Salland: wandelen voor fijnproevers Een wereldreiziger ben ik nooit geweest en zal ik ook niet worden. Als kind vond ik Nederland al groot genoeg. Mijn ouders deden er trouwens ook alles aan om binnen de grenzen onze vakanties te vieren. Uitstapjes naar Gronau en Zwillbrock waren mijn eerste schreden over de grens. Ik kan me nog goed de sensatie herinneren van het zien van een bemoste betonnen grenspaal in het bos: buitenland. Lang bleef het daarbij. Totdat ik een vliegreis maakte naar Corsica. Het was de bedoeling om daar de Grande Randonnée tussen Ajaccio en Bastia te wandelen. Nog nooit was ik zo ver van huis geweest. Ik weet nog goed hoe ellendig ik me voelde toen ik verstrikt in de macquis-struiken de wandelgids het ravijn in slingerde. De woorden van Ed. Hoornik spookten door mijn hoofd: ‘Langer blijf ik op reis, verder van huis sta ik stil. Heimwee dwarsboomt mijn wil.’ Mijn besluit stond vast: zo snel mogelijk naar huis en Nederland niet meer verlaten. Blij en opgelucht was ik toen ik, eenmaal terug in mijn vertrouwde Salland, vertrouwde plaatsnamen als Heino, Raalte en Lierderholthuis op de blauwe anwb-borden zag staan. Heel wat beter dan verzengend hete oorden als Porto-Vecchio, Aléria en Corte. Nee, ik hield van sappig groene weilanden met de roodbonte koeien en in de bossen verstopte havezates. Aan de kleuren van de luiken zag ik op welk landgoed ik wandelde of fietste en ik maakte er een sport van om zoveel mogelijk mij nog onbekende weggetjes in Salland te verkennen.
2
Na voor mijn studie Salland een paar jaar te hebben verruild voor het Gelderse Arnhem, woon en werk ik inmiddels al weer mijn hele leven in Salland. Dat bevalt me prima en ik ben trots en tevreden op het landschap en haar bescheiden inwoners. Nooit wordt hier hoog van de toren geblazen hoe mooi het hier is. Nee, de Sallander haalt zijn schouders op wanneer toeristen de loftrompet blazen over de aaneengesloten deken van oeroude landgoederen. Bescheidenheid is de Sallander met de paplepel ingegoten. Toch wordt het tijd om iedereen de schoonheid van Salland te laten zien. Deze wandelgids is daar een prima middel voor. De routes in deze gids zijn een staalkaart van de veelzijdigheid van het land tussen IJssel, Vecht, Regge en Schipbeek. Uiterwaarden, polders, landgoederen, coulisselandschap, heuvels en bergen, heidevelden, rivieren en beken: in Salland hebben we het allemaal! Alleen duinen en zee ontbreken, ofschoon die in het natuurdiorama op de Holterberg ook zijn te zien. Heel veel wandelplezier gewenst rondom het hart van Salland! Maarten Metz, Lierderholthuis, oktober 2013
3
ZWOLLE ZWOLLE
LAAG LAAG ZUTHEM ZUTHEM
44
WINDESHEIM WINDESHEIM
LE
161161
LIERDERHOLTHUIS LIERDERHOLTHUIS
HEINO HEINO
CAMPING CAMPING
HERXEN HERXEN
RAALTE RAALTE
13 13 88
MARIËNHEEM MARIËNHEEM
WIJHE WIJHE BOERHAAR BOERHAAR
33
BROEKLAND BROEKLAND
DEN DENNUL NUL 161161
OLST OLST
10 10
4 4
BOSKAMP BOSKAMP
11
WESEPE WESEPE
HEETEN HEETEN
EIKELHOF EIKELHOF
OKKENBROEK OKKENBROEK
DIEPENVEEN DIEPENVEEN
22
SCHALKHAAR SCHALKHAAR
161161
5 5
DEVENTER DEVENTER
11 11
4
12 12
LETTELE LETTELE
99
590590
160160
BATHMEN BATHMEN
77
N
DEN HAM
LEMELE LEMELERVELD
LUTTENBERG
5
Inhoud HELLENDOORN
6
HAARLE NIJVERDAL
15
14
NIEUW HEETEN 590
lengte
pagina
1
Heeten
18 km
12
2
Diepenveen
15 km
18
3
Den Nul
8 km
24
4
Heino
21 km
30
5
Luttenberg
21 km
36
6
Hellendoorn
16 km
42
7
Bathmen
15 km
48
8
Raalte
18 km
54
9
Lettele
18 km
60
10
Olst
21 km
66
11
Deventer
10 km
72
12
Schalkhaar
17 km
78
RIJSSEN
16
13
Wijhe
24 km
84
14
Nijverdal
20 km
90
15
Haarle
18 km
96
16
Holten
14 km
102
HOLTEN
5
Tussen weteringen en havezaten De omgeving van Heino is een lappendeken van landgoederen. Je ziet er pachterswoningen met rood-witte, rood-gele en blauw-witte zandloper vensters maar ook vensters die diagonaal in het rood en wit zijn geschilderd. Het zegt alles over de feodale geschiedenis van dit deel van Salland. De baronnen van landgoederen als de Colckhof, Den Alerdinck, ‘t Nijenhuis en ‘t Rozendael hebben tot ver in de twintigste eeuw kunnen rekenen op de trouwe inzet van hun pachters. Tegenwoordig kost het de beheerders van de landgoederen veel kunst en vliegwerk om hun bezit te bewaren voor het nageslacht.
Rondom Heino Lengte 21 km Start- en eindpunt Landgoed Old Heino
Openbaar vervoer NS-station Heino
Zwolle - Enschede
ns.nl b18 Spoorwegovergang oversteken en de routebeschrijving beginnen bij b19 . Jonkman in Bushalte Heino
Lijn 166 Zwolle - Raalte
9292.nl Stempelpost
‘t Hooge Huus op landgoed Old Heino
oldheino.nl Horeca onderweg
Restaurant Oortwijn
oortwijnheino.nl Rustpunten onderweg
Zus en Zo
a27
a28
0
250
500
750
1000 old heino
© Topografische Dienst
a35
heino
b11
b18 b19
b20 b21 8
start
‘t HoogeHuus op Landgoed Restaurant Old Heino.
J e staat met je rug naar het restaurant
en gaat linksaf (gele route). a28 Rechtsaf langs de bosrand (groene route). a27 Rechtsaf (Alerdinckweg). Deze helemaal uitlopen en aan het eind, voor het kanaal, naar links (Hogeweg). Deze klinkerweg uitlopen linksaf een bospad in (Armjagersdijk).
Aan het eind rechtsaf (Grote Hagenweg).
Eerste weg linksaf (Zeedijk).
Aan het eind linksaf (Zuthemerweg).
Je komt nu in het parkbos Den Alerdinck en houdt links aan richting een duidelijk zichtbare heuvel aan de vijver (Koepelbelt). Vanaf daar rood-groene route. a27 Rechtsaf (Alerdinckweg). (Hier ben je, als het goed is, al eerder geweest.)
Linksaf onder lange berceau.
Aan het eind rechtsaf de verharde weg volgen langs Tolhuisje (Zuthemerweg 19). Op splitsing linksaf (Hubertsallee). Eerste pad rechtsaf het bos in (Landgoed De Colckhof van Natuurmonumenten).
Geel-blauwe route volgen (weiland aan
je rechterhand). a22
Rechtsaf (oprijlaan De Colckhof).
Blauw-groene route volgen en na bruggetje linksaf langs een sloot. Pad uitlopen, je komt bij de Nieuwe Wetering, fietsbruggetje oversteken.
Old Heino Rust en ruimte. Dat kenmerkt Landgoed Old Heino. Omringd door weilanden, prachtige landgoederen en authentieke dorpjes. Het park is ideaal voor fietsers en wandelaars. Vanaf je bungalow sta je binnen een paar minuten in de natuur. Landgoed Old Heino is dan ook een goed vertrekpunt voor een mooie wandel- of fietstocht. Op het park vindt je restaurant ’t Hooge Huus. De speciale aanbieding voor wandelaars kun je vinden op: salland.wandelweb.nl Zwolseweg 71a, Heino 088 - 328 00 40 oldheino.nl
9
a27
a28 1
a24
a22
a15
a35
a31 a30
l i e r d e r h o lt h u i s
0
250
500
750
© Topografische Dienst 10
a34
1000
a15 a31
Linksaf langs wetering.
Rechtsaf klinkerweg (Lierderholthuis-
Linksaf klinkerweg (Meibergsdijk).
weg). a30 a34 a35
Rechtdoor (Lierderholthuisweg). Linksaf (Herenbrinksweg). Rechtsaf (Nieuwe Wetering).
Bij Rustpunt Zus en Zo fietsbrugje oversteken (Bornweg) en oranje-gele route volgen. b19 Rechtsaf (‘t Nijenhuis), pad langs klinkerweg volgen en via de parkeerplaats en oprijlaan naar kasteel ‘t Nijenhuis. Vlak voor de gracht naar links, aan het eind van het pad weer naar links. Na huis aan je rechterhand bij de zandweg rechtsaf (oranje-rode route). b20
Blauwe route volgen, op verharde weg
naar rechts. b21
Linksaf (Woolthuisweg). Deze weg uit-
lopen tot in de bebouwde kom van Heino. Op splitsing met Bendijksweg naar rechts. Daarna op kruising met Paalweg linksaf. Deze uitlopen tot aan TOP Heino (Paalweg). Je loopt naar het centrum van Heino b11 Linksaf (Canadastraat). Je volgt deze weg
1
Folly Romantiek op zijn best, dat is de theekoepel in de Engelse landschapstuin op De Colckhof. Dit soort bouwsels waren eind negentiende eeuw populair, ze worden ook wel ‘folly’s’ genoemd. Die naam komt van ‘dwaasheid’: een met opzet nutteloos bouwsel. Vooral de marmeren zuilen van dit theekoepeltje zijn aandoenlijke pogingen tot een ‘trompe l’euil’: gezichtsbedrog met als doel te ver- of misleiden.
richting de Gereformeerde Kerk. Die passeer je aan de rechterkant. Je komt nu op de Dorpsstraat. Deze uitlopen en aan het eind linksaf (Zwolseweg). Bij de rotonde rechtdoor en de gele route volgen. finish
‘t HoogeHuus’ op “Land Restaurant goed Old Heino”
11
Toeristen vinden hun weg naar Holten
Al ver voor de oorlog was Holten zich bewust van de bijzondere aantrekkingskracht die de Holterberg uitstraalde op mensen van ‘buiten’. Onder de inspirerende leiding van burgemeester Van der Borgh van Verwolde werd in 1929 een weg aangelegd over de Holterberg en de Sprengenberg naar Nijverdal. Deze weg is tegenwoordig bekend onder de naam ‘Toeristenweg’, hetgeen veel zo niet alles zegt over de omgeving van Holten: aantrekkelijk voor toeristen. Voor automobilisten, wielrenners, mountainbikers, paardrijders, hardlopers én natuurlijk wandelaars is de Holterberg een heus El Dorado.
Rondom Holten Lengte 14 km Start- en eindpunt P+R NS-station Holten
Openbaar vervoer NS-station Holten
Deventer - Enschede
ns.nl Buslijn 58
Holten - Nijverdal
Tussen maart en oktober:
ieder weekend
9292.nl Horeca onderweg
Café De Biester
grandcafedebiester.nl
‘t Losse Hoes
hetlossehoes.nl
13
0
250
500
750
© Topografische Dienst
m27
m24 m22
m23
m53
m49 m50
m61
m52 m54
m48 m44
m45
3
m60
m55 m46 m43
1
m47
2
h o lt e n
1000
start
TOP De Holterberg
Loop richting restaurant Woody’s m47 Rechtsaf naar de Oude Hellendoornseweg, je passeert ‘Buitengewoon Holten’ aan je linkerhand. m55
Rechtsaf en blauwe route volgen.
m56
Rechtdoor en Pieterpad volgen.
1
Natuurdiorama
Station Holten NS
Vlak voor het station rechtsaf, smal
In dit natuurmuseum sta je,
paadje parallel aan de spoordijk.
in tegenstelling tot in het
Rechts aanhouden, je passeert een
echt, wél oog in oog met een
voormalig clubgebouw aan je rechter-
ree, das of wild zwijn. In dit
hand en komt uit op een parkeerplaats.
museum zijn elf grote tafere-
Rechtsaf, Molenbelterweg, en
paarse route volgen.
len te zien met opgezette beesten. Deze ‘diorama’s’
Linksaf, Sparrenweg.
zijn al meer dan 75 jaar oud
Rechtsaf, Bergpad.
en de verzameling opgezette
Linksaf, Ericaweg, paarse route
dieren is een van de grootste
volgen. m46
Verharde weg oversteken en
rechtdoor.
van Europa. Indoor-natuur voor alle seizoenen! Daarnaast is er in het
m45
Linksaf.
museum veel informatie te
m43
Rechtdoor en blauwe route volgen.
krijgen over het Nationaal
Na het houten huis met opschrift
Park de Sallandse Heuvelrug
‘Aan de jacht ontkomen’ eerste pad
waarvan dit museum onder-
rechtsaf. Je passeert een oranje bordje
deel uitmaakt.
van Staatsbosbeheer. Slingerpaadje over de heide volgen. Je komt uit op een zandpad en gaat dan naar rechts. Je neemt het eerste paadje linksaf en passeert weer een oranje bordje van Staatsbosbeheer. Dit paadje loopt door de heide en slingert het bos aan je rechterhand in. Op een splitsing houd je links aan. m44
Linksaf.
m49
Linksaf langs een bankje.
m48
Rechtsaf en rechts aanhouden. Dit
pad komt uit op een kruising van zandwegen. 15
Motieweg
2
Recht oversteken en gele route De weg dankt haar naam aan
blijven volgen.
een motie van afkeuring die
m22
Rechtsaf.
begin vorige eeuw door de
m23
Linksaf.
gemeenteraad van Holten werd
Op een splitsing op de hoek van het
ingediend tegen het voorstel van burgemeester Baron
bos rechtsaf. Asfaltweg oversteken en het pad
Van der Borgh van Verwolde
bergopwaarts volgen. Je passeert een
en gemeentesecretaris
overkapte houten bank aan je linker-
Goldstein om deze, steilste
hand en blijft dit pad volgen.
weg van de Holterberg, te
verharden. De burgervader
Op volgende splitsing rechtsaf.
was namelijk een verwoed
Op volgende splitsing linksaf
automobiel liefhebber: er
Aan het eind rechtsaf op een splitsing.
richting schuilhut.
wordt zelfs beweerd dat hij
m27
Rechtsaf.
de eerste automobiel-bezitter
m24
Rechtdoor (zandpad met fietspad
in Overijssel was. Het leek
oversteken) en oranje route volgen.
hem wel prettig wanneer hij
m50
Linksaf.
over een verharde weg naar
Rechtsaf, je komt nu op het Dagre-
boven kon rijden ten einde
creatieterrein van Staatsbosbeheer.
zijn weg over de Toeristenweg,
Aan het eind van de parkeerplaats
die toen overigens ook
linksaf, je houdt het grasveld aan je
nog een zandweg was, te
linkerhand.
kunnen vervolgen. De
m52
gemeenteraadsleden vonden
m54
dit echter een veel te dure
m53
Rechtsaf, Vossenweg.
investering voor die ene
m61
Rechtsaf, Vossenweg.
automobiel die hun gemeente
m60
Rechtsaf, je houdt de Canadese be-
Linksaf, Oude Hellendoornseweg.
graafplaats aan je rechterhand. Deze
rijk was en keurden het voorstel af. De betreffende weg werd uiteindelijk in de jaren vijftig verhard maar daar had de burgemeester geen profijt meer van omdat hij reeds in 1944 was overleden.
Rechtdoor.
16
blauw - geel - paarse route volgen. m55
Rechtdoor en Oude Hellendoornse-
weg oversteken. finish TOP De Holterberg.
3
Canadese Begraafplaats Je hoort er alleen het geruis van de naaldbomen. Strak in het gelid staan 1394 witte kruizen op de graven van de Canadese soldaten die hun leven gaven voor onze vrijheid. Hun moeders hebben nooit afscheid kunnen nemen van hun kinderen die in een ver en onbekend land streden voor de vrijheid van andere onbekenden. Voor de wandelaar die deze tocht in alle vrijheid heeft afgelegd is het goed om hier eens bij stil te staan. Zo vanzelfsprekend is het immers niet dat wij leven en opgroeien in een land waar inmiddels al meer dan zestig jaar geen oorlog meer is geweest. In het informatiecentrum krijg je een goed beeld van de oorlogsschermutselingen in en rondom Salland.
17
Colofon Uitgave:
Alles uit deze uitgave mag worden verveel-
© 2013 Uitgeverij Gegarandeerd
voudigd en/of openbaar worden gemaakt
Onregelmatig
door middel van fotokopie, druk, geluids-
Samenstelling en fotografie:
band, electronisch of op welke manier dan
Maarten Metz, Rudi Buitenkamp
ook mits nadrukkelijk en duidelijk de bron
en Bart van der Mark
wordt vermeld.
Met dank aan:
De routes, beschrijvingen en kaartjes zijn
Erwin Zijlstra (pagina 75), Stefan
met de grootst mogelijke zorg samengesteld
Kemper, fotoclub Salland
en gecontroleerd. Nochtans geldt dat het een
en archief sw4d voor het
momentopname betreft en dat wijzigingen
beschikbaar stellen van diverse
kunnen optreden in het landschap, openings-
foto’s.
tijden van stempelposten, vertrektijden van
Routes, ontwerp en teksten:
bus en trein of openstellingen van schouw-
Maarten Metz,
paden of landgoederen. De makers en uit-
ontwerpbureau Lood, Raalte
geverij kunnen hiervoor niet aansprakelijk
Opmaak:
worden gesteld.
Inge Hegteler, Dingen Design Eerste druk:
Opmerkingen over bovengenoemde wijzigin-
oktober 2013
gen kunt u sturen naar:
ISBN 978-90-78641-31-5
[email protected]
GPS-tracks van de routes
Deze wandelgids is het resultaat van het vele
uit deze gids zijn gratis te
veldwerk dat is verricht in het kader van
downloaden op:
salland.wandelweb.nl
salland.wandelweb.nl Onze dank gaat uit naar de initiatiefneemster van dit project, Maaike Heethaar, en de (financiële) ondersteuners: Sallandse Wandelvierdaagse, gemeente Raalte, gemeente Olst-Wijhe, gemeente Deventer, gemeente Hellendoorn, Waterschap Groot Salland, Salland Marketing en Recreatiegemeenschap Salland. 18
