27-09-2012
Ouderen met autisme.
Autisme: • Andere manier van verwerken van informatie. • Levenslange, heterogene, neurobiologische ontwikkelingsstoornis. • Autisme verandert gedurende de levensloop. • Veroudering ander effect bij mensen met autisme? (H. Geurts, UVA) • Wat is ‘normale’ veroudering?
Frédérique Geven, gezondheidszorgpsycholoog
Veroudering: • • • • • •
Relatief nieuw begrip (20ste eeuw). Aantal ouderen neemt toe. Zeer heterogene groep. Kalenderleeftijd, cultuur, cohort. 3de en 4de levensfase. Hervinden van biopsychosociale balans.
1
27-09-2012
Vraag: • Is het wel mogelijk om de diagnose op latere leeftijd te stellen, of is het zoeken naar een speld in een ?
Vraag: Is het stellen van de diagnose wenselijk? Het onderzoeken op autisme bij ouderen is
na de maaltijd ?
Wie worden aangemeld?
Wie zien we: grofweg 3 groepen Groep A
Fragment Omroep Brabant Ronald Eckhardt vertelt zijn verhaal: zijn reden van aanmelding bij centrum ouderenpsychiatrie.
• Met een normale, bovengemiddelde of begaafde intelligentie • Actief (geweest) in het arbeidsproces • Beschikt over sociale vaardigheden • Vaak met partner/gezin • Partnerrelatieproblematiek is ernstig • TOM testen te eenvoudig
2
27-09-2012
Wie zien we? Groep B • • • • •
Normale tot hooggemiddelde intelligentie Actief (geweest) in arbeidsproces Meer typische uiterlijke kenmerken Vaak erg lang bij ouders gewoond Weinig-geen belangstelling voor partnerrelaties • Meer afwijkende contactname, gespreksvoering, minder sociale vaardigheden
Wie zijn de partners (onze impressie): • Aanpassingsvermogen/moeite met grenzen • hebben zich sterk moeten maken (‘dominant’) • Bij aanmelding uitgeput – depressief - boos • Contact met zichzelf gaandeweg kwijtgeraakt • Geen energie om zich opnieuw aan te passen
Wie zien we? Restgroep: • Benedengemiddelde intelligentie, zwakbegaafd-verstandelijke beperking. • Organiciteit • Onderscheid persoonlijkheidsstoornis (cluster A) en ASS is niet te maken.
Waarom is diagnose stellen moeilijk? • • • • • •
Geen/weinig informatie ontwikkeling als kind Soms weerstand bij cliënt/familie Kenmerken cliënt worden als normaal gezien. Soms geen heteroanamnese aanwezig Andere problemen: somatisch en psychisch. Andere diagnosen: dwangmatig, depressief, persoonlijkheidsstoornissen, etc. • Compenserende vaardigheden ontwikkeld.
3
27-09-2012
Wat ervaren ouderen en hun naasten als de diagnose alsnog gesteld wordt? De puzzelstukjes vallen op zijn plaats: verklaringen, opluchting, begrip, boosheid, onmacht. Verdriet/rouw. Beeld van verleden en heden is veranderd, toekomstbeeld moet veranderd worden. Ontreddering, hoe nu verder?
Behandeling en begeleiding: • Kernproblematiek van ASS is niet te genezen. Kijken naar coping en gedrag. • Zowel persoon met ASS als omgeving staan centraal. Regelmatig blijkt bij partner eigen pathologie. • Tevens aandacht voor professionele netwerk, bijv. V & V sector, hospice. • Niet alleen mediatietherapie, ook individuele en systeem behandelingen (bv CGt). • Inmiddels een redelijk behandelaanbod
Algemene uitgangspunten: • Het is een chronische aandoening. • Levensloopbegeleiding, waarbij duur, frequentie en intensiteit zal variëren. • Aandacht blijven houden voor sterke kanten en kwaliteiten van individuen en systemen. • Er is behandeling nodig bij (onverwachte) veranderingen, echter ook bij voorspelbare overgangen.
Er is geen standaardbehandeling. Samen zoeken, wat in welke fase, mogelijk en noodzakelijk is.
4
27-09-2012
Enkele inhoudelijke zaken na diagnose: • Verwerking – beleving, cliënt kan dit anders ervaren als zijn omgeving, emotionele processen lopen niet parallel. • Inzicht/besef/aanvaarding dat bepaalde zaken niet veranderen (verlies en rouw). • Inzicht wat wel goed gaat, welke kwaliteiten /compensaties zijn wel aanwezig. • Hoe verder? Hoe beter/anders leren omgaan met de gevolgen van ASS.
Procesmatige aanpassingen • Frequentie lager. • Minder geneigd om huiswerk te maken. • Rekening houden met tempo, zintuiglijke en somatische beperkingen. • Taal! (cohort + ASS). • Meer sessies. Bijv ‘ik en autisme, 60+’, maar ook bij de partnergroep 60+.
Wat is specifiek tav doelgroep ouderen: • Betreft 3de of 4de levensfase? • Hoe ziet biopsychosociaal evenwicht er uit. • Verwachtingen t.a.v. ouder worden en het samen ouder worden. • Doelen/behoeften mbt behandeling anders?: - minder gericht op informatie - meer gericht op herkenning en verwerking - meer gericht op lotgenotencontact
Vragen? Overleg? •
[email protected] •
[email protected] •
[email protected]
5
27-09-2012
Op basis van onze ervaringen: ook na 60 jaar of meer blijft het noodzakelijk om de (juiste) diagnose te stellen. Voor persoon zelf, zijn omgeving (denk ook aan erfelijkheid!) en de hulpverleners.
6
