Programma Leeuwarden Vrij-Baan. Provincie Fryslân: Goede wegen zorgen voor betere leefbaarheid in Fryslân Mobiliteitsmanagement in strijd tegen files

Programma Leeuwarden Vrij-Baan Provincie Fryslân: “Goede wegen zorgen voor betere leefbaarheid in Fryslân” Mobiliteitsmanagement in strijd tegen files

Inhoudsopgave 2

Gedeputeerde Sietske Poepjes over visie, ambities en beleid

“Goede wegen zorgen voor betere leefbaarheid in Fryslân”

4

Programma Leeuwarden Vrij-Baan

“We kijken over de grenzen van onze eigen verantwoordelijkheden”

9 Issues & Insights

10 Mobiliteitsmanagement in strijd tegen files

13 Friese infraprojecten in uitvoering

16 Kiezen voor groene brandstoffen en duurzame infrastructuur

20 Adverteerdersindex

Inleiding

Ook mobiliteitsmanagement speelt een rol in de discussie over vervoer en infrastructuur. Slim werken slim reizen moet de automobiliteit terugdringen ten gunste van schonere vormen van vervoer. Dat lukt alleen als de infrastructuur daarop is afgestemd, bijvoorbeeld door met de aanleg van nieuwe (rond)wegen fietsen niet te ontmoedigen maar juist te faciliteren. Een ontwikkeling die eveneens een bredere kijk op weg- en waterbouw vraagt.

door Ernst Delfos, uitgever

Duurzaam en veilig, zijn kernwoorden in het verkeer- en vervoerbeleid. Maar ook doorstroom staat hoog op de agenda van beleidsmakers. Hoe leid je ze beide in goede banen? In krimpgebieden vraagt dat andere keuzes dan in de Randstad. Mobiliteit gaat tegenwoordig over veel meer dan asfalt. Een goede infrastructuur is cruciaal voor zowel de economie als de leefbaarheid in Nederland. Welke mogelijkheden hebben bestuurders om daarin te sturen en wat betekent dat voor de mate waarin beleid integraal moet zijn?

In deze Infra Insights leest u er alles over. Ook belicht het blad vanuit diverse invalshoeken de actuele ontwikkelingen in de branche. Kortom: een uitgave over een sector die in beweging is.

1

infra

Gebiedsgericht werken Voor de uitvoering van het PVVP – die in een stroomversnelling kwam met het vrijkomen van de compensatiegelden voor de Zuiderzeelijn – heeft de provincie steeds gezocht naar mogelijkheden om integraal en gebiedsgericht te werken. Zo worden bewoners en bedrijven vanaf de planvor­ ming bij de grote infrastructurele projecten betrokken. Dankzij deze zogenaamde begin­ spraak kunnen projecten op draagvlak rekenen, waardoor procedures verkort of zelfs voorkomen worden. “Neem de verbetering van de N381, een project dat door twee Natura-2000 gebieden loopt. Daartegen zijn geen bezwaren aange­ tekend.”

Gedeputeerde Sietske Poepjes over visie, ambities en beleid

“Goede wegen zorgen voor betere leefbaarheid in Fryslân” Noordwesttangent nieuwe situatie

D

e paragraaf over verkeer en vervoer in het coalitieakkoord 2011 – 2015 van het Friese college van Gedepu­ teerde Staten meldt dat de infrastructuur in Fryslân af is, als alle projecten waaraan nu wordt gewerkt in 2020 zijn gerealiseerd. Nieuwe plannen zijn volgens het akkoord voorlopig niet nodig. Geen echte uitdaging voor een jonge ambitieuze gedeputeerde dus. Maar daar is Poepjes het niet mee eens. “De constatering klopt in de basis, maar de ontwikkelingen staan niet stil. We houden voortdurend de vinger aan de pols om waar nieuwe problemen dreigen te ontstaan, direct in actie te komen.”

Waar in de Randstad de toenemende mobiliteit het grootste vraagstuk is, is voor Fryslân de krimp het belangrijkste gegeven voor het verkeer- en vervoerbeleid. Ondanks wat de planbureaus in hun analyses en adviezen aangeven, vraagt dat volgens gedeputeerde Sietske Poepjes om investeren in infrastructuur. “Wij zetten in op actie om Fryslân goed leefbaar te houden. We investeren tot 2020 meer dan € 1 miljard extra in nieuwe infrastructuur. Dat is iets om trots op te zijn.” Sietske Poepjes

Toegangspoort Op dit moment kijkt zij vooral naar Lemmer. Bij de entree van Fryslân staat de doorstroom ’s zomers al langer onder druk en dat probleem breidt zich nu ook uit naar buiten het hoogseizoen. Poepjes gaat ervan uit dat nog voor het eind van haar ambtstermijn een begin is gemaakt om daarin verandering te brengen. “Lemmer is de toegangspoort van de provincie.

infra

2

Door haar aanpak, weet de provincie Fryslân infrastructurele projecten met een ‘plus’ te realiseren. Gebiedsontwikkeling Rijksweg 7 Sneek was hiervan een van de eerste geslaagde voorbeelden, aldus Hoitinga. “Doordat we als provincie niet alleen de regie namen, maar ook risico­ dragend participeerden, hadden we echt iets te bieden. Daardoor kregen we partijen mee. We konden bijvoorbeeld de stedelijke randen aanpakken met de woningcorporatie, bedrijventerreinen realiseren die het zelfs in deze tijd goed doen, maar ook 16 ha. natuur aanleggen.”

Noordwesttangent huidige situatie

Daar moeten we ook in deze tijd van bezuinigingen een oplossing voor vinden. We hopen dat het Rijk ook een bijdrage levert.” Ook de kruising van de A6 met de Skarster Rien tussen Joure en Lemmer houdt ze in het vizier. Het zou volgens de gedeputeerde mooi zijn als het aquaduct dat de provincie daar wil realiseren, kan worden gekoppeld aan het al lopende project dat de doorstroom bij knooppunt Joure moet verbeteren. Dat zou ook passen in de werkwijze die de provincie sinds de opstelling van het Provinciaal Verkeer- en Vervoerplan (PVVP) in 1999 voorstaat en waarin verbinden en koppelen centraal staan.

De kunst is volgens Poepjes om partijen te verbinden en op projectniveau muren te slechten. “Dat klinkt eenvoudiger dan het in de praktijk is. Maar als het lukt, is de winst groot. Dan zet je een vliegwiel in beweging en komen er energie en nieuwe ideeën vrij die weer anderen enthousias­ meren. Dan zie je bijvoorbeeld ook de plaatselijke middenstand denken: hè, hier gebeurt iets bijzonders, daar kunnen wij wat mee.”

In het PVVP werd gekozen voor een verdeling in een stroomwegennet en fijne infrastructuur. Het stroomwegennet zijn de wegen waarop het grootste deel van het doorgaande verkeer zich moet afwik­ kelen. De fijnere infrastructuur is voor bestemmingsverkeer. Het stroomwegennet moet verkeer zo veel mogelijk uit die fijne infrastructuur houden. Dat betekent bijvoor­ beeld geen sluipverkeer door de dorpen. “Over dit netwerkdenken werd destijds in het hele land wel gesproken, maar Fryslân was de eerste die de daad bij het woord voegde en de filosofie consequent doorzette in het PVVP”, vertelt programmamanager Complexe Infra Projecten Sieds Hoitinga van de provincie.

Leefbaarheid “Dit college heeft besloten dat we meer willen doen dan op de winkel passen. We kiezen voor actie om nog meer actie tot stand te brengen”, aldus Poepjes. “Door de manier waarop wij aan de infrastructuur werken, beperkt het resultaat zich niet tot verkeer en vervoer. Ons beleid draagt ook bij aan de leefbaarheid. We hebben in Fryslân te maken met krimp. Die demogra­ fische ontwikkeling kunnen we als provincie niet keren. Maar we kunnen er wel voor zorgen dat de krimp niet leidt tot versuk­ keling en inactiviteit, door beleid te voeren met pit. Niets is op voorhand onmogelijk.”

3

infra

Sieds Hoitinga

Programma Leeuwarden Vrij-Baan

“We kijken over de grenzen van onze eigen verantwoordelijkheden” Leeuwarden Vrij-Baan: een samenwerkingsprogramma van circa veertig infrastructurele projecten, dat loopt van 2010 tot 2020. Een ambitieus programma waarin provincie Fryslân, Rijkswaterstaat en gemeente Leeuwarden samenwerken om de bereikbaarheid van Leeuwarden te verbeteren. Age Beuving, Sieds Hoitinga en Durk Bergsma, programmamanager bij respectievelijk Rijkswaterstaat, provincie en gemeente over het belang van Leeuwarden Vrij-Baan en over de bijzondere samenwerking tussen drie overheden.

L

eeuwarden Vrij-Baan is een uniek programma, stelt Age Beuving. De pro­ grammamanager van Rijkswaterstaat kan het weten. Voor hij naar Leeuwarden kwam, rondde hij voor Rijkswaterstaat grote infrastructurele projecten af bij Deventer en rond Den Bosch. “Het unieke van Leeuwarden Vrij-Baan is dat rijksoverheid, provincie en gemeente zich met elkaar sterk maken voor dit programma en samen 750 miljoen euro investeren. Er zijn heel wat steden die er jaloers op zijn.”

van Leeuwarden Vrij-Baan. Maar de betrok­ kenheid van Beuving gaat veel verder. Net als zijn collega’s bij de provincie en gemeente denkt en praat hij mee over het complete pakket aan maatregelen van Leeuwarden Vrij-Baan om deelprojecten goed op elkaar te laten aansluiten: de aanleg van aquaducten, fietstunnels, het bouwen van parkeergarages en het reali­ seren van nieuwe invalswegen.

“Leeuwarden zal op termijn in alle opzichten beter functioneren”

Pakket aan maatregelen Beuving is verantwoordelijk voor de aanleg van De Haak om Leeuwarden. Deze nieuwe rijksweg verbindt het snelwegennetwerk in Noord-Nederland en vormt de ruggegraat

De rijksoverheid was niet direct overtuigd van het nut en de noodzaak voor de aanleg van De Haak. Er zijn immers genoeg plekken in Nederland waar de behoefte aan een nieuwe rijksweg veel groter is. Maar het ministerie was wel overtuigd van de voordelen van een compleet pro­ gramma. De aanpak is afgestemd op alle modaliteiten: de aanleg van economische kernzones, het verbeteren van de steden­ structuur en de ontsluiting van eco­ nomische bedrijvigheid. Dát is de echte meerwaarde van dit programma, zegt Sieds Hoitinga van de provincie. Het verbeteren van de bereikbaarheid van Leeuwarden is geen doel op zich, maar een middel om de hoofdstad en de infrastructuur in de hele provincie beter te laten functioneren.

Sieds Hoitinga, Age Beuving en Durk Bergsma

De provincie Fryslân loopt voorop met deze aanpak. “We kiezen bewust voor een gebiedsgerichte benadering en voeren die consequent door”, aldus Hoitinga. “De

infra

4

provincie neemt hierin de regie. Deze aan­ pak overstijgt sectoren en overheidslagen. We zijn dus op een bijzondere manier bezig met verbinden en gebruiken infrastructuur om veel meer maatschappelijke voordelen te realiseren. Het is een geheel waarin de schakels samen een sterke ketting vormen.” Provinciaal Verkeer- en Vervoersplan Een integrale benadering vormde in 1999 de basis voor het Provinciaal Verkeer- en Vervoersplan (PVVP), het grote plan voor verkeer en vervoer in Fryslân. Kernbegrippen waren bereikbaarheid en verkeersveiligheid: duurzaam veilig. De structuur van het (vaar)­ wegennet en het (stimulerings)programma wegen stonden centraal. In 2006 werd het plan geactualiseerd, maar de ambities zijn sinds de eerste versie nagenoeg onveranderd. Het voorstel betekende destijds een belangrijke koerswijziging. Durk Bergsma van de gemeente Leeuwarden herinnert zich dat nog goed. “Lange tijd koersten lokale politici eind vorige eeuw op het gebruik van openbaar vervoer (OV) en de fiets. Hierdoor ontstond een enorme achterstand in de autobereikbaarheid van Leeuwarden.”

Projecten voor voetgangers, fietsers, automobilisten en vaarverkeer

De Haak door.” Leeuwarden Vrij-Baan behelst zelfs het verbeteren van de vaar­ wegen rond Leeuwarden en het verbeteren van OV-structuren. “Alle voorgestelde maat­ regelen dragen uiteindelijk bij aan een verbeterde bereikbaarheid van Leeuwarden”, aldus Bergsma.

Perifeer gelegen stad Er is volgens Bergsma dan ook een behoorlijke inhaalslag nodig om de bereikbaarheid van de perifeer gelegen stad te verbeteren. “We voeren de komende jaren daarom zo’n veertig projecten uit, op verschillende niveaus.” De Haak vormt niet alleen de ‘backbone’ van het programma, maar creëert ten zuidwesten van Leeuwar­ den ook een nieuwe stadsgrens. “Mensen die niet per se in Leeuwarden hoeven zijn, kunnen voortaan via De Haak snel om de stad rijden.” Op termijn kan daardoor ook het bestemmingsverkeer in de stad, via de verbeterde stadsregionale infrastructuur, veel sneller doorrijden. Zonder De Haak zou het sluipverkeer rond Leeuwarden toenemen van 11 tot 15.000 autobewegingen per dag naar 30 tot 36.000 in 2020.

“Dat geldt ook voor de aanleg van parkeer­ garages”, vervolgt hij. “Je kunt automobilisten wel via een prachtige nieuwe weg de stad in loodsen, maar dat schiet niet op wanneer je hier nergens je auto kwijt kunt.” Dus komen er parkeergelegenheden op stra­ tegische punten langs de invalswegen. Met een kaart van Leeuwarden in zijn hand, wijst Bergsma waar de komende jaren projecten uitgevoerd worden. Een indrukwekkende presentatie, maar het stemt ook tot nadenken. Vrijwel elk plekje in de stad lijkt op de schop te gaan (zie ook www.vrij-baan.nl, red.). Minder Hinder “Tja, zo’n omvangrijk programma kun je onmogelijk uitvoeren zonder overlast”, geeft Bergsma toe. “Maar we proberen de hinder zoveel mogelijk te beperken.” Rijkswaterstaat, provincie en gemeente ondertekenden daarvoor het Minderhinder Manifest, een initiatief van Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat heeft veel expertise in het omgaan met overlast bij infrastructurele projecten.>>

Diversiteit Er worden nieuwe invalswegen gerealiseerd en bestaande verbeterd. Bergsma noemt de nieuwe Westelijke invalsweg en de weg­ werkzaamheden aan de zuidoostzijde van de stad. Maar Leeuwarden Vrij-Baan schenkt ook ruim aandacht aan het fietsverkeer. “We realiseren fietsenstallingen en overal komen fietstunnels, bijvoorbeeld onder

5

infra

gemodificeerd hout door Accsys Technologies

www.accoya.com

DUURZAAM EN DIMENSIESTABIEL

“We houden de overlast binnen accepta­ bele grenzen door slim plannen en bouwen, en door het toepassen van verkeers- en mobiliteitsmanagement”, licht Beuving toe. “Wij kijken bijvoorbeeld naar dwarsver­ banden tussen projecten en zorgen voor onderlinge afstemming, zodat het verkeer ook tijdens de werkzaamheden goed doorstroomt. Daarnaast is een goede communicatie van belang. Mensen tonen vaak wel begrip als ze maar weten hoelang de overlast duurt en wat het hen uit­ eindelijk oplevert.”

van het programma binnen het beschikbare budget.

“We beperken de overlast zoveel mogelijk door slim plannen en slim bouwen” Voorbeeld voor de toekomst Maar ondanks deze reële risico’s, over­ heerst een positief gevoel, een gevoel van trots betrokken te zijn bij dit programma. Eigenlijk laten alle betrokken partijen voortdurend zien dat zij bereid zijn verder te kijken dan de grenzen van hun eigen werk, stelt Beuving. Hij verwacht dat er steeds vaker gekozen zal worden voor een integrale aanpak van infrastructurele pro­ jecten. “Dit programma is dus een prachtig voorbeeld voor de toekomst.”

HOUT ZONDER COMPROMIS Accoya wordt van hout uit duurzaam beheerde bossen gemaakt, is volledig gifvrij en heeft een revolutie op het gebied van houttechnologie ontkentend:

- Uitmuntende duurzaamheid. Minimaal 50 jaar bovengronds of 25 jaar in grond- en/of watercontact - Uitzonderlijk dimensiestabiel - Ideaal voor afwerking - Constante kwaliteit door en door - Hout uit duurzaam beheerde bossen - Cradle to Cradle gecertificeerd

VERKRIJGBAAR IN NEDERLAND BIJ:

nn0111vhbpr692

Kennis en kunde Het is slechts één voorbeeld van de meer­ waarde die de samenwerking biedt. Gemeente, provincie en Rijkswaterstaat brengen elk hun eigen expertise in en profiteren over en weer. Bergsma noemt een ander voorbeeld: de aanleg van aqua­ ducten. Technisch een spannende klus die de provincie op zich neemt. Zij hebben er immers ervaring mee. En zo heeft de gemeente Leeuwarden ruime kennis over de bouw van parkeergarages. “Bij het verdelen van de rollen hebben we niet alleen gekeken naar eigendom en bevoegd gezag”, vult Hoitinga aan, “maar ook hoe we de beschikbare kennis en expertise zo goed mogelijk konden benutten.”

De Haak om Leeuwarden helpt Leeuwarden bereikbaar maken

Bitgum

Ook de grondverwerving gebeurt centraal. Er staan zoveel projecten op stapel, dat provincie, Rijkswaterstaat en gemeente elkaar overal tegenkomen. Er is daarom afgesproken dat één partij, in dit geval de provincie, het overzicht houdt en alle benodigde grond aankoopt. Dat is over­ zichtelijk en wel zo efficiënt voor alle betrokken partijen.

Ingelum

Vliegveld Leeuwarde n

N383

Lekkum Leeuwarde rbos Wielen

Aanleg N31 tussen Marsum en Boksumer

Marsum

N355 N383

De groene ster

Westeinde

A31

Cammingh aburen Aanleg Noordwestelijke Invalsweg

gemeente Menamer adiel

Leeuwarden

Leeuwarde n West Aanleg aquaduct Aanleg Westelijke Invalsweg

Hemrik

Deinum

Kansen en risico’s Dankzij de brede samenwerking is Leeu­ warden Vrij-Baan een kansrijk programma, daar zijn de drie programmamanagers het over eens. Ze wijzen bijvoorbeeld op het betrekken van jongeren via het onderwijs. Opleidingen kunnen veel met zo’n breed project. Er zijn mogelijkheden voor leer­ ervaringsprojecten en stageplaatsen op verschillende niveaus. Zo draagt de HBOopleiding Communication & Multimedia Design bij aan de communicatie.

Boksumer Soal

Blessum

N359

N357

Aanleg aquaduct Newtonpa rk

Aanleg nieuwe aansluiting

N31 Zuiderbure n Goutum

gemeente Leeuward en

Boksum

Hilaard

Aanleg Overijsselselaan

Aanleg N31 tussen Boksumer Soal en

Bears gemeente Littensera diel

Accoya® en het Trimarque Device zijn gedeponeerde handelsmerken in eigendom van Titan Wood Limited, een volledige dochteronderneming van Accsys Technologies PLC, en mogen niet worden gebruikt of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming.

N31

Verdubbeling N31 tussen Werpsterhoek en Hemriksein

Knooppunt Werpsterhoek Aanleg nieuw knooppunt

Aanpassing N32 tussen Wirdum en Werpsterh

oek

N32

Wirdum

Jorwert

Wergea

Weidum Nieuwe kruising Wirdum Realisatie door Rijkswaterstaat

Mantgum

www.haverslag.nl

Hemriksei n

Werpsterhoek

Wytgaard

Realisatie door provincie Fryslân

www.stiho.nl

N355

Bilgaard

Soal

A32

Realisatie gemeente Leeuwarden

Natuurlijk zijn er ook risico’s. De lange looptijd van het programma en mogelijke veranderingen in politiek draagvlak of economisch perspectief. Of het behalen van de voorgestelde planning en het uitvoeren

Rijkswaterstaat en de provincie Fryslân leggen samen de Haak om Leeuwarden aan. De Haak om Leeuwar den is onderdeel van Programma Bereikbaarheid Leeuwarden

Reduzum

Wageningen

www.drim.nl

Haak om Leeuwarden Rhenen

www.boogaerdthout.nl

tussen Rijksweg 31 en 32

7

infra

februari 2011

Grou

Issues & Insights

N381 Natuurlijk!

D

e N381 vanaf Drachten tot de Drentse grens zal worden omgevormd tot een stroomweg met een maximum snelheid van 100 km/uur. Al vanaf het prille begin van tracékeuze en wegontwerp is Buro Bakker hierbij betrokken, met de bedoeling om een weg te realiseren met respect voor de aanwezige natuur. In eerste instantie (vanaf 2006) is door Buro Bakker veel veldonderzoek verricht waarbij onder andere dassen, vleermuizen, slangen en orchideeën in beeld zijn gebracht. Aan de hand van die veldgegevens is een analyse gemaakt van de verwachte

gevolgen voor de natuur. Gewapend met deze kennis zijn maatregelen bedacht om negatieve effecten weg te nemen en een voor de natuur verantwoord tracé en wegontwerp te bereiken. Ook zijn door Buro Bakker de benodigde vergunningen aangevraagd voor de Natura 2000-gebieden en de beschermde planten en dieren.

Het huidige kabinet zet fors in op infrastructuur. In 2012 besteedt het € 11,4 miljard aan verbetering van de bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. Een half miljard is uitgetrokken om een aantal knelpunten met spoed aan te pakken. Tijdens de gehele kabinetsperiode wil het kabinet 800 kilometer extra rijweg aanleggen.

Al met al heeft het ecologische onderzoek en advies ertoe geleid dat er een nieuwe weg komt die landschappelijk zeer goed is ingepast. Met recht kan worden gezegd dat de natuur er uiteindelijk op vooruit zal gaan.

V

Buro Bakker Adviesburo voor Ecologie Weiersloop 9 9401 DZ Assen T E I

0592 - 31 33 89 [email protected] www.burobakker.nl

BuroBakker goo.indd 1

16-09-11 11:35

Reizend ambassadeur van Hanzestad Bolsward

I

TS staat hoog aangeschreven als vervoerder voor zowel gasten als voor de verschillende afdelingen van de provinsje Fryslân. Speciale VIPbussen zijn uitgevoerd met het pompebled en het tweetalige provinsje Fryslân logo.

ITS-reizen.nl heeft een grote verscheidenheid in bussen van klein tot heel groot waaronder een dubbeldekker maar ook bussen speciaal voor rolstoelvervoer. Daarnaast wordt VIPvervoer per luxe taxi’s verzorgd met gediplomeerde chauffeurs met persoonsbeveiliging.

Daarnaast neemt ITS voor diverse gemeenten vervoer voor haar rekening in zowel groepsvervoer als vervoer voor Burgemeesters en wethouders.

ITS-reizen.nl is sinds 1994 als 1 e Fries touringcarbedrijf gecertificeerd met het predicaat Keurmerk Touringcarbedrijf en volgens het nieuwste eisen ISO-9001/2008.

ITS Reizen De Ward 1 8700 AD Bolsward T F E I

0515 - 57 67 00 0515 - 57 41 64 [email protected] www.its-reizen.nl

an de miljarden die voor volgend jaar in de begroting staan, gaan 2,5 naar wegen. Voor regionale en lokale infrastructuur en openbaar vervoer staat € 2,3 miljard in de boeken en voor vaarwegen is € 900 miljoen uitgetrokken.* Dat lijkt goed nieuws voor de Grond-, Water- en Wegenbouw (GWW)-branche.

Een tweede belangrijke trend is het ver­ korten van de besluitvormingstrajecten voor de aanleg van nieuwe spoorlijnen, snelwegen en waterwegen. De Rijksover­ heid wil de gemiddelde duur van 14 jaar halveren door een structureel betere voor­ bereiding, besluitvorming en uitvoering van infraprojecten.

Trends, kansen en bedreigingen De belangrijkste ontwikkeling waar de branche de laatste jaren mee te maken heeft, is dat ontwerp en uitvoering tegen­ woordig bij grote ruimtelijke projecten steeds meer in samenhang worden voorbereid en uitgevoerd. Door gebieden als geheel te ontwikkelen, worden problemen beter, efficiënter en goedkoper opgelost en kansen beter benut.

Toekomstverwachtingen De afgelopen twee jaar heeft de branche tegen de verwachtingen in een stevige productiedaling moeten incasseren. Oor­ zaak: strenge winters en overheden die opdrachten bevroren in afwachting van bezuinigingen. Ook de winstmarges ston­ den onder druk. De voorspelde groei voor komend jaar, lijkt nog alles behalve bestendig.

Opdrachten worden door die focus op samenhang steeds complexer. Aannemers die zich (ook) richten op ontwerp- en adviestaken in het voor- en natraject van een opdracht, kunnen hiervan profiteren. Ook zullen bedrijven door de grootte en aard van de projecten meer de samenwer­ king moeten zoeken, met andere bedrijven en in publiek-private constructies.

Volgens de conjunctuurmeting van het EIB (Economisch Instituut voor de Bouw) is de ontwikkeling in de orderportefeuille wissel­ vallig. De GGW begon het jaar met dalende cijfers, maar vanaf maart kwam daar veran­ dering in. In juni kende de orderportefeuille met 6,9 maanden zelfs de hoogste stand sinds 2008. Maar de economie lijkt dit jaar net zo onvoorspelbaar als het weer. * Bron: website ministerie Infrastructuur en Milieu

Fryslân In de provincie Fryslân wordt tot 2020 extra in de infrastructuur geïnvesteerd; circa 1 miljard RSP-gelden en samen met gemeenten wordt extra geld in grote projecten gestoken. Complexe infraprojecten* die (bijna) in uitvoering zijn, zijn de Noordwesttangent (boven Leeuwarden), de verdubbeling van de N381 van Drachten naar de Drentse grens en de Vaarweg Lemmer-Delfzijl. De provincie participeert ook in het programma Leeuwarden Vrij-Baan (totale budget ca. € 750 miljoen), waarin het samenwerkt met de gemeente Leeuwarden en Rijkswaterstaat. * Een overzicht van projecten waaraan de provincie werkt, staat op www.fryslan.nl/wegen

9

infra

Mobiliteitsmanagement in strijd tegen files Mobiliteitsmanagement in de strijd tegen files. Zestien Nederlandse regio’s werken eraan, waaronder Leeuwarden. Meer fietsen, meer openbaar vervoer, meer telewerken en minder kantoorkosten. Op termijn moet de automobiliteit in de spits met 5 procent afnemen.

Naast het MCL is ook Wetterskip Fryslân actief bezig de automobiliteit terug te dringen. Het Waterschap won daarmee onlangs zelfs de wedstrijd ‘Heel Nederland fietst naar het Werk’, van de Fietsersbond en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen. De Wetterskip-medewerkers legden in acht dagen 2674 fietskilometers af, de meeste van alle vijftig deelnemende bedrijven.

zegt Lodewijk de Waal, voorzitter van het Platform Slim Werken Slim Reizen. “Met slim reizen en slim werken willen we eind 2012 een miljoen autoreizigers uit de spits halen. Eind 2015 moesten dat er twee miljoen zijn. Maar het gaat zo goed, dat anderhalf miljoen eind 2012 haalbaar is.” Anders gezegd: het Platform Slim Werken Slim Reizen, voorheen Taskforce Mobili­ teitsmanagement, streeft naar 5 procent minder automobiliteit in de spits. Dat moet leiden tot minder en kortere files, aldus De Waal. “Gemiddeld zitten we in Nederland nu al op min 2 procent, maar de verschillen per regio zijn groot. In Rotter­ dam is al min 10 procent gerealiseerd.” Samen met vijftig grote bedrijven Belangrijk in de aanpak is een breed draagvlak. Daarom hebben vijftig grote Nederlandse werkgevers, de regio’s, rijks­ overheid en werknemersorganisaties zich gebundeld in het Platform Slim Werken Slim Reizen. “Naast deze B50 zijn er convenanten tussen lokale en regionale overheden en bedrijven”, zegt De Waal. “Nederland telt er zestien, waaronder één rond Leeuwarden. Ondernemingen in deze stad kunnen bijvoorbeeld poolauto’s aanbieden, werktijden flexibiliseren en mobiliteitspassen beschikbaar stellen.”

Jack van der Wal

H

et aantal auto’s op de Nederlandse wegen groeit nog altijd. Overal in den lande worden nieuwe trajecten aangelegd en bestaande routes verbreed, maar daarmee zijn de files straks nog geen verleden tijd. Er is meer nodig,

Ziekenhuis wil 10 procent minder parkeerdruk Het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) sloot medio 2010 een mobiliteitsconvenant met de provincie Fryslân, onder meer om de automobiliteit rond het ziekenhuis met 10 procent te verminderen. “Wij stimuleren medewerkers om met fiets of openbaar vervoer te komen”, vertelt Rika Rozema, afdelingshoofd MCL-parkeerbeheer. “Zo kan personeel tegen gunstige voorwaarden een fiets aanschaffen. Die regeling willen we uitbreiden met elektrische fietsen voor medewerkers die iets verder weg wonen. Ook kunnen zij via het MCL voordelig een ov-abonnement aanschaffen, wat trein- en busreizen financieel aantrekkelijk maakt. En we stimuleren carpoolen.”

infra

Wetterskip wint fietswedstrijd

10

en zestig MKB-bedrijven. Momenteel zitten we al op 21, waaronder ING, Aegon, Achmea, Friesland Bank, Rabobank, Vlieg­ basis Leeuwarden en Friese hogescholen.” Elektrisch fietsen De problemen rond Leeuwarden zijn ver­ gelijkbaar met andere regio’s, hoewel de files rond de Friese hoofdstad korter zijn dan bij Rotterdam. “Hier sta je ’s ochtends gemiddeld vijftien minuten in de file”, aldus Van der Wal. “Maar de automobiliteit neemt wel toe, gemiddeld met 1 procent per jaar. Momenteel wordt daarom gewerkt aan aanleg en verbetering van wegen in en om de stad. In combinatie met mobiliteits­ management moet Leeuwarden bereikbaar blijven.”

Invalsweg naar Leeuwarden

Om echt massa te maken, moet ook het MKB meedoen, maar dat blijkt nog niet eenvoudig, weet De Waal. “Om middenen kleinbedrijf enthousiast te krijgen, bieden we vouchers aan. Bedrijven kunnen hiermee voor maximaal € 6000,- advies inwinnen over slim werken en slim reizen. In sommige gebieden stagneert de voucher­ aanpak. Jammer, slim reizen en werken kan ook kosten besparen.”

Zo wordt het fietsen naar Leeuwarden gestimuleerd, onder meer met dertig elektrische fietsen en een vergoeding per gefietste kilometer. Verder zijn er bijeen­ komsten met HR-managers over het Nieuwe Werken, waarin de voor- en nadelen van thuis- en telewerken aandacht krijgen. Ook komen rond de stad transferia, met acht keer per uur voordelig busvervoer naar het kantorencentrum.

Leeuwarden beter bereikbaar Voor het convenant rond Leeuwarden gingen de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden, Rijkswaterstaat, de Kamer van Koophandel, MKB Noord, VNO/NCW Noord, Verenigd Bedrijfsleven Leeuwarden en achttien grote werkgevers om tafel. Het Platform Slim Werken Slim Reizen stuurde de Friese aanvraag met positief advies naar het ministerie, dat ‘Leeu­ warden’ honoreerde met subsidie voor mobiliteitsmanagement.

Koplopers Koplopers mobiliteitsmanagement in de Friese hoofdstad zijn het Centraal Justitieel Incasso Bureau en zorgverzekeraar De Friesland, bij elkaar 2000 werkplekken. Ook de provincie Fryslân zelf doet het goed. Van der Wal: “Voorheen kregen ambtenaren 12 eurocent per kilometer vergoed. Nu krijgen alleen mensen die op de fiets komen, met het openbaar vervoer, of met een groene auto nog een ver­ goeding. Het werkt. In 2010 kwam nog 40 procent met groen vervoer, inmiddels is dat 54 procent.”

“In totaal is € 1,7 miljoen beschikbaar”, zegt Jack van der Wal, beleidsmedewerker Verkeer en Vervoer van de provincie Fryslân. “De ene helft komt van het ministerie, de andere van de gemeente en provincie. Het doel: per deelnemend bedrijf de automobiliteit in de spits met 10 procent doen afnemen. In de spits als totaal zou dat 5 procent schelen. We streven naar deelname van dertig grote bedrijven

11

infra

Feinsum

St. Jacobiparochie

St. Annaparochie

Stiens

N393

rotonde

Minnertsga

N398 Noordwesttangent

Wier

N357

Berltsum

H

et is intussen alweer zo’n zes jaar geleden dat provincie Fryslân met Telecom Service Groep in contact kwam voor de toenmalige tijdelijke huisvesting. Tot op heden is partner Telecom Service Groep betrokken bij het advies en de implementatie van de telecommunicatie en de actieve netwerkcomponenten binnen het provinciehuis. Nieuw provinciehuis Voor het nieuwe provinciehuis aan de Tweebaksmarkt in Leeuwarden werd Telecom Service Groep wederom gevraagd om mee te denken over het telecommunicatie en IP-netwerk. Hierbij moest met name rekening gehouden worden met de hoge beschikbaarheid van diensten, gebruikersvriendelijkheid, veiligheid en efficiëntie. Dit alles met het oog op de toekomstige nieuwe manier van werken. Door goed in gesprek te zijn en te blijven, kon uiteindelijk een geconvergeerde oplossing geboden worden. IP-telefonieplatform en een HP LAN netwerk Provincie Fryslân heeft gekozen voor een oplossing, bestaande uit een redundant opgebouwd Enterprise IP-telefonie platform vanuit een upgrade en verhuizing van het huidige platform, en een volledig nieuw opgebouwd HP Networking infrastructuur. De nieuwe HP 7500 core switches zijn volledig dubbel uitgevoerd en gevirtualiseerd met HP IRF. Deze oplossing is extern geïmplementeerd in het datacenter Fryslân, de HP 5400 switches staan in de edge van het netwerk in het nieuwe provinciehuis. Twin-Datacenter Rekening houdende met virtualisatie en de ontwikkelingen met betrekking tot de Cloud, is gekozen voor de implementatie van een oplossing in een Twin-Datacenter. Bij deze succesvol geïmplementeerde oplossing zijn een tweetal clusters van de switches en de callservers voor de IP-telefonie, volledig aan elkaar gespiegeld. Daarnaast zijn losse servers vervangen voor virtuele servers in een VMWare-omgeving op een externe locatie. De heer S. Reitsma, Commercieel Directeur Telecom Service Groep (l) en de heer H. Borgstein, Afdelingshoofd Informatie en Automatisering provincie Fryslân.

Wanneer één van de clusters niet volledig naar behoren functioneert, dan wordt deze cluster per direct door de andere cluster overgenomen. Dit alles zorgt voor een zeer hoge beschikbaarheid voor zowel het IPtelefonie platform als het LAN en WAN netwerk van de provincie. Voordelen van het geïmplementeerde TwinDatacenter: • Zeer hoge beschikbaarheid; • Energiebesparing (minder koeling van servers benodigd); • Optimaal gebruik van huisvesting; • Ongeoorloofde toegang tot de servers is vrijwel onmogelijk; • Efficiëntieslag. Toekomstgerichte oplossing De geïmplementeerde oplossing geeft antwoord op de toenemende vraag naar multimedia op de werkplek. Hierbij kan gedacht worden aan videobellen, videoconferencing, maar ook IPTV, zaken welke men al vanuit de privé hoek gewend is om toe te passen. Een verlengde hiervan vormt het ‘bring your own device’ principe (mede mogelijk door een panddekkend WIFI-netwerk), waarbij medewerkers zakelijk gebruik kunnen maken van hun eigen apparatuur, bijvoorbeeld laptops, tablets en Smartphones. De voordelen van partnerschap met Telecom Service Groep 1. Eén aanspreekpunt voor verschillende disciplines: vaste telefonie, mobiele communicatie, radio communicatie (PMR), netwerkbekabeling, ICT-services en beveiliging; 2. Al 25 jaar een toonaangevende aanbieder op landelijk niveau, vestiging in Leek, Heerhugowaard en Zwolle; 3. Transparant en duidelijk advies, vanaf inventarisatie tot ingebruikname (24x7 helpdesk aanwezig); 4. Gecertificeerd en vakkundig personeel; 5. Objectieve en onafhankelijke partij, die samenwerkt met verschillende providers en leveranciers, waaronder HP. Interesse? Bel dan 0594-588 588 of kijk op www.telecom-service.nl Telecom Service Groep Industriepark 21 9351 PA Leek T E I

0594 -588 588 [email protected] www.telecom-service.nl

Britsum

Wyns

Koarnjum Bitgum N383

rotonde

Bitgummole

Miedum

rotonde

rotonde

Jelsum

rotonde

Telecom Service Groep is 2012 GOLD Professional Slappeterp Networking HP partner en kan u daardoor extra voordelen bieden op het Skingen gebied van ICT-netwerken. Zweins

Menaam

Ingelum

Marsum N383

0

0,5

1

1,5

Starthandeling NWT door gedeputeerde Poepjes

Leeuwarden

2 km

Dronryp Tracé Noordwesttangent (in rood)

Middelzee. “Om de weg zoveel mogelijk in de omgeving te integreren, wordt deze nagenoeg op maaiveldhoogte aangelegd, in plaats van de gebruikelijke meter daarboven. Bovendien worden de oude zeeweringen haaks gekruist.” Teerns

Deinum

Friese infraprojecten in uitvoering

Blessum

Nieuwe en grotere wegen, bredere en diepere kanalen. De Friese infra­ structuur gaat flink op de schop. Een overzicht van drie projecten: de Noordwesttangent bij Leeuwarden, de vaarweg Lemmer-Delfzijl en de N381 Drachten-Drentse grens.

Voor de vorm van de opdracht is gekozen voor een geïntegreerd contract. “De provincie heeft alleen functionele specificaties voor de weg opgesteld. De opdrachtnemer maakt zelf concrete oplossingen. De aanbesteding is gewonnen door KWS Infra BV en Van Hattum en Blankevoort.”

A

l sinds de jaren ‘80 wordt gesproken over een nieuwe weg die NoordFryslân moet ontsluiten. Afgelopen september ging eindelijk de schop in de grond. De Noordwesttangent moet verkeer van en naar het noorden van de provincie om Leeuwarden heen leiden en de stads­ ring ontlasten.

De Noordwesttangent wordt uiterlijk half november 2013 opgeleverd en trekt dage­ lijks 6500 tot 8000 verkeersbewegingen aan. Het tracé telt drie tunnels zonder aansluitpunten, drie rotondes en twee gelijkvloerse kruisingen zonder stoplichten. De hele route wordt een 80 km/u weg.

Noordwesttangent De nieuwe weg verbindt de N357 HolwerdLeeuwarden met de N383 BerlikumMarssum. Daarmee moet ook een einde komen aan het vele sluipverkeer op de kleine wegen in de omgeving. “Hier zijn door de jaren heen enkele ernstige verkeers­ ongevallen gebeurd”, aldus projectleider Yme Visser. Brug Burgumerdaam, vaarweg Lemmer-Delfzijl

Vaarweg Lemmer-Delfzijl De vaarweg Lemmer-Delfzijl wordt geschikt gemaakt voor grotere schepen. Nu nog kunnen vaartuigen van maximaal klasse V tot een diepgang van 3.20 meter het hele traject afleggen, over enkele jaren is klasse V met een diepgang van 3.50 meter de maximale norm. Het eerste deel, van Lemmer tot Stroobos, zeg maar de Friese route, is onlangs opgeleverd.

De Noordwesttangent was destijds het eerste grote project van de provincie Fryslân dat in nauw overleg met de bevolking is ontwikkeld, weet Visser. “Het was onduidelijk of we op basis van Europese richtlijnen een MER moesten uitvoeren, dus kozen we voor zekerheid. Er is met bewoners gesproken, met bedrijven, agrariërs en veel andere partijen. Er waren in totaal negen tracévarianten met 45 variaties daarop.”

Hier peilt het kanaal reeds 4.90 meter diep, voorheen was dat 4.20 meter. Verder is het verbreed, kreeg het ruimere bochten en kwam er een grotere brug bij Stroobos. Groningen volgt nu, vertelt Jan Doornbos, projectmanager van de vaarweg namens de provincie Fryslân. “Ook hier wordt het kanaal verdiept en worden zes bruggen aangepast. Naar verwachting is dit in 2015 gereed.”

De gekozen variant loopt noord-zuid door het open landschap van de voormalige

Dan volgt fase twee, die tot 2025 loopt en waarin het Prinses Margrietkanaal, zoals

13

infra

Overzicht = inzicht

Cloxxs. Voor financiële sturing van projecten Betrouwbaar beheersen!

Morgen beginnen?

Projectbeheersing stelt hoge eisen. Alles moet kloppen in het samenspel van mensen, spelregels en beheersinstrumenten. Cloxxs is de beproefde aanpak voor financieel projectmanagement, verpakt in moderne ICT. Het einde aan ‘de tucht der spreadsheets’.

Geen probleem. Cloxxs is webbased software as a service (SaaS). Geen installatie, geen hoge investering, geen ICT-risico en er ligt een blauwdruk klaar voor de financiële functie, met een set bijbehorende spelregels.

Managementinformatie, altijd up-to-date!

Stoer consultants geklets?

En daar bovenop een overzichtelijk financieel dashboard voor de businesscase, budgetten, contracten en risico’s. Per project en geconsolideerd naar programma’s. U heeft continu én in één oogopslag overzicht.

Ja, maar wel op basis van ‘no cure no pay’. Van bestuurder tot projectmanager, van controller tot planeconoom: met Cloxxs maken zij hun verantwoordelijkheid waar. Uw doel is onze kans!

6811 JZ Arnhem

The Netherlands

Telefoon: +31 26 20 20 109

Alle kruisingen verdwijnen en worden ver­ vangen door ongelijkvloerse kruispunten. Tot Donkerbroek krijgt het traject een dubbelbaans uitvoering, daarna enkel­ baans. Eind dit jaar gaat het provinciaal inpassingsplan ter vaststelling naar Pro­ vinciale Staten. Naar verwachting kan de vernieuwde, verbeterde en veilige N381 eind 2014/begin 2015 in gebruik worden genomen.

Maar de vaarweg krijgt dan wel een veel grotere capaciteit. “Grotere schepen kunnen tot 3000 ton vracht vervoeren, een stijging met een factor 3”, zegt Doornbos. “De kostprijs per ton daalt flink. Het aantal tonnages zou tot 2015 met 50 procent stijgen, maar dat wordt door de crisis waarschijnlijk 2020.”

Ondertussen houdt een speciale gebieds­ commissie zich bezig met de inrichting van het gebied rondom de weg. Zo zijn visies, rapporten en beleidsdocumenten samen­ gevat en aangescherpt in een (concept) Visie Inrichtingsplan. Daarbij zijn gesprekken geweest met bewoners, Staatsbosbeheer, Wetterskip Fryslân, gemeenten en de Friese Milieufederatie. “Erg belangrijk”, zegt Kroeze. “Want Zuidoost-Fryslân heeft veel verschillende landschapstypen en belangrijke natuurwaarden.”

De werkzaamheden worden uitgevoerd door de provincies Groningen en Fryslân, in samenwerking met Rijkswaterstaat Noord-Nederland, en bekostigd door het Rijk. De functie van het kanaal blijft ook in de toekomst voornamelijk regionaal. 95 procent van het vervoer heeft het Noorden als herkomst of bestemming.

Ontwikkeld door managers uit de publieke sector Oude Oeverstraat 120

door de weg om de dorpen heen te leiden. Met een grotere weg maken we ook een einde aan sluipverkeer in de omgeving.”

het Friese deel van de vaarweg heet, zes nieuwe kunstwerken krijgt. Ook het Van Starkenborghkanaal en het Eemskanaal, het Groningse vervolg, worden dan verder opgewaardeerd. De hele operatie, begon­ nen in 2003, kost € 260 miljoen.

N381: verdubbeling en tunnels voor betere veiligheid De N381 tussen Drachten en de Drentse grens gaat flink op de schop. De provinciale 80-kilometerroute wordt een 100-kilo­ meterweg. Een betere verkeersveiligheid is een belangrijke aanleiding. “Op het traject vinden jaarlijks gemiddeld 40 ongevallen plaats, waarvan tien ernstige en één tot twee met dodelijke afloop”, zegt projectmanager Peter Kroeze.

E-mail: [email protected]

Cloxxs goo.indd 1

01-09-11 16:55

Waar mogelijk, worden wensen binnen het project N381 of de gebiedsontwikkeling meegenomen. “Zo gaan we bestaande parkeerplaatsen in het Drents-Friese Wold opheffen, omdat Staatsbosbeheer de be­ zoekers van het bos wil concentreren bij haar bezoekerscentrum in Appelscha. Ook wordt een fietspad bij Oosterwolde op verzoek van de bewoners iets verplaatst. We proberen daarmee te komen tot een integrale en gedragen aanpak van dit belangrijke infraproject voor Zuidoost Fryslân.”

“Bovendien kunnen we zo een betere ver­ binding tussen de economische kernzones bij Drachten en Hoogeveen realiseren. Verder verbeteren we de leefbaarheid

Uw constructieve partner in staal

Landschapsvisie N381

Principeprofiel ‘Groene kop’

Principeprofiel Beekdal

Principeprofiel Peelrug

Profiel nabij Opsterlânske Kompanjonsfeart

Principeprofiel Drents-Friese Wold met doorzicht

Principeprofiel Drents-Friese Wold met mantelzoom

Appelscha Ureterp

p

Kle

die

groene kop

Hoogersmilde s

p

rE

mantelzoom

te

groene kop

in

es W groene kop

in

Aekinga aarden wal

Langedijke

hopover

natuur ontwikkeling

n

Buttinga

die

eg

Kle

er ng

herinrichting erf De Russchen

jo

waterberging

Eco Landstyle Park

w

Ts

sfeart

bos met mantelzoom

re

opwaarderen sluizencomplex

polle

g elr u

hopover

hopover

Opsterlânske Kompanjon

Principeprofiel Wijnjeterper Schar

Principeprofiel Beekdal Âlddjip

te

Opsterlânske Kompanjonsfeart

ihe ide

uis

Donkerbroek

Kraa

jewo i (W ijn

Weinterp

Drachten

Bijlsma bv Mechanisatie en Constructie

Venekoten

D nieuwe en te versterken houtwallen bos met mantelzoom

Bû

heide in bermen

Pe

Pingoruïne optie natuur en recreatie

groene kop

tewe

plas-dras

Kleindiep

e) ud

jip Âldd

De

Mer

sk

Bû tewe

nieuwe en te versterken singels

Beekdal

Wijnjewoude

en

i (U

rete

rp)

Oosterwolde

mantelzoom mantelzoom

natuur ontwikkeling

Drents-Friese Wold

Principeprofiel aarden wal Oosterwolde

Principeprofiel ‘Mantelzoom’

Detail Natuurontwikkeling Beekdal De Tsjonger

Principe-oplossing kruising met Kleindiep

Hommerts Tel 0515-445100 Impressie Âlddjip

Bijlsma goo.indd 1

detail erf De Russchen

Impressie Weinterp

Impressie Opsterlânske Kompanjonsfeart

Impressie Kleindiep

28-09-2011 11:01

15

infra

Impressie Drents-Friese Wold

Visualisatie Hildenberg

Kiezen voor groene brandstoffen en duurzame infrastructuur Hoe kunnen we vervoer duurzamer maken? Door te kiezen voor duurzame mobiliteit, zoals biobrandstoffen, maar ook door de infrastructuur zelf aan te passen. Een aantal steden en regio’s in Nederland loopt voorop, waaronder Fryslân, met koploper Leeuwarden, en Zaanstad.

tank van 26 kilo doet € 24.- dat is goed voor 350 kilometer. Groengasbusjes Gemeenten kunnen ook via aanbestedingen duurzaam vervoer afdwingen. Leeuwarden deed dit als een van de eerste. “In de aanbesteding voor WMO-vervoer stelde de stad extra eisen. Inschrijvers moesten aantonen op groen gas te kunnen rijden. Taxi Wolters kon dat overtuigend, won de aanbesteding en bespaarde in het eerste jaar al € 50.000,-. Hetzelfde geldt voor het leerlingenvervoer, dat aan Taxi Witteveen uit Lemmer werd gegund. Dit bedrijf rijdt nu met 45 groengasbusjes door de hele provincie. Andere Friese gemeenten over­ wegen deze werkwijze over te nemen, zoals Tytsjerksteradiel, Smallingerland, Donge­ radeel en Heerenveen. In heel Nederland rijden naar schatting zo’n vierduizend voertuigen op groen gas, in Fryslân meer dan vierhonderd. Dat is veel, gezien de omvang van de bevolking.”

Pyke Kroes

P

yke Kroes, consulent duurzame brand­ stoffen bij de provincie Fryslân, wil een netwerk van groengasvulpunten in Fryslân realiseren. “Aan het eind van het jaar hebben we er elf. Toch een aardig dekkend netwerk. Heel Nederland telt eind 2011 zo’n 100 stations. We werken nu vooral aan de aanbodkant. Om meer groengasauto’s op de weg te krijgen, ga ik met gemeenten en bedrijven om tafel. Gemeenten hebben een eigen wagenpark, waarvan een deel prima op groen gas zou kunnen rijden. Want een groot deel van het vervoer vindt binnen de eigen regio plaats.”

Fryslân, Groningen en Drenthe willen in 2015 10 procent van hun voertuigen op alternatieve brandstoffen. Fryslân, dat voor 40.000 groene auto’s, vrachtwagens, bussen en boten gaat, koos voor groen gas en elektrisch vervoer, vertelt Pyke Kroes, consulent duurzame brandstoffen bij de provincie Fryslân. “Groen gas omdat we dat zelf kunnen produceren uit koeienmest. Elektrische voertuigen hebben een grote potentie in het Friese watersportgebied.”

Ook de gemeente Zaanstad is druk doende met duurzame mobiliteit, vertelt wethouder Robert Linnekamp, tevens voorzitter van het Klimaatverbond. “Inmiddels hebben we al elf elektrische dienstauto’s voor ambtenaren. Binnenkort komen daar vijf bij, waar ook het College van B&W in gaat rijden. Aan het eind van de dag gaan ze de parkeergarage in, waar ze worden opgeladen. Pluspunt voor de gemeente: stroom is ’s nachts goedkoper dan over­ dag.”

zijn. “Denk aan LNG, vloeibaar groen gas. Dit heeft ongeveer dezelfde actieradius als diesel. Wanneer deze ontwikkeling doorzet, wordt het een aantrekkelijk alternatief.” Ook elektrische voertuigen rukken op. “Peugeot, Mercedes, Mitsubishi, Nissan en Think City hebben al modellen”, weet Kroes. “Maar er komen meer bij. De gemeente Tytsjerksteradiel rijdt in Peugeot.”

Kolen of mest Zaanstad gaat dus voor elektrisch, terwijl groen gas duurzamer is, zo bleek uit een rapport van Milieu Centraal, een onafhan­ kelijk bureau. Elektriciteit in Nederland komt grotendeels uit kolencentrales. Slechts 7 procent is groene stroom. Groen gas wordt gewonnen uit mest en biomassa. Het restproduct, digistaat, kan ook nog eens worden hergebruikt. Daarbij is groen gas, veelal geproduceerd door boeren, goed voor de regionale economie.

Leeuwarden en Zaanstad Binnen Nederland manifesteert Leeuwarden zich als groene koploper. De Friese hoofd­ stad haalt er zelfs bedrijven mee binnen. Zoals MPI-NL, dat elektrische fietsen en scooters maakt, en Motion Innovation, dat elektrische steps produceert. Leeuwarden wil in 2020 bovendien onafhankelijk zijn van oude fossiele brandstoffen en heeft niet alleen subsidies voor groen gas, maar ook voor elektrisch vervoer. Er is een stimulering van € 250,- voor de aanschaf van een elektrische scooter, € 2500,- voor

“Inderdaad, groen gas is zo bekeken het duurzaamst”, zegt Linnekamp. “Maar elek­ trisch is een prima alternatief. Het opladen van onze elektrische auto’s gebeurt namelijk met groene stroom. Onze wagens, die 95 procent van de tijd stilstaan, willen we in de toekomst opladen op momenten dat er een groot aanbod is van groene stroom. In Zaandam hebben we verder nog elek­ trische scooters.”

Provincie Fryslân rijdt op groen gas

Ook de provincie Fryslân zelf werkt hard aan een duurzaam voertuigenpark, vertelt Kroes. “Zij heeft zeventig voertuigen, waar­ van 43 op groen gas, vijf op bio-ethanol en vijf op elektriciteit. De rest rijdt op diesel. Fryslân loopt daarmee behoorlijk voorop in Nederland.”

De Zaanse wethouder pleit dus voor groene stroom, maar vindt de grijze variant zo slecht nog niet. “Dat komt weliswaar uit kolencentrales, maar de vervuiling vindt plaats op maar één plek. Veel beter te managen dan vervuiling op verschillende plekken, zoals bij traditionele diesel en benzine het geval is. Dan moet je immers overal maatregelen nemen, met schone filters. Voor stedelijk vervoer is elektrisch rijden bovendien de beste oplossing. We hebben te maken met strenge regelgeving vanuit het Rijk met betrekking tot uitstoot van fijnstof. Met elektrische auto’s is deze uitstoot nul.”>>

Vloeibaar gas Fiat, Mercedes, Opel, Renault, Volkswagen en IVECO hebben al groengasmodellen beschikbaar bij verschillende Friese dealers en leasemaatschappijen. Het rijk stimuleert bovendien sinds 1 juli 2011 groengas­ wagens, met € 3000,- subsidie per voertuig. Helaas is de regeling zo succesvol, dat het geld al op is. Vrachtvervoer op groen gas staat nog wel in de kinderschoenen, hoewel ook hier belangrijke ontwikkelingen

Ook zijn er al installatie-, schoonmaak- en bouwbedrijven deels met hun wagenpark overgestapt, zoals Nivo Noord en bouw­ bedrijf Tadema. Een bewuste duurzame keus, maar ook financieel aantrekkelijk. Een kilo groen gas kost € 0,93. Een volle

infra

een elektrische auto en € 1000,- voor een particuliere groengasauto. Bijzonder is ook het project Leeuwarden100. Bedrijven uit Leeuwarden krijgen bij aanschaf van een groengasauto € 1000,- subsidie en dealerkorting. In een jaar moet dit leiden tot honderd extra Leeuwarder groengas­ auto’s.

100.000 schone voertuigen in Noord-Nederland

16

17

infra

H

ooghiemster Taxatie & Advies bestaat uit een team van zes enthousiaste rentmeesters, juridische medewerkers en secretaresses. Dit team adviseert haar opdrachtgevers vanuit een modern kantoor in Grou. Tot de opdrachtgevers behoren overheden op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau, bedrijven en particulieren. Hooghiemster Taxatie & Advies verricht de volgende werkzaamheden: • taxaties van landelijk vastgoed; • advisering bij aan- en verkoop van landelijk vastgoed; • grondverwerving; • onteigeningsadviezen. • planschade- en nadeelcompensatieadviezen; Deze werkzaamheden worden onder meer uitgevoerd in opdracht van de provincie Fryslân. Het gaat dan met name om taxaties en adviezen ten behoeve van infrastructuur.

GR O EN GASV ULS TAT ION S IN N ED ER L AND

Bij overheidsingrijpen ten behoeve van wegenaanleg hebben belanghebbenden (eigenaren en gebruikers) recht op een volledige schadeloosstelling. Maar ook minder direct betrokkenen kunnen als gevolg van rechtmatig overheidsingrijpen schade lijden, meestal als gevolg van een planologische mutatie. Door de deskundige medewerkers van Hooghiemster Taxatie & Advies wordt een waardevermindering of een inkomensschade inzichtelijk gemaakt. Naast het specifieke taxatie- en advieswerk heeft Hooghiemster Taxatie & Advies een ruime beheersportefeuille, waarin hoofdzakelijk landelijk vastgoed is ondergebracht. De rentmeesters zijn lid van de Nederlandse Vereniging van Rentmeesters, waardoor permanente educatie en kwaliteit gewaarborgd is.

Hooghiemster Taxatie en Advies Stationsweg 88 a Postbus 43 9000 AA Grou T E I

0566 - 62 14 13 [email protected] www.hooghiemstertax.nl

Hooghiemster goo.indd 1

05-09-11 14:54

?\kmXbYcX[@ej`^_kjY\jZ_i`a]k XZkl\c\fekn`bb\c`e^\e`e m\ijZ_`cc\e[\YiXeZ_\jY`ee\e
@ej`^_kj`j\\el`k^Xm\mXe1 >ffD\[`X K "*(' .($.'.'(-( @ nnn%^ffd\[`X%ec

Naamloos-5 1

Energie uit asfalt Overheden kunnen ook op andere wijze duurzame infrastructuur stimuleren. Dat begint bij overheidsgebouwen, aldus Linnekamp. “Bijvoorbeeld door nieuwbouw bij bus- en treinstation te realiseren, zoals Zaanstad met haar nieuwe stadhuis heeft gedaan. Verder kun je fietsen en lopen stimuleren, door aanleg van goede fiets­ paden. Het Klimaatverbond heeft een project waarbij scholen ouders stimuleren om kinderen met de fiets of lopend te brengen. Scholen die dat het beste doen, winnen deze contest, die in de regionale media veel aandacht krijgt.”

Ook is de provincie Noord-Holland bezig met een project waarbij zonnecollectoren in het fietspad worden aangelegd. Met name in de zomermaanden moet dit aanzienlijk wat energie opleveren. Daarnaast wordt in Nederland gewerkt aan witte fietspaden, die minder warmte afgeven op warme dagen en zo de aarde minder doen opwarmen en zijn er bedrijven die bezig zijn met het winnen van energie uit zwart asfalt. “Met al die projecten tezamen kunnen we infrastructuur in Nederland nog een stuk duurzamer maken”, aldus de Klimaat­ verbond-voorzitter.

Lange levenscyclus Duurzaamheid in de wegenbouw bestaat al heel lang, zegt Mink Jaap Ypma van BAM Wegen. “Het begon met hergebruik van puin, afkomstig van gesloopte gebouwen. Nog altijd dient dit als fundering voor wegen. Verder wordt oud asfalt gefreesd, wat korrels oplevert die weer worden hergebruikt. In de asfaltmix zelfs tot 50 procent. En dan hebben we als BAM nog een eigen asfalttype ontwikkelt, genaamd LEAB: Laag Energie Asfalt Beton. Door een speciale bitumen toe te voegen wordt het asfalt op een lagere temperatuur geproduceerd en stoten we minder CO2 uit. Daarmee lopen we voorop. Ook werken we in PPS-contracten met levenscyclusanalyses. Daarbij bouwen en onderhouden we de weg over een lange periode. Wij krijgen uitbetaald als de weg open is voor het verkeer. Het is dus zaak verkeershinder tot een minimum te beperken. Dat betekent duurzame materialen en uitgekiende wegconstructies gebruiken om beschikbaarheid te garanderen.”

24-11-2009 11:35:26

19

infra

Almere

Adverteerdersindex

Assen Capelle a/d IJssel



Accoya 6



Buro Bakker 8



Constructiebedrijf Bijlsma Hommerts-Jutrijp 14



Goo Media 18



Hooghiemster taxatie & Advies 18



ItS Reizen 8



Oranjewoud Cover III



Projecticum / Cloxxs 14



telecom Service Groep 12

Insights is een uitgave van Goo Media T 071 - 70 70 161 I www.goomedia.nl

Deventer Geleen

Directie Ernst Delfos Erik Eckhardt

Goes

Realisatie en coördinatie Eveline Jansen Peter Molenaar Marinka Peeters Janneke Rancuret

Heerenveen Oosterhout

Tekstproductie Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar

www.oranjewoud.nl

Vormgeving en productie Goo Media Coverfoto Luchtbeeld Luchtfotografie

provincie Fryslân T 058 - 292 59 25 I www.fryslan.nl © Goo Media december 2011 Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

60 jaar Oranjewoud, 60 jaar passie voor infrastructuur Bruggen, wegen, viaducten, waterwerken. Ze vormen de nerven van ons land,

ISSN: 1570 - 9876

de aderen van onze samenleving. Ze zorgen niet alleen voor vooruitgang, leeĩaarheid en welvaart, maar bovenal voor de verbinding tussen mensen. Nieuwe maatschappelijke inzichten, veranderende wet- en regelgeving, technische ontwikkelingen; de stap van idee naar realisaƟe wordt steeds complexer. Dit vraagt om studie, burgerparƟcipaƟe, ontwerp en dimensionering. Hier ligt de kracht van Oranjewoud. Van planstudie tot en met assetmanagement: we hebben alle kennis in huis om onze infrastructuur in stand te houden en te verbeteren. Al 60 jaar lang, met trots en plezier.

Oranjewoud

Werken in een wereld vol mogelijkheden infra

20