Kun
ch
n Amba e st
t
Open Monumentendag 2015 12 en 13 september
2
Dank Open Monumentendag is alleen mogelijk door de bereidwilligheid van particulieren en organisaties om hun pand open te stellen. Bovendien hebben wij ook dit jaar weer veel mensen bereid gevonden hun medewerking te verlenen. Het comité dankt hen allen hartelijk voor hun inzet. Comité Open Monumentendag Rheden-Rozendaal
Colofon Uitgave: Comité Open Monumentendag Rheden-Rozendaal Realisatie: Diepenmaat Uitgeverij & Ontwerpbureau Lay-out: Gert Jonker BNO, Arnhem Oplage 3000, augustus 2015
3
Inhoud Voorwoord............................................................................ 5 Rozendaal............................................................................ 6 Velp....................................................................................... 10 Rheden................................................................................ 18 De Steeg............................................................................ 22 Ellecom............................................................................... 26 Dieren.................................................................................. 30 Spankeren......................................................................... 34 Laag Soeren..................................................................... 36
Laag Soeren
Spankeren
Dieren Ellecom
De Steeg Rozendaal
Velp
Rheden
4
Detail tegeltableau in De Serre Herenkerk, Rozendaal
VOORWOORD
Kunst en Ambacht Open Monumentendag is jaarlijks een van de grootste culturele evenementen. Zo ook in onze eigen gemeenten Rheden en Rozendaal waar ieder jaar veel mensen monumenten bezoeken die gewoonlijk niet toegankelijk zijn voor publiek. Open Monumentendag 2015, in het weekend van 12 en 13 september, staat in het teken van Kunst & Ambacht. Op diverse locaties worden daarom ook exposities georganiseerd. Het thema Kunst & Ambacht beslaat een groot terrein, waarbij zowel aandacht is voor verschillende kunstvormen, als voor vakmanschap en het (restauratie) ambacht. Vaklieden en kunstenaars tonen hun kunnen, de geschiedenis van het ambacht wordt op tal van manieren uitgelegd en ook de hedendaagse variant van het ambacht komt ruimschoots aan bod. Alles draait daarbij om de schoonheid, om het genieten van kunst, om inspiratie en beleving. Op de vrijdag voor de Open Monumentendag, op 11 september, is er ook in 2015 de Open Monumenten Klassendag, waarbij leerlingen uit de groepen 7/8 van basisscholen in het hele land monumenten bezoeken. Wij verwelkomen in de gemeente Rheden en Rozendaal ook dit jaar weer zo’n 600 leerlingen bij de verschillende monumenten.
In ieder dorp zijn bijzondere openstellingen en activiteiten. Zo zal dit jaar in Velp voor de 2e keer kasteel Biljoen worden opengesteld voor publiek en kunt u op de Wiardi Hoeve een glaskunstenaar aan het werk zien. In Dieren worden 2 bijzondere woningen opengesteld aan de Hoflaan waar o.a. ook een expositie van schilderijen te zien zal zijn. In Laag Soeren en in Ellecom vinden concerten plaats in de prachtige kerkjes. In de kerk in De Steeg kunt u verschillende ambachten bekijken. In Villa ‘Iris’ in Rheden is een foto expositie van een uitvaartfotografe die ook uitleg geeft over haar werk. De dorpskerk presenteert diverse ambachten met betrekking tot kerk- en orgelrestauratie. In Rozendaal is er in de Molenschuur een expositie van schilderijen en in Spankeren kunt u een bezoek brengen aan de Petruskerk met een tentoonstelling over bodemvondsten. In dit boekje vindt u een omschrijving van alle opengestelde monumenten, de activiteiten en de openingstijden. Er is weer veel te doen en wij wensen u heel veel plezier tijdens uw bezoek aan de Open Monumenten en de diverse activiteiten in het kader van het thema Kunst & Ambacht. Het comité Open Monumentendag Rheden-Rozendaal
5
ROZENDAAL
6
Buitenplaats Rosendael
PROGRAMMA
Rozendaal Historische buitenplaats Rosendael Rosendael 1
Muziekkoepel op de Smittenberg, Beekhuizenseweg 1
De historische buitenplaats Rosendael is deel van het vroegere landgoed van de familie van Pallandt. De buitenplaats omvat naast Park en Kasteel Rosendael, de rozentuin met Oranjerie, de Boomgaard, de Smittenberg, de wildbaan met de Koningsberg en een deel van de Rozendaalse beek met de Torckschool, onderwijzerswoning en molenhuis. De Oranjerie werd in 1945 door oorlogsgeweld vernield en is herbouwd in oude glorie. In de rozentuin bevinden zich de antieke tuinvazen, die met giften uit Rozendaal werden gerestaureerd. Activiteiten: Expositie restauratieplan Koningsberg Demonstraties met reddingshonden in de boomgaard op zaterdag en zondag van 13.00 uur tot 16.00 uur. Kinderen mogen helpen om de jonge baron en freule op te sporen. Open: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur. Park en kasteel zijn tegen gereduceerd tarief toegankelijk van 11.00 tot 17.00 uur In het park en kasteel worden op gezette tijden tussen 12.00 uur en 16.00 uur rondleidingen gegeven. Ook worden in het kasteel bijzondere rondleidingen gegeven met als thema ‘Rosendael in oorlogstijd’. Kijk voor de bijzonderheden op www.GLK.nl/Rosendael.
Op de Smittenberg in de tuin van het voormalige logement werd vanaf de zomer van 1859 elke donderdag een concert gegeven door de Rosendaalse kapel. In 1917 werd er naar ontwerp van Maré de muziekkoepel gebouwd die nu te vinden is in de tuin van de Hunting Lodge. Open: zondag van 12.00 tot 17.00 uur
Molenhuis, Rosendaalselaan 3a Bij de oudste papiermolen, de Pannenmolen, en het spijker aan de Rosendaalselaan is een molenhuis met schuur gebouwd. Naast de ‘wijers’, bergvijvers, en ‘watervallen’ is dit het enige gebouw dat nog herinnert aan de watermolens op de Rozendaalse beek. Activiteiten: expositie van schilderijen met afbeeldingen van landschappen.
Muziekkoepel
7
ROZENDAAL
8
Sjef Hendrikx exposeert schilderijen van de ontginning van Nederland die laten zien hoe Nederland er tussen 700 voor en 2000 na Christus uitzag. Boukje Schakenraad exposeert abstracte polderlandschappen. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 12.00 uur tot 17.00 uur
Kleermakerij, Slemkesstraat 2
Molenhuis
Kleermakerij
In de 19de eeuw is aan de Rosendaalselaan 2-6 een woonhuis voor vier gezinnen gebouwd met daarachter een kleermakerij. De kleermakerij is tot het begin van de 21ste eeuw in gebruik gebleven en is nu het
ROZENDAAL atelier van D&M architecten. In de kleermakerij zijn oorspronkelijke inrichtingselementen behouden. Open: zaterdag van 10.00 uur tot 17.00 uur
De Herenkerk, Kerklaan 15 De kerk is gesticht door Lubbert Adolf baron Torck van de Heerlijkheid Rosendael. De baron begon met de bouw voordat er door de Velpse kerkenraad vergunning was verleend voor een eigen kerkgemeente. Waarschijnlijk daarom lijkt het gebouw aan de straatzijde meer op een pakhuis dan op een kerk. In 1758 werd de kerk gewijd. De Jugendstil muurschildering die een gehele wand van de kerk bedekt dateert uit
Herenkerk
1905 en het Leichel-orgel uit 1890. Aan de achterzijde heeft de pastorie van de kerk, tegenwoordig gesplitst in drie appartementen, het aanzicht van een statig herenhuis met een ruime tuin. De bijruimtes zijn onlangs geheel gerenoveerd en uitgebreid met o.a. een fraaie serre. In de zogenaamde haardkamer bevindt zich een openhaard met Jugendstil tegeltableau. Activiteiten: Op beide dagen is er een expositie van de Gelderse Schilderschool ‘TerpenTijn’. Er wordt koffie en thee geschonken. Open: zaterdag van 11.00 uur tot 17.00 uur en zondag van 12.00 uur tot 17.00 uur.
9
VELP
10
Grote Kerk
PROGRAMMA
11
Velp Grote Kerk, Kerkstraat 32 Deze zogeheten waterstaatskerk uit 1841 is gebouwd in neoclassicistische stijl en werd ontworpen door de architect Jeni. Opvallend zijn de prachtige toegangsdeuren met een lijst waarin bladmotieven zijn verwerkt. Het belangrijkste fronton wordt bekroond met prachtig siersmeedwerk en een engel met trompet als windvaan. Het monumentale Hess orgel uit 1772 wordt regelmatig bespeeld. Activiteiten: zaterdag om 11 uur worden de glasin-lood bevrijdingsramen onthuld. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 12.00 tot 17.00 uur
Wijnhandel Appeldoorn, Brugweg 15 De wijnhandel werd in 1897 opgericht aan de Brugweg door Aart Arnoldus Appeldoorn. Het huidige pand dateert uit 1947 en is gerea-
Wijnhandel Appeldoorn
liseerd naar ontwerp van het architectenbureau W.A.M. van der Ven uit Velp, in de stijl van de Delftse School. De opzet was om met het nieuwe pand een ‘sieraad binnen de Nederlandse Wijnhandel’ te creëren. Het ontvangst- annex kantoorgebouw bevat vele karakteristieke elementen, zoals een fraaie entree, zwart-witte tegelvloer in schaakbordpatroon en mooie schoorsteenmantels. Het pand is nu een gemeentelijk monument uit de wederopbouwperiode. Open: zaterdag van 11.00 tot 16.00 uur
Kerk ‘Oude Jan’, Kerkstraat 56 Een éénbeukige Romaanse kerk uit de 12e eeuw met tufstenen muren en een klein rechthoekig koor. De tufstenen toren aan de westkant is later met bakstenen verhoogd. Aan de noordzijde staat een laat gotische kapel met een netgewelf uit begin 1400.
‘Oude Jan’
Postkantoor
VELP
12
Activiteiten: De heer Abbas Babai, afkomstig uit Perzië, zal zijn deskundigheid tonen als restaurateur van handgeknoopte tapijten. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
Begraafplaats, Reinaldstraat 18B De oude begraafplaats van de Hervormde Gemeente werd in 1834 aangelegd. Op het terrein bevindt zich rechts een eenvoudig gepleisterd gebouwtje in eclectische stijl, dat mogelijk als lijkenhuisje heeft gediend en nu gerestaureerd is. Ook de verschillende oude grafkelders en monumentale grafstenen zijn zeer de moeite waard. Activiteiten: Er worden rondleiding gegeven over de begraafplaats Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
Woonhuis ‘De Loods’, Koningin Beatrix straat 28 Achter de Hoofdstraat ligt een eenvoudig woonhuis in traditionele trant, in een van de hallehuisboerderij afgeleide vorm, daterend uit het midden van
Begraafplaats Reinaldstraat
de 19de eeuw, aan de oorspronkelijke Schuinschen weg (nu Oranjestraat). In 1923 is middels een smal tussenlid, rechts achter het pand, een grote werkplaats aangebouwd. De twee panden samen zijn gemeentelijk monument. Binnen de muren en het dak van de werkplaats is in 2011 een woonhuis gebouwd, met de ingang aan de Koningin Beatrix straat. De industriële vormgeving is daarbij gehandhaafd. Activiteit: Expositie van werk van Moniek van de Ven en Edward Brantsen Open: zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur
Woonhuis - winkelpand, Hertogstraat 31 In het noordoosten van de wijk Daalhuizen zijn in de jaren ’20 van de vorige eeuw vele middenstandswoningen gebouwd in de zogenaamde Amsterdamse School stijl. Ook dit winkelpand van de hand van de architect H.A.Pothoven is als zodanig te karakteriseren. De opdrachtgever was de heer van der Meyden die hier een groentewinkel had. Achter de woning is een grote bergplaats gebouwd met paar-
De Loods
VELP denstal. Het pand is een gemeentelijk monument, de huidige bewoners hebben het grondig opgeknapt in de oorspronkelijke stijl. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
R.K. Begraafplaats, Bergweg 11
Hertogstraat
De begraafplaats is een kleinschalige, van oudsher katholieke begraafplaats en dateert van 1874. Op 11 januari van dat jaar vond de inzegening plaats door Pastoor Koene, wiens graf nu monumentaal domineert op de begraafplaats. Een stichting zet zich sinds 2004 in voor het behoud van de begraafplaats. Er is een urnenmuur geplaatst en een urnentuin aangelegd voor de bijzetting van urnen. Er kan nog incidenteel begraven worden. Activiteiten: er zijn medewerkers aanwezig om vragen te beantwoorden Open: zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur
De Dingenfabriek, Bergweg 24a De oorspronkelijke functie van het stenen gebouw uit 1902 is een ‘slepersbedrijf met trekpaarden’,
R.K. Begraafplaats
De Dingenfabriek
13
VELP
14
aan een doorgang van de Bergweg naar de Enkweg. Later was het kolenhandel en beeldhouwersatelier. Nu is de benedenverdieping verbouwd tot cultuurcafé, een ontmoetingsplek voor culturele doeleinden. Activiteiten: Tentoonstelling ‘Kunst en Ambacht’ met drie thema’s: 1. Meesterstukken van toprestaurateur Co Jacobs uit Velp. 2. Proeven van Ambachtelijke Kunstnijverheid (inleg-, borduur-, mozaïek- en emailleerwerk). 3. Gevelverfraaiing in de omgeving van Bergweg en Enkweg. Open: zondag van 10.00 tot 17.00 uur
Wiardi Hoeve, Ringallee 37A Dit pand werd rond 1895 gebouwd als koetshuis met koetsierswoning bij een grote villa op de hoek met de Rozendaalselaan. De naam Wiardi Hoeve dateert uit 1946 toen het pand een manege werd. Bijzonder aan het pand zijn de fraaie opgeklampte
Wiardi Hoeve
staldeuren aan de straatzijde. In de stallen, die te bezichtigen zijn, zijn nog vele sporen uit het verleden te vinden. Het koetshuis mag rondom via de tuin bekeken worden. De schuur met oldtimer staat open. Activiteit: De glaskunstenaar Onno van Vloten geeft een demonstratie van het werken met de Tiffany techniek. Open: zondag van 10.00 tot 17.00 uur
Gemaal ‘De Volharding’, Lathumseveerweg Het voormalige stoomgemaal ‘De Volharding’ is in 1875 gebouwd in het ‘Velperbroek’. In 1928 werd het gemaal geëlektrificeerd. De twee oorspronkelijke grote centrifugaalpompen en bijbehorende aandrijfwielen met de naam van de Gebr. Stork & CO. erop, zijn nog aanwezig. Een belangrijke waarde van het gemaal is de oorspronkelijke staat van de elektrische installatie bestaande uit niet-geautomatiseerde schakelkasten en de oorspronkelijke vacuüminstallatie. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
De Volharding
VELP Villa Vijverlaan 13 De villa’s aan de Vijverlaan 13-17 zijn door C. van Engelenburg gebouwd in overgangsarchitectuur. Bij deze panden zijn elementen uit de neorenaissance (de gekleurde banden), de chaletstijl (overstekend dak met vakwerk) en de Art Nouveau/Jugendstil (houtsnijwerk, panelen enz.) door elkaar gebruikt. Opvallend zijn de hoefijzerbogen bij de portieken aan de zijkant en de mooie glas-in-loodramen. Activiteit: Expositie keramiek. Open: zondag van 11.00 tot 16.00 uur
Muziektent, Vijverlaan De rechthoekige muziektent op het eilandje in de vijver tussen de Vijverlaan en de Overbeeklaan is gebouwd in de Gooise landhuisstijl. Activiteit: RIQQ (de Rhedense Stichting voor Kunst & Cultuur) presenteert hier een geërfdenconcert door ‘The Feliciano’s’. Een feel good band met akoestische bluegrass en scheuten rock&roll, country en zelfs punk. Open: zondag van 16.00 tot 18.00 uur
Villa Vijverlaan
Muziektent
15
VELP
16
Kasteel Biljoen
VELP
17
Kasteel Biljoen, Biljoen 1 Kasteel Biljoen dateert uit 1530. Sinds 2008 is het landgoed in bezit van Geldersch Landschap & Kasteelen. Sinds de restauratie in 2013 wordt het kasteel weer bewoond, zoals de laatste particuliere eigenaar voorschreef. Activiteiten: De stallen in het koetshuis en een gedeelte van het kasteel zijn te bezichtigen. Vanuit de gangen en de hal kunt u de kamers inkijken. Er worden geen rondleidingen gegeven. Medewerkers van Geldersch Landschap & Kasteelen zijn op diverse plekken aanwezig om toelichting te geven. Open: zaterdag 12 september van 10.00 tot 17.00 uur (laatste toegang om 16.00 uur). Om de 20 minuten kan een groep van maximaal 15 personen het kasteel in (brandweervoorschriften). Om dit in goede banen te leiden worden tijdtickets uitgegeven. Deze zijn op de dag zelf vanaf 9.30 uur verkrijgbaar in het koetshuis bij het kasteel. Daarbij geldt op = op. Vooraf reserveren is niet mogelijk.
Muziektent
RHEDEN
18
Dorpskerk
PROGRAMMA
Rheden Dorpskerk, Dorpsstraat 51 De romaanse toren van deze kerk stamt al uit de 12de eeuw. Het driebeukig schip met netgewelf is gotisch. Van 1904-1909 heeft een grote restauratie plaatsgevonden onder leiding van Jos Cuypers, de zoon van de bekende Pierre Cuypers. Hierbij is onder meer rechts van de ingang een domineeskamertje gebouwd. In de toren hangt een grote klok uit 1671, gegoten door Rutgerus Peckel en een kleinere Hemony klok uit 1647. De kerk bezit twee Meere orgels uit 1816. In het koor bevindt zich een ‘Annunciatie’-steen uit ca 1025, afkomstig uit de eerdere kerk of kapel. De drie glas-in-lood ramen met afbeeldingen dateren uit 1905-1910.Twee hiervan zijn afkomstig uit het atelier Stalins te Antwerpen. Het giet- en smeedijzeren hekwerk rond de kerk stamt uit de tweede helft van de 19de eeuw. Activiteiten: Expositie van textielpanelen, zijdevlies en objecten van kunstenares Sybrecht Bosker. Presentatie van diverse ambachten met betrekking tot de restauraties van de kerk en het orgel. Demonstratie glas-in-lood werken. Orgelmuziek. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 17.00 uur
Begraafplaats Pinkelseweg, inrit naast woonboerderij op nummer 2 Na de sluiting van de begraafplaats bij de Dorpskerk in 1870 werd deze begraafplaats geopend. Het oudste gedeelte is links van de ingang. Achter het toegangshek ligt een hartvormig plantsoen met oude bomen waaronder een treurbeuk. De zerk met het oudste opschrift staat op een familiegraf: geboren op 1 nov. 1870, gestorven op 31 dec.1870. Het hekwerk is een goed voorbeeld van smeed- en gietijzer uit de tweede helft van de 19de eeuw. In 1989 vond hier de laatste teraardebestelling plaats, waarna dit kerkhofje in verval is geraakt. Deze begraafplaats wordt door een groep enthousiaste vrijwilligers opgeknapt. Activiteit: vrijwilligers geven informatie over de begraafplaats. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Begraafplaats Pinkelseweg
19
RHEDEN
20
Uitvaartcentrum Villa ‘Iris’, Arnhemsestraatweg 67 Oorspronkelijk gebouwd als woonhuis rond 1880. In 1917 werd het verbouwd. Het pand maakt deel uit van de villabebouwing aan deze weg die na 1880 tot stand kwam. In de jaren 30 van de vorige eeuw werd het huis een hotel met de naam ‘Zijpenberg’. Na de oorlog heeft het huis geruime tijd als rusthuis gefungeerd. Het huis is van architectuurhistorische waarde vanwege de gaaf bewaarde hoofdvorm, de detaillering zowel binnen als buiten en het materiaalgebruik. Het interieur uit verschillende perioden is goed bewaard. Het trappenhuis en de hal zijn gelambriseerd (ca 1917). In het trappenhuis een fraai gekleurd glas-in-lood raam met voorstelling van een jachttafereel. In de aan weerszijden van de hal gelegen kamers diverse in marmer uitgevoerde schoorsteenmantels en stucplafonds in Art Nouveaustijl. De bovenlichten in de serre hebben gekleurd glas-in-lood in de overgangsstijl tussen Art Nouveau en Art Deco. De serre en keuken zijn voorzien van tegelwanden. De tochtdeur naar de hal heeft een fraai geëtste glasruit. Activiteit: Foto expositie van fotografe Jikke Göbelvan Tongeren. Zij geeft uitleg over haar werk als uitvaartfotografe. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 15.00 uur. Villa Iris
RHEDEN Landgoed de Valkenberg, Arnhemsenstraatweg 12 Dit landgoed is in 1834 gekocht door de Amsterdamse koopman M. Westendorp. Hij liet de statige ‘Valkenberg’ bouwen aan de bovenrand van een weiland tegen de flank van een stuwwal. Het uitzicht over Rheden en de IJssel is dan ook prachtig. In 1966 worden het huis en de opstallen met 21 ha grond eigendom van het Rode Kruis. De Valkenberg is hiermee een prachtige locatie geworden waar zorgbehoevenden vakantieweken kunnen genieten. Ook de nieuwe eigenaar Stichting De Valkenberg (2013) organiseert hier samen met het Rode Kruis individuele vakanties voor mensen met een lichte tot zware zorgbehoefte. Het huis is van binnen verbouwd en aan de buitenkant is aan weerszijden aangebouwd waarvan links in vernieuwende stijl. Achter het huis bevindt zich
De Valkenberg
een zwembad met ontspanningsruimte, een theehuis en de oude paardenstal, verbouwd tot zorghotel. In het omliggende park is de Engelse landschapsstijl te herkennen door kronkelende paden en open terreinen. Langs de oprit staan 150 jaar oude kastanjes. Links naast de oprit staat de voormalige hovenierswoning en een beeld van Henry Dunant (18281910), oprichter van het Rode Kruis. Dit is het enige beeld ter wereld dat deze weldoener ten voeten uit laat zien. Het beeld is geschonken door Oostenrijk als dank voor de opvang en goede zorg aan Oostenrijkse kinderen tijdens en na de eerste wereldoorlog. Activiteiten: Er is een wandeling uitgezet langs alle (historische) elementen op het landgoed. Het terras met uitzicht over Rheden en de IJssel is geopend. Consumpties verkrijgbaar. Open: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
21
DE STEEG
22
Villa Rhederdal
PROGRAMMA
De Steeg Villa ‘Rhederdal’, Hoofdstraat 48 Deze villa dateert waarschijnlijk uit begin 19de eeuw en was tot ver in de 20ste eeuw een pension. In 1898 is het grondig verbouwd waarbij aan de rechterzijde een serre en aan de achterzijde een uitbouw zijn gekomen. De oorspronkelijke, symmetrische voorgevel heeft een in het midden opgetrokken dakhuis met schilddak. De hoeken van het huis bestaan uit witgeblokte pilasters. Aan weerszijden van het huis bevinden zich serres en een veranda in Jugendstilstijl. De entree, trappenhuis, serre en veranda en de naastgelegen winkel zijn te bezichtigen. Open: zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur
spinnen op de spinnenwiel zien. Henk Worm toont het houtsnij ambacht. Mogelijk zijn er nog enkele ambachten te zien. Open: zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
Voormalige RK Kerk Maria ten Hemelopneming, Hoofdstraat 15 De karakteristieke kerk met spitse toren uit 1927 is een ontwerp van architect J.Stuyt en staat op een markante plek in het dorp. Na de oorlog werden diverse beschadigde gebrandschilderde ramen vervangen door nieuwe. Het raam boven de ingang is van Joep Nicolas. In 2013 is de kerk verkocht. Een stichting tot behoud van de kerk beraadt zich over nieuwe functies voor dit gebouw. Zij organiseert met regelmaat culturele activiteiten. Activiteiten: iconenschilder Piet van der Heiden brengt zijn werktafel mee. Hermien Rijnbende laat het Voormalige R.K. kerk
23
DE STEEG
24
Park en koetshuis landgoed Rhederoord, Parkweg 19 Vanaf 1657 is het landgoed Rhederoord geleidelijk tot stand gekomen. Aanvankelijk bestond dit uit een verbouwde boerderij met theekoepel. Het werd aangekocht door de Arnhemse burgemeester Everwijn. In 1701 komt het landgoed door vererving in handen van de familie Brantsen. In 1746 wordt de bouw van een sober landhuis voltooid. In 1850 is het huis gemoderniseerd met onder meer een driezijdige erkerbouw aan de achterzijde. Het landhuis dient nu als conferentiehotel. Willem Reynier Brantsen , een van de belangrijkste bosbouwers van Nederland, liet een, door Jacob Marot ontworpen, formele Franse tuin aanleggen met geometrische vormen. Omstreeks 1832 worden veranderingen aangebracht in de Engelse Landschapsstijl. Door de komst van de spoorlijn Zutphen-Arn-
Koetshuis Rhederoord
hem kwam in de tweede helft van de 19de eeuw een herziening tot stand naar ontwerp van tuinarchitect Petzhold. Er kwamen slingerpaden en er ontstond een open karakter met een groot aantal bomengroepen. Nu nog zijn er veel elementen van de verschillende perioden terug te vinden in het landgoed met een aantal exotische bomen. In 1911 komt het landgoed in handen van N.J.H.van Hasselt die huis en park laat opknappen door architect J.W.Hanrath (1867-1932) en tuinarchitect L.A.Springer. Het park wordt sinds ca. twee jaar gerenoveerd waarbij de slingerpaden opnieuw zijn aangelegd en het open karakter wordt hersteld. Het koetshuis met woning, de portierswoningen en een tuinmanswoning worden in 1911/12 gebouwd in de Nieuw-Historiserende stijl. Het koetshuis is, na een grondige renovatie, enkele jaren geleden in ge-
DE STEEG bruik genomen als praktijkcentrum. Sinds kort is een deel van het koetshuis in gebruik als restaurant. Activiteiten: Rondleiding door het park om 11.00, 13.00 en 15.00 uur. Het landhuis is gesloten. Het koetshuis is open. Open: zondag van 11.00 tot 17.00 uur
Landgoed Middachten, Smidsallee Het middeleeuwse kasteel bestond ooit uit een burcht en voorburcht, beide door grachten omringt. De huiskapel op de voorburcht wordt al in 1351 genoemd, het huidige kasteel stamt uit de 17de eeuw. ‘Middachten’ is nog steeds een landgoed in de ware zin van het woord: het bestaat uit bossen en landerijen, met daarin park en kasteel. De tuinen zijn aan het begin van de 20ste eeuw opnieuw in de formele stijl aangelegd naar ontwerp van Poortman en André, waarbij de 18de eeuwse structuur is gehandhaafd. In de tuinen bevinden zich originele beelden uit 1725, een groentheater, barok latwerk rondom de tennisbaan, een croquetveld, een oranjerie, een kruidentuin, een rozentuin en muren met lei fruit. In het Kooibos van Middachten stond een reusachtige eik. In 2013 was deze kaprijp. Na de kap werden delen van de boom verdeeld onder ruim 70 deelnemers van het 1Boom project. Meubelmakers, beeldhouwers, beeldend kunstenaars, muziekinstrumentenmakers, houtdraaiers en andere vormgevers uit het hele land en daarbuiten hebben alles van de eik verwerkt tot objecten en producten. Dit resulteerde in de expositie ‘1Boom’. (www.1boom.nl)
Activiteiten: Expositie ‘1Boom’ in het stalgebouw, tuin en orangerie. 15.00 uur: rondleiding ‘1Boom’expositie. 13.30 uur: tuinrondleiding. 14.00 tot 15.00 uur concert politie BigBand Gelderland Midden. 13.30 tot 15.00 uur: kasteelrondleiding Open: zondag: tuin, oranjerie en stalgebouw van 10.30 tot 16.30 uur. Kasteel: van 13.00 tot 16.00 uur. Entree: half tarief voor kasteel en tuin.
Kasteel Middachten
25
ELLECOM
26
Dorpskerk
PROGRAMMA
Ellecom
Dorpskerk met kerkhof, De Friedhof 6
Aan de rand van Ellecom bevindt zich de oude St. Nicolaaskerk. Van het huidige kerkgebouw vormt de romaanse tufstenen toren uit de 12de eeuw het oudste gedeelte. Het laatgotische koor met zijn netgewelf stamt uit de 16de eeuw, terwijl het eenbeukige schip uit de 19de eeuw dateert. Kerk en toren zijn in 1949 en 1964 gerestaureerd. In en om de kerk zijn eeuwenlang mensen begraven. Voorname lieden kregen een plaats onder het schip of in de grafkelder onder het koor, de anderen kwamen buiten op het kerkhof, ’de friedhof’, te liggen. In het interieur vragen de indrukwekkende rouwborden van de grafelijke families De Reede en Bentinck van Middachten om aandacht, evenals de gravenbank, waarvan de eigendom nog steeds bij Middachten berust. Activiteiten: Zondag om 15.30 uur is in het kader van de serie ’een uur muziek’ een optreden van Ensemble Serenata. Dit ensemble bestaat uit fluit, viool/ altviool, cello en piano. Ze bieden een Frans programma met werken van o.m. Devienne, Roussel, Ibert en Gaubert. De entree is € 7,50. Het concert wordt georganiseerd door de Stichting Behoud Dorpskerk Ellecom. Open: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
27
ELLECOM
28
Landgoed Avegoor, Zutphensestraatweg 2 Landgoed Avegoor kent een rijke en zelfs koninklijke geschiedenis. Het landgoed was in bezit van verschillende eigenaren, totdat het in 1648 werd aangekocht door stadhouder Willem II. De koninklijke familie gebruikte het landgoed als buitenverblijf voor de traditionele fazanten- en zwijnenjacht. Na het overlijden van graaf Willem Gustaaf Frederik van Reede in 1844, vertrok de weduwe Wendela Eleonora Boreel van Hogelanden van het nabijgelegen kasteel Middachten en
LandgoedAvegoor
nam haar intrek op Avegoor. De gravin, My Lady genaamd, hield veel van kunst, deed veel liefdadigheidswerk en was erg geliefd bij de plaatselijke bevolking. Aan de voorkant van het huis wordt een parktuin aangelegd met uitzicht op de heuvels en de bossen van de Veluwe. Aan de achterkant ontstaat in het van oudsher drassige gebied een open parklandschap met vijvers en boomgroepen en een weids uitzicht over het rivierdallandschap van de IJssel. Begin 20e eeuw wordt Avegoor verkocht aan de overheid
ELLECOM en ingericht als vakantieoord. In WO II vordert de SS het landgoed om als opleidingsinstituut voor de Nederlandse SS te dienen. Achter het huis komen sportvelden en een grote sporthal, waarbij Joodse dwangarbeiders worden ingezet. Vandaag de dag wordt dit landhuis gebruikt voor ontvangst en verblijf van haar gasten. Het landgoed heeft doorlopende kunsttentoonstellingen, zowel binnen als buiten. Activiteiten: Diapresentatie over de geschiedenis van Avegoor, verblijf van Nederlandse vorsten en vorstinnen. Landschapsarchitect en Groen Erfgoed- adviseur Peter Verhoeff verzorgt op zondagmiddag van 14.00 tot 15.00 uur een rondwandeling , waarbij hij uitleg geeft over de dit jaar opgestelde toekomstvisie van het landgoed. Open: zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
een serre en een groot terras aan de voorzijde van het pand. Activiteit: Tentoonstelling over de Peerdestal als pleisterplaats voor postkoetsen en diligences Open: zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
Restaurant De Peerdestal, Zutphensestraatweg 50 Ooit is het begonnen met Hotel Brinkhorst, een rustplaats voor handelsreizigers, notabelen en paarden, aan de oude verbindingsweg Arnhem- Zutphen. Destijds werden de paarden met koets en al naar binnen gereden in het naastgelegen koetshuis, om te genieten van hun welverdiende rust en haver. Bekend is de Peerdestal geworden door de dancing-tijd in de jaren 70. Het bedrijf was toen een voorloper van de discotheken. Het huidige complex is op de plaats van het hotel en koetshuis in de loop der jaren uitgebreid. Het restaurant is in de loop der tijd verder uitgebouwd met
De Peerdestal
29
DIEREN
30
Dieren
De Dierense toren, Hogestraat 12 Van de voormalige Mariakerk, gebouwd in 18931895, staat alleen nog de toren overeind. Deze toren naar ontwerp van architect W.A.M. te Riele is in 1924 gebouwd; ongeveer 30 jaar later dan de kerk zelf. Te Riele was opgeleid in het bureau van de bekende architect Pierre Cuypers die onder meer het Rijksmuseum heeft ontworpen. In 1974 is het schip van de kerk afgebroken. Tegenwoordig wordt de toren gebruikt als vergaderruimte. Via de galmgaten heeft men een prachtig uitzicht op Dieren en het IJssellandschap. Activiteit: de toren is te beklimmen. Open: zondag van 11.00 – 17.00 uur
Orangerie en Carolinapark, ingang aan de Prinsenstraat en de Hogestraat Het Carolinapark heeft een laat 19de eeuws karakter. Er is een prachtig oud bomenbestand, waaronder treurbeuk, bruine beuk, tamme kastanje, pseudo tsuga, tulpenboom en haagbeuk. Het is echter vooral de ruimtelijke opbouw van het park, tussen de oude bebouwing van Dieren, die indruk maakt. De rondwandeling met weidse gezichten en solitaire bomen is nog zo goed als onaangetast. De volière en duiventoren in het park zijn in 2013 gerestaureerd. Activiteit: de Orangerie is beide dagen open voor Dierense Toren
PROGRAMMA koffie/thee en lunch. Open: zaterdag en zondag van 10.00 – 17.00 uur
Villa Veertien, Noorderstraat 14 Rond 1880 werd aan de Noorderstraat 14 in Dieren in opdracht van de heer Posthuma een grote loods gebouwd met drie evenwijdig aan elkaar liggende zadeldaken. In deze loods vestigde Posthuma zijn houthandel en –zagerij Groenewoud en in de naastgelegen loods op nummer 16 vestigde hij een stoomzagerij. Ook nadat de houtzagerij was verhuisd naar een andere locatie in Dieren behield de loods aan de Noorderstraat haar bedrijfsfunctie. In 1916 gaf het onderdak aan een limonade- en wijnhandel en vanaf 1957 was aan de Noorderstraat 14 de wasserij De Horst gevestigd. Toen ook de wasserij verhuisde, raakten de panden aan de Noorderstraat 14 en 16 steeds verder in verval.
Carolinapark
31
Sinds 2007 is het gebouw gerenoveerd en stijlvol ingericht om gasten te ontvangen in alle luxe en met alle comfort. De karakteristieke kap van de oorspronkelijke loods met de drie topgevels is behouden gebleven en daarmee ook het karakteristieke beeld vanaf de oever van de IJssel. De originele houten draagconstructie van de loods was nog geheel in tact en is daarom tijdens de restauratie blijven staan. Deze constructie is aan de binnenkant prachtig zichtbaar gebleven en maakt nu onderdeel uit van het interieur van het pand. Open: zaterdag 10.00 – 17.00 uur
Schweer bey der Beckehof, Harderwijkerweg 66-138 In 1898 liet de Amsterdamse koopman C.H.H. Schweer bey der Becke in zijn testament opnemen dat vanuit zijn nalatenschap een hof moest worden
Villa Veertien
DIEREN
32
gebouwd in Dieren. Dit is in 1913 naar ontwerp van C.B. Posthumus Meyjes gebouwd in opdracht van de Nederlands Hervormde Gemeente van Amsterdam. Op 6 december 2001 is de Schweer bey der Beckehof aangekocht door Vivare. Het complex bestaat uit 35 woningen, een bestuurskamer en een kapel. De woningen zijn in de loop der jaren aangepast doch bezitten veelal nog oorspronkelijke interieur onderdelen. De meest gaaf en rijk uitgevoerde interieurs zijn die van de bestuurskamer en de kapel. In de bestuurskamer bevindt zich een fraaie schoorsteenmantel met daarboven een beschilderd paneel voorzien van de wapens van Amsterdam en Rheden. De tuin van het voorplein en in het hof is aangelegd naar ontwerp van D.F. Tersteeg (1876-1942). De binnentuin heeft een formele aanleg die gekenmerkt wordt door twee elkaar kruisende assen. Op de krui-
Schweer bey der Beckehof
sing van de twee assen bevindt zich een gietijzeren waterpomp. Activiteiten: De hoftuin is open. In de kapel is een presentatie over de renovatie en het archief van het hof ligt ter inzage. In de kapel is koffie/thee/fris met iets lekkers. Bewoners stellen een aantal woningen open en er is een kleine markt. Open: zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur
Woonhuis, Hoflaan 7 Vermoedelijk in 1834 gebouwd herenhuis met de voorgevel evenwijdig aan de Hoflaan gelegen en omgeven door een tuin. Het pand is een fraai voorbeeld van de neo-classicistische traditie in de woonhuisarchitectuur in de eerste helft van de negentiende eeuw. Het huis is gebouwd op een oude bouwplaats. Volgens het kadastraal minuutplan van 1832 was het
Hoflaan 7
DIEREN perceel bestaande uit een huis en erf eigendom van de Domeinen. Het huis werd het laatste kwart van de negentiende eeuw bewoond door de heer Schuijmer die in 1892 de villa’s Hoflaan 26 tot en met 36 liet bouwen. Het pand Hoflaan 7a lag oorspronkelijk in de tuin van Hoflaan 7 en was gebouwd als orangerie waarna het waarschijnlijk in 1903 tot koetshuis werd verbouwd en vervolgens tot woonhuis. In 1910 wordt de villa aan de achtergevel voorzien van een uitbouw in de vorm van een serre. Het huis wordt van de weg gescheiden door een ijzeren hek, waarin zich twee fraaie smeedijzeren inrijhekken bevinden, geplaatst tussen cannelures en bekroond met pijnappels. Tegenwoordig is het huis in gebruik als woonhuis en dierenartspraktijk van de familie de Wit. Open: zondag van 12.00 tot 16.00 uur
Villa Seringenhof met tuinhek, Hoflaan 26 Het huis vormt een goed voorbeeld van een villa uit het laatste decennium van de negentiende eeuw, uitgevoerd met een rijke detaillering in een eclectische Neo-Renaissancestijl. Het huis is van belang als onderdeel van de als groep in 1891-1892 gebouwde, bijzonder gaaf bewaarde villa’s Hoflaan 26 tot en met 36. Van bijzonder belang is de opzet van deze villa’s die samen een symmetrisch geheel vormen. Tevens vormt het pand een onderdeel van de voornamelijk uit het laatste kwart van de negentiende eeuw en het eerste decennium van de twintigste eeuw daterende, door tuinen met oude bomen omgeven, monumentale villabebouwing aan de Hoflaan. Deze laan heeft haar oorspronkelijke karakter goed behouden. Het schuurtje en het tuinhek zijn van belang als functioneel onderdeel van het villacomplex. Activiteit: Expositie van schilderijen van bewoonster Riet Lieferink. Open: zondag van 10.00 tot 17.00 uur
Woonhuis Winkel en het oude Marktpleintje, Kerkstraat 3A De Kerkstraat 3 A is gelegen aan een oud pleintje, het vroegere marktplein van Dieren. Op het pleintje (op de splitsing Hogestraat-Kerkstraat) werd van 1880-1887 twee keer per week een markt gehouden voor groente, fruit, zuivelproducten en vis. De grond werd geschonken door mevr. Hoogland-Palairet aan de Buurtschap van Dieren. Mevr. Hoogland was de Hoflaan 26
33
DIEREN
34
SPANKEREN
bewoner van het pand Hogestraat 11, dat later bewoond werd door mej. Viëtor. Op het pleintje hebben vroeger lange tijd enkele lindenbomen gestaan. Tot 1880 heette het pleintje ‘Den Lindenboom’. Een bruine beuk werd geschonken door notaris Everts in 1870. De oorspronkelijke bomen uit de 19e eeuw zijn inmiddels verdwenen. De Buurtschap bezit dit pleintje nog steeds. Het pand Kerkstraat 3 is altijd als een winkel en woonhuis in gebruik geweest. Nu is er sinds een aantal jaren een kapperszaak gevestigd van Ans Sterne en in het woonhuis zijn de kamers verhuurd. Met name de oude gevel en de raampartijen zijn goed in tact gebleven. Activiteit: in het kader van het thema Kunst en Ambacht kan men ook meekijken met het kappersvak. Open: Zaterdag van 10.00 tot 15.00 uur en zondag van 11.00 tot 16.00 uur.
Kerkstraat 3A
Petruskerk
PROGRAMMA
Spankeren
Petruskerk met kerkhof, Kerkweg 2 De kerk van Spankeren heeft een lange en bewogen geschiedenis. Het christendom kwam omstreeks 700 naar onze streken. Westervoort had omstreeks 726 al een christelijke kerk. Waarschijnlijk is de kerk in Spankeren, gezien de lange bewoningsgeschiedenis van Spankeren niet veel later gesticht. De toren van de huidige kerk stamt uit de 11e eeuw en is daarmee waarschijnlijk de oudste op de Veluwe. Het schip van de kerk is in 1804 herbouwd. Dat de kerk verschillende keren door oorlogsgeweld en brand verwoest is geweest, is aan de toren duidelijk te zien. Rond de kerk ligt het kerkhof, met enkele historische graven. Binnen de gemeenten Rheden en Rozendaal is dit de enige plaats waar nog steeds rond de kerk begraven kan worden. In de kerk bevindt zich een orgel dat in 1916 in Rotterdam door de firma Standaart gebouwd is. Dit jaar in mei is het orgel gereviseerd, waarbij alle 500 pijpen uit het orgel gehaald zijn en zijn nagekeken. Het orgel klinkt weer uitstekend. Om dat te bewijzen zal Jaap Schoenmakers enkele malen een concert geven, waarbij hij moderne, herkenbare melodieën ten gehore zal brengen. Activiteiten: Orgelconcert op verschillende momenten tijdens de openingstijden. Tentoonstelling: metalen voorwerpen gevonden in Spankerense bodem. Open: zaterdag 10.00 uur – 17.00 uur en zondag 12.00 uur – 17.00 uur.
35
LAAG-SOEREN
36
Hervormde Kerk
PROGRAMMA
Laag-Soeren Hervormde Kerk, Eerbeekseweg 3 Het kerkje is gebouwd in 1935 en ontworpen door de Arnhemse architect Gerrit Feenstra. De architect heeft zich laten beïnvloeden door de Delftse school en de Scandinavische architectuur. Bijzonder is het uurwerk met daarboven de koperen bol die in 2015 geheel gerestaureerd is. Activiteit: In het Kerkje treedt op Trio Jolie10. Het Trio bestaat uit kleinzoon Joachim, dochter Liesbeth en oma Tineke Bos. Zij spelen werken van Hayden, Elgar en Einaudi. Het concert begint om 11.00 uur. Toegang gratis, vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld. Het trio biedt na afloop koffie en thee aan. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Sprengenhus/Soerens Archief, Harderwijkerweg 25A Het Soerens Archief bevat allerlei voorwerpen, documenten en afbeeldingen uit de geschiedenis van Laag-Soeren. Vrijwilligers helpen u graag bij het vinden van materiaal. Activiteit: Toelichting op het archief en demonstratie. Hulp bij het zoeken van specifieke informatie. Open: zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur.
Landgoed Laag Soeren, Badhuislaan 15 Het voormalige badhuis Bethesda,gebouwd in 1850 is gerenoveerd tot een appartementengebouw met ca 50 appartementen. Het Landgoed Laag Soeren is een Rijksmonument,
37
38
Landgoed Laag Soeren
39
gesticht in de 18e eeuw. Het ligt aan de rand van het gelijknamige dorp Laag-Soeren. Het Landgoed is gelegen in het zogenaamde Veluwe massief en grenst direct aan het Nationaal Park Veluwezoom met ongeveer 5000 hectare aan bos en heidegebieden. De tuinen zijn aangelegd in de (sobere) Engelse landschapsstijl met verspreide boomgroepen met Amerikaanse en inlandse eiken, beuken en berken en daarnaast een aantal solitairen zoals de Weymouth den, linde- en tulpenboom. Slingerende paden en lanen omzomen de grasvelden en boomgroepen en vormen een geheel met de gebouwen en omliggende bossen. De Soerense beek loopt in gekanaliseerde vorm langs de met bomen (beplanting eind 18e eeuw) omzoomde Badhuislaan, waarvan de naam herinnert aan een van de vele functies die het Landgoed in het verleden heeft gehad. De beek vloeit voort uit een sprengenstelsel en heeft waarschijnlijk een natuurlijk ontstaan met zijn oorsprong op de heide ten noordwesten van het dorp Laag-Soeren. De landschappelijke waarde van het totaal met de afwisseling van cultuurbossen, landschapstuin en waterlopen is zeer hoog te noemen. Activiteit: De entree en foyer zijn eenmalig opengesteld voor het bezoek van de Open Monumentendag. Schilderschool Boulevard Magenta verzorgt een expositie in deze ruimte. Open: zaterdag van 11.00 tot 16.00 uur
40
Uitgebreide informatie is te vinden op www.openmonumentendag.nl
Daar staan de afbeeldingen van de opengestelde monumenten van
zowel de gemeenten Rheden en Rozendaal als van heel Nederland
