Pensioenleeftijd en pensionering

Pensioenleeftijd en pensionering

Actualiteitscollege Leergang Pensioenrecht dinsdag 19 maart 2013, 18u30

Faculteit Rechtsgeleerdheid Tiensestraat 41 Lokaal DV1 01.54 TOEGANG VIA HET LADEUZEPLEIN

Actualiteitscollege LEERGANG PENSIOENRECHT “Pensioenleeftijd en pensionering”

Inhoudsopgave 1. Presentatie 2. Deelnemerslijst

3. Collegerooster Leergang Pensioenrecht

Leergang Pensioenrecht Actualiteitscollege 19 maart 2013


De verhoging van de (vervroegde) pensioenleeftijd Wettelijke pensioenen

Tony VAN DER STEEN, Ombudsman Maart 2013

1

Inhoud • Vóór de pensioenhervorming • Naar de pensioenhervorming • De pensioenhervorming -

Doel Methode Principe

• De pensioenleeftijd • De vervroegde pensioenleeftijd -

Een jaar ≠ een jaar Overgangsmaatregelen Algemene conclusie Oplossingen?! Aandachtspunten

• Slot Maart 2013

2

Maart 2013

3


Pensioenleeftijd en pensionering Pensioenleeftijd (voor de pensioenhervorming)

Wettelijke pensioenleeftijd voor WN, Zelfst., OS: 65 jaar -WN: uitz. mijnwerkers, zeevarenden, vliegend personeel v/d burgerluchtvaart -OS: uitz. rijdend personeel NMBS (55), leger, politie,magistraten (67/70), … Maart 2013

4

Pensioenleeftijd • Werkloosheid met bedrijfstoeslag Pensioen ALTIJD op 65 jaar Zowel voor WN, Z en in praktijk ook OS (werkloosheidsreglementering laat cumulatie niet toe) Ook na hervorming: steeds 65 jaar Maart 2013

5

Vervroegde pensioenleeftijd (voor de pensioenhervorming)

WN-Z: 60 jaar met loopbaan 35 jaren (zelfstandige: vermindering inzake vervroeging: malus) OS: 60 jaar (vereiste voor pensioen OS: 5 jaar dienst OS met aanneembare diensten na 31/12/1976)

Maart 2013

6


Pensioenleeftijd en pensionering Malus zelfstandigen Leeftijd Jaar pensioner ing Aftrek 2012

60

60,5

61

62

63

64

65

-25 %

-25 %

-18 %

-12 %

-7 %

-3 %

0%

-25 %

-21,5 %

Uitzondering aftrek

Aftrek

Geen aftrek vanaf een loopbaan van 42 jaar -18 %

-12 %

0%

0%

0%

2013 Uitzondering aftrek

Geen aftrek vanaf een loopbaan van 41 jaar

Vanaf 2014

Geen aftrek

Maart 2013

Personen op actieve leeftijd (20-64) per oudere (65+) 4,00

3,50

3,00

2,50

2,00

Personen op actieve leeftijd (20-64) per oudere (65+)

1,50

1,00

0,50

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 2052 2054 2056 2058 2060

0,00

Bron: 2000-2009: waarnemingen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische

Maart 2013 Informatie (ADSEI);

8

2010-2060: Bevolkingsvooruitzichten 2010-2060: Federaal Planbureau en ADSEI

Vergelijking pensioenleeftijd en levensverwachting Jaar

Effectieve pensioenleeftijd

Levensverwachting

Verschil

1970

64,2

71

6,8

2012

58,6

80,3

21,7

Bron: Studiecommissie voor de vergrijzing

Maart 2013

9


Pensioenleeftijd en pensionering Naar de pensioenhervorming Groenboek 10/02/2010: Bij constant beleid steeds meer moeilijkheden om pensioenen te financieren

Witboek van de Europese Commissie: Agenda voor adequate, veilige en duurzame pensioenen ” Een vergrijzende bevolking vormt een grote uitdaging voor de pensioenstelsels in alle lidstaten. Tenzij vrouwen en mannen, naarmate zij langer leven, ook langer aan het werk blijven en meer sparen voor hun pensioen, kan de adequaatheid van de pensioenen niet worden gegarandeerd aangezien de vereiste toename van de uitgaven niet op te brengen valt. Tot 2060 zal volgens de projecties de levensverwachting bij de geboorte voor mannen stijgen met 7,9 jaar en voor vrouwen met 6,5 jaar, vergeleken met 2010. En het probleem is niet ver weg – het staat voor de deur nu de babyboomers met pensioen gaan en de beroepsbevolking van Europa begint te krimpen. Dit wordt weerspiegeld in een jaarlijkse stijging van het aantal 60-plussers met circa twee miljoen, bijna dubbel zo hoog als in de late jaren 1990 en het begin van de jaren 2000. Daarentegen zal het aantal mensen in de meest actieve leeftijdsgroep (20-59 jaar) de komende decennia elk jaar dalen.” Maart 2013

10

Naar de pensioenhervorming Regeerakkoord 1 december 2011. Hoofdstuk 2.2. Hervorming van de pensioenen, 102-106: 2.2.1.

Verhoging van de effectieve leeftijd om op vervroegd pensioen te gaan:

De minimumleeftijd voor het vervroegd pensioen zal vanaf 2013 met 6 maanden verhogen per jaar om in 2016 op 62 jaar te komen, in de privésector en in het algemeen stelsel van het openbaar ambt. De minimale loopbaanvoorwaarde zal in de privésector en in het algemeen stelsel van het openbaar ambt tegen 2015 geleidelijk aan op 40 jaar komen. Bij lange loopbanen zal men in twee uitzonderingen voorzien: het pensioen zal op 60 jaar kunnen bij 42 loopbaanjaren op 61 jaar bij 41 loopbaanjaren.

Maart 2013

11

Naar de pensioenhervorming Toelichting van de Minister van Pensioenen bij de algemene uitgavenbegroting 2012: 3 doelstellingen: • Gezonde publieke financiën • Activering bevolking • Verhogen effectieve pensioenleeftijd

Maart 2013

12


Pensioenleeftijd en pensionering Doelstellingen • Gezonde publieke financiën - Door vergrijzing stijgen tegen 2060 pensioenuitgaven tot 14,5 % van het nationaal inkomen (nu 9,9 %) (cijfers: studiecommissie voor de vergrijzing)

- Stijgende levensverwachting en daling aantal geboorten ==== Afbouw overheidsschuld =====

Maart 2013

13

Doelstellingen

Maart 2013

14

Doelstellingen • Activering bevolking • Verhogen effectieve pensioenleeftijd (harmonisering) Nu: gemiddeld op 59 jaar tussen 55 jaar en 64 jaar: 37% aan het werk Van Quickenborne: “5 % werkt effectief tot 65 jaar”

Maart 2013

15


Pensioenleeftijd en pensionering Methode?

Maart 2013

16

Methode De pensioenhervorming aangaande de leeftijd voor vervroegd pensioen: Verstrenging van de leeftijds- en loopbaanvoorwaarden voor toegang tot vervroegd pensioen in alle stelsels

Maart 2013

17

Principes Iedereen moet gemiddeld twee jaar langer werken Te bereiken via optrekken van de leeftijds- en de loopbaanvoorwaarden in de verschillende stelsels door harmonisering Harmoniseren met respect voor eigenheid stelsels Modernisering zonder te raken aan de verworven rechten en de verwachtingen van de generaties die de huidige pensioenleeftijd naderen Maart 2013

18


Pensioenleeftijd en pensionering Pensioenleeftijd Wettelijke pensioenleeftijd voor WN, Zelfst., OS: 65 jaar -WN: mijnwerkers, zeevarenden, vliegend personeel: specifieke overgangsbepalingen : afstelling naar algemeen stelsel WN - OS: uitz. rijdend personeel NMBS, leger, politie, magistraten,…

Maart 2013

19

Vervroegde pensioenleeftijd • Overzicht Jaar

Normale leeftijd

Loopbaan Bijzondere Lange leeftijd loopbaan

2012

60

WN-Z: 35 OS: 5

2013

60 ½

38

60

40

2014

61

39

60

40

2015

61 ½

40

60

41

2016

62

40

60

42

61

41

Maart 2013

20

Een jaar ≠ een jaar •

Harmoniseren met respect voor eigenheid stelsels Werknemer: opbouw pensioenrechten per dag : rustpensioen = 1/45 (x aantal dagen /312) x Lc x Z

• 1/45 = loopbaan (per gewerkt jaar): werkelijke of gelijkgestelde tewerkstelling • L = loon: werkelijk, forfaitair, of fictief + c: geherwaardeerd • Z = percentage afhankelijk de gezinssituatie :gezin : 75%/ alleenstaande : 60%

Maart 2013

21


Pensioenleeftijd en pensionering Een jaar ≠ een jaar •

Harmoniseren met respect voor eigenheid stelsels Zelfstandige: opbouw pensioenrechten per kwartaal: rustpensioen = 1/45 (x aantal kwartalen /4) x BI c x Z

• 1/45 = loopbaan (per gewerkt jaar): werkelijke of gelijkgestelde tewerkstelling • BI = (forfaitarie/reële) bedrijfsinkomsten + c: geherwaardeerd • Z = percentage afhankelijk de gezinssituatie :gezin : 75%/ alleenstaande : 60%

Maart 2013

22


Harmoniseren met respect voor eigenheid stelsels Ambtenaar: opbouw pensioenrechten uitgedrukt in maanden (maar elke dag tewerkstelling telt mee) rustpensioen = RW x D x T RW: referentiewedde D: aantal aanneembare diensten T: tantième: loopbaanbreuk: b.v. 1/60

Maart 2013

23


Harmoniseren met respect voor eigenheid stelsels Werknemer- zelfstandige: kalenderjaren Ambtenaar: dienstjaren Vb: begin loopbaan 1 oktober 1975 einde loopbaan 18 maart 2013 In WN en Z: 1975 en 2013 tellen niet mee (zie verder) In OS: 3 mnd (1975) + 2,58 mnd (2013) = 5,58 mnd (nut: zeker bij verhogingscoëfficiënt)

Maart 2013

24


Pensioenleeftijd en pensionering Een jaar ≠ een jaar • Werknemer - Tewerkstelling van minstens 1/3de van een voltijdse tewerkstelling of gelijkstelling: 104 VTE (dagen) (= 104/312) - Telt eveneens mee (geen pensioenrechten): -

Jaar waarin het pensioen ingaat Max. 36 mnd onderbreking loopbaan voor opvoeding van een kind in het gezin (hoeft uw kind niet te zijn). -

kind van -6 jaar oud waarvoor kinderbijslag werd genoten in die periode binnen de 5 jaar nà het begin onderbreking, terug beginnen werken en dit gedurende minstens 1 jaar

- NIET: -

Geregulariseerde periodes (vrijwillige bijdrage, studies) Periodes toegekend als uit de echt gescheiden echtgenoot

Maart 2013

25

Een jaar ≠ een jaar • Werknemer (vervolg) - Tellen ook mee: -

Zelfstandige (2 kwartalen = 156 dagen) andere regelingen = andere Belgische regelingen (104 dagen), EER-land + landen waarmee België een bilaterale overeenkomst heeft

Maart 2013

26

Een jaar ≠ een jaar • Zelfstandige -

Bewijs van 2 kwartalen (156 dagen) activiteit en meeste gelijkstellingen (=2/4) Voortgezette verzekering Telt eveneens mee (geen pensioenrechten) -

-

Max. 36 mnd onderbreking loopbaan voor opvoeding van een kind in het gezin (hoeft uw kind niet te zijn). - kind van -6 jaar oud - waarvoor kinderbijslag werd genoten in die periode - binnen de 5 jaar nà het begin onderbreking, terug beginnen werken en dit gedurende minstens 1 jaar Jaar waarin pensioen ingaat

- NIET: gelijkgestelde studieperiode en leercontractperiode, echtscheiding, meewerkende echtg. vrijwillige voor 2003

Maart 2013

27


Pensioenleeftijd en pensionering Een jaar ≠ een jaar • Zelfstandige (vervolg) - Andere regelingen = andere Belgische regelingen(104 dagen), EER-land + landen waarmee België een bilaterale overeenkomst heeft Opmerking: vanaf 01/01/2013 ook Europese en bilaterale jaren samentellen – Aanbeveling 2004/4 Ombudsdienst

Maart 2013

28

Een jaar ≠ een jaar • Openbare sector :

dienstjaren

-

Periodes van effectieve tewerkstelling Halftijdse prestaties tellen voltijds mee Periodes van afwezigheid: gelijkgesteld met dienstactiviteit (al dan niet bezoldigd), disponibiliteit waarvoor wachtgeld, verlof of disponibiliteit voorafgaand aan pensioen - Diplomabonificatie en militaire dienstplicht (en gelijkgestelde) aan 1/60 - Voltijdse loopbaanonderbreking  vóór 1.1.2011: max. 60 maanden ‘valideerbaar’  vanaf 1.1.2011: enkel de gratis (12 mnd + 24 mnd kind -6j) en gevalideerde periode 2011 Opm: - Onvolledige jaren: maanden samentellen - Jaar waarin het pensioen ingaat telt mee Maart 2013

29

Een jaar ≠ een jaar • Openbare sector (vervolg) - Tellen ook mee: -

Maart 2013

Zelfstandige (2 kwartalen = 156 dagen) andere regelingen = andere Belgische regelingen, EER-land (104 dagen) + landen waarmee België een bilaterale overeenkomst heeft

30


Pensioenleeftijd en pensionering Een jaar ≠ een jaar • Openbare sector: diplomabonificatie - postsecundair diploma - voorwaarde voor aanwerving of voor bevordering - Studietijd nodig om diploma te verwerven = eigenheid van het stelsel

Maart 2013

31

Een jaar ≠ een jaar • Verhogingscoëfficiënt overheid = Afhankelijk van ingangsdatum, tantième en minimumduur v/d loopbaan - In geval van berekening met voordeliger tantième (vb. onderwijs) - Er zijn uitzonderingen (vb. gemeente: niet bij wet bepaald)

- Reden: sneller aan maximumpensioen Pensioen in 1/50 = max. na 37,5 jaar

- Coëfficiënt neemt af in de tijd = Eigenheid stelsel Maart 2013

32

Een jaar ≠ een jaar Vb: Verhogingscoëfficiënt 1 jr aan 1/60 telt voor 1 jaar, 1 jr aan 1/55 telt voor 1,091 jaar: 38,5 x 1,091 = 42 jaar (zie vb hieronder) Leeftijd 60 jaar Loop baan 1/60

Gewicht 1 jaar

Leeftijd 62 jaar Loopbaan 1/55

Gewicht 1 jaar

Loop baan 1/60

Loopbaan 1/55

Lpb

Gewicht 1 jaar

Jaar

Lpb

2016

42

1

38,5

1,0909

40

1

36,67

1,0908

2018

42

1

40

1,05

40

1

38,5

1,0390

Maart 2013

Lpb

Gewicht 1 jaar

Lpb

33


Pensioenleeftijd en pensionering Een jaar ≠ een jaar Onvolledige jaren in de OS Principe uit het stelsel van werknemers toepassen op OS: -4 maanden gepresteerd = verhogen tot 12 maanden (verhogingscoëfficiënt) -geen 4 maanden bij de overheid = werkelijke duur of verhoogde duur (verhogingscoëfficiënt) telt, nooit verhogen tot 12 mnd -4 maanden (overheid en privé samen), hetzij 104 dagen = verhogen tot 12 maanden (nooit verhogingscoëfficiënt tenzij voordeliger met weglaten periode privé).

Maart 2013

34

Conclusie 1 Een jaar ≠ een jaar •Pensioen niet altijd mogelijk op zelfde tijdstip in alle stelsels (Bestond al voor de pensioenhervorming ingevolge loopbaanvoorwaarde WN en Z, maar wordt verscherpt)

Maart 2013

35

Overgangsmaatregelen WN • KB 26 april 2012: A. WN opzegtermijn ingegaan vóór 01/01/2012 en eindigt na 31/12/2012 B. WN vóór 28/11/2011 in SWT, gehele of gedeeltelijke vrijwillige loopbaanonderbreking, tijdskrediet en halftijds of 1/5 tijdskrediet en halftijds en 1/5 tijdskrediet voor WN ouder dan 50 jaar C. WN vóór 28/11/2011 ontslagen of in opzeg met oog op SWT

Maart 2013

36


Pensioenleeftijd en pensionering Overgangsmaatregelen WN D. WN vóór 28/11/2011: -schriftelijke en individuele overenkomst met WG die ten vroegste afloopt op 60 jaar -afgesloten buiten conventioneel brugpensioen -in kader van arbeidsregelement (voor 28/11/2011 kopie bij FOD WASO), CAO (voor 28/11/2011 geregistreerd bij FOD WASO) of pensioenreglement (van kracht voor 28/11/211) conform Wet op aanvullend pensioen of gebaseerd op wettelijke of reglementaire bepalingen WN moet ten laatste op 28/11/2011 aan voorwaarden van arbeidsreglement, CAO, pensioenreglement of regeling van vervroegde uittreding voldoen

Maart 2013

37

Overgangsmaatregelen WN E. Aanvraag bekomen loopbaanonderbreking of tijdskrediet en voldoen aan cumulatieve voorwaarden: - WG heeft schriftelijke kennisgeving WN ontvangen vóór 28/11/2011 - Ontvangstdatum formulier door RVA gelegen vóór 02/03/2012 -Ingangsdatum loopbaanonderbreking of tijdskrediet gelegen vóór 03/04/2012 F. Voor 28 november 2011 aanvraag tot vervroegd rustpensioen in 2013 ingediend: vervroegd pensioen onder de oude voorwaarden: op 60 jaar met loopbaanvoorwaarde van 35 jaar Maart 2013

38

Conclusie 2 • Overgangsmaatregelen WN Pensioen aan oude voorwaarden in WNstelsel: gelden niet voor andere regelingen : eventueel niet met vervroegd pensioen op zelfde datum

Maart 2013

39


Pensioenleeftijd en pensionering Overgangsmaatregelen WN • Wet 20 juli 2012 - Op 31/12/2012 aan voorwaarden voldoen oude regeling: pensioen oude regeling - Wie vanaf 2013 op om het even welk moment aan de voorwaarden voldoet om met pensioen te vertrekken, behoudt recht vertrek ongeacht de latere ingangsdatum van het pensioen - Verjaardag in december, geen nadeel: voorwaarden van dat jaar Maart 2013

40

Overgangsmaatregelen WN - Wie in 2012 kort voor het pensioen staat Ingangsdatum schuift max. 2 jaar op Voorwaarde: geboren voor 01/01/1956 (57 jaar of ouder), op 31/12/2012 32 jr en 37 jaar op het ogenblik dat het pensioen ingaat

Maart 2013

41

Tabel

Maart 2013

42


Pensioenleeftijd en pensionering Overgangsmaatregelen WN Een voorbeeld: –Geboren in 1951 (61 jaar in 2012) –34 jaar loopbaan op 31 december 2012 –Vervroegde pensioenleeftijd volgens oude reglementering: in 2013: 60 jaar met loopbaanvoorwaarde 35 jaar. –Nieuwe reglementering: in 2013: 60 ½ jaar met loopbaanvoorwaarde 38 jaar –Haalt nooit voldoende loopbaanjaren; pensioen op 65 jaar –Nu is vervroegde pensioenleeftijd: 64 jaar (uitstel vervroegde pensioenleeftijd 2 jaar) Maart 2013

43

Overgangsmaatregelen Z - Z in 2012: 60j +35 loopbaanjaren: kan op ieder moment met vervroegd pensioen - Wie vanaf 2013 op om het even welk moment aan de voorwaarden voldoet om met pensioen te vertrekken, behoudt recht vertrek ongeacht de latere ingangsdatum van het pensioen

Maart 2013

44

Overgangsmaatregelen Z • Wet 21/12/2012 - Voor wie in 2012 kort voor het pensioen staat: 57j of ouder + 32 loopbaanjaren (= 2 jaar langer werken) - Verjaardag in december, geen nadeel

Maart 2013

45


Pensioenleeftijd en pensionering Overgangsmaatregelen WN -Z • Koning kan nog overgangsmaatregelen toevoegen: 1°de werknemers waarvan de opzeggingstermijn is ingegaan voor 1 januari 2012 en eindigt of had moeten eindigen na 31 december 2012; 2° de werknemers die, buiten het kader van een conventioneel brugpensioen, voor 28 november 2011, in onderling overleg met hun werkgever een overeenkomst van vervroegde uittreding hebben afgesloten die ten vroegste vervalt op de leeftijd van 60 jaar voor zover deze werknemers op dat ogenblik een loopbaan van ten minste 35 jaren bewijzen; 3° de werknemers en zelfstandigen die een aanvraag tot vervroegd pensioen hebben ingediend voor 28 november 2011.

• Nog niet gepubliceerd ! Maart 2013

46

Overgangsmaatregelen OS - Wie op om het even welk moment de voorwaarden voldoet om met pensioen te vertrekken, behoudt deze ongeacht de latere ingangsdatum van het pensioen (zelfs al verandert hij van personeelscategorie) - Wie in 2012 kort voor het pensioen staat Wie vóór 1 januari 1956 geboren is, kan vanaf de leeftijd van 62 jaar vervroegd met pensioen als hij minstens 37 pensioen aanspraak verlenende dienstjaren telt. (diplomabonificatie en vermeerderingscoëfficiënt tellen niet mee om de 37 jaar te bekomen)

- Verjaren in december, geen nadeel Maart 2013

47

Overgangsmaatregelen OS - Wie in vervroegde uitstapregeling zit, behoudt vervroegd pensioen op 60 jaar - Personen die zich in een deeltijdse of voltijdse disponibiliteit of vergelijkbare situatie bevinden (lijst) op 1.1.2012, worden met pensioen gesteld bij het einde van deze situatie, maar ten vroegste op 60 jaar. - Eveneens van toepassing voor de personen die bij hun werkgever een aanvraag indienen ten vroegste 1 jaar voorafgaand aan begindatum voltijdse of deeltijdse disponibiliteit, om in een dergelijke situatie te worden geplaatst hetzij:  vóór 1 januari 2012  na 31 december 2011 op voorwaarde dat deze aanvraag door de werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012

- Wie van functie verandert behoudt voordelige regeling Maart 2013

48


Pensioenleeftijd en pensionering Algemene conclusie Eventueel vervroegd pensioen in de verschillende stelsels niet mogelijk op dezelfde datum

Bestond reeds voor de pensioenhervorming, maar door invoering van nieuwe strengere voorwaarden verscherpt en door toename aantal gemengde loopbanen meer mensen in deze situatie

Bij gemengde loopbaan slorpt de regeling met strenge voorwaarde andere op of genot van 1 van beide pensioenen

Maart 2013

49

Algemene conclusie • Pensioen niet altijd mogelijk op zelfde tijdstip: Invloed gemengde loopbanen! 2011: RVP pensioenen: 33,48 % gemengde loopbaan = stijging van 5,9 % in vijf jaar tijd WN – OS: stijging met 9,6 % in vijf jaar tijd WN –Z –OS: stijging met 9,7 % in vijf jaar tijd

Maart 2013

50

Oplossing? Werken naast je pensioen in ander stelsel om verder loopbaanjaren op te bouwen Meestal niet mogelijk: toegelaten grenzen onder minimumloon - Logisch: ontradend effect Of gewoon verder werken (als dit nog mogelijk is – ontslag, uitstapregeling, …)

Maart 2013

51


Pensioenleeftijd en pensionering Oplossing! Tijdig pensioen aanvragen (beslissing vervroegd pensioen mogelijk) Domino-effect: PDOS heeft Capelo gegevens nodig (Overgangsperiode historische gegevens)

Maart 2013

52

Aandachtspunten Intrekken aanvraag OS noodzakelijk! – Mod. 74 andere stelsels volstaat Ingangsdatum: gevolgen werken na pensioen RVP en RSVZ Pensioen gaat pas in vanaf de 1ste betaling PDOS Pensioen gaat in op de gevraagde datum, ook indien niet betaalbaar Ombudsdienst Pensioenen: Algemene aanbeveling 2009/1: Op basis van quasi dezelfde wetteksten, de interpretatie door de pensioendiensten gelijk maken (ingangsdatum op ogenblik van 1ste betaling): oplossing in wetsontwerp “werken naast pensioen”

maart 2013

53

Aandachtspunten Uitputting ziektekrediet ambtenaar na 60 jaar: 60 jaar of ouder: krediet ziekteverlof beperkt tot 365 dagen

Maart 2013

54


Pensioenleeftijd en pensionering Aandachtspunten • Voortgezette verzekering voor zelfstandigen Mogelijkheid afkopen loopbaanvoorwaarden voor vervroegd pensioen Als zelfstandige activiteit niet het gewenste resultaat oplevert, beslissen vrijwillig stop te zetten In afwachting van een andere beroepsactiviteit: aanspraak op voortgezette verzekering Waarborg rechten in het sociaal statuut voor een maximumtermijn van 2 jaar, eventueel te verlengen tot 7 jaar als daardoor de pensioenleeftijd bereikt wordt Voorwaarden: minstens een jaar als zelfstandige gewerkt hebben, activiteit volledig stopgezet hebben, sociale bijdragen betalen Maart 2013

55

Aandachtspunten • Voortgezette verzekering Z (achterpoortje van het pensioenhuis?) Verantwoord in geval van problemen Kan ook anders gebruikt worden

Maart 2013

56

Aandachtspunten • De loopbaan van vrouwen Reeds bestaand probleem bij WN en Z (35 jaar loopbaan vereist) Denk ook aan: b.v. jaren uit de echtgescheiden tellen niet mee/ max 3 jaar voor kinderen jonger dan 6 jaar wel Wordt verscherpt (loopbaanvoorwaarde voor vervroegd pensioen opgetrokken) Cijfers Federaal planbureau februari 2013: Langere termijn uitstel in WNregeling voor vrouwen: 5 maanden, mannen: 3 maanden, in OS 20 tegenover 14 maanden (Uitz. Z: vrouwen 2 maanden, mannen 4 maanden (korte loopbaanduur vrouwen in dat stelsel waardoor al vaker uitstel tot 65 jaar onder oude regeling) Maart 2013

57


Pensioenleeftijd en pensionering Aandachtspunten •

Loopbaanplanning

Niet altijd gemakkelijk Opschuiven vervroegde pensioenleeftijd: vragen einde loopbaan (wanneer kan ik stoppen) Pensioenteller PDOS Automatische raming (Hoeveel?) – Vervroegd pensioen (Wanneer?)

Maart 2013

58

Aandachtspunten Modernisering zonder te raken aan de verworven rechten en de verwachtingen van de generaties die de huidige pensioenleeftijd naderen: Hoe ver kan, mag, moet men gaan?

Maart 2013

59

Aandachtspunten • Hoe ver kan men gaan? Nog te nemen overgangsmaatregelen? Personen die zelf in onderling overleg ontslag gaven, personen in uitstapregeling buiten reeds voorziene Vb: Persoon gaat in tijdskrediet voor 2 jaar. Hierop volgt ingevolge individuele en schriftelijke overeenkomst met WG, buiten conventioneel brugpensioen, in kader van CAO een vervroegde uittredingsvergoeding voor 1 jaar bezoldigd door WG die afloopt op 60 jaar. Persoon voldoet dus pas na 28/11/2011 aan CAO voorwaarden (59 jaar oud zijn). Gevolg: Geen pensioen op 60 jaar Maart 2013

60



Maart 2013

61

Tot slot Spanningsveld: bij verhogen van de pensioenleeftijd teneinde overheidsschuld af te bouwen Harmonisatie nodig ( toename van het aantal gemengde loopbanen)

Eigenheid van de pensioenstelsels (historische redenen- reële verschillen, verwachtingspatroon van de mensen betreffende hun toekomstige pensioenrechten, plotse afschaffing zou een te grote ontwrichting voor de rechtsorde kunnen betekenen) Maart 2013

62

Vragen

Vragen Vragen

Maart 2013

63



Dank voor uw aandacht

Ombudsdienst Pensioenen WTC III Simon Bolivarlaan 30/5 1000 Brussel [email protected] www.ombudsmanpensioenen.be

Maart 2013

64

20/03/2013

Pensioenleeftijd en pensionering binnen de aanvullende pensioenen

Leergang pensioenrecht Actualiteitscollege 19 maart 2013

Welke band met de wettelijke pensionering/ wettelijke pensioenleeftijd? • Definitie aanvullend pensioen (art. 3 §1 WAP): het rusten/of overlevingspensioen bij overlijden van de aangeslotene vóór of na pensionering […] ter aanvulling van een krachtens een wettelijke socialezekerheidsregeling vastgesteld pensioen.

• Maar de band met het wettelijk pensioen is zeer los: ‐ wat de uitbetalingsvorm betreft: kapitaal/rente ‐ wat de berekening betreft: niet noodzakelijk integratie WP ‐ wat het ogenblik van uitbetaling betreft

2

2 vragen 1. Vanaf welk ogenblik kan een aangeslotene aanspraak maken de uitbetaling van het aanvullend (rust)pensioen? 2. Tot welk ogenblik loopt de pensioentoezegging? - aansluiting? - opbouw? - (verplichte) uitbetaling?

3

1

20/03/2013

Overzicht • Waar komen we vandaan? • Gewijzigde maatschappelijke context ‐ Hervorming van het vervroegd wettelijk pensioen en brugpensioen; ‐ Hervorming van de fiscaliteit tweede pijler

• Pensioenleeftijd/pensionering in de wetgeving op de aanvullende pensioenen: ‐ Vanaf wanneer aanspraak maken op uitbetaling? ‐ Tot wanneer loopt de pensioentoezegging?

4

Waar komen we vandaan? • Pré-Colla: enkel fiscale wetgeving (art. 171 WIB) • 1/1/1996: Wet-Colla: geen fundamentele wijzigingen • Vervroegde uittreding was de norm • Aanvullende pensioenen waren afgestemd op deze context: ‐ Veel plannen met eindleeftijd 60 ‐ Vaak "voordelige vervroeging" bij andere plannen ‐ Doorgaans afkoop mogelijk in geval van vervroegde uittreding

5

Vervroegde uittreding was de norm... Instroom wettelijk pensioen 2007

6

2

20/03/2013

... en het aanvullend pensioen volgde die norm

Instroom eerste pijler: 2000-2002 Bron: Belgische pensioenatlas 2010 7

Instroom eerste pijler: 2000-2002 Bron: Belgische pensioenatlas 2010 8

Gewijzigde context • 2005: Generatiepact • 2012: Pensioenhervorming

• Vervroegd pensioen • Brugpensioen • Fiscaliteit aanvullende pensioenen

9

3

20/03/2013

Vervroegd wettelijk pensioen hervormd Minimumleeftijd

Loopbaanvoorwaarde

Uitzonderingen lange loopbanen

2012

60 jaar

35 jaar

/

2013

60,5 jaar

38 jaar

60 jaar, bij loopbaan van 40 jaar

2014

61 jaar

39 jaar


2015

61,5 jaar

40 jaar


62 jaar

40 jaar

60 jaar, bij loopbaan van 42 jaar 61 jaar, bij loopbaan van 41 jaar

Datum

vanaf 2016

10

Brugpensioen hervormd • Verstrenging van de leeftijdsvoorwaarden 58 ---> 60 (---> 62?) • Verstrenging van de anciënniteitsvoorwaarden ( ... ---> 40) • Verschillende uitzonderingsstelsels (zware beroepen, bedrijven in herstructurering/moeilijkheden...)

• Instroom schuift op, maar • Instroom voor 60 blijft mogelijk

11

Fiscaliteit tweede pijler hervormd (vanaf 1/7/2013) Persoonlijke bijdragen

Werkgeversbijdragen Uitzondering

60

10 %

20%

16,5% indien wettelijke pensionering

61

10 %

18%

16,5% indien wettelijke pensionering

62

10 %

16,5%

63

10 %

16,5%

64

10 %

16,5%

10 %

16,5 %

Datum

65

10%, indien "effectief actief tot die leeftijd"

12

4

20/03/2013

Nieuwe fiscaliteit: stimuli • Vóór generatiepact: vanaf 60 jaar: geen fiscale stimulus om: ‐ beroepsactiviteit verder te zetten ‐ aanvullend pensioen later op te vragen --> steeds 16,5%

• Na generatiepact en pensioenhervorming ‐ Stimulans om pas op te nemen op 65 jaar voor zover men nog actief is; ‐ Stimulans om pas op te nemen vanaf 62 jaar ongeacht of men nog actief is; ‐ Voor wie toch wil opnemen vóór 62: stimulans om te kiezen voor vervroegd rustpensioen 13

Vanaf wanneer kan het aanvullend pensioen worden opgevraagd? Minimale leeftijd?

Wettelijk

Conventioneel

Art. 27 WAP: ten vroegste 60 jaar ...

Pensioenreglement bepaalt voor zover > 60

Activiteit stopzetten?

/

mogelijk

Met wettelijk pensioen gaan?

Art. 27. WAP: ... of bij ingang wettelijk pensioen

mogelijk

Minimale anciënniteit?

verworven rechten na 1 jaar

geen voorwaarden > 1 jaar dienst

14

1. De aanvullende pensioenleeftijd • Algemene regel: aanvullend pensioen kan ten vroegste worden opgevraagd op 60 jaar • Uitzondering: ‐ de opname van het wettelijk pensioen vindt plaats voor de leeftijd van 60 jaar; ‐ mijnwerkers ‐ personeel burgerluchtvaart

‐ betaalde sportbeoefenaar: 35 jaar; ‐ tijdelijke uitzondering: niet van toepassing tot 31 december 2009 voor plannen < 2004

• Artikel 27, §1 verleent geen recht! Het pensioenreglement stelt autonoom de (minimale) pensioenleeftijd vast • Niet aangepast aan hervorming wettelijk pensioen 15

5

20/03/2013

Impact einde overgangsmaatregel art. 61 WAP Uitkeringen sectorale pensioenstelsels 3.000

14.000.000 2.707 12.000.000

2.500

2.320

2.372

2.206 10.000.000

2.028

2.000

1.699

8.000.000 1.541

1.500

6.000.000 1.254 1.000

9.996.363

12.196.199

7.668.550

9.596.234

2005

6.399.677

2004

5.363.146

4.671.858

2.000.000

2.828.807

4.000.000

2006

2007

2008

2009

2010

2011

‐

500

‐ Totaal uitgekeerd bedrag

Gemiddeld pensioenkapitaal

16

De notie “normale pensioenleeftijd” • Art. 1, 3° KB-WAP: normale pensioenleeftijd: ‐ 65 jaar ‐ andere leeftijd uitdrukkelijk voorzien in plannen < 2007 --> Pensioenleeftijd 60 jaar komt nog frequent voor

• Enige functie van deze notie: berekening van de (minimale) verworven reserves (art. 10 K.B.WAP) bij DB-plannen • Geen uitstaans met de vraag: vanaf wanneer mag het aanvullend pensioen worden uitbetaald?

17

Voorbeeld: N/40 * 100.000 Aansluiting: 25 jaar

Minimale verworven reserve 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

Normale pensioenleeftijd = 65

Normale pensioenleeftijd = 60

18

6

20/03/2013

2. Activiteit stopzetten • Is geen noodzakelijke voorwaarde voor recht op aanvullend pensioen • Pensioenreglement stelt autonoom de voorwaarden vast, bijvoorbeeld: ‐ mogelijkheid tot opvraging vanaf een bepaalde leeftijd, ongeacht de verderzetting van de activiteit; ‐ enkel opvraging mogelijk indien uit dienst.

• Is uitbetaling tijdens actieve dienst nog wenselijk?

19

3. Wettelijke pensionering • Is geen noodzakelijke voorwaarde voor recht op aanvullend pensioen na 60 jaar • Is wel een noodzakelijke voorwaarde voor recht op aanvullend pensioen vóór 60 jaar • Pensioenreglement stelt autonoom de voorwaarden vast, bijvoorbeeld: ‐ mogelijkheid tot opvraging vanaf een bepaalde leeftijd, ongeacht wettelijke pensionering; ‐ enkel opvraging mogelijk voor zover wettelijk pensioen

20

Vaststellingen • Uitbetaling van aanvullend pensioen is niet langer mogelijk bij elke vorm van vervroegde uittreding (< 60 jaar); --> overlijdensrisico in tussenperiode

• De (sociale) aanvullende pensioenwetgeving is de pensioenhervorming (nog) niet gevolgd

21

7

20/03/2013

Tot welk ogenblik loopt de pensioentoezegging? •

Mag de aansluiting geweigerd worden na een bepaald ogenblik? Mag de pensioenopbouw worden stopgezet vanaf een zeker ogenblik? Mag/moet de uitbetaling worden verplicht? Mag het beheer worden verdergezet na de einddatum?

• • •

22

Mogelijke referentietijdstippen • Het bereiken van de pensioenleeftijd bepaald door het reglement • Het bereiken van de (normale) wettelijke pensioenleeftijd • Het bereiken van de volledige loopbaan • De uitdiensttreding • De uitbetaling van het aanvullend pensioen • ...

23

Aansluiting weigeren vanaf bepaald ogenblik? Niet mogelijk: ‐ art. 13, eerste lid WAP: onmiddellijke aansluiting vanaf 25 jaar; ‐ ADwet: verbod op leeftijdsdiscriminatie: legitiem doel? - art. 13, laatste lid WAP: pensioenopbouw zolang in dienst (cf. infra)

24

8

20/03/2013

Opbouw van rechten stopzetten/ uitbetaling verplichtingen? • Art. 13. WAP “De aangeslotene blijft pensioenrechten opbouwen zolang hij in dienst is.” • Ingevoerd door AD-wet: leeftijdsdiscriminatie • Draagwijdte hangt af van de aard van het plan/dekking ‐ DB: ‐ Dienstjaren toekennen tot "volledige loopbaan" ‐ Salarisverhogingen verder toepassen

‐ DC: verder premie betalen ‐ Risicodekkingen: lopen door

25

Quid bij pensioenplannen met eindleeftijd 60? • Driepartijenrelatie ‐ de pensioentoezegging loopt verder zolang in dienst (art. 13), MAAR ‐ verzekeringscontracten eindigen op 60 jaar

• Verlenging van de verzekerde waarborgen: ‐ tarificatie? ‐ verzekeringscombinatie? ‐ medisch onderzoek?

• Impact op de rechten van de aangeslotene? ‐ DB: gevolgen zijn voor de inricher; ‐ DC: gevolgen zijn in eerste instantie voor de aangeslotene (maar rendementsgarantie!) 26

Quid bij uitbetaling van het aanvullend pensioen? • Uitbetaling (tijdens de actieve dienst) verleent geen vrijstelling van verdere opbouw • Hoe de verdere opbouw organiseren? ‐ beschouwen als een nieuwe aansluiting? --> lijkt moeilijk verenigbaar met de wettekst

‐ verderzetting van de bestaande aansluiting (vgl. voorschot op prestatie) ‐ Herwaardering van verleden diensttijd op basis van latere salarisverhogingen ‐ Quid rendementsgarantie?

‐ Quid met de overlijdensdekking? Mag het voorschot op de prestatie bij leven in mindering worden gebracht?

27

9

20/03/2013

Quid voor uittreders/slapers na de eindleeftijd van het plan? • Artikel 13 WAP geldt voor actieve aangeslotenen ("in dienst"), quid slapers/uittreders • Vragen: ‐ Is de inrichter nog aansprakelijk voor de evolutie van de reserve/prestatie nadien? ‐ Mag de uitbetaling worden verplicht? ‐ Heeft de uittreder/slaper recht op overdracht naar een andere pensioeninstelling, of is enkel de uitbetaling mogelijk? ‐ Mag de pensioeninstelling de reserve blijven beheren, buiten de pensioentoezegging om? (fiscale gevolgen?)

28

Quid voor uittreders/slapers na de contractuele eindleeftijd? • Tegengestelde belangen: ‐ inrichter wellicht niet gebaat bij verderzetting van zijn engagement (bv. 0%-waarborg) ‐ aangeslotene is er bij gebaat om reserve te laten staan tot 62 of 65 jaar (fiscaliteit)

• Hoe oplossen? ‐ minimale looptijd voor pensioenverplichtingen? ‐ transfer naar "onthaalstructuur" in afwachting van uitbetaling ‐ ...

29

Slotbeschouwingen • De maatschappelijke en juridische context inzake vervroegde pensionering is gewijzigd • De (sociale) wetgeving op de aanvullende pensioenen is maar deels gevolgd: ‐ afkoopverbod: 60 jaar ‐ pensioenopbouw zolang in dienst

• Moet afkoopverbod worden afgestemd op hervorming wettelijk pensioen? ‐ Qua leeftijd (60 --> 62)? ‐ Afstemmen op wettelijke pensionering?

30

10

20/03/2013

Slotbeschouwingen

• Afkoop tijdens actieve dienst toelaten? ‐ Leidt tot complexiteit; ‐ Periodieke afkoop… ‐ Verbieden kan uittreding aanmoedigen

• Overeenstemming tussen pensioentoezegging en verzekeringsovereenkomst lijkt wenselijk; • Wenselijk te bepalen tot welk tijdstip de pensioentoezegging wordt geacht te lopen (vnl. t.a.v. slapers); • Verhinderen dat aangeslotenen worden verplicht op fiscaal ongunstige tijdstippen hun pensioen op te vragen; 31

11

DEELNEMERSLIJST ACTUALITEITSCOLLEGE 19 MAART 2013 Afgesloten 18 maart om 14:00

Adnet Aertssen Appeltant Baekeland Balis Bauwelinckx Bauwens Behets Belet Billiet Blanckaert Boelaert Bogman Bosmans Brouwers Buch Carlier Carrette Cauwenberghs Ceyssens Cloetens Cole

Bernadette Johan Daniel Paul Geert Thierry Mario Luk Ward Thiery Kris Kathy Valerie Monique Anaïs Kevin Edward Patrick Steven Sophie Jo Koen

Coppens Coucke Coumans Cousin Cuppens Curvers Daemen Dansercoer De Bièvre De Bock De Buyser de Cambry De Coster De Lepeleire De Marrez De Meirleir De Ridder De Ridder De Ridder De Smet De Smet De Somviele De Vreese De Wit Debels Deckers Deferm Degreeff Deiteren Delannoo Deltombe

Stijn Lizzie Wim Sylvie Gert Giselda Luc Paul Frederik Willem Wim Frédéric Jenna Valérie Bernd Danielle Caroline Steffie Geert Jan Paul Isabelle Jurgen Bart Annelies Ivo Pascal Wim Caroline Jurgen Arielle

Eerste adviseur Directeur-generaal Adviseur generaal Zaakvoerder Raadsheer Actuaris Ir Adviseur Docent Principal Diensthoofd kantoor Brugge Life&Benefits and healthcar consultant Medewerkster Account Manager Student Attaché Advocaat Account Manager Legal Consultant, Pension Senior consultant Legal Adviser Employee Benefits General Manager Sales, AG Employee Benefits Adviseur Productmanager Director Advocaat Advocaat Attaché Teamleader Zaakvoerder HR Business Partner Inspecteur Senior Tax Advisor Tax&Legal Adviser Sociaal Huis Manager Sales Insurance Advocaat Legal Consultant Advocaat Counsel Consultant Actuaris Adviseur Leven Advocaat Advocaat Senior Advisor Beleidsadviseur Directeur Teamleader Commercieel Medewerker EB Adviseur sociale zaken Teamleader Jurist

Verbond van Belgische Ondernemingen Rijksdienst voor pensioenen Zenito, sociaal verzekeringsfonds Verba/LifeCat Arbeidshof Brussel Adviesbureau Infact NV FSMA ERGO Academy Mercer Rijksdienst voor Pensioenen Concordia Verzekeringsdienst KU Leuven BELGIBO NV KU Leuven RVP-Brugge Reliance Axis Life Vanbreda Risk & Benefits CSC AG Insurance AG Insurance Agoria Belfius Insurance FSMA Eversheds Clifford Chance LLP Rijksdienst voor Pensioenen Baloise Insurance www.pensioenraadgever.be Brussels Airlines Delta Lloyd Life ING Life Belgium Amonis OFP Gemeentebestuur Hoeilaart Securex Eversheds Mercer (Belgium) NV Claeys & Engels Akkermans & Partners Deloitte KBC EBCS bvba Claeys&Engels Eubelius BVPI-ABIP Groen FBZ Elektriciens Baloise Insurance ADD nv UNIZO Delta Lloyd Life Contassur Bijstand Advies

Demol Denayer Dereymaeker Deroey Deville

Philippe Stefan Herman Jo Guido

Technical & Strategic Adviser Adjunct directeur sociaal beleid Afg. bestuurder Legal Expert Advocaat

Devillé Devliegher Devoet Deyaert d'Hert Dierckx Driesen Duden Eelen Eerdekens

Dries Ward Claude Danny Natalja Hilde Guy Elke Luc Veerle

Forêt Fornoville Foubert Franchimont François Gentier Vandepitte Gerits Geukens Gieselink Gillemon Gobeyn Goossens Hannes Hannesse Hendrickx Heylen Heymans Heymans Holderbeke Huyberechts Huyberechts Iliano Jame Janssen Janssens Janssens Janssens Joos Jurgen Kennis Keunen Lambrecht Laseure Lateur Lauwers

Patrick Paul Ferdy Alex Philippe Wim Geoffrey Wivien Ivan Gerhard Pieter Alex Frank Birgit Jean Marie Constant Barbara Martine Filip Francis Ingrid Katleen Sofie Miet Steven Johan Gilva Willem Hugo Masure Lea Toon Patrick Greet Soetkin Dirk

Student Adviseur Chargé de cours honoraire ULB Adviseur bedrijfspensioenen Toezicht op de Pensioenen Adviseur Adviseur bedrijfspensioenen Advocaat Leerkracht Departementsverantwoordelijke Pensioenoplossingen Benefits administrator Zaakvoerder Partner Advocaat-stagiair Advocaat Administratief deskundige Actuaris Legal Consultant Productbeheerder Adjunct-adviseur Director Adviseur Levensverzekeringen Productbeheerder Leven ondernemers Directeur Ombudsman voor pensioenen Zaakvoerder Advocaat HR Pensions & Insurances Advocaat Adviseur Studiedienst Bedrijfsjurist Personeelsverantwoordelijke Legal consultant Advocaat Algemeen-directeur Administrateur-generaal Juridisch adviseur 50 consulent vdab Eerste auditeur Projectmedewerker Account manager Analist Redacteur Onderschrijver Groepsverzekeringen Advocaat Advocaat

Leenknecht Leleux Lemmens Lens Leukemans Leysen

Enrico Jennifer Nora Marc Muriel Petra

Attaché Consultant Employment Consulting Auditeur Legal Advisor Coördinator Studente 1e master rechten

AXA Belgium Essenscia Zakenkantoor Dereymaeker Towers Watson NV Liedekerke Wolters Waelbroeck Kirkpatrick KU Leuven Bofidi KBC FSMA FSMA KBC Bank & Verzekeringen Linklaters llp GO Onderwijs Ethias Shell Belgium Pension Fund OFP Life Plan KPMG Belastingconsulenten Laga NautaDutilh RVP - Kortrijk Towers Watson PwC KBC Verzekeringen nv FSMA PwC KBC Verzekeringen nv KBC Verzekeringen nv ASSURALIA WTC III Groep Hendrickx bvba Claeys & Engels Siemens Advocatenkantoor De Ganck cvba VDAB Nationale Bank van België Gemeente Rotselaar PwC Van Gompel-Renette Advocaten Sigedis vzw PDOS Vlaams Parlement VDAB Rekenhof ABVV/Linx+ Vanbreda Risk & Benefits Conac Kluwer KBC Verzekeringen DLA Piper UK LLP BVBA Advocatenkantoor Lauwers Sablon RSZ Ernst & Young Rekenhof Belfius Insurance vzw SEFOCAM Studente KULeuven

Logghe Logist Londers Loos Loose Mannaerts Merckx Moestermans Mortier Mues Mulders Naesens Nauwelaerts Neetens Nerinckx Oliverio Pacolet

Paul Sylvia Kim Nancy Mathias Birgit Michel Herlindis Arne Stijn Marc Caroline Matthias Stephan Stefan Sofie Jozef

Director Retirement Solutions Adviseur studiedienst Adviseur Leven Technisch Expert Employee Benefits Consultant Juriste Bestuurdera Stafmedewerkster Group Consultant Marketing & products pension & health beneftis Pensions & Benefits Advocaat Student Adviseur 2de pijler Partner Productbeheerder Hoofd onderzoeksgroep

Peeters Perpet Philippe Pierssens Pintelon Plas Pollaris Potemans Proesmans Provoost Putman Reynaerts Reyntens Rietjens Roels Rogge Rooms Rossou Rutten Rutten

Rudy Maajke De Wulf Ilse Olivier Peter Kristien Fritz Jan Luc Leen Didier Camille Frank Paul Valérie Ellen Jo Mathieu Kris

Scheers Segers Serraes Smets Somers Sommen Sommerijns Stevens Thienpont Thijs Timmerman T'Jonck Torfs Tubeeckx Ugalde

Denis Cecile Kurt Noël Anne-marie Liesbet Lut Yves Astrid Hilde Isabelle Greet Filip Serge Felipe

EB specialist Tax manager Advocaat-vennoot Legal assistant Medewerker studiedienst Technisch Directeur HR-medewerker Senior advisor social affairs Advocaat N.a. Advocaat Employee Benefits Consultant Advocaat Adviseur Levensverzekeringen Zaakvoerder Legal Advisor Student Zaakvoerder Pensioendeskundige Dienstverantwoordelijke employee benefits consultant Gepensioneerd Algemeen secretaris CD&V-senioren Accountmanager Corporate Clients Eerste auditeur Juriste groepsverzekeringen Raadgever Pensioenen en Sociale Zaken Of Counsel Professor Adviseur studiedienst Risk Manager Employee Benefits Advocaat Directeur Diensthoofd Directeur Inspecteur Fiscaal Bestuur

Uyttersprot Vaes Vaes Van Assche Van Ballaer

Patrick Jan Alain Leen Ann

Medewerker Productbeheerder Senior Account Manager Leven Assistent Adviseur Levensverzekering

Towers Watson aclvb KBC Baloise Insurance Aon Hewitt Aon Belgium BVBA Elitis Nederlandstalige Vrouwenraad DELTA LLOYD LIFE NV AG Insurance Volvo Group Belgium n.v. Lorenz International Lawyers KU Leuven Beleidscel Minister Pensioenen Field Fisher Waterhouse LLP KBC Verzekeringen nv HIVA - Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving ADD nv PwC Altius Advocaten CVBA Linklaters llp BBTK - ABVV Alliance Groupe Sibelga Agoria Tilleman van Hoogenbemt Advocaten Vermeulen Heylen Michiels Ethias Claeys & Engels ASSURALIA PROcrea Consulting Securex K.U. Leuven Lifeplan Ethias

UNITAS VZW Vivium nv Rekenhof Federale Verzekering Vice-Premier Pieter De Crem Loyens & Loeff Advocaten Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven ABVV Belgacom ALTIUS FSMA KBC Verzekeringen nv CONTASSUR Fiscale bemiddelingsdienst, FOD Financiën Ombudsdienst Pensioenen KBC Verzekeringen nv Ethias Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven KBC Verzekeringen nv

Van Bavel Van Calster Van Camp Van Cauteren Van Compernolle Van Daele Van De Vijver Van de Voorde Van den Broeck Van den Eynde Van Der Borcht Van der Linden Van Der Steen Van Dooren Van Duyse Van Dyck Van Eeckhoorn Van Eesbeeck

Dirk Ivo Kristien Joy Marino Gerrit An Hendrik Yann Peter Katrien Kristof Tony Alexis Koen Matthias Herman Paul

Adviseur Levensverzekeringen Service Management Fiscaal-juridisch medewerker Student Productbeheerder Docent Zaakvoerder Expert 50+ Actuaris

Van Gelder Van Grunderbeek Van Gysegem Van Hessche Van Hoeck Van Impe Van Laere Van Leemput Van Limberghen Van Maele Van Rompaey Van Schoubroeck Van Weydeveldt Van Weyenbergh

Bart Ellen Jan Goedele Els Marnik Karen Annick Guido Emmanuelle Anna Caroline Sofie Vic

Zaakvoerder Assistente Advocaat Verantwoordelijke personeelszaken Director HR Actuaris Adviseur leven en zorg Gemeentesecretaris Gewoon hoogleraar Tax & Legal Employee Benefits/Health Care Business architect Hoofddocent Student Eerstaanwezend inspecteur Fiscaal Bestuur

Van Winkel Van Zeghbroeck Vanbuylen Vande Sype Vandeburie Vandenmeersche Vandenweghe Vandeput Vandergucht Vandermeiren Vanderschelde Vandevelde Verbeeck Vereycken Verhaegen

Gerda Chris Johan Karen Marc Lieven Nils Marc Sandra Bart François Caroline Paul Luc Chris

Juriste Verantwoordelijke Pensioenfondsen Non-Profit Senior partner Verantwoordelijke Product Management EB Zaakvoerder Stafmedewerker advisering Hoofd Verzekeringsdienst KU Leuven Stafmedewerker Studiedienst Adviseur Levensverzekeringen Lid CAP Coördinator Owner Vennoot Chair

Verlinden Vermeulen Verwimp Vindevogel Vlemincx Vuylsteke Vuyts Wellens Werniers Witpas

Ann Ludo Griet Stijn Dave Laurent Karla Heidi Arwen Geert

Productbeheerder Zaakvoerder Ombudsman Pensioenen Bedrijfsjurist Advocaat / Vennoot Student Bediende Juridisch adviseur

Senior Adviser Advocaat Productbeheerder Adviseur Levensverzekeringen Bediende (Dossierbeheer) Compensation, Payroll & Benefits Manager Advocaat Account Manager Corporate Clients Advocaat

KBC Verzekeringen nv SWIFT VIVIUM NV VUB KBC Verzekeringen nv Hogeschool Gent CVBA Zakenkantoor Van Vlaenderen VDAB Adviesbureau Infact NV Allen & Overy LLP KBC Verzekeringen nv Van der Linden & Partners Ombudsdienst Pensioenen Belfius Insurance Tiberghien Advocaten KU Leuven Persoonlijk-prive Vereycken & Vereycken Consulting CVBA/SCRL HRBD Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven Claeys & Engels Vrije CLB-Koepel vzw Vanbreda Risk & Benefits nv Alrakis Q&O Gemeente Herenthout Vrije Universiteit Brussel AG Insurance AXA KU Leuven KU Leuven Fiscale bemiddelingsdienst, FOD Financiën LBC-NVK Pensioenfondsen Non-Profit Esofac VIVIUM nv eLVee bvba Vlaamse Ouderenraad KU Leuven ACV-CSC METEA Assuralia FSMA Human Interest Consulting Vereycken & Vereycken CVBA EIOPA Occupational Pensions Stakeholder Gr BVPI Vermeulen Heylen Michiels KBC Verzekeringen nv KBC Verzekeringen nv AXA Agfa Gevaert nv Dechert LLP VIVIUM Lydian

Wouters Wouters Ysenbaert

Sofie Dries Stefaan

Juriste Docent Verantwoordelijke productontwikkeling EB

vzw IVKA Allianz Belgium

Collegerooster Leergang Pensioenrecht

Grondplan van het pensioenrecht

2.

Ruimer kader

2.1. Pensioenen internationaal gekaderd 2.2. Pensioenen sociologisch doorgelicht

College‐ nummer

1.

Docent

Aantal uren

College

Yves Stevens

3

1

Danny Pieters Jos Berghman

2 2

2 3

Yves Stevens Guido Van Limberghen Ria Janvier Alex Burke

6 2 4 2

4 5 6 7

3.

Wettelijke pensioenen

3.1. 3.2. 3.3. 3.4.

Werknemers Zelfstandigen Overheidspersoneel RSZPPO

4.

IGO

Yves Stevens

1

8

5.

Brugpensioenen

Marc Morren

4

9

6.

Aanvullende pensioenen in het algemeen

6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. * 6.6.

Algemeen grondplan van de aanvullende pensioenen Actuariële aspecten Levensverzekeringsrecht Pensioeninstellingen aanvullende pensioenen Aanvullende pensioenen en de loonkwalificatie Actualiteitscollege Aansluiting en gelijke behandeling in aanvullende pensioenen

Paul Roels Patrick Mariën Caroline Van Schoubroeck Lutgarde Sommerijns Yves Stevens & Barbara Heylen Docentenkorps Lutgarde Sommerijns

2 2 4 3 2 3 3

10 11 12 13 14 15 16

6.7. 6.8. 6.9. 6.10. 6.11. 6.12. 6.13. 6.14. 6.15. 6.16. 6.17. 6.18. * 6.19. 6.20. 6.21.

Verworven reserves en prestaties met inbegrip van de rendementsgarantie Uittreding, afkoop en pensioenleeftijd Het lezen, begrijpen en opstellen van een pensioenreglement en –overeenkomst Besluitvorming: inspraak, transparantie, voorlichting en informatieverschaffing CAO’s, paritaire comités en fondsen voor bestaanszekerheid Besluitvorming en beheer in de praktijk Fiscaliteit aanvullende pensioenen werknemers Socialezekerheidsbehandeling van aanvullende pensioenen Financiële verslaggeving door pensioenfondsen De controle‐aspecten van de aanvullende pensioenen Formeel‐ en procesrechtelijke aspecten bij aanvullende pensioenen Arbeidsrechtelijke aspecten van aanvullende pensioenen Actualiteitscollege Aanvullende pensioenen, fiscaliteit en zelfstandigen Aanvullende pensioenen en overheidspersoneel Aanvullende voorzorg, cafetaria, hospitalisatie en aanvullende sociale voordelen

7.

Derde pensioenpijler: pensioensparen en individuele voorzieningen

8.

Specifieke themata

8.1. Familiaal vermogensrecht en pensioen 8.2. Internationale en grensoverschrijdende aspecten van het pensioenrecht 8.2.1. Europese coördinatie en grensoverschrijdend pensioenverkeer 8.2.2. De ex‐pat, de grensarbeider en het pensioenrecht (mib DOSZ) 8.2.3. Internationale aspecten van de fiscaliteit van de aanvullende pensioenen 8.3. Verleden, heden en toekomst: welke ontwikkelingen EXAMEN DELIBERATIE en PROCLAMATIE EXAMEN DELIBERATIE en PROCLAMATIE

Paul Roels Paul Roels & Jurgen Goyvaerts Paul Roels Kim De Witte Guy Cox Fritz Potemans Paul Van Eesbeeck Willy Van Eeckhoutte Karel Van Hulle Caroline Vandevelde Lutgarde Sommerijns Koen Magerman Docentenkorps Luc Vereycken Yves Stevens Luc Vereycken

3 2 2 4 2 2 6 2 2 4 2 2 3 4 2 2

17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Michaël Mohr

4

33

Nan Torfs Paul Schoukens Jan Goeman Koen Van Duyse Yves Stevens

4 4 4 2 2 4 4

34 35 36 37 38

Pensioenleeftijd en pensionering

Recommend Documents