Onderzoek en behandeling van vruchtbaarheidsproblemen als er cyclusstoornissen zijn (BEO)
Als u graag kinderen wilt, maar het niet lukt om zwanger te worden, dan is deze informatie voor u bestemd. Er wordt niet uitvoerig ingegaan op alle medische achtergronden van verminderde vruchtbaarheid. Wel geeft de brochure een antwoord op de meest voorkomende praktische vragen over onderzoek en behandeling in ons ziekenhuis. Voor geïnteresseerden zijn er aanvullende folders beschikbaar met meer gedetailleerde informatie over de verschillende vormen van vruchtbaarheidsstoornissen en behandelingen. Een aantal hiervan kunt u vinden in het folderrek op de gang van de polikliniek gynaecologie. Uiteraard kunt u met uw vragen ook terecht bij het team voortplantingsgeneeskunde (VPG) op de polikliniek.
Inhoudsopgave Verminderde vruchtbaarheid Afspraken op de polikliniek gynaecologie Het vruchtbaarheidsonderzoek Aanvullende onderzoeken De meest voorkomende behandelmethoden Praktische zaken Telefonische bereikbaarheid team voortplantingsgeneeskunde
Verminderde vruchtbaarheid Het zal u opvallen dat het woord “onvruchtbaarheid” (medische term infertiliteit) niet wordt gebruikt in deze brochure. Volledige (100%) onvruchtbaarheid komt in de dagelijkse praktijk namelijk weinig voor. Meestal is er sprake van verminderde vruchtbaarheid (vaak subfertiliteit genoemd). Zelfs als een echtpaar volledig normaal vruchtbaar is met een regelmatige cyclus, bedraagt de zwangerschapskans per maand slechts 20-25%. Dit betekent dat per maand ongeveer één op de vijf vrouwen zwanger wordt. Het is dus goed mogelijk dat een zwangerschap een (flink) aantal maanden op zich laat wachten terwijl er eigenlijk niet veel aan de hand is. Evenmin als de uitkomst van een loterij voorspeld of begrepen kan worden, kan dat bij zwanger worden ook niet. Dit kan soms behoorlijk frustrerend zijn! Veel paren komen met de terechte en logische vraag “of zij gewoon zwanger kunnen worden”. Uit het “loterij”-karakter van het zwanger worden, volgt echter dat het nooit met zekerheid kan worden aangetoond dat een paar vruchtbaar is (m.a.w. met zekerheid zwanger zal worden). Bij vrouwen met een onregelmatige cyclus of geen cyclus zijn er minder eisprongen per jaar of is er zelfs geen eisprong. Dat kan een verklaring vormen voor het niet zwanger worden. Echter, verminderde vruchtbaarheid blijkt vaak te berusten op een samenspel van factoren, en we onderzoeken dan ook of er meerdere factoren zijn die uw zwangerschapskansen kunnen beïnvloeden. Voor een zinvol vruchtbaarheidsonderzoek is de medewerking van zowel de man als de vrouw noodzakelijk. Welke tests nodig zijn, wordt verderop in de brochure beschreven.
Belangrijk advies! Het is voor iedere vrouw die zwanger wil worden sterk aanbevolen om dagelijks 1 tablet van 0.5 milligram foliumzuur te gebruiken. Wetenschappelijk onderziek heeft aangetoond dat hiermee neurale buis-defecten (“open ruggetje”) kunnen worden voorkomen. Foliumzuur is zonder recept verkrijgbaar bij drogist of apotheek. Website voor meer informatie: www.slikeerstfoliumzuur.nl
De afspraken op de polikliniek gynaecologie Tijdens het eerste gesprek op de polikliniek gynaecologie geeft de gynaecoloog vooral informatie en verwijst u naar het spreekuur voortplantingsgeneeskunde (VPG). Na afloop van dit gesprek krijgt u aan de balie een vragenlijst mee en wordt er voor u een telefonische afspraak gemaakt bij één van de verpleegkundigen VPG. Zij plant vervolgens voor u èn uw partner een afspraak in op het gecombineerde spreekuur van de verpleegkundige VPG en de specialistisch verpleegkundige. U wordt geacht bij deze eerste afspraak beiden aanwezig te zijn, voor eventuele vervolgafspraken is dit niet noodzakelijk. De vragenlijst kunt u thuis invullen en in de bijgevoegde envelop, vóór de vervolgafspraak, afgeven bij of versturen naar polikliniek gynaecologie. Zorgt u er tevens voor dat u beiden correct staat ingeschreven bij het afspraakbureau. Tijdens het gecombineerde spreekuur krijgt u eerst van de verpleegkundige VPG uitleg over de gang van zaken tijdens het vruchtbaarheidsonderzoek. Verder plant zij een bloedtest en een zaadonderzoek in. Aansluitend aan dit bezoek vindt de afspraak met de specialistisch verpleegkundige plaats. Tijdens dit bezoek wordt de door u ingevulde vragenlijst besproken en worden aanvullende gegevens verzameld die nodig zijn om inzicht te krijgen in uw situatie. Deze specialistisch verpleegkundige voert een echo- en een speculumonderzoek uit.
Als alle gegevens verzameld zijn, wordt op het wekelijkse overleg van het team VPG bekeken wat voor u een goede behandeling zou kunnen zijn. Hier hoeft u zelf niet bij aanwezig te zijn. Na dit overleg wordt er voor u een afspraak gemaakt bij een gynaecoloog om de verdere aanpak te bespreken. Het basis vruchtbaarheidsonderzoek Zaadonderzoek bij de man Tijdens het eerste gesprek bij de verpleegkundige krijgt u een formulier mee en een speciaal opvangpotje. Tevens ontvangt u een schriftelijke instructie. Het zaad moet verkregen worden door masturbatie. Dit kan thuis gebeuren, mits u het zaadmonster binnen 1 uur bij het laboratorium (nr. 80) inlevert (maandag tot en met vrijdag tussen 8.00 – 12.00 uur). Het zaad moet direct in het opvangpotje terechtkomen (niet eerst in een condoom!). Het zaad wordt in het laboratorium bekeken op o.a. aantal en beweeglijkheid van de zaadcellen. Afhankelijk van de uitslag van het zaadonderzoek kan het nodig zijn om het te herhalen. Bij verminderde zaadkwaliteit kan een advies volgen voor een aanvullend lichamelijk onderzoek van de man en/of bloedonderzoek. In bepaalde gevallen wordt de hulp van de uroloog ingeroepen. Bloedonderzoek bij de vrouw Hormoonbepalingen en een chlamydiatest Er wordt met bloedonderzoek nagegaan of er in het lichaam hormonen zijn die niet goed werken, waardoor de cyclusstoornis te verklaren is. Tevens willen we weten of u in het verleden een Chlamydiainfectie heeft doorgemaakt. Chlamydia is een seksueel overdraagbare aandoening die een sterk verhoogd risico geeft op verstopte of beschadigde eileiders. Door het aantonen van een ooit doorgemaakte Chlamydia-infectie (het gaat dus niet om een infectie op dit moment) kan op een indirecte manier een inschatting gemaakt worden van het risico op verstopte of
beschadigde eileiders. Als de Chlamydia-test wijst in de richting van een doorgemaakte infectie dan wordt door middel van een laparoscopie bekeken of de eileiders daadwerkelijk verstopt zijn (zie verderop). Website voor meer informatie: www.soaaids.nl Aanvullende onderzoeken Deze onderzoeken worden vaak pas in een later stadium ingezet aangezien de cyclusstoornis soms al voldoende verklaring biedt. Of en wanneer deze onderzoeken worden afgesproken hangt af van uw verdere voorgeschiedenis en bevindingen bij het onderzoek. Uw arts zal hierover adviseren. Baarmoederfoto (hysterosalpingogram of HSG) Met behulp van een röntgenfoto van de baarmoeder beoordeelt de arts de toestand van de baarmoeder en de eileiders. Dit onderzoek wordt verricht op de röntgenafdeling. Omdat op een normale röntgenfoto baarmoeder en eileiders niet zichtbaar zijn, is het nodig contrastvloeistof in de baarmoeder te spuiten die de baarmoeder en eileiders doet oplichten op de foto. De contrastvloeistof wordt tijdens een inwendig onderzoek toegediend met behulp van een slangetje dat via de baarmoedermond in de baarmoeder wordt gebracht. Tijdens het inspuiten van de contrastvloeistof en het doordringen ervan in de buikholte kunnen pijnlijke krampen optreden. U krijgt pijnstilling voorgeschreven. Het is raadzaam om iemand mee te nemen die u na het onderzoek kan begeleiden. Laparoscopie Dit is een onderzoek waarbij, onder volledige narcose, met behulp van een kijkbuis (laparoscoop) via de navel in de buikholte wordt gekeken. De arts kan zo de inwendige geslachtsorganen onderzoeken. Tevens kan ook bij dit onderzoek de doorgankelijkheid van de eileiders getest worden. Worden er problemen aangetroffen die eenvoudig te verhelpen
zijn, dan zal dat direct gebeuren. In andere gevallen wordt dat altijd eerst met u besproken. Omdat dit onderzoek onder algehele narcose plaatsvindt, is een dagopname nodig. In de loop van de middag kunt u meestal weer naar huis, bij voorkeur onder begeleiding. Op de polikliniek is een uitgebreide folder over de laparoscopie beschikbaar. De laparoscopie kan ook plaatsvinden in het kader van een LEO-behandeling . Semenoverlevingstest Indien een afwijking van de zaadkwaliteit is gevonden, kan het nodig zijn om dit nader te onderzoeken met een zogenaamde SOT. Dit is een uitgebreid zaadonderzoek dat inzicht geeft in de bevruchtingsmogelijkheden van de zaadcellen. Het onderzoek geeft vaak de richting van de behandeling aan. Onderzoekstraject Soms is er een onderzoekstraject gaande waarin u mogelijk wordt gevraagd te deel te nemen. U krijgt van uw gynaecoloog of specialistisch verpleegkundige hierover informatie. Praktische zaken Polikliniek voortplantingsgeneeskunde / gynaecologie De polikliniek voortplantingsgeneeskunde/gynaecologie is onderdeel van de polikliniek gynaecologie. U vindt ons in wachtruimte 2 van het Twee Steden Ziekenhuis vestiging Tilburg. Bloedafname Het bloedafnamelaboratorium bevindt zich bij volgnummer 25, op de begane grond van het Twee Steden Ziekenhuis in Tilburg. Zaadonderzoek
Het zaad levert u in bij het klinisch chemisch laboratorium, te vinden in de kelder, volgnummer 80. Röntgenafdeling Voor het maken van de baarmoederfoto (HSG) kunt u volgnummer 77 volgen naar de afdeling röntgen. Organisatie van het team voortplantingsgeneeskunde Het team VPG bestaat uit twee gynaecologen, twee specialistisch verpleegkundigen en drie verpleegkundigen. De gynaecoloog superviseert de vruchtbaarheidspolikliniek. De specialistisch verpleegkundige voert onderzoeken uit, bespreekt de resultaten en voert de hormoon- en IUI behandelingen uit. De verpleegkundgen hebben verpleegkundig spreekuur voor gesprekken en uitleg over onderzoeken. Ook hebben zij dagelijks telefonisch spreekuur voor het maken van afspraken en plannen van onderzoeken. Wachttijden We proberen de afspraken zo goed mogelijk op tijd te plannen. Helaas lukt dit niet altijd. Wellicht weet u uit ervaring dat een gesprek met uw behandelend specialist af en toe kan uitlopen. Er zijn veel vragen en er is vaak behoefte om wat langer te praten dan gepland was. Ander probleem is dat veel onderzoeken aan een bepaalde tijd in de cyclus zijn gebonden. Hierdoor kan het aantal patiënten per dag sterk wisselen. Wachttijden kunnen hiervan het gevolg zijn. Getracht wordt dit zoveel mogelijk te voorkomen. Maar iedereen krijgt de ruimte die nodig is. Wij willen u dan ook met nadruk vragen om, ondanks eventuele wachttijden, toch vooral op tijd te komen en afspraken af te zeggen als u niet kunt komen. Klachten Wij doen ons best om onderzoek, behandeling en begeleiding zo goed mogelijk te laten verlopen. Er kan echter altijd iets mis gaan. U kunt uw arts, specialistisch verpleegkundige of
verpleegkundige VPG hierover ten allen tijde aanspreken. Ook is het mogelijk uw klacht of suggesties voor verbetering op schrift te stellen. Wij zullen altijd trachten het probleem te verhelpen. Telefonische bereikbaarheid verpleegkundige voortplantingsgeneeskunde Telefonisch spreekuur: maandag tot en met vrijdag van 11.0012.00 uur, telefoonnummer 013-4655847 Telefonische afspraak maken via mail:
[email protected], u wordt dan tussen 9.00-13.00 uur teruggebeld op het eerstvolgende telefonisch spreekuur. Mail s.v.p. uw naam, geboortedatum en telefoonnummer waar u te bereiken bent. NB het mailadres is alleen bedoeld voor het maken van een telefonische afspraak. Uw vraag/verzoek wordt niet via de mail beantwoord. Telefonische afspraak maken via polikliniek gynaecologie, u wordt dan tussen 9.00-13.00 uur teruggebeld op het eerstvolgende telefonisch spreekuur, telefoonnummer 0134655266
