IFD-factsheet
Wonen en Zorg
Z1
➔ Demonstratieproject
’t Berkske
Wo o n - w e r k b o e r d e r i j woningbouwcomplex in Ulvenhout
project project
In het Brabantse landschap staat de woon-werkboerderij ’t Berkske. Dit bijzondere project biedt huisvesting aan dertien verstandelijk gehandicapten. In het werkgedeelte kunnen bewoners zinvolle arbeid verrichten met een agrarisch karakter. ’t Berkske is tot stand gekomen op initiatief van de ouders van de gehandicapten. Het complex is gebouwd rond een binnenhof. De ligging aan de A 58 noodzaakt tot een hoge geluidsisolatie. Door gebruik van IFD technieken is het project relatief goedkoop en ruim geworden. Het eenlaagse gebouw met kap is grotendeels samengesteld uit houten doospanelen. Deze innovatieve wijze van bouwen heeft gezien de doelstellingen een goed resultaat opgeleverd. Het gebouw is tot stand gekomen middels co-makership, zonder aannemer. De exploitatiekosten zijn laag door een uitstekende warmte-isolatie.
Sleutelaspecten ➔ Projectgericht ➔ Productinnovatie Procesinnovatie Bestaande voorraad ➔ Industrieel bouwen ➔ Flexibiliteit & keuzevrijheid Programma flexibiliteit Installaties & infrastructuur ➔ Betekenis voor de zorgsector
Z1
IFD-factsheet
2
1
ambities
ambities en resultaten
Een belangrijke doelstelling van het project is het realiseren van meer kwaliteit voor minder geld dan gebruikelijk is in de zorgsector. De initiatiefnemers wilde zelfstandige wooneenheden bouwen van circa 55 en 75 m2. De overheidsnorm voor gezinsvervangende tehuizen is slechts 32 m2. Voor de algemene voorzieningen is gestreefd naar integratie met het dagverblijf door gemeenschappelijk gebruik van keuken, kantine, toiletten, verzorgingsruimte en dergelijke. Aanvankelijk wilde men een geprefabriceerd houten vouwskeletbouwsysteem van Foldex toepassen. Hierbij zijn gevels, vloeren, woningscheidende wanden en daken met scharnieren aan elkaar gekoppeld. Het complete bouwwerk is in de fabriek samen te stellen en uit te vouwen op de bouwplaats. De scharnierverbindingen bleken echter niet te werken omdat ze geluidlekken veroorzaken en het stellen van de elementen ingewikkeld is. Daarom is overgestapt op een methode van prefabricage met houten dooselementen. De afwerking is voor een groot deel door de ouders gedaan. De gewenste kostenbesparing is gelukt, mede door de inbreng van veel zelfwerkzaamheid en diverse sponsoren.
ontwerp ontwerpproces
De opdrachtgever is Stichting ’t Berkske. Deze stichting bestaat uit de ouders van de gehandicapte kinderen. Zij hebben maximale inspraak bij het plan omdat ze zelf de opdrachtgeversrol vervullen. Samen met de Stichting Huis in eigen Hand (HIEH) is het bouwconcept uitgedacht. Ontwikkelaar GE-woningen heeft de coördinatie van het proces op zich genomen. Voor de doelgroep van gehandicapte bewoners gelden speciale eisen. Hieraan kon goed tegemoet gekomen worden. Zo is er een op rolstoelgebruik aangepaste woning gemaakt. De start van het project heeft veel vertraging opgelopen door ruimtelijke ordeningsprocedures.
1 Een grote patio geeft een besloten buitenruimte. 2 Een beeld van de montage van de hsb-elementen.
IFD-factsheet
bouw
bouwproces en planning De samenwerking tussen de bouwpartners heeft het karakter van co-makership. GE-woningen is de coördinator van de toeleverende en uitvoerende partners. De engineering van het casco is gedaan door GEwoningen. Er is geen hoofdaannemer betrokken. De fundering, betonvloer en de dakbedekking zijn plaatselijk ingekocht. Het is enkele malen voorgekomen dat er onduidelijkheid was over verantwoordelijkheden. De communicatie en de coördinatie verliep niet optimaal binnen deze gelegenheidscombinatie. In de organisatie is hierin niet voldoende voorzien. Zo werd het overzicht van het totale proces uit oogpunt van de uitvoerder gemist. De panelen zijn in de buitenlucht opgeslagen omdat de schuur niet bijtijds klaar was en er geen andere voorzieningen voor droge opslag zijn getroffen. De panelen zijn hierdoor veel te vochtig geworden en men heeft het gebouw lang moeten droogstoken om het vocht te verdrijven. De geplande korte bouwtijd is enkele weken uitgelopen door grote regenval. Het casco was in negen weken waterdicht. Bij goede weersomstandigheden is het mogelijk om dit in zes weken klaar te hebben. Tot twee maanden voor oplevering zijn door ouders wijzigingen aangevraagd en gehonoreerd.
techniek techniek
’t Berkske is gefundeerd op een betonnen strokenfundering. De begane grondvloer is in het werk gestort op een zandbed. In principe is het mogelijk om te werken met een prefab EPS fundering en een begane grondvloer van houten dozen. De dozen zijn samengesteld uit houten delen met aan beide zijden plaatmateriaal. Voor de buitenzijde is dit een cementvezelplaat. Bij de binnentoepassing is een plaatmateriaal met een melamine toplaag toegepast. De houten doospanelen worden onderling verbonden door een houten veer die in de groef van de panelen valt. De panelen worden met schroefverbindingen gefixeerd. De brandwerendheid bedraagt meer dan 60 minuten. De dozen zijn gevuld met 120 tot 180 mm steenwol. Ze worden onder hoge druk verlijmd. Er zijn in principe vijf soorten panelen. Deze zijn verdiepingshoog voor de gevel en de woningscheidende wanden (2,60 respectievelijk 2,40 meter) en hebben de lengte van de overspanning voor de vloer- en dakpanelen (4,80 meter). Alle panelen zijn 1,20 meter breed. Voor de gevelopeningen zijn aparte panelen. Het randhout dient als stelkozijn. Aan de binnenzijde is hier een aanslaglat voor het glas opgeschroefd. Aan de buitenzijde is het glas opgesloten met glaslatten. De gevelpanelen aan de buitenzijde van de boerderij zijn afgewerkt met polyurethaanplaten met ingelegde steenstrips. De gevel aan de binnenplaats is afwerkt met spuitstuc. De ruimten zijn verder ingedeeld met metal stud wanden. Water- afvoer- en elektraleidingen zijn opgenomen in de metal stud wanden tussen berging, keuken en natte cel, de wetwall. De elektraleidingen op de houten doospanelen zijn opgebouwd. GE- woningen heeft een KOMO certificaat op het industriële casco gekregen. Het systeem is naar aanleiding van de leerpunten verbeterd.
Z1
Z1
IFD-factsheet
ifd
I F en D gehalte
Industrieel : Het gebruik van dragende houten dooselementen is een vernieuwende wijze van industrieel bouwen. De dozen zijn geprefabriceerd en op de bouw gemonteerd. Flexibel : De grootte van woningen is bepaald door het bouwsysteem en de plaats van de dragende wanden. De woningindeling is zoveel mogelijk vrij gelaten. Bij elf van de dertien woningen is van de standaard plattegrond afgeweken. De aanpasbaarheid voor volgende bewoners is geringer. Door gebruik van metal stud binnenwanden zijn indelingswijzingen mogelijk. Er kunnen doorgangen worden gemaakt tussen twee woningen door in een 1,20 meter breed paneel een deur uit te zagen. Demontabel : De houten panelen zijn in principe demontabel, maar door de afwerking met panelen met steenstrips en het gebruik van PUR zullen de panelen niet zonder beschadigingen herbruikbaar zijn.
aanbevelingen aanbevelingen
De gevolgde bouwwijze van ’t Berkske is goedkoop en biedt mogelijkheden voor zelfwerkzaamheid. Voor eenvoudige bouwwerken is het een praktische bouwmethode. De afwerking is bij ’t Berkske sober gehouden, door het in het zicht laten van de melamine plaat aan de binnenzijde van het dak, de opbouw-elektraleidingen en het gebruik van steenstrips voor de gevel. Indien met kiest voor een luxere afwerking zullen de kosten uiteraard stijgen. De warmte-isolatie is uitstekend. De gevolgde werkwijze met coFLEXIBILITEIT keuzevrijheid aanpasbaarheid makers vraagt om een strakke orgagebouw nisatie. woningtype en differentiatie ■▲● meerdere functies dan wonen indeling gevel en dak grootte/plaats gemeenschappelijke entree/hal grootte/plaats buitenruimte/balkons grootte/plaats bergingen buiten de woning aantal/grootte vertrekken plaats vertrekken grootte keuken, badkamer en toilet plaats keuken, badkamer en toilet plaats woningtrap uitrusting woning verwarming en ventilatie systeem aantal/plaats aansluitingen elektra (systeem en aantal/plaats aansluitingen) riolering, gas en water (systeem en aantal/plaats aansl.) communicatie en domotica (systeem en aansluitingen) sanitair keukenuitrusting
■●▲■◆
■▲● ■▲● ■ ▲■● ■▲●
■ ▲■● ■▲●
■▲● ■▲●
■▲● ■▲●
■▲● ■▲●
■▲● ■▲●
afwerking buitenafwerking gevel en dak binnenafwerking keuken, badkamer en toilet ■▲● Variant: de gebruiker heeft de keuze uit verschillende uitgewerkte varianten; bijv. gevelindeling met vaste of draaiende ramen of met tuindeuren ■ ▲ ■ ● Kern: het gebouw kent een vaste kern met specifieke voorzieningen. Daaromheen kan een gebruiker diverse modules toevoegen, nu of later; bijv. men kan zelf kiezen hoeveel ramen, draaiend of niet, er naast een vaste deur komen ■●▲■◆ Module: hier kan de gebruiker zijn gebouw opbouwen uit verschillende modules; bijv. puttend uit een catalogus van ramen en deuren deelt de gebruiker zijn gevel in. ■ ▲ ● Vrij ontwerp: niets ligt vast en alle wensen van de gebruiker kunnen ingewilligd worden; bijv. alles kan, ook ramen in afwijkende maten en vormen.
In deze tabel wordt de flexibiliteit binnen het project gekenschetst. In dit project concentreerde de aandacht in het kader van IFD bouwen zich vooral op kostenbesparing door prefabricage en korte bouwtijd.
IFD-factsheet
3
3 Alle appartementen kunnen op maat ingedeeld worden en eventueel samengevoegd. De bewoners en ouders hebben de afwerking deels zelf uitgevoerd.
Z1
Z1
IFD-factsheet
projectpartners
cijfers
Stichting ’t Berkske, Ulvenhout
13 woningen voor verstandelijk gehandicapten Totale vloeroppervlakte: circa 1.080 m2 Bouwjaar 1999-2000 totale bouwkosten: € 637.000,- excl. grond, bijkomende kosten en btw. Opleverdatum: mei 2001
Architect:
Architectenbureau Van Vliet, Noordwijk aan Zee Ontwikkelaar en coördinator:
GE-Woningen, Barneveld/Breda Aannemer:
geen Adviseur:
Huis in eigen Hand, Breda
IFD producten:
Begeleiding van de bewoners en zorgaanbieder:
Evopan houten doospanelen Metal stud binnenwanden
Amarant, Tilburg Overige betrokkenen:
Evopan (producent van de houtendooselementen), Gavere te België; Breman Zuid (installaties), Sprang-Capelle.
Colofon IFD is een programma van de SEV dat door middel van voorbeeldprojecten kennis en ervaring probeert te vergroten over industrieel, flexibel en demontabel bouwen. Meer informatie op www.sev.nl/ifd
Postbus 1878, 3000 BW Rotterdam Tel. 010-2825099, Fax 010-4114211 e-mail:
[email protected] internet: www.sev.nl/ifd of www.sev.nl
Augustus 2004 Tekst: Josine Crone, Leidschendam Illustraties: Afkomstig van betrokkenen bij dit project tenzij anders aangegeven Ontwerp en opmaak: Gé grafische vormgeving, Rotterdam
