PO zomer 2011
Twitteren in de les De leer-kracht van social media Denk mee over een nieuwe onderbouwsite
Inhoud
2 Column Frans Schouwenburg 3 Webtips 4 Training excellente leerkracht 5 Reisbureau in de klas 6 De klas als proeftuin 8 De leerling aan het woord 9 Cocreatie in de onderbouw 10 De leer-kracht van social media 12 Tweespraak 13 Social media in de klas 14 An apple a day 16 Nieuws
5
Column
8
12
Twittert uw school eigenlijk al? Wat moet uw school met de overweldigende
Haar boodschap ging eigenlijk over het feit dat
invloed van social media op onze kinderen en op
met het toenemen van het gebruik van internet
onszelf? Dat leek ons belangrijk genoeg om deze
en social media, ouders bij hun selectie van de
hele inDruk mee te vullen. Recentelijk hoorde ik
school voor hun kind óók in toenemende mate uw
twee sprekers die werkelijk iets losmaakten bij
aanwezigheid op het web en in de social media
aanwezige schooldirecteuren. De eerste was
checken. U kunt deze situatie dan maar beter
Karen Romme, die het boek Calimeromarketing
naar uw hand zetten. De andere spreker die ik
schreef. Ze sprak voor 100 schooldirecteuren op
zag, was Richard van der Blom, een trainer op het
het AVS-congres.
gebied van twitter. Ik heb nog nooit zó snel een groep directeuren
Haar boodschap kwam goed aan! Ze had een aan-
van mening zien veranderen over het omarmen
tal schoolwebsites bekeken en vroeg zich hardop
van twitter als communicatiekanaal van de
af of deze scholen zich wel wilden verkopen?
school. Ook Van der Blom ging uit van de vanzelf-
Waarom trof ze bijna nergens een welkomst-
sprekendheid van het medium voor de ouders.
bericht aan van de directeur? Waarom stelde de
Vooral het voorbeeld van scholen die hun eigen
school zich niet voor als de beste school uit de
schoolnaam op Twitter ingepikt zagen worden
buurt? Waarom trof ze bijna nergens een goed
door leerlingen en machteloos toekijken naar
gemaakt portret aan van de directeur en andere
berichten die uit naam van de school geplaatst
personeelsleden van de school? Dat zijn toch je
worden, deed veel directeuren ter plekke
visitekaartjes? Scholen positioneren zich, was
besluiten ook te gaan Twitteren. Misschien een
haar stelling, als Calimero in de grote boze
wat negatief uitgangspunt, maar wel effectief!
wereld. Toen ze met haar 10 simpele tips kwam
Laat u informeren!
schreef iedereen ijverig mee. Die noemen gaat
2 - po zomer 2011
hier te ver, maar koop vooral haar boekje, of
Frans Schouwenburg
download het op uw iPad.
Sectormanager po
14
Het thema van deze inDruk is ‘Social Media’. Ook de webtips staan natuurlijk in het teken van dit thema. Om de filmpjes van Teleblik te kunnen bekijken heeft u een Entree account nodig. Mocht u deze nog niet hebben dan kunt u deze gratis aanvragen wanneer u hieronder op een van de Telebliklinks klikt.
Kijktips Teleblik
Webtips
Jeugdjournaal, geheel gewijd aan de internet-site Hyves,
Twitter
met de volgende onderwerpen:
Steeds meer leerkrachten, leerlingen, schoolleiders, ict-
1
Jeugdjournaal-onderzoek over wat kinderen
coördinatoren, leveranciers en aan het onderwijs verwante
vinden van Hyves
organisaties zijn op Twitter te vinden. Wil je met Twitter
2
Bezoek aan redactie van Hyves
beginnen dan kunnen de volgende pagina’s erg handig zijn.
3
Kinderen over de nadelen van Hyves
Twitteryurls is een pagina met handleidingen, ideeën en
4
Moeder en kinderen samen op Hyves
tweeps die met het onderwijs te maken hebben. Ook interes-
5
Voorbeelden van gekke en bijzondere
sant is het weblog Twitter voor digibeten en andere onder-
Hyves-pagina’s
wijsgevenden. Ten slotte de handleiding Twitter voor
teleblik.nl/media/5407189
kinderen op de site van MijnKindOnline die ook prima door volwassenen te gebruiken is.
In de schaduw van het nieuws: sociale netwerksites
twitter.yurls.net
Praatprogramma waarin aan de hand van actuele onder-
twitter.wauwel.nl/wp/
werpen de persoonlijke dilemma’s van gewone mensen ter
mijnkindonline.nl/1652/twitter-voor-kinderen.html
sprake komen. In deze aflevering aandacht voor de zin en onzin van sociaalnetwerksites, zoals Twitter, Hyves,
23 onderwijsdingen
Facebook en Linkedln. teleblik.nl/media/5424717
De 23 dingen zijn er al een tijdje, maar sinds kort is er ook een speciale versie voor het basisonderwijs. Het idee
Rondom Tien: moderne communicatie
erachter is dat je door steeds een van de onderwerpen te
In deze aflevering staan de moderne communicatiemogelijk-
behandelen langzaamaan mediawijzer wordt. Eind mei zijn
heden centraal, waarmee iedereen altijd bereikbaar is
alle 23 dingen online.
en verslag kan doen van zijn of haar gebeurtenissen.
www.23onderwijsdingenpo.nl/dingen
Wanneer is er sprake van bruikbare informatieverstrekking en wanneer gaat het meer om ijdelheid of geldingsdrang?
Social media voor de leerkracht
teleblik.nl/media/5400046
Zoals onder het kopje Twitter al vermeld kun je als leerkracht of directeur aan veel extra informatie komen via
Kijktips Leraar24
social media. Het nieuwe schoolplein van Winkwaves is een plek waar veel discussies over het onderwijs gevoerd
Twitter als lesmiddel. Leerkracht Sanne Kuyt gebruikt
worden. Maar ook op Linked In, een site waar je je CV online
Twitter in zijn klas bij het project Rapadonië.
kunt plaatsen, vinden in diverse groepen vele discussies
leraar24.nl/video/1311
plaats over het onderwijs. Bij beide sites kun je gratis een profiel aanmaken.
Jongeren en interactieve media. Uit onderzoek is gebleken
schoolplein.winkwaves.com/welcome
dat er vier groepen gebruikers van interactieve media be-
linkedin.com
staan; traditionalisten, gamers, netwerkers en producenten. Hoe kunnen we in het onderwijs rekening houden met deze verschillen? leraar24.nl/video/1838 En volg natuurlijk Teleblik en Leraar24 op de social media sites! www.twitter.com/Teleblik www.twitter.com/Leraar24
po zomer 2011 - 3
Training Excellente leerkracht in social media Hoe social media werken, krijgen leerkrachten meestal wel zelf onder de knie. Maar hoe kun je die social media goed toepassen in het primair onderwijs? Wat is de meerwaarde, hoe hou je het veilig en waar moet een leerkracht in didactisch opzicht op letten? De Bredase organisatie Innofun (onderdeel van Edux, de voormalige schoolbegeleidingsdienst) ontwikkelt hiervoor een trainingstraject. De verwachte start is in september. Jos Baeten, creatief directeur van Innofun, vertelt over de
gebied van social media, als voor echte beginners. Het
nieuwe training: “We willen leerkrachten in een compacte
eerste deel van de training bestaat uit oefeningen met
tijd door alle verzamelde kennis op dit gebied heenleiden.
collega’s van andere scholen in een besloten omgeving op
We streven daarbij naar een combinatie van veel voorbeel-
internet (de virtuele leer-community).
den uit de praktijk en aanzetten tot nadenken over de vraag: ‘Hoe zou ik dat aanpakken?’”
Daarna bezoeken deelnemers een dag het eLab, het mediacentrum van Innofun in Breda. Baeten stelt zich daarbij voor
Deelnemers stellen samen met de trainer (mediacoach) een
dat “leerkrachten op die dag helemaal ondergedompeld
persoonlijk leerprogramma samen, op basis van een telefo-
worden in de sociale educatieve media. Ze krijgen filmpjes
nische intake. Deelname is daardoor zowel aantrekkelijk
te zien, discussiëren met andere deelnemers en werken aan
voor geïnteresseerden met enige vaardigheden op het
praktisch toepasbare plannen voor hun eigen onderwijspraktijk. Dat gevoel van onderdompeling willen we versterken door de ruimte comfortabel high tech in te richten, met
Enkele feiten
projecties op de vloer, meer-dan-levensgrote schermen aan
De training Excellente leerkracht in social media
de muur, iPads en multitouchtables. We verwachten dat
staat open voor leerkrachten, IB’ers en andere
leerkrachten na een dag in ons eLab goed op de hoogte zijn
onderwijsprofessionals uit het basisonderwijs.
van de nieuwste ontwikkelingen en bovendien hun didacti-
Kosten € 900 all in, duur 40 uur.
sche repertoire hebben uitgebreid.”
Starten kan op elk gewenst moment, in eigen tempo. De doorlooptijd is 4 tot 12 weken.
In de eindfase van de training oefenen deelnemers verder
Deelnemers kiezen zelf op welke dag zij het eLab in
in de virtuele leer-community. De nadruk ligt daarbij op het
Breda willen bezoeken.
ontwikkelen van lesmateriaal, adviezen of aanbevelingen
Innofun rekent in het eerste jaar op zo’n 1000 deel-
voor hun eigen school. Een individueel assessment waarin
nemers.
een deelnemer zijn of haar competenties kan aantonen, sluit de training af. Succesvolle afronding levert het certificaat
Meer informatie op www.innofun.nl
Excellente leerkracht in social media op. De namen van gecertificeerde leerkrachten en hun scholen worden vermeld op een speciale website.
4 - po zomer 2011
Een reisbureau in de klas Toen in groep 7 van OBS De Kleine Beer in Berlicum het nieuwe hoofdstuk van aardrijkskunde: ‘Grote steden in Europa’ zich aandiende, bedacht leerkracht Tessa van Zadelhoff dat het een keer heel anders moest. Groep 7 werd voor vier weken Reisbureau Beartravel en de inzet van ict was daarbij erg belangrijk. De eerste stap was dat leerlingen via Wallwisher (een digi-
gebruik gemaakt van zogenaamde web 2.0-programma’s.
taal prikbord) op het digibord zelf bedachten wat ze wilden
Vaak gratis te gebruiken tools die je via het internet kunt
leren over het onderwerp. De leerkracht vulde dat waar no-
gebruiken om jouw eigen inhoud hier aan toe te voegen en
dig aan met de doelen vanuit de methode. Vervolgens vorm-
vervolgens weer met anderen te delen.
den de leerlingen teams; Londen, Parijs, Berlijn, Madrid en Rome. Een aantal kinderen voor wie het zelfstandig werken
Het project was een groot succes. Door de communicatie via
wat lastiger is, waren samen met de leerkracht het office
social media als het Wordpress weblog en het Twitter-
management. Zij zorgden voor algemene zaken zoals een
account van de klas stroomden de reisadviesaanvragen
logo, vragen over andere steden en ondersteuning voor de
binnen. Het werden er zelfs zoveel dat de leerlingen de
stedenteams.
vraag niet bij konden houden. Door de betekenisvolle context was de betrokkenheid van de leerlingen groot. Het
De basis van het project vormden de reisadviesaanvragen.
reisbureau was twee middagen per week open en de klanten
Belangstellenden (ouders en mensen uit ons Twitternetwerk)
moesten geholpen worden. De leerlingen hebben erg veel
konden via het weblog of via Twitter een reisadviesaan-
geleerd over de verschillende grote steden. Iedere middag
vraag indienen. Daarin vertelden ze naar welke stad ze wil-
lieten ze via Twitter weten wat de teams die middag gedaan
den reizen, met welk vervoer en wat ze ter plekke wilden
hadden, wat ging er goed en waar nog aan gewerkt moest
gaan doen. De leerlingen gingen vervolgens op internet op
worden. Ook werden er artikelen en producten op het
zoek naar vervoer, verblijf en interessante activiteiten ter
weblog geplaatst. Binnen het project werden vakken als
plekke. In Excel maakten zij daarna een kostenberekening
rekenen, taal, Engels, aardrijkskunde en mediawijsheid
voor de stedentrip.
met elkaar geïntegreerd.
De leerlingen bedachten wat toeristen nog meer nodig zou-
Leerkracht Tessa van Zadelhoff heeft het project ingediend
den hebben wanneer ze een stedentrip gingen maken. Er
bij het Partners in Learningproject van Microsoft. Na een
werden flyers, posters, digitale prentenboeken voor mee-
hoge score in de Nederlandse finale heeft zij in maart 2011
reizende kinderen, puzzels en wat-en-hoe-in-het-Engels of
het project gepresenteerd tijdens het Innovative Education
Franslijstjes gemaakt. Voor veel van deze producten werd
Forum in Moskou. Ook daar scoorde het project erg goed, zo goed zelfs dat juf Tessa in november naar de wereldwijde finale in Washington mag. Reisbureau Beartravel goes USA. http://beartravel.wordpress.com http://pilnl.wordpress.com Via Twitter @groep7dkb
po zomer 2011 - 5
De klas als proeftuin Nederland is koploper in het gebruik van social media en ook onze kinderen lopen hierin vóór. Kinderen sturen elkaar berichtjes en foto’s via social media, nauwelijks meer via email. Dit gebruik zal naar verwachting de komende jaren alleen nog maar stijgen. Scholen weten niet goed wat ze daarmee aan moeten. Nog maar weinig scholen hebben op dit gebied beleid gemaakt dat verder gaat dan ‘social media op school zijn verboden’. Pauline Maas van Stichting Mijn Kind Online vindt dat
Maas vindt dat social media juist wèl op school gebruikt moeten
jammer. “Ja, dat is een gemiste kans. Onderwijs kan niet meer
worden. “Laat kinderen op de basisschool maar oefenen met
om social media heen, deze nieuwe manier van communiceren
social media, zie het als een soort proeftuin. Ze moeten de
hoort bij het leven van kinderen. Een
basisvaardigheden leren en uitproberen:
school die daar niets mee doet - of het
maak een groepshyves aan of een weblog,
gebruik zelfs verbiedt - is ook het zicht op het gedrag van de kinderen kwijt.” Proeftuin Pauline Maas, die geregeld als multimediadocent voor de klas staat, vind het zelf juist wel fijn als leerlingen tijdens haar
Kinderen moeten op de basisschool kunnen oefenen met social media.”
lessen online gaan. “Dan kan ik zien wat
zet eens wat met de klas op YouTube. Dan kan een leerkracht het gesprek erover aangaan met de klas: ‘Wat kom je tegen? Hoe reageren mensen? Hoe ga je daarmee om?’ Bijvoorbeeld als een kind negatieve reacties krijgt op een zelfgemaakt filmpje op YouTube. Zulke reacties zijn niet fijn om te krijgen, dat zet aan het denken over
ze doen en een praatje maken: ‘Goh, wie zijn je vrienden?
de eigen reacties op anderen. Als kinderen op de basisschool
Ken je ze allemaal? Welke foto’s staan er op je Hyves-pagina?
kunnen oefenen en samen kunnen praten over waarden en nor-
Waarom heb je die profielfoto gekozen? Heb je je pagina op slot
men op internet, leren ze hun eigen keuzes maken.”
staan of niet? Krijg je wel eens onaardige krabbels?’ Zulke gesprekjes vind ik heel belangrijk. Kinderen moeten in een
Een juffenhyves
veilige omgeving leren nadenken over hun online gedrag en
Pauline Maas is van mening dat “elke basisschooljuf een leer-
hun online imago.”
krachtenhyves moet hebben. Via zo’n hyves kun je zien wat
6 - po zomer 2011
er tussen de kinderen speelt; en het is leuk om zo contact te
niet nog eens overkomen. Ik raad basisschoolkinderen aan om
hebben en schoolnieuwtjes te delen. De kinderen reageren ook
geen achternaam in te vullen en geen herkenbare profielfoto te
op je: ‘mooie nieuwe profielfoto, juf!’ En op deze manier
gebruiken. Zelf zet ik nooit foto’s online waar mijn kinderen
kunnen ook ouders gemakkelijk betrokken worden bij wat er
herkenbaar opstaan.”
gebeurt in de klas.” Een klassenhyves Privé is privé, maar wat is dat?
Samen met leerlingen een klassenhyves maken kan erg leuk en
Leerkrachten zijn vaak huiverig om privé-informatie weg
leerzaam zijn. Pauline Maas: “Zeker met groep 7-8 kan dat best.
te geven. Maar met een aparte leerkrachtenhyves heeft
Als je dat in de klas doet, komt het gesprek vanzelf op gang, over
iemand dat zelf in de hand. Kletsen met de eigen vrienden-
keuzes en over grenzen van gedrag: ‘Wie zullen we toevoegen?
kring kan desgewenst via een privé-account, waar geen leerlin-
Wat zijn echte vrienden? Is iemand wel wie hij zegt dat-ie is?
gen als vrienden worden toegevoegd. Pauline Maas haalt
Hoe kun je daar achter komen? Wat heb je eraan om zoveel
filosofe Stine Jensen aan, die stelt dat iedereen een lijstje zou
mogelijk vrienden toe te voegen? Welke foto’s zetten we erop?
moeten opstellen met dingen die ze liever NIET over zichzelf
Wat vertellen we wel en wat niet? Hoe reageer je op reacties?’
willen tegenkomen op internet. Jensen noemt dit ‘je intieme
Wat de kinderen leren van deze groepsgesprekken, werkt door
kapitaal’. Iedereen die social media gebruikt, moet nadenken
naar de manier waarop ze omgaan met hun eigen privéhyves.
over de vraag ‘Tot hoever ga je? Wat hou je privé en wat niet?’
Ze leren zo na te denken over hun online gedrag. Sociale mediaopvoeding hoort echt thuis op de basisschool!”
Maas: “Iedereen kan regisseur zijn van z’n eigen online imago. Als je doordacht dingen online zet, kun je beter bepalen wat er
Stichting Mijn Kind Online (MKO) is een kennis- en
over je te vinden is. Dit kun je beter leren aan kinderen als je
adviescentrum over jeugd en (nieuwe) media.
het zelf ook doet en zelf merkt waar je zo tegenaan loopt. Er
MKO heeft als doelen: ouders en leerkrachten meer
heeft bij mij wel eens iemand op de stoep gestaan die ik alleen
inzicht verschaffen in de mogelijkheden van nieuwe
online kende. Hij had een radio-interview gehoord waarin zo-
media en bevorderen van het verantwoord gebruik
wel mijn echte naam als mijn online naam ter sprake kwamen.
daarvan.
Het kostte hem daarna niet veel moeite om mijn adres op te
www.mijnkindonline.nl
zoeken. Dat was voor mij echt wel even schrikken, zoiets zal me
po zomer 2011 - 7
Column De leerling aan het woord Ik ben Ilja, 12 jaar, en ik ben hoogbegaafd. Dat betekent dat mijn IQ hoger is dan 130, waardoor ik anders denk en leer dan leeftijdsgenoten. Ik zit op speciaal onderwijs voor hoogbegaafde kinderen, de Leonardoschool in Dronten. “Dit ben ik, met links mijn beste vriendin Julia, die ik op Ik ben op mijn derde naar de reguliere basisschool gegaan,
mijn Leonardoschool heb leren kennen”
dat ging niet goed. Ik verveelde me, ik leerde niets. In groep 1 sloop ik bijvoorbeeld weg uit de les om buiten het school-
niveau. Er zijn ook vakken zoals Grieks, filosofie, Spaans
plein te vegen. Toen ze vroegen wat ik aan het doen was zei
en bridge. Ik heb nu docenten die snappen hoe hoog-
ik: “Ik dacht, laat ik maar wat nuttigs gaan doen”. Op mijn
begaafde kinderen denken, voelen en leren. En alle kinderen
tweede school ging het in het begin wel goed. Ze hadden
zijn hoogbegaafd. Dat is toch wel het grootste verschil.
namelijk veel extra’s te bieden, niet meer van hetzelfde,
Het is fijn als ze je snappen en als je goed met ze kunt
maar iets echt interessants. Later in groep 6/7 ging het
communiceren omdat je op één lijn zit!
steeds minder goed. In groep 7 kreeg ik een ‘bore out’. Ik had een soort zeurend en stekend gevoel in mijn maag.
Half april heb ik met nog tien andere hoogbegaafde vol-
Ik was ziek van verveling. Ik heb toen vier maanden thuis
wassenen en kinderen een rondetafelgesprek mogen voeren
gezeten. Mijn ouders, en andere ouders van hoogbegaafde
met Marja van Bijsterveldt, de minister van onderwijs.
kinderen, hebben in die tijd om een Leonardoschool in
Marja van Bijsterveldts eerste vraag was: ‘Wat zouden jullie
Zwolle (waar ik woon) gevraagd. Die kwam er niet.
veranderen/doen als jullie minister van onderwijs waren?’
Dus ging ik naar de Leonardo in Dronten. Dat heeft heel veel
Ik heb toen gezegd dat ik meer aandacht zou besteden aan
met me gedaan. Het ging weer helemaal goed met mij!
Leonardoscholen. Ik heb verteld wat de Leonardo met me
Ik kreeg veel vrienden. Ik werd zelfverzekerder. En het
heeft gedaan. Ze vroeg ook wat voor rol mijn ouders in
belangrijkste was dat ik léérde. Op het regulier onderwijs
mijn hoogbegaafdheid hadden gespeeld. Toen heb ik gezegd
wou ik leren, en nu wil ik wat ik geleerd heb toepassen in de
dat mijn ouders altijd heel hard voor me geknokt hebben.
wereld! Kortom: Ik ben van mening dat je kinderen met speciaal Er is veel verschil tussen Leonardo-onderwijs en regulier
onderwijs echt gelukkig kan maken! Het heeft mij in elk geval
onderwijs. Op Leonardo krijg je elk vak op precies je eigen
wel gelukkig gemaakt!
Je eigen mediawijsheid ervaren? Media zijn overal en hun maatschappelijke impact is groot. Van kinderen wordt verwacht dat ze er mee om kunnen gaan en dat ze de risico’s kennen. Om mediawijsheid in het onderwijs te integreren en leerlingen te laten ervaren hoe mediawijs ze zijn, worden vanaf
Week van de Mediawijsheid 21-27 nov. ‘11
Media Masters
Mediawijs? Bewijs het maar!
komend schooljaar alle leerlingen van groep 7 uitgedaagd. Tijdens de Week van de Mediawijsheid (21 – 27 november) kunnen zij in een levensecht spel
laten zien wat ze al
kunnen en zo een officieel mediabewijs te halen. Dé kans om
U kunt de mediawijsheid van uw leerlingen
kennis die ze opdoen in het mediawijsland te laten ervaren.
testen met de quiz op mediawijsland.kennisnet.nl
Durft uw groep de uitdaging aan?
8 - po zomer 2011
Cocreatie in de onderbouw De Kidssite van Kennisnet voor de groepen 1-2-3 is bij veel leerkrachten goed bekend. Het treintje brengt je langs plaatsen met namen als Getallenstad, Ontdekdorp, Letterstad, Sprookjesdorp en Speelstad. De site bestaat echter al jaren en voldoet niet meer aan de moderne eisen. Zo kan door de hoeveelheid externe links de veiligheid niet meer gegarandeerd worden en sluit de vormgeving niet goed aan bij de internetvaardigheden van de kinderen.
Redenen genoeg voor een extreme make-over van deze drukbe-
nog bij hun computergebruik. In Toverland werd goed
zochte site. Omdat Kennisnet veel waarde hecht aan de mening
gekeken naar wat kinderen leuk vinden zoals achtbanen en
van gebruikers en ervaringsdeskundigen wordt steeds vaker
spannende attracties maar ook naar wat prettig wordt
gekozen voor een cocreatietraject. Binnen een cocreatietraject
bevonden door ouders zoals bijvoorbeeld veiligheid.
kunnen deze groepen direct in het ontwikkelingsproces van nieuwe sites worden betrokken. In de maanden maart en april
Leerkrachten willen graag inhoud die aansluit bij de leerdoe-
is de cocreatiegroep vijf keer een dag bijeen geweest. In de
len. De content moet niet te dynamisch zijn, men heeft
groep zitten ouders en leerkrachten van kinderen die binnen de
behoefte aan wat houvast. Daarnaast gaat de kwaliteit van
doelgroep vallen aangevuld met medewerkers van
het materiaal uit boven de kwantiteit. De content
Kennisnet en mensen van ontwikkelpartijen.
moet bruikbaar zijn op een digibord of touchscreen en leerlingen moeten er
Om te beginnen is men een dag in
zowel klassikaal, in groepjes als
een groep 1-2 geweest om
individueel mee aan de slag
daar leerlingen te observe-
kunnen gaan.
ren. De kinderen kregen de opdracht om een mood-
Drie
ontwikkelpartijen,
board te maken over hoe
websiteontwikkelaars
zij de nieuwe website-
met ervaring in sites
omgeving graag zouden
voor kinderen, zijn met
inrichten. Met behulp van
alle input aan de slag
de aanwezige en meege-
gegaan en hebben hun
brachte materialen creëer-
concepten gepresenteerd.
den de kleuters ware kunst-
Vervolgens kiest de cocrea-
werken die als inspiratiebron
tiegroep nog welk idee het best
konden dienen voor de nieuwe site.
aansluit bij hun ideeën. Annemiek
Annemiek Nederpel van Kennisnet ver-
Nederpel legt het vervolg uit. “Het
telt: “Het was interessant om te zien hoe de
voortraject was intensief maar we zijn er nog
kinderen bepaalde keuzes maakten. Welk materiaal kiezen ze
lang niet. We willen graag steeds delen van de nieuwe
en wat gaan ze er vervolgens mee doen? De kinderen waren
onderbouwsite via een community delen met ouders,
erg geconcentreerd aan het werk.” Iets meer voorspelbaar
leerkrachten en kinderen in heel Nederland. We zijn erg
was dat de meisjes erg into the glitterprinsessen look-and-
benieuwd naar hun mening over bijvoorbeeld bepaalde
feel waren terwijl de jongens vaker naar de spannende spin-
karakters die een rol gaan spelen op de site en over de
nenplaatjes grepen die geassocieerd werden met Spiderman.
content die we willen plaatsen.” Kennisnet wil daarom ouders, leerkrachten en hun kinderen of leerlingen van harte
Een tweede inspiratiebron vormde een bezoek aan het pret-
uitnodigen om deel te nemen in deze community en zo hun
park Toverland in het Limburgse Sevenum. Kennisnet wilde
mening
dit pretpark gebruiken als een soort van metafoor voor de
Onderbouwsite. De compleet nieuwe site zal in september
nieuwe site. Ouders en leerlingen werd naar hun mening
2011 gelanceeerd worden.
te
geven
over
de
nieuwe
Kennisnet
Kids
gevraagd. Ouders zijn eigenlijk geen doelgroep voor Kennisnet maar vanwege de jonge leeftijd van deze doelgroep bleek het wel handig om hen erbij te betrekken.
Deel uw mening op onderbouw.kennisnet.nl/nieuwesite
Ouders begeleiden leerlingen van deze leeftijd immers vaak
po zomer 2011 - 9
De leer-kracht van social media Onderwijsjournalist en -adviseur Erno Mijland is gefascineerd door de invloed van technologie op leren. Vanuit die fascinatie houdt hij zich bezig met games, mediawijsheid en social media. “Veel mensen denken bij social media alleen aan communi-
kinderen maar tot op zekere hoogte wat van. Maar met een
catie voor je eigen plezier. Natuurlijk zit die kant eraan,
enquête via bijvoorbeeld Google Docs kunnen ze zelf hun
maar je kunt social media ook gebruiken voor samenwerken
informatie verzamelen over onderwerpen uit hun eigen
op afstand, en om van elkaar en met elkaar te leren”, vertelt
omgeving. Bijvoorbeeld de mening van buurtbewoners
Erno Mijland. “Voor het onderwijs is met name die leer-
over de verkeerssituatie in de wijk, of wat kinderen en
kracht van belang. De technologie dient daarbij dan als
ouders vinden van de herinrichting van het schoolplein. Die
schakel tussen de leerlingen. Ik noem het wel eens Learning
informatie kun je nergens anders vandaan halen, die moet
apart together.”
je echt aan de betreffende mensen vragen. Die informatie kunnen ze dan samen analyseren en verwerken tot een
Educatief inzetten
rapport/werkstuk met tekst en eventueel infographics.
Mijland zelf is groot voorstander van het educatief inzetten
Ze proeven zo al een beetje aan onderzoeksmatig werken.”
van social media. “Zo sluit je aan bij wat leerlingen kennen, kunnen en leuk vinden. En je bereidt hen voor op de
Voorwaarden
toekomst, ze leren goed omgaan met de media die ze later
Een gemeenschappelijk doel en onderling vertrouwen zijn
ook tegenkomen. Maar de belangrijkste reden is toch de
wel vereist bij het gebruik van social media in het
leerkracht van social media. Ik zal een voorbeeld geven.
onderwijs, net als duidelijke afspraken over de procedure
Werkstukken op de basisschool gaan vaak over algemene
(taakverdeling, deadlines, hoeveel tijd iedereen erin gaat
onderwerpen, op een algemene manier beschreven: ‘surfen’,
steken en of je bijdragen van anderen mag aanpassen
‘skiën’ of ‘de cavia’. Vaak zijn die werkstukken een beetje
of alleen becommentariëren). “Het is – zowel voor de
geknipt en geplakt uit algemene bronnen. Daar leren
10 - po zomer 2011
leerkracht als voor de leerlingen – belangrijk om laag-
Practise what you preach
drempelig te beginnen”, vindt Mijland. “En verder is het
Half februari van dit jaar verzorgde Erno Mijland een work-
wel een voorwaarde dat leerkracht er plezier in heeft
shop over social media in het onderwijs op een school
iets nieuws te proberen en een visie heeft op wat de
in Tilburg. Hij liet cursisten ter plekke concrete voor-
meerwaarde zou kunnen zijn.
beelden uitdenken, die ze de
Een
leerkracht
volgende dag in hun klas zou-
puur
experimenteren
moet
niet zonder
den kunnen toepassen.
doel, niet alleen maar omdat het
“Het leek me interessant om
leuk lijkt. Het gaat erom dat
hier de kern van samenwerken
leer-lingen op een efficiënte
via sociale media in te bren-
manier
leren.”
gen: dat is tijd- en plaatson-
Mijland ziet het belang van
iets
nuttigs
ge-bonden. Ik nodigde via
de
inbreng
mijn weblog en via Twitter
van leerkracht en leerlingen.
verschillende
mensen uit om mee te denken
“Leerlingen
en ideeën in te sturen. Daar-
hebben
veelal
enorme handigheid in bijvoor-
voor
beeld het zoeken en vinden van
Docs. Binnen drie dagen had
filmpjes op YouTube. De rol van
ik een verzameling van zeven-
de leerkracht is daarbij om vra-
gebruikte ik Google
tien ideeën, bedacht en bij-
gen te stellen als ‘wat is een goed filmpje?’ en kwesties als
een-gebracht door mensen die elkaar lang niet allemaal
auteursrecht ter sprake te brengen. De leerkracht brengt
kenden.” Mijland bundelde die voorbeelden tot het Ideeën-
ervaring, deskundigheid over onderwijs, of misschien zelfs
boek Sociale media in het onderwijs. Meer dan tien duizend
wijsheid in. Als je dat voegt bij de knoppen-vaardigheid van
mensen hebben het sindsdien gedownload tegen betaling
leerlingen, heb je een heel krachtige voedingsbodem om te
van - heel social media-achtig - een tweet of een goede
leren.”
vraag over dit onderwerp. www.ernomijland.com
Enkele voorbeelden uit het Ideeënboek Sociale media in het onderwijs: Overhoringen delen
Een gedichtenbundel
Een leerling maakt voor de rest van de klas een overhoring
Leerlingen maken gezamenlijk een gedichtenbundel. Ze
bij de lesstof in www.wrts.nl. Deze online overhoring kan
lezen elkaars werk en proberen elkaar op grond van argu-
door de hele klas gebruikt worden bij de voorbereiding van
menten van feedback te voorzien. Teksten worden ver-
een proefwerk.
zameld, opgemaakt en van illustraties voorzien in een Google Docs-bestand (docs.google.comZo wordt een digitaal of
Een klassenblog
papieren boek samengesteld.
Gedurende het schooljaar houden de leerlingen bij toerbeurt een klassenblog bij met www.blogger.com. Naast
Hoe wonen mensen in…
stukken tekst kunnen ook foto’s en filmpjes toegevoegd
Leerlingen maken filmpjes van hun eigen leefomgeving en
worden. Ouders krijgen een link, zodat ze het klassenblog
zetten die op een speciaal kanaal op www.YouTube.com.
kunnen volgen.
Scholen uit andere landen doen hetzelfde. Zo ontstaat een indruk van hoe mensen in andere landen leven. De filmpjes kunnen gekoppeld worden aan de lessen wereldorientatie of aardrijkskunde.
po zomer 2011 - 11
Tweespraak Manja van Buul, leerkracht van groep 7 op obs De Eendracht in Mijdrecht chat met Leonie (11). De chat gaat over social media en over hoe die in de les gebruikt kunnen worden.
Leonie: Heejj juf Manja, u bent weer online
Leonie: Over het gebruik van Twitter, msn, Facebook en dat soort dingen in de klas, of dat mag. Dan
Manja: Hoi Leonie, zullen we even chatten over
kunnen we bijvoorbeeld een klasse-twitteraccount
social media, Hyves enzo?
aanmaken.
Leonie: Oké. Ik heb Hyves, Facebook, Twitter en
Manja: Goed plan! Ik zag trouwens dat je een nieu-
msn. Best wel druk, maar verschrikkelijk leuk. Leuk
we profielfoto hebt op Hyves. Ik zal er straks even
dat je met mensen dingen kunt bespreken of even
iets leuks onder zetten. Zet jij alle foto’s op Hyves?
een krabbel sturen zonder naar ze toe te gaan of op te bellen. En u?
Leonie: Met vriendinnen maken we vaak zelf foto’s en dan kiezen we welke we op Hyves zetten. Als een
Manja: Ik heb ook Hyves en Facebook, maar Twitter
vriendin haar foto niet op Hyves wil, dan doe ik dat
vind ik zelf het allerleukst. Vooral om met andere
niet.
juffen en meesters goede onderwijsideeën te delen.
Manja: Dus daar hebben jullie onderling afspraken over gemaakt, slim. Controleren je ouders wel eens
Leonie: Best wel stoer, zo’n Twitterjuf!
wat voor foto’s je op Hyves zet?
Manja: Mooie titel, Twitterjuf… Zou je het een goed
Leonie: Mijn moeder kijkt soms wat ik op Hyves zet.
idee vinden om op school te twitteren?
Als ze een foto ziet waarvan ze denkt ‘Doe die maar niet’, haal ik die eraf. Juffrouw hoe doet u dat zelf
Leonie: Ja, dan kunt u bijvoorbeeld een vraag stel-
eigenlijk?
len en wie het snelst het antwoord heeft gezocht en getweet, heeft gewonnen.
Manja: Ik heb ook foto’s van familie en vrienden op mijn Hyves staan. Ik heb een afgeschermd profiel,
Manja: Haha, dat lijkt me leuk, een wedstrijdje via
dus niet zomaar iedereen kan die foto’s zien. Als
Twitter.
een van mijn vrienden zou zeggen dat ik de foto eraf moet halen, dan doe ik dat natuurlijk. Maar dat
Leonie: En van twitteren leer je om je verhaal kort
is nog niet gebeurd.
te houden, niet meer dan 140 tekens. Daar heb je
Maar nu moet ik weer aan het werk. Het was een
best veel aan voor school. Misschien kunnen we een
leuke chat, Leonie!
keer een brief sturen aan onze directeur. Leonie: Okeejj, laterr... doeggiiess. Manja: Wat voor brief bedoel je?
12 - po zomer 2011
Social media in de klas Klassenwiki
Multimediale klas
Leerkracht Elke Das gebruikt een wiki als digitale leeromge-
Groep 7 van De Loopplank in Zaandam is niet onbekend met
ving voor haar klas. Op de klassenwiki kunnen leerlingen
social media in de klas. Hyves, Twitter, Facebook, Yurls en
onder andere de agenda, huiswerkopdrachten en links naar
blogs. Het wordt allemaal ingezet in de klas. Juf Jessica zet
websites die in de klas zijn besproken. De wiki die Elke Das
het huiswerk wekelijks op de yurls die voor de klas is aan-
gebruikt is PBworks, deze is gratis en heeft de mogelijkheid
gemaakt. Facebook is erg populair bij de leerlingen zelf,
om voldoende leerling-accounts aan te maken. Volgens Elke
dus op een Facebookaccount staan foto’s van de klas. Hyves
Das is de wiki ook een prima middel om leerlingen media-
wordt gebruikt om te kunnen krabbelen met de kinderen
wijs te maken. Ze leren hoe je omgaat met wachtwoorden,
waar ze een uitwisseling mee hebben gedaan. De leerlingen
privacy en hoe je online op elkaar kunt reageren.
hebben zelf ook geblogd en ze gebruiken Twitter als een
(bron: leraar24)
soort dagboek; ze tweeten foto’s en belangrijke gebeurtenissen. Alleen moet de juf hier nog vaak achter aan zitten en
Twitter in de klas
bij ouders leeft het ook (nog) niet. Zelf ziet Jessica nog zeker
De klas van meester Sanne Kuyt kiest elk jaar een land waar
mogelijkheden voor als ze op kamp gaan en ouders de klas
ze twee weken lang mee aan de slag gaan. Om dit een keer
dan kunnen volgen.
anders aan te pakken, ontwierpen zij het fantasieland Rapadonië. Na het bedenken van een naam, een hoofdstad, een
Maak uw leerlingen mediawijs op mediawijsland.kennisnet.nl
koning en een kaart, gingen de kinderen van start. Via Twit-
De kidssite van kennisnet is uitgebreid met het mediawijs-
ter hadden zij contact met een aantal fictieve personages die
land. Hier kunnen leerlingen hun ict-vaardigheden verbete-
hen input gaven over het leven in Rapadonië. Deze gaven de
ren en ook meteen testen hoe mediawijs ze zijn. Hyves,
leerlingen opdrachten waar zij mee aan de slag konden gaan.
Twitter, eigen websites of het maken van werkstukken; elke
De kinderen hebben kleding ontworpen en tijdens de socioles
leerling heeft hier tegenwoordig mee te maken en niet ie-
zijn er regels gemaakt. Rapadonië leeft in de klas!
dereen weet hier goed mee om te gaan. Wat mag wel en wat mag niet? En wat te doen als iemand je online pest? Met het
De Sudwester heeft een klassenhyves
mediawijsland bieden we u handvatten om uw leerlingen
Gesprekken over wat wel hoorde en wat niet op social media
mediawijzer te maken.
werden vaak pas gevoerd naar aanleiding van pesten en schelden via MSN of Hyves. Leen Faas wilde social media op een positieve manier gebruiken in de klas. Om leerlingen zelf te laten ondervinden en ervaren hoe je je op het internet hoort te gedragen, werd een klassenhyve aangemaakt. Op deze hyve vertellen de leerlingen wat ze gaan doen of hebben gedaan en plaatsen ze hier foto’s van. Leerzaam, maar ook leuk voor ouders om op de hoogte te blijven van de activiteiten van en in de klas. http://sudwesterleeuwen.hyves.nl mediawijsland.kennisnet.nl
po zomer 2011 - 13
An apple a day In groep 8a van leerkracht Maikel Platjouw op Basisschool
iPad
Tablet met 9,7 inch touchscreen waar je
de Vendelier in Helmond werken de leerlingen dagelijks met
apps op kunt openen
een iPad en een iPod touch. En dat staat ook gewoon op de
iPod
apparaat met 3,5 inch touchscreen waar
weektaak. De kinderen proberen apps uit en schrijven er
je apps op kunt openen
recensies over op hun eigen site www.appsindeklas.nl.
iTunes programma waarin je apps kunt kopen en
Daarnaast maken ze filmpjes over mediagebruik bij hen
beheren
thuis en twitteren ze er op los. inDruk nam een kijkje in de
apps
kleine programmaatjes die je kunt
klas.
downloaden voor gebruik op computer,
telefoon of tablet
In het najaar van 2010 vroeg leerkracht Maikel Platjouw subsidie aan bij de stichting Mediamachtig voor het project
graag op willen hebben. Ze mogen niet te duur zijn want
‘An apple a day’. Hij wilde graag de mogelijkheden van het
anders is ons i-Tunes tegoed al snel op.” De leerlingen laten
inzetten van mobile devices zoals de iPod en de iPad in het
zien wat voor apps er al op de devices staan; sudoku, dam-
Basisonderwijs onderzoeken. Hij kreeg €1000,00 van de
men, patience, maar ook TopoTutorNL, Virtuoso en iMovie.
stichting Mediamachtig die hij besteedde aan de aanschaf
Momenteel zijn de meisjes bezig met Super7, hierbij komen
van een iPad, een Ipod touch, twee koptelefoons, twee hoes-
steeds willekeurige getallen en symbolen op het scherm die
jes ter bescherming, een i-Tunestegoed en de domeinnaam
je zo snel mogelijk met elkaar moet combineren om het getal
www.appsindeklas.nl. Groep 8a kon aan de slag.
7 te krijgen. Is een iPad in de klas alleen maar leuk of leer je ook iets van het werken met de iPad? Volgens Luna, Vera
Leerlingen Vera, Luna en Kirsten zijn in de klas aan het werk
en Kirsten leer je snel reageren, Engelse woordjes door
met de iPad en de iPod touch. Op de iPad kun je prima
Engelstalige apps zoals bijvoorbeeld Pictureka, rekenen en
samenwerken maar de iPod touch is daar eigenlijk wat te
is het ook nog goed voor je ruimtelijk inzicht. Om de beurt
klein voor volgens de dames. “Meestal kiest meester Maikel
schrijven de leerlingen recensies over de apps die ze
de apps uit maar wij mogen ook zeggen welke apps we er
uitproberen. Deze apps verschijnen op www.appsindeklas.nl
14 - po zomer 2011
Het werken met de iPad en de iPod staat in groep 8a gewoon
dat ik beide apparaten en toebehoren kon aanschaffen.
op de weektaak. De leerlingen regelen met elkaar wie er aan
Daarna ben ik gestart met het aanmaken van een Apple ID en
de beurt is. Als om half 3 de school uit is mag je als je dat
een i-Tunesaccount. De apparaten hebben geen echte hand-
wilt nog vrijwillig even nablijven om met de iPad te spelen.
leiding, je moet er gewoon mee beginnen.” Maikel gaat nog
Veel kinderen maken hier gebruik van. De iPod touch mag
wel een handleiding maken voor leerkrachten die ook in hun
steeds met een leerling mee naar huis. Die leerling maakt
eigen klas een soortgelijk experiment willen opstarten. Er
dan met de iPod touch een filmpje over zijn mediagebruik
zijn nog niet veel apps van educatieve uitgeverijen volgens
thuis. Het filmpje wordt vervolgens bewerkt in iMovie en
Maikel. “Ik zoek constant naar interessante apps en maak er
online geplaatst. De filmpjes zijn nog niet voor de buiten-
vervolgens zelf de leerdoelen bij. Veel van de tips voor apps
wereld zichtbaar maar worden op school regelmatig beke-
krijg ik via mijn Twitternetwerk. Toontastic vind ik bijvoor-
ken. Ook de andere leerkrachten komen zo meer te weten
beeld een hele mooie app. De kinderen kunnen binnen dit
over wat de leerlingen thuis met media doen. De iPad gaat
programma zelf cartoons maken. Deze app maakt het ook
niet met de leerlingen mee naar huis. “Maar op vrijdag
mogelijk om leerlingen samen te laten werken op de iPad.”
heeft de meester papadag en neemt hij hem wel mee naar huis om dingen uit te proberen” volgens een paar kinderen.
Welke afspraken zijn er gemaakt rondom het gebruik van de iPad in de klas? Maikel Platjouw vertelt dat er maar weinig
De leerlingen van @devendelier8a twitteren ook. Over wat
afspraken zijn vastgelegd. “Eigenlijk alleen dat ze er voor-
er in de klas gebeurt, welke excursies er gemaakt worden,
zichtig mee moeten zijn. De apparaten zijn niet verzekerd
apps die uitgeprobeerd worden en nog veel meer. Mag alles
want dat werd te duur. En dat ze er op een goede manier
dan op Twitter geplaatst worden? Kirsten legt uit: “Als je op
mee om moeten gaan. Geen gekke dingen anders gaat ie een
de iPad Twitter opent ben je meteen ingelogd. Je mag over
week de klas uit en dat wil natuurlijk niemand.”
van alles twitteren. Maar liever niet van die dingen dat taal saai is en zo.” Is taal dan saai? “Ja, want in het boek hebben ze het nog over guldens, floppies en walkmans. Dat is wel
Favoriete apps van De Vendelier 8a
heel ouderwets. Groep 8 is pas volgend jaar aan de beurt
Super7
voor nieuwe taalboeken maar dan zitten wij al in de brug-
TapTap
klas”. Het twitteren via het schoolaccount gaat eigenlijk
Pictureka
altijd goed vertellen de dames. Ongeveer zeven van hun
Angry birds
klasgenoten hebben een eigen Twitteraccount. “Daar staan
Particula
soms wel eens dingen op die niet zo goed zijn. Meester Maikel praat daar dan met ons over.” Maikel Platjouw geeft
Favoriete app van meester Maikel
aan dat hij wel achteraf even controleert wat de leerlingen
Toontastic
via de klassenaccount getwitterd hebben. Van meer
www.mediamachtig.nl
beschrijvende tweets probeert hij de leerlingen te coachen
www.devendelier.nl
naar tweets met meer inhoud.
www.appsindeklas.nl
Hoe start je nu met zo’n project? Maikel Platjouw geeft uit-
Op Twitter @devendelier8a
leg. “De subsidie via Mediamachtig heeft ervoor gezorgd
Op Twitter @maikelplatjouw
po zomer 2011 - 15
Nieuws
Publicatie Opbrengsten van Expo De opbrengsten van tien experimenten met ict in het primair onderwijs die leraren zelf bedachten, vormgaven en uitvoerden zijn gebundeld in deze nieuwe publicatie in de Onderzoeksreeks. Bestellen kan via bestellen.kennisnet.nl
De summerschool 2011 Inspiratie op doen in de zomervakantie? De Summerschool geeft de gelegenheid om bij verschillende toonaangevende en innovatieve bedrijven een kijkje te nemen. De thema’s zijn ‘21st century skills; leren en opleiden voor de wereld van straks’ en ‘Ruimte voor ict; architectuur van het (nieuwe) leren’. Heeft u interesse? Aanmelden kan via summerschool.kennisnet.nl
Online workshop mediawijsheid De workshop mediawijsheid is voor leerkrachten in het basisonderwijs. D.m.v. een vragenlijst wordt eerst het beginniveau bepaald om vervolgens online opgeleid te worden. Tevens wordt de workshop geïllustreerd met handige tips en nuttige voorbeelden. Onlineworkshops.kennisnet.nl/mediawijsheidpo
Verbeter uw taal- of rekenonderwijs Het plan ‘Alle Scholen in Beweging’ maakt het via (gratis) vouchers mogelijk om de kennis vanuit de taal- en rekenpilots te verspreiden onder de ruim 5000 scholen die hieraan niet konden deelnemen. Naast de expertise vanuit de scholen zelf en een digitale omgeving boordevol informatie, kunnen basisscholen ondersteuning van een grote groep taal- en rekenexperts aanvragen. Op www.allescholeninbeweging.nl kunt u een voucher aanvragen. Deze voucher kunt u verzilveren voor een bezoek van de taal- of rekenbus, de afname van een taal- of rekenaudit, of voor het bezoeken van een voorbeeldschool. Laat u inspireren op www.allescholeninbeweging.nl
Gratis Teleblik-poster voor in de klas Voor het vak Aardrijkskunde is een speciale Teleblik-poster ontwikkeld voor in de klas.
Op de poster staan allerlei video’s die aansluiten bij de
regenwouden e regenwoud en Tropisch Tropische
Werelddelen
reld re Weverschil verschil
Het klimaat heeft grote invloed op het weer in alle werelddelen. Kijk op www.teleblik.nl/wer elddelen
Alle verschillen in klimaat worden veroorzaakt door de zon. Kijk op www.teleblik.nl/klimaatverschillen
vind je rond Tropische regenwouden en vochtig de evenaar, waar het warm is. Kijk op www.teleblik.nl/regenwouden
Temperatu Temper atuur ur
van schap& klimaat nd nd schap la
4
Waarom hebben land en zee niet dezelfde temperatuur? Kijk op www.teleblik.nl/land enzee
Het is niet overal op de wereld even warm. Hoe op www.teleblik.nkomt dat? Kijk l/temperatuur
vers hillen en Klimaat verscchill
Land en zee
5
11 1
onderwijsmethodes. Met behulp van de poster ‘Ontdek de wereld in Teleblik’
7
2
12
8
6
ontdekken leerlingen meer over landschappen en klimaten wereldwijd.
9
3
www.Teleblik.nl/wereldvanverschil
10
voor leerkrachten Teleblik is gratis aan je leraar hoe én leerlingen! Vraag tot Teleblik, je toegang kan krijgen of kijk op www.teleblik.nl/start
ra ara Saha Sah
1
4
Een woestijn met weinig water, harde wind en ’s zomers hoge temperaturen. Kijk op www.teleblik.nl/sahara
IJsland ligt op een breuklijn. bevindt? Weet jij waartussen deze zich Kijk op www.teleblik.nl/ijsland
Niger
Niger is een dor en droog land met grote temperatuurverschillen. Benieuwd hoe ze daar leven? Kijk op www.teleblik.nl/niger
2
waterva rvalle VictoriaVictoria-wate llen n Deze watervallen zijn op een bijzondere manier ontstaan. Hoe? Kijk op www.teleblik.nl/victoria
3
5
IJsland Vulcan Vulcano o
De naam van dit Italiaanse eiland zegt het al: hoe werken vulkanen? Kijk op www.teleblik.nl/vulcan o
10 Himalaya Himalaya
De hoogste bergketen op aarde wordt nog steeds hoger! Kijk snel hoe dat kan op www.teleblik.nl/himalaya
VerenigdeStaten
Grote klimaatverschillen hebben gevolgen voor de landbouw. Kijk op www.teleblik.nl/china
9 Australië 6
Denk jij dat er algen het ijs van de Zuidelijke in IJszee kunnen groeien? www.teleblik.nl/antar Kijk op ctica
Ant Antarc arcttica ica
a Chin China
8
India
Verschillende klimaten in één land: van superkoud tot stikheet. Kijk op www.teleblik.nl/india
7
Is koraal in het Great Barrier Reef een plantje of een diertje? Kijk op www.teleblik.nl/australie
De Grand Canyon in Arizona is één van de diepste kloven ter wereld. Benieuwd hoe dat eruit ziet? Kijk op www.teleblik.nl/verenigdestaten
Venezuela Venezuela
12
De Orinoco is een rivier die hoog in de bergen begint als stroompje. Kijk op www.teleblik.nl/venezuela
11
dan de Teleblik veel meer Natuurlijk biedt bijna elk deze poster, voor onderwerpen op mateis er veel geschikt een vak en elke groep biedt je namelijk duiriaal te vinden. Teleblik met toegang tot schat aan informatie actuele en historische zenden uren gratis voornamelijk televisie- en radiouitzendingen, van de publieke omroepen.
Toega Toegang ng Maken
n Kijken Kijke
tools, met Teleblik handige eenBovendien biedt Teleblik knip je heel de snijmachine van je nodig het fragment dat voudig precies uitzendingen en fragmenhebt. Al je favoriete je ze later MijnMedia, zodat ten sla je op in kan vinden. gemakkelijk terug
Wat kun je met
Gebruik Teleblik om je spreekbeurt voor te bereiden of tijdens beurt! Je kunt bijvoorbeeld je spreekook fragmenten op hyves plaatsen.
Colofon Kennisnet inDruk PO is een gratis blad voor leerkrachten werkzaam
Hoofdredactie: Evita Nort
in het basisonderwijs. Van de Kennisnet inDruk bestaat ook een
Eindredactie: Evita Nort en Jiska Verschoor
aparte uitgave voor het het voortgezet onderwijs en het middelbaar
Tekstbijdragen: Ilja Snijders, Carla Desain, Bram Litjens, Evita Nort,
beroepsonderwijs. Het blad is ook digitaal (pdf-file) beschikbaar op
Frans Schouwenburg, Jiska Verschoor, Tessa van Zadelhoff
leerkracht.kennisnet.nl/indruk.
Fotografie: Erald v.d. Aa, Carla Desain, M. Smith
Uit deze uitgave mag niks worden verveelvoudigd (waaronder
Vormgeving: The Public Group, Rotterdam
begrepenhet opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of
Druk: OBT de Bink, Leiden
openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, behoudens in geval de
Issn: 1571-2427
verveelvoudiging van de inhoud van deze uitgave plaatsvindt onder de
Reacties en suggesties:
[email protected]
licentie “naamsvermelding, niet-commercieel, geen afgeleide werken”
Op reportages en interviews, foto’s en illustraties berusten
als gehanteerd door Creative Commons.
auteursrechten.
Bekijk de uitzendingen van Teleblik op school, in de les, op het digibord of gewoon thuis.
