenleving. Zo staat dit ook in het coalitieakkoord 20142018 ‘Duurzaam samen – Samen doen’ verwoord: ‘We slaan verder de weg in naar zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van inwoners. Het is onze overtuiging dat het goed is aansluiting te zoeken bij maatschappelijke initiatieven.’ Nieuwe vormen van burgerparticipatie worden verkend, waarbij ervaringen van andere gemeenten meegenomen worden, maar ook de ervaringen die zijn opgedaan in Papendrecht, o.a. bij de communicatie over het marktplein. Bij het opstellen en uitvoeren van projecten of initiatieven kijken we voortdurend op welke manier burgerparticipatie daar een rol in kan spelen. Betrokkenheid van inwoners, instellingen en bedrijven bij voorbereiding én uitvoering van beleid blijft hoog op de agenda staan. Juist bij bewonersparticipatie is het lerend vermogen van de organisatie en een goede rolverdeling tussen raad en college van belang. Waar willen we staan in 2020: We staan midden in de samenleving en staan open voor plannen, ideeën en initiatieven die komen vanuit burgers, maatschappelijke organisaties en ondernemers en faciliteren deze waar mogelijk. En we gaan naar buiten, naar de mensen toe met onze eigen projecten en ideeën en geven hen de ruimte om mee te doen. Wat willen we daarvoor gaan doen: Ideeën, plannen, initiatieven, maar ook gevoelens die leven in de samenleving ‘ophalen’ en deze onder de aandacht van de gemeente brengen. We gaan per project bepalen wat wenselijk is, we participeren als gemeente in een project van anderen of we nemen zelf het initiatief en geven anderen de ruimte om mee te doen. Een beleid opstellen voor overheid- en burgerparticipatie. Hiertoe wordt onder meer in 2015 een werkgroep participatie opgericht met vertegenwoordigers uit verschillende disciplines. Daarnaast zal een pilot overheidsparticipatie worden uitgevoerd. De afdeling B&O zal een training interactief handelen organiseren voor betrokken ambtenaren van alle afdelingen. In de monitor communicatie en bestuur geven inwoners aan dat bij meningsvorming vooral gebruikt gemaakt dient te worden van opinieonderzoeken, internetforums en informatie- en consultatiebijeenkomsten. Voor de opinieonderzoeken zullen we regelmatig gebruik maken van het digitale bewonerspanel waar zo’n 500 Papendrechters bij zijn aangesloten. Wie hebben we daarbij nodig: Gemeente, inwoners, instellingen, bedrijven

12

6.2

Wonen en woonomgeving

Een gemeente is gebaat bij een woningaanbod gericht op alle doelgroepen. Er moeten voldoende betaalbare woningen zijn voor jongeren en jonge gezinnen. De gemeente kan dit ondersteunen door aan jongeren een starterslening aan te bieden. Voor ouderen en hulpbehoevenden is het belangrijk dat ze zo lang mogelijk in hun eigen woning kunnen blijven wonen. De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) regelt dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. En dat mensen met een beperking de hulp krijgen die ze nodig hebben. Het kan gaan om ouderen, gehandicapten of mensen met psychische problemen. Zij krijgen bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of een rolstoel. Gemeenten voeren vanaf 2015 de Wmo uit. Particuliere opdrachtgevers kiezen vaker voor duurzame oplossingen bij de bouw van hun woning. Dit kunnen we stimuleren door ruimte te bieden aan particulieren om met (collectief) particulier opdrachtgeverschap hun eigen woning te bouwen (of te laten bouwen). Omdat deze woningen veel beter aan de eisen en wensen van de woonconsument voldoen en mensen veel tijd en geld hebben geïnvesteerd in hun woning, is te verwachten dat men langer in de woning blijft wonen en meer betrokken is bij de woning en de woonomgeving. Voor alle inwoners zijn de voorzieningen in de wijk, de kwaliteit van de woonomgeving en de sociale relaties in de wijk van belang. De gemeente heeft een algemene verantwoordelijkheid voor de veiligheid en leefbaarheid in wijken en kan hier aan bijdragen met een duurzaam beheer van de openbare ruimte. Goede openbare verlichting, een goed onderhouden wegennet, de aanwezigheid van milieuparkjes en voldoende groen dragen bij aan een goede leefomgeving. Ook een goed beheer van eigen vastgoed, met zo min mogelijk leegstand en met functies die passen bij de vraag uit de veranderde samenleving, hoort bij de verantwoordelijkheid van de gemeente. Om als woon- en leefplek concurrerend te blijven zal regulier in omgeving en opstallen moeten worden geïnvesteerd. Eigenaren en huurders dragen zelf verantwoording op het niveau van eigen woning en buurt. Inwoners zijn samen met de gemeente verantwoordelijkheid voor een veilige, sociale en schone buurt. De gemeente kan in deze tijd maar beperkt investeren en dus is samenwerking met andere belanghebbenden van groot belang om middelen te bundelen en daarmee tot een effectiever en efficiënter eindresultaat te komen. Met gebiedsondernemen nemen eigenaars en gebruikers zelf de verantwoordelijkheid voor de waardeontwikkeling van hun woon-, leef- en werkomgeving. De gemeente kan wel een verbindende en stimulerende rol spelen, waarbij eigenaren de krachten bundelen en gezamenlijk op wijk- of buurtniveau proberen slim te investeren. Schaalvoordelen en financiële voordelen door tussenkomst van de gemeente (deze kan het voor elkaar krijgen dat een bank bijvoorbeeld een procent minder rente rekent voor leningen, dat aannemers en leveranciers iets minder marge rekenen, enz.) kunnen bij investeringen in het verduurzamen van woningen leiden tot haalbare businesscases. Tezamen met het uitvoeren van onderhoud kan dit leiden tot stevige kwaliteitsimpulsen in het bestaand stedelijk gebied van Papendrecht. De inwoners die willen meedenken over de inrichting van hun wijk moeten meer en eerder betrokken worden bij zaken die (gaan) spelen. De inwoners zijn tijdig op de hoogte van eventuele overlast en kunnen aan de voorkant meedenken over aanpassingen in hun woonomgeving. Daarnaast draagt dit bij aan versterking van de sociale samenhang. Bij sociale samenhang gaat het om de mate van deelname aan de maatschappij door onderlinge contacten, bijvoorbeeld informeel, of als lid van een vereniging, als vrijwilliger, of in de politiek. Bij sterke sociale samenhang zullen mensen elkaar eerder helpen of netwerken vormen. Dat kan een goede voedingsbodem zijn voor nieuwe maatschappelijke initiatieven. Bij nieuwe ontwikkelingen binnen Papendrecht kan de gemeente partijen bij elkaar brengen, deze faciliteren en zo samen Papendrecht verduurzamen. Een meer faciliterende rol als gemeente kan ook bijdragen aan meer zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van inwoners, zodat beperkte budgetten zorgvuldig worden besteed.

13

Voor verduurzamen kan gedacht worden aan voldoende ruimte voor voorzieningen, voldoende groen en mogelijkheden voor duurzame energie. Bij nieuwbouw kan rekening worden gehouden met de ligging van de woningen. Woningen gericht op de zonzijde zijn uitermate geschikt voor zonnepanelen en voor het plaatsen van grote ramen. Op energiegebied is winst te behalen door goede voorlichting te geven aan de burgers en door hen te faciliteren. Uit een recent onderzoek onder het bewonerspanel in Papendrecht blijkt dat inwoners het isoleren van de woning en duurzaam bouwen belangrijk vinden en daarbij gefaciliteerd willen worden. Projecten die door de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling op dit gebied in 2013 zijn geïnitieerd zijn de groepsaankoop zonnepanelen voor burgers en het tegen een gereduceerd bedrag aanbieden van een energiescan aan eigenaren van woningen met een bouwjaar voor 1976. Ook zijn informatieavonden gehouden over isoleren.

Waar willen we staan in 2020: We zijn een gemeente met een aantrekkelijk woningaanbod voor alle doelgroepen in Papendrecht. Groene, schone en veilige wijken met bewoners van verschillende leeftijden met voldoende voorzieningen om elkaar te ontmoeten, samen te zijn en elkaar te helpen. Onze inwoners kunnen zo lang mogelijk in hun woning in hun vertrouwde buurt blijven wonen. We faciliteren inwoners bij het verduurzamen van hun woning. Wat willen we daarvoor gaan doen: In de vorm van gebiedsondernemingen verschillende duurzaamheiddoelstellingen vanuit een bedrijfsmatige en ondernemende aanpak en onder verantwoordelijkheid van gebruikers en eigenaren realiseren. In de Prestatie Afspraken Lange Termijn (PALT) worden door gemeenten en woningcorporaties in de regio Drechtsteden afspraken opgenomen met betrekking tot duurzaamheid. Gemeenten en corporaties gaan onder meer samenwerken om de bewustwording bij de bewoners rondom energiebesparing en verbruik te vergroten. De Prestatie Afspraken Lange Termijn worden in 2015 herijkt. Bij nieuwe ontwikkelingen streven we energieneutraal (ver)bouwen na. Stimuleren van woningbouw met hogere kwaliteitseisen op het gebied van energie, milieu, gebruikskwaliteit, gezondheid en toekomstwaarde. Hiervoor wordt het meetinstrument GPR Gebouw in 2014/2015 geëvalueerd. Ruimte bieden aan particulieren om met (collectief) particulier opdrachtgeverschap hun eigen woning te bouwen (of te laten bouwen) en stimuleren dat duurzame maatregelen worden toegepast. Een stimuleringsregel zou kunnen zijn dat korting wordt gegeven op de grondprijs als extra duurzame maatregelen bij de bouw worden toegepast. Soepel omgaan met regels om langer thuis wonen mogelijk te maken.

14

Woningeigenaren informeren, stimuleren en faciliteren om de eigen woning goed te onderhouden en duurzame maatregelen te treffen. Regionaal wordt hiervoor onder meer een energieloket opgezet. (belegd in het regionaal energieprogramma Drechtsteden) Zorg dragen voor een goed verlichtingsniveau met LED-verlichting op doorgaande wegen. Het groene karakter van Papendrecht behouden en de ecologische kwaliteit verbeteren door onder meer een ander maaibeheer en meer natuurvriendelijke oevers. In park Noordrand worden een aantal percelen al niet meer met maaimachines gemaaid maar door schapen begraasd. Zorg dragen voor een goede bereikbaarheid van Papendrecht met weinig verkeersoverlast en optimale veiligheid door een adequate infrastructuur. Wie hebben we daarbij nodig: Gemeente, Drechtsteden, woningcorporaties, marktpartijen.

eigenaren/bewoners,

projectontwikkelaars,

15

6.3

Welzijn en voorzieningen

Bij welzijn en voorzieningen gaat het vooral om de sociale samenhang in en de leefbaarheid van Papendrecht. Naast een goede inrichting van de wijk is om goed te wonen de sociale samenhang ook erg belangrijk, omdat ieder mens telt en omdat we iedereen nodig hebben. Vereenzamen van buurtbewoners mag niet gebeuren, inwoners kunnen elkaar ondersteunen en bijstaan. Papendrecht gaat een visie opstellen voor wijkgericht werken, dit is een manier van werken, waarbij alle inwoners, alleen al door het wonen in de gemeente, betrokken zijn. Wijkgericht werken is een gezamenlijke aanpak van wensen en problemen in de wijken van Papendrecht met als doel de leefbaarheid te verbeteren en de verantwoordelijkheid van burgers voor hun eigen woonomgeving te vergroten. Een sterke samenhang in wijken, buurten, maar zeker ook in straten, vergroot de zelfredzaamheid. Bewoners worden gestimuleerd meer verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen leefomgeving. Door samen te werken kunnen inwoners besparen (denk aan gezamenlijke inkoop van de glazenwasser) en de leefbaarheid van hun buurt verhogen (samen verantwoordelijkheid voor een veilige, sociale en schone wijk). Denk hierbij ook aan overlast op wijkniveau anders dan openbare orde, bijvoorbeeld door het ontbreken van tuinonderhoud. Veiligheid, stabiliteit en respect zijn nodig, omdat die de basis vormen voor vertrouwen tussen mensen. Ontmoetingsplekken spelen een grote rol in de sociale samenhang, ook voor de jeugd. Hangjongeren worden gezien als een maatschappelijk probleem, terwijl dit vooral jongeren betreft die gewoon samen willen zijn en bij gebrek aan voorzieningen vaak parkjes opzoeken. Dat de behoefte om samen te zijn bij alle leeftijden aanwezig is, is ook zichtbaar op de hondenuitlaatterreintjes. Terwijl de honden samen spelen zoeken de eigenaren elkaar op en komen vaak op dezelfde tijdstippen weer samen. Voor de jeugd moet voldoende ruimte zijn om elkaar te ontmoeten, om samen te spelen en om samen te sporten. Sporten is belangrijk voor sociale contacten en voor lichaam en geest en moet voor iedereen en voor alle leeftijden mogelijk zijn. Bij sportaccommodaties wordt ingezet op gezamenlijk en intensiever gebruik van accommodaties. Daarmee worden investeringen gedeeld en gebouwen beter benut. Verenigingen zijn belangrijke ontmoetingsplekken voor mensen en dragen zo sterk bij aan sociale samenhang in de gemeente.

Jeugd in de wijk Wilgendonk helpt mee met het plaatsen van doeltjes

16

Naast ontmoetingsplekken zijn maatschappelijke initiatieven die ondersteuning bieden aan diegenen die het nodig hebben van belang. Al bestaande maatschappelijke initiatieven zijn bijvoorbeeld de weggeefhoek (waar mensen spullen die zij niet meer gebruiken gratis aanbieden), de voedselbank en ruilbeurzen voor speelgoed. Ook de, op 22 oktober 2014, geopende sociale wijkwinkel ‘Fideel’ toont aan dat er vraag is naar een plek waar alle wijkgerichte activiteiten gebundeld kunnen worden en waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een kans krijgen en buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten. Dit soort initiatieven moet worden gestimuleerd en worden ondersteund. Belangrijke voorzieningen in een gemeente zijn schoolgebouwen met voldoende klaslokalen, ontspanningsruimtes en sportfaciliteiten. We moeten proberen te voorkomen dat leerlingen van een school naar verschillende locaties moeten pendelen. Daarnaast is een goede luchtkwaliteit in scholen van groot belang. Dit valt onder de uitvoering van de Dienst Gezondheid en Jeugd. De gemeente kan hierin faciliteren door koplopers extra publiciteit te geven en achterblijvers te bezoeken en te stimuleren om verbeteringen door te voeren. Evenementen die georganiseerd worden in Papendrecht brengen mensen bij elkaar en zijn ook van belang voor de sociale samenhang. Het evenementenbeleid kan op onderdelen duurzamer. Bij openingen en kinderevenementen waar ballonnen worden gebruikt kan gedacht worden aan milieuvriendelijke/ecologische ballonnen of een alternatief. Ballonnen zijn belastend voor het milieu en medeverantwoordelijk voor de ‘plastic soep’ in de oceanen die een grote bedreiging voor het zeeleven vormen. De medewerkers van Jongerencentrum Interval hebben in 2014 aangetoond dat een evenement als het PowerPark festival duurzaam kan worden georganiseerd. Hierbij kan gedacht worden aan energiebeheer, beperken vervoersbewegingen of bijvoorbeeld het reguleren van afvalstromen. Waar willen we staan in 2020: We zijn een gemeente met voldoende ontmoetingsplekken en we ondersteunen maatschappelijke initiatieven waardoor het fijn wonen is in Papendrecht en niemand zich eenzaam hoeft te voelen. Er zijn voldoende sportfaciliteiten voor iedereen en er worden leuke evenementen georganiseerd. In de vergunningverlening en ook de handhaving bij evenementen, zowel in de bedrijfsvoering als in de contacten, is het thema duurzaamheid concreet en meetbaar gemaakt op een inzichtelijke en acceptabele wijze. Wat willen we daarvoor gaan doen: Vanaf 2015 wordt bij iedere vergunningverlening een bijsluiter toegevoegd waarin de organisatoren worden gewezen op de mogelijkheden om verschillende soorten evenementen te realiseren op een duurzame wijze. Jaarlijks wordt een duidelijke stap gezet in de richting van het invullen van de duurzame doelstelling en zal er tenminste één concrete verandering op het thema duurzaamheid worden geïmplementeerd. Een visie wijkgericht werken opstellen. De visie wordt integraal opgesteld met de partners in de wijk. Inwoners stimuleren om te sporten door sporten voor iedereen bereikbaar en betaalbaar te maken. Speelruimtes, ontmoetingsplekken en openbare sportvelden inrichten afgestemd op de doelgroepen in de wijken. Hiervoor wordt informatie opgehaald in de wijken bij jongeren en inwoners. Het gesprek aangaan met de scholen om een deel van de huidige subsidiebedragen te investeren in zonnepanelen waarmee de scholen jaarlijks energiekosten uitsparen en deze extra middelen vervolgens naar eigen inzicht in kunnen zetten. Wie hebben we daarbij nodig: Gemeente, scholen, inwoners, wijkplatforms, woningcorporaties, Rivas, politie, jeugdjongerenwerk, verenigingen, vrijwilligers, evenementenorganisaties, ondernemers, marktpartijen.

en

17

6.4

Economie en werken

Een duurzaam beleid moet een meerwaarde hebben voor de lokale economie. Lokale ondernemers moeten worden gestimuleerd om duurzaam te ondernemen. Ondernemers zijn belangrijk voor duurzame ontwikkeling, zij kunnen met nieuwe ideeën/producten komen die nodig zijn voor deze ontwikkeling. Denk naast productinnovatie aan een cirkelverloop van economische processen, ‘cradle tot cradle’ en samenwerken op gebied van dienstverlening en energievoorzieningen. Maar ook aan duurzaam gebruik van de ondergrond en aan multifunctionele gebouwen en verduurzamen van energievormen. Het benutten van economische kansen draagt bij aan de duurzame toekomst van Papendrecht, op het moment dat ze ook iets positiefs betekenen voor de andere P’s. Zo kan economische ontwikkeling goed samen gaan met beperking van allerlei emissies, het bevorderen van arbeidsparticipatie, samenwerking met onderwijs en het vergroten van de kenniscomponent in het bedrijfsleven. De samenwerking met ondernemers, het middelbare onderwijs en vrijwilligers in Papendrecht voor het stageproject ‘Milieubarometer’, geïnitieerd door de gemeente, is een goed voorbeeld. Scholieren en vrijwilligers maken kennis met verschillende bedrijven: dit kan hen verder helpen in keuzes voor vervolgopleidingen en in het vinden van een baan. Ook het bijdragen door ondernemers aan de samenleving en aan onderwijs behoort bij het duurzaam ondernemen, zoals de Fokkerschool in het gebouw van scholengemeenschap Willem de Zwijger College. Ondernemers moeten aantrekkelijke werkgevers (kunnen) zijn, met een goede werkomgeving en bereikbaarheid voor werknemers. Door de klimaatcrisis en de toenemende aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen ontstaan nieuwe groeikansen. Om die groeikansen te benutten, is extra aandacht gewenst voor het faciliteren van verduurzaming van het bedrijfsleven, zowel op bedrijfs- als ook op terreinniveau. Voor de ondernemers uit de regio is het bedrijvenplatform MVO Drechtsteden opgericht. Een platform voor bedrijven met ambities op het terrein van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en duurzaamheid. Het platform richt zich op netwerken en het delen van kennis en ervaringen van bedrijven in de Drechtsteden. Papendrecht gaat dit ook lokaal opzetten met duurzaamheidskringen MVO. Waar willen we staan in 2020: We zijn een aantrekkelijke gemeente om een bedrijf te vestigen en om te werken. Ondernemers zien zelf kans in duurzaam ondernemen en nemen hun maatschappelijke verantwoording, wij faciliteren en ondersteunen. Veel ondernemers zijn aangesloten bij (regionale) duurzaamheidskringen en delen hier kennis en ervaring en halen nieuwe kennis op. Wat willen we daarvoor gaan doen: Bedrijventerreinen en winkelgebieden duurzaam (her)inrichten en bedrijven handvatten bieden voor verduurzamen. (belegd in het uitvoeringsprogramma economie) Bedrijven stimuleren maatschappelijk verantwoord te ondernemen, zodat meer bedrijven naast een duurzame bedrijfsvoering, maatschappelijk hun verantwoording nemen. (belegd in het uitvoeringsprogramma economie) Duurzaamheidskringen opzetten voor ondernemers in Papendrecht. De digitale nieuwsbrief voor ondernemers uitbreiden met een duurzaamheidpagina voor ondernemers. In 2015 komt bij de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ) de nadruk te liggen op enerzijds het borgen van een integrale aanpak in duurzame gebiedsontwikkeling en anderzijds het verkennen van nieuwe thema’s rondom de primaire taken van de omgevingsdienst. Bijvoorbeeld de mogelijkheid van advies over warmte koude opslag bij planontwikkeling en/of vestigingsadviezen. Wie hebben we daarbij nodig: Gemeente, vrijwilligers, ondernemers, Drechtsteden, OZHZ, Stichting Stimular, marktpartijen

18

6.5

Omgevingskwaliteit

Een aantrekkelijke woonomgeving is schoon, veilig en er is veel groen aanwezig. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor recreatie en voldoende voorzieningen om samen te zijn. Ook waterbeleving in de woonomgeving speelt een grote rol. Het belang van een goed op orde zijnde waterhuishouding is bekend. Binnen de bebouwde kern van de gemeente Papendrecht is door het waterschap in 2010 een ecoscan uitgevoerd. De ecoscan geeft een beeld van de kwaliteit van het oppervlaktewater, waarbij onderscheid wordt gemaakt in belevingskwaliteit en ecologische kwaliteit van de oever en van het water. Uit de ecoscan blijkt dat ruim de helft van de watergangen in Papendrecht voldoet aan deze norm. Op de kwaliteit hebben ook de inwoners invloed. Het informeren van inwoners over hun invloed op de kwaliteit van het oppervlaktewater, zoals de negatieve effecten van het autowassen op straat, zal meer aandacht krijgen. Hier zal via regelmatig terugkerende themapagina’s Duurzaamheid in het Papendrechts Nieuwsblad, op de gemeentelijke website en op social media over worden gecommuniceerd (zie ook hoofdstuk 6.8 Communicatieparagraaf). Positieve effecten, zoals het opvangen van regenwater in een regenton, moeten juist worden gestimuleerd en gefaciliteerd. Het afkoppelen van regenwater op het riool en het af laten vloeien op oppervlaktewater geeft een natuurlijke aanvulling van het oppervlaktewater. Ook wordt zo onnodige waterzuivering tegengegaan. Anticiperen op klimaatverandering is belangrijk, denk aan hevige regenperiodes en aan grote droogteperiodes. Dit vraagt om aanpassingen in de inrichting van de (openbare) ruimte, de capaciteit van het riool en om mogelijkheden voor tijdelijke wateropvang. Inwoners kunnen hierin ook een rol spelen, door regenwater op te vangen en door minder bestrating op hun percelen aan te brengen. Een goede leefomgeving heeft een positief effect op de gezondheid van inwoners en op de waarde van vastgoed. De gemeente heeft de belangrijke rol om de duurzame leefomgeving met relevante milieuaspecten, zoals geluid en luchtkwaliteit, op een aanvaardbaar niveau te houden. De Omgevingsdienst ZuidHolland Zuid (OZHZ) werkt voor en samen met gemeenten en provincie aan een veilige, gezonde, duurzame en vitale leefomgeving in Zuid-Holland Zuid. OZHZ voert wettelijke taken in mandaat uit voor individuele gemeenten en de provincie. Op het gebied van veiligheid, gezondheid, duurzaamheid en leefbaarheid komt, naast hetgeen via de jaarprogramma’s voor de opdrachtgevers wordt uitgevoerd, de nadruk te liggen op ‘ontwikkeling’. Concreet zal dat bestaan uit het bijhouden van weten regelgeving, het anticiperen op externe ontwikkelingen en het daarop inhaken met de ontwikkeling van nieuwe producten en werkwijzen. OZHZ wil daarmee haar bestaande kennis en takenpakket effectiever en efficiënter inzetten om gemeenten en provincie beter te faciliteren in het bereiken van hun duurzaamheidambities. Daarnaast wil OZHZ meer samenhang en integraliteit aanbrengen in de werkzaamheden op het gebied van duurzaamheid die nu al worden uitgevoerd.

6.5.1 Voorlichting over omgevingskwaliteit Bij een duurzame leefomgeving hoort ook een goede voorlichting aan inwoners en dan met name aan basisscholieren (jeugd = toekomst) over een duurzame leefomgeving en wat je er zelf voor kunt doen. Hier ligt een taak voor de opvoeders en het onderwijs, maar ook de gemeente wil en kan hierin bijdragen. Uit lange termijn onderzoek blijkt dat volwassenen die op de basisschool meer natuur- en milieueducatie hebben gehad op latere leeftijd een significant positievere houding en gedrag hebben ten aanzien van natuur en milieu dan oud-leerlingen die minder natuur- en milieueducatie hebben gehad1.

‘Educatie is het beste wapen om de wereld te veranderen’ Nelson Mandela

1

Hoe duurzaam is NME? Een explorend kwantitatief onderzoek naar langetermijneffecten van Natuur- en Milieueducatie op

basisscholen (Veldwerk Nederland & Universiteit Utrecht, 2006)

19

Papendrecht is aangesloten bij NME-Drechtsteden (Natuur- en MilieuEducatie). Er worden diverse lesprogramma’s en excursies aan scholen aangeboden over thema’s als afval, energie, groen en water. De gemeente kan hierop inspelen door in het verlengde van de lesprogramma’s leerlingen mogelijkheden te bieden om het geleerde in praktijk te brengen. Denk bijvoorbeeld aan grote kleurrijke afvalbakken die leerlingen er toe bewegen afval ook daadwerkelijk in de afvalbak te doen en niet op straat te gooien. Het plastic in de oceaan begint onder meer met een achteloos op straat weggegooid plastic flesje. Na een regenbui komen de flesjes via sloten, rivieren en de Noordzee uiteindelijk in de oceaan terecht waar het zich verzameld met alle gevolgen van dien. Papendrecht wilt dit tegengaan en de hoeveelheid plastic zwerfafval drastisch verminderen door goede voorlichting en het omarmen van initiatieven zoals bijvoorbeeld het initiatief van IHC Merwede om samen met havo-leerlingen over oplossingen voor het ‘plastic soep’ probleem na te denken. De scholieren hadden zich, verdeeld over vijf groepen, bijzonder goed in de materie verdiept. Met filmpjes, maquettes en zelfs een animatiefilm lieten de leerlingen zien hoe zij een bijdrage zouden kunnen leveren. Bijvoorbeeld door bij de monding van de rivieren netten te spannen die de vissen doorlaten en het plastic tegenhouden. Of oplossingen zoals het omzetten van plastic in olie en brandstof, plastic vervangen door glas, boetes op het strand voor mensen die plastic achterlaten en minder plastic gebruiken. Naast het educatieve programma voor het primaire en voortgezet onderwijs is natuur- en milieueducatie een belangrijk communicatie-instrument om verschillende partijen (overheden, woningcorporatie, maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers) met elkaar in gesprek te brengen om gezamenlijk keuzes te maken, die leiden naar een duurzame samenleving. De betrokkenheid in Papendrecht, van zowel basisscholieren als inwoners, is (nog) niet hoog. Om de betrokkenheid van met name de scholen te vergroten is al gestart met het betrekken van de afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling (onderwijs), naast de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling (milieu) bij de plannen van het NME-Drechtsteden. Om ook de inwoners meer te betrekken overweegt de Stichting Kinderboerderij Papenhoeve een NME-gedeelte op de nieuwe kinderboerderij in te richten. Hier zouden dan ook de scholen uit Papendrecht gebruik van kunnen maken. In het streeknatuurcentrum Natuur- en Vogelwacht ‘de Alblasserwaard’ zijn wisselende tentoonstellingen met informatie over het heersende seizoen of een thema uit hun educatieve tuin. Over deze tentoonstellingen worden excursies voor schoolgroepen gegeven, waarbij de kinderen met de gidsen ook voor een deel van het programma naar buiten gaan. Naast de tentoonstellingsthema’s zijn er ook schoolexcursiemogelijkheden over diverse andere onderwerpen. Waar willen we staan in 2020: We hebben een aantrekkelijke woonomgeving die schoon, gezond en veilig is met veel groen en waterbeleving en onze inwoners voelen zich betrokken bij hun leefomgeving. Alle afval wordt gescheiden en er ligt geen afval op straat. Daarnaast zijn er diverse mogelijkheden voor recreatie en voldoende voorzieningen om samen te zijn. Wat willen we daarvoor gaan doen: Beperken van de zuiveringskosten door een goed riolering & waterbeheer. Hierbij hoort ook voorlichting geven aan inwoners over de mogelijkheid om vet in te leveren bij de gemeentewerf. Het verbeteren van de kwaliteit van het oppervlaktewater door onder meer inwoners voor te lichten over de gevolgen van autowassen op straat en het gebruik van chemische schoonmaak- of bestrijdingsmiddelen op straat of in de tuin. Een meerjarige visie op afvalinzameling opstellen gericht op het nationaal beleid om in 2020 75% van het afval bij de bron te scheiden. Interne milieuzorg wordt weer nieuw leven ingeblazen: we hebben als organisatie een voorbeeldfunctie en moeten beter met energie en afval omgaan. In de groot onderhoudsplannen voor

20

het gemeentehuis is duurzaamheid meegenomen en worden ook maatregelen getroffen voor een beter afvalbeheer en een energiezuinig gemeentehuis. Voorlichting geven aan basisscholieren (speelse manier) en aan inwoners (herhaling). Samen met de OZHZ en de regio relevante milieuaspecten, zoals geluid en luchtkwaliteit op aanvaardbaar niveau houden. (belegd in het jaarprogramma uitvoering milieutaken) De OZHZ verkent haar bijdrage aan de duurzaamheidambities regio ZHZ. Wie hebben we daarbij nodig: Gemeente, scholen, inwoners, Stichting Kinderboerderij Papenhoeve, Streeknatuurcentrum Natuuren Vogelwacht ‘de Alblasserwaard’, Drechtsteden, Duurzaamheidcentrum Weizigt, OZHZ, HVC, Gevudo.

21

6.6

Mobiliteit en bereikbaarheid

Duurzame mobiliteit biedt mensen bewegingsvrijheid, waarbij de negatieve effecten van mobiliteit (geluid, fijn stof) zo beperkt mogelijk zijn. Een goede bereikbaarheid draagt bij aan het in stand houden van menselijke relaties en de toegankelijkheid van allerlei voorzieningen en de participatie van bewoners aan allerlei activiteiten. Dit is ook van belang bij leerlingenvervoer, alle kinderen moeten de mogelijkheid hebben naar hun school binnen of buiten Papendrecht te kunnen gaan. Ook moeten kinderen veilig op de fiets naar school kunnen, rondom scholen is al heel veel aandacht voor verkeersveiligheid. Verder draagt een goede bereikbaarheid bij aan de gewenste economische ontwikkeling. Verplaatsingen moeten zo duurzaam mogelijk zijn. Dat betekent bijvoorbeeld dat afstanden kort zijn en per fiets afgelegd kunnen worden. Locaties voor bijvoorbeeld maatschappelijke voorzieningen en sportvoorzieningen moeten goed per fiets en met het openbaar vervoer bereikbaar zijn. Van oost naar west is Papendrecht hemelsbreed slechts 5 km, zodat fietsgebruik gestimuleerd kan worden, bijvoorbeeld met goede fietsparkeervoorzieningen. Met elektrisch fietsen wordt de actieradius voor fietsers verruimd. Om elektrisch fietsen aantrekkelijker te maken kunnen oplaadpunten geplaatst worden in het centrum. Om het gebruik van openbaar vervoer te bevorderen kan de bereikbaarheid van het centrum en andere voorzieningen met het openbaar vervoer verbeterd worden. Met de waterbus in combinatie met de fiets ligt een goede basis voor duurzaam vervoer met een groot bereik. Voor verduurzaming van autoverplaatsingen kan elektrisch rijden gestimuleerd worden. Papendrecht heeft sinds 2013 twee oplaadpalen voor elektrische vervoermiddelen en in 2014 worden extra oplaadpalen geplaatst bij winkelcentra en bij gebouwen met een maatschappelijke functie.

Waar willen we staan in 2020: We zijn een gemeente waarbinnen alle voorzieningen goed bereikbaar zijn per fiets of met het openbaar vervoer. We bieden voldoende aansluitmogelijkheden met het landelijk openbaar vervoer, zoals de trein. Veel inwoners maken gebruik van elektrische vervoersmiddelen en er is altijd een oplaadfaciliteit in de omgeving. Wat willen we daarvoor gaan doen: Er wordt een bereikbaarheidsplan opgesteld met aandacht voor langzaam verkeer en voor duurzaamheid. In Papendrecht komen bij alle winkelcentra en gebouwen met een maatschappelijke functie oplaadvoorzieningen. (belegd in het uitvoeringsprogramma economie) In het nieuwe offertetraject voor leerlingenvervoer is aandacht voor duurzaamheid, zij het beperkt door de financiële middelen. Wie hebben we daarbij nodig: Gemeenten, scholen, Drechtsteden, marktpartijen

22

6.7

Bestuurlijke betrokkenheid

De voorgaande onderdelen laten zien dat het inhoud geven aan een duurzame ontwikkeling van Papendrecht op basis van een benadering die gebaseerd is op de duurzaamheidkapitalen people, planet en profit, goed aansluit bij de thema’s uit de structuurvisie. Dit betekent dat op deze manier vanuit de bestuurlijke wens te komen tot een duurzame ontwikkeling, het mogelijk is om de noodzakelijke verbindingen tussen beleidsvelden en activiteiten te leggen bij de gekozen speerpunten. Hiermee wordt niet verondersteld dat alles met alles moet samenhangen. Maar het is wel van belang om zicht te krijgen op de bedoelde samenhang tussen verschillende beleidsvelden en deze samenhang actief inhoud te geven waardoor sprake is van een wezenlijke bijdrage aan de duurzame ontwikkeling van Papendrecht. Het duurzaam denken en handelen dient aan de voorkant van alle werkprocessen, projecten en bestuurlijke processen meer aandacht te krijgen. Duurzaamheid moet in het bestuurlijk proces worden geïntegreerd door middel van een duurzaamheidtoets waarmee projecten en voorstellen gescand worden op onderdelen van duurzaamheid. Een duurzaam beleid betekent ook duurzaam omgaan met de medewerkers van Papendrecht. Hiertoe zijn de eerste stappen gezet en is de VGWM-werkgroep (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu) begin 2014 opgestart. Hierbij moet worden gedacht aan goede werkplekken die voldoen aan de Arbovoorschriften, goede luchtkwaliteit en een veilige werkomgeving. Voorstellen die betrekking hebben op het personeel, bijvoorbeeld plannen voor reorganisatie, moeten worden voorzien van een paragraaf OR. Waar willen we staan in 2020: We stimuleren en faciliteren ontwikkelingen, die het goed wonen, leven en werken ondersteunen en verbeteren. Ontwikkelingen die afbreuk doen aan de duurzame toekomst van Papendrecht voorkomen we, omdat we aan de voorkant van alle werkprocessen, projecten en bestuurlijke processen de effecten op de duurzame ontwikkeling van Papendrecht in beeld hebben. Wat willen we daarvoor gaan doen: Alle college- en raadsvoorstellen worden voorzien van een paragraaf duurzaam. Alle collegevoorstellen die betrekking hebben op het personeel worden voorzien van een paragraaf ondernemingsraad. Wie hebben we daarbij nodig: Gemeente, college, raad, OR

23

6.8

Communicatieparagraaf

We willen winst halen uit samenwerking. Dat vraagt om een aanpak die gericht is op effectieve inzet van kennis en kunde. Bij de uitvoeringsparagraaf Duurzaam Papendrecht zijn diverse partijen betrokken, onder wie gemeente(collega’s), inwoners, scholen, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Milieueducatie zetten we in samenwerking met partners in om ervoor te zorgen dat (jonge) mensen in staat worden gesteld om duurzame keuzes te maken. Wanneer we de vragen van verschillende partijen op elkaar afstemmen, kunnen we de krachten bundelen. Milieueducatie en communicatie kunnen op deze manier het beleid ondersteunen en uitdragen. De gemeente heeft een voorbeeldfunctie: om die functie gestalte te geven, gaan we successen (van projecten) delen en uitdragen. Communicatiekalender op hoofdlijnen Om de communicatie over de duurzaamheid gestructureerd te laten plaatsvinden, stellen we een communicatiekalender op hoofdlijnen op. Reguliere middelen Voor de communicatie maken we gebruik van een aantal reguliere middelen, zoals de gemeentelijke website, www.papendrecht.nl. Ook communiceren we via het gemeentenieuws in het Papendrechts Nieuwsblad, social media (Twitter en Facebook) en waar nodig, communiceren we ook via lokale en regionale media. Themapagina’s Het eerste jaar zetten we met name in op stimuleren van bewustwording: doelgroepen confronteren met feiten en weetjes, aangeven dat duurzaamheid loont (ook met voorbeelden), waarbij ons eigen handelen het belangrijkste voorbeeld is. Wat doet de gemeente, wat zijn de ambities en wat betekent dat voor de Papendrechtse samenleving? Papendrecht moet zich profileren als duurzame gemeente, maar daarbij benadrukken dat dat hartstikke normaal is. Mensen willen bij de groep horen en sluiten zich daarom gemakkelijker aan bij ontwikkelingen die het label ‘normaal’, ‘standaard’, of ‘gezond’ dragen. Communicatie vindt plaats via regelmatig terugkerende themapagina’s Duurzaamheid in het Papendrechts Nieuwsblad. Deze pagina’s worden ook opgenomen in een kalender. De inhoud van de pagina’s zal ook gecommuniceerd worden via www.papendrecht.nl en social media. Op die manier willen we inwoners – jong en oud –, bedrijven en organisaties bewust maken van het belang van duurzaam gedrag. Eigen medewerkers De gemeente zet een ambitie neer waar de hele organisatie zich bewust van moet zijn. De doelstellingen bewustwording, verbinding en samenwerking gelden dus ook voor de medewerkers. Bij de uitwerking van communicatie voor projecten wordt daarom rekening gehouden met de medewerkers. Ook zal ieder voorstel aan het college voorzien zijn van een paragraaf duurzaam. Communicatie over visie Na vaststelling van de visie zal extra veel aandacht worden besteed aan de bekendmaking. Vanaf het begin moet iedereen zich betrokken voelen bij het samen groeien naar een duurzaam Papendrecht. Collega’s, bedrijven, instellingen en inwoners worden geïnformeerd over de inhoud van de visie en de manier waarop zij betrokken zullen worden bij de uitvoering van de paragraaf. Daarnaast zal via de reguliere wegen worden gecommuniceerd: Intern: Communicatie intern kan plaatsvinden middels een informatiebijeenkomst voor collega’s, de organisatienieuwsbrief en intranet. Extern: Communicatie extern kan plaatsvinden middels de gemeentekanalen, zoals Gemeentenieuws, website, persbericht, persgesprek, social media (Twitter en Facebook) en persoonlijk contact.

24

6.9

Financiële paragraaf

Het duurzaam denken en handelen aan de voorkant van alle werkprocessen, projecten en bestuurlijke processen moet ingebed worden binnen de organisatie. Dit zal voor de organisatie in eerste instantie weinig tot geen extra kosten betekenen en valt binnen de reguliere budgetten.

6.10

Jaarrapportage

Jaarlijks zal worden gerapporteerd over de stand uitvoeringsparagraaf in het jaarverslag van Papendrecht.

van

zaken

met

betrekking

tot

de

25