AUTISME: begeleiden met oplossingsgerichte attitude !! Inservice 2014 drs. Jan Schrurs
ASS Autisme spectrumstoornissen situatie tot mei 2013 (DSM IV) Asperger syndroom PDD-NOS
Autistische stoornis
Rett syndroom Desintegratiestoornis vd kindertijd
McDD
Triade van beperkingen! DSM IV 1. Kwalitatieve tekortkomingen in wederkerige sociale interactie • Niet begrijpen non-verbaal gedrag, geen relaties, geen wederkerigheid 2. Kwalitatieve tekortkomingen in de communicatie • Eenzijdigheid, niet spreken, moeite gesprek te initieren/onderhouden 3. Beperkte stereotiepe patronen en activiteiten (Gebrekkige verbeelding)) • Preoccupaties, starheid, beperkte onderwerpen
Omgaan met moeilijk gedrag
1
Alle hoop op omschrijving ASS in DSM V. • Van triade naar dyade: – A. Blijvende beperkingen op het gebied van sociale communicatie en interacties in verschillende contexten • Beperkingen in sociaal emotionele wederkerigheid • Beperkingen in non-verbale communicatie in sociale interactie • beperkingen in ontwikkeling relaties, verbeeldend spel
– B. Beperkte herhaalde patronen van gedrag, interesse en activiteiten • • • •
Stereotype spraak en motorische handelingen, objectgebruik Routines, rituelen, excessieve weerstand tegen veranderingen Beperkte en gefixeerde interesses Hyper- en hypo- gevoeligheid op prikkels en ongewone sensorische interesse
Autisme Spectrum Stoornis in DSM V – C. – D. – E.
Symptomen aanwezig in vroege kindertijd. Beperking in alledaagse leven Niet verklaard door VG of ontwikkelingsachterstand
– Diagnose: A + B + C + D + E
Ernst van Autisme Spectrum stoornis – Niveau 3: Vereist zeer substantiële ondersteuning – Niveau 2: Vereist substantiële ondersteuning – Niveau 1: Vereist ondersteuning
Het defect denken van DSM IV en V • • • •
Medische model is fundament Denken in beperkingen ipv mogelijkheden Negatieve kijk op mensen Beperkingen wil zeggen dat we vergelijken… waarderen • Beperkingen in wederkerige sociale interactie • Sociaal communicatieve gebreken
Omgaan met moeilijk gedrag
2
Burgerschapsmodel • Burgerschapsmodel denken vaagt andere insteek • Waarderen verschillen anders waardoor marginale groepen ontstaan (Van Houten, 2000) • Waardering van diversiteit: dus waardering van anders zijn • Inclusieve samenleving • Spreek over mensen met autisme of ASS • Aandacht voor de stem van mensen met ASS
Waardering voor autisme • ASML TU
8 15-12-2014
ASS: Dyade van mogelijkheden !! 1. Specifieke kwaliteiten in sociale interactie en communicatie • Heel correcte omgangsregels, de “waarheid”, integer, rechtuit, goud eerlijk • Letterlijke teksten, nauwkeurig formuleren en onthouden, Waardenvrije sociale beleving 2. Specifieke kwaliteiten in verbeeldend vermogen • Regelgeleid, vaste patronen, voorspelbaar, goede denkers, goed procedures herkennen, expliciete kennis, detail focus, hooggevoelig, enorme denksnelheid
Omgaan met moeilijk gedrag
3
Uitspraken • De wereld is voor mij beangstigend omdat alle zintuiglijke prikkels samen binnen komen (Dominique Dumortier) • Ik bleef vaak herhalen wat ik zei tot ik een bevredigend antwoord had (Dominique Dumortier) • Als er iets niet in orde is (verkeerd woord, verandering in planning, nieuwe situatie etc. reageer ik geiirriteerd, verwijtend, mezelf pijnigend) Ik vat het niet en raak in paniek en wordt bang (Domunique Dumortier) • Ik snapte niet waarom er andere kinderen waren. Waarvoor dienden ze? (Gunilla Gerland)
Uitspraken • Zondagmiddag moet ik eerst eten, dan naar een video kijken, daarna een glas melk drinken en dan weet ik zeker dat we naar opa gaan (uit Marc Serruys) • Ik moet helaas besluiten dat mensen met AS zich niet kunnen omvormen tot iets dat ze niet zijn. Ik heb het meegemaakt en wil het nooit meer proberen (Jean-Paul in Marsmannetje) • De klas ging zingen. Ik raakte door dat overdonderend lawaai in paniek en rende door de klas. Ik werd aan de arm vastgepakt en moest in de gang zitten. Daar kwam ik tot rust (Kees Momma)
Autisme heeft andere cultuur “Marsmannetje” “Van een andere planeet” Autistisch gezelschap (Hendriks, 2000) Hang naar feilloze orde Wereld van dingen Object gerelateerde vormen van socialiteit
Omgaan met moeilijk gedrag
4
Andere cultuur vraagt rekening houden met: • Taalbegrip – functionele communicatie en relationele communicatie
• • • • • •
Verwerkingstijd Compact /kort Duidelijkheid over wat te communiceren Overzicht houden Monoloog als voorkeurstijl Eigen belangstelling centraal
Meedoen in een andere cultuur • • • • • •
Onzekerheid Zoeken naar betekenissen Je stijl van communicatie aanpassen Afkijken wat anderen doen Imiteren van gedrag Proberen patronen te herkennen
Positieve Psychologie “We are not prisoners from our past”
Een beweging binnen de psychologie die benadrukt en onderzoekt ... wat er deugt aan mensen in plaats van wat er aan hen schort. - nieuwe betekenissen helpen vinden - gedrag helpen ontwikkelen
Martin Seligman
Omgaan met moeilijk gedrag
5
Basis uitgangspunten van SFA • Mensen, leerlingen kunnen hun eigen oplossingen maken • Kleine veranderingen kunnen leiden tot grote veranderingen • De client is expert van zijn eigen leven • De beste therapie is samenwerkingsrelatie • De vragende positie van de leraar geeft de leerling de kans om een passende oplossing te kiezen • Volledige acceptatie van de perceptie
Begrepen voelen • • • • • • • •
Actief luisteren Dialoog voeren Niet invullen wat client nodig heeft Algemene globale idee van ASS verlaten Persoon horen/zien Acceptatie van specifieke behoeften Visualiseer Structurering, inzichtgeving
Over hoop (Taylor & Fiske 2005) • • • •
Hope comes and goes, that’s normal Sometimes it’s all you have Don’t tread on another’s hopes You can’t just satisfy yourself with hoping, you’ll have to do something • It’s the biggest gift you can give someone • Sometimes hope arises from (or is all that gets you through) some of life’s most terrible experiences
Omgaan met moeilijk gedrag
6
Leren hoop en perspectief houden • “Ik wil bankdirecteur worden”. • Perspectief op weg naar zelfinzicht: • Wat is nodig? Kennis van geld • • • •
Heb je dit? Nee, nog niet maar…. Stap 1: leren geld herkennen Stap 2. leren geld tellen Stap 3. ……..
Reflectiemodel (Mattelin, 2014) Realiteit Doen Handelingsbeslissing
Waarnemen Betekenis verlening Individu
Reflectie en autisme • Reflectie na actie Hulpmiddelen inzetten als:
Omgaan met moeilijk gedrag
7
Reflectie en autisme • Reflectie voor actie – Stappenplan maken – Scenario of Social story
Reflectie en autisme • Reflectie tijdens actie – Stop, denk, doe – Vrienden-programma – Denken + Doen= durven Bij angst Stap 1: Ik krijg de gedachte: bang voor kanker Stap 2: Rust nemen Adem halen, rustig en diep Stap 3: Afleiding zoeken: TV aan Muziek aan Stap 4: Focus op de tv of muziek Zing de liedjes hardop mee
Therapeutische doelen • Geloof dat de leerling mogelijkheden heeft om zijn eigen doelen te stellen en krachten te benutten om zijn problemen op te lossen • Richt je op kleine realistische en haalbare doelen • Ben doelgericht en toekomstgericht – Vb. wat is er veranderd sinds de vorige keer? • Je praat over oplossingen ipv problemen
Omgaan met moeilijk gedrag
8
Hulp bij attitude van professional: 7- stappen dans 7. Scaling 6. Uitzondering en
2.Contact maken 1. Compliment en geven
3. Kleine doelen stellen
5.Sterkten 4. Context
© L. Cauffman
A.N.D.E.R.S. • • • • • •
(Mattelin & Volckaert (2014)
A. Aandacht schenken - aanvaarden N. Naar waarde schatten - normaliseren D. Doelen bepalen E. Exploreren - expliciteren R. Resources ontdekken – respect tonen S. Een eerste stap zetten
De 4 A’s als basishouding (De Rijdt, Serrien & Van Dam,. 2014)
• • • •
Aandachtig aanwezig zijn Aansluiten bij het verhaal van de ander Accepteren zonder oordeel Authenticiteit
Omgaan met moeilijk gedrag
9
Dank u wel voor uw aandacht
Omgaan met moeilijk gedrag
10
