Onderzoek en behandeling van artrose en artritis
Orthopedische casuı¨stiek
Onderzoek en behandeling van artrose en artritis
Redactie: Koos van Nugteren Dos Winkel Met bijdragen van: Marc Martens Anke Smets Pat Wyffels
Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009
Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 9789031362301 NUR 894 Ontwerp omslag: A-graphics, Anita Amptmijer, Apeldoorn Ontwerp binnenwerk: TEFF (www.teff.nl) Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl
Inhoud
Lijst van auteurs
V
Inleiding Koos van Nugteren
1
Anatomie Artrose: etiologie Symptomatologie Beeldvorming Therapie Afvallen Oefentherapie Aanpassen van de leefstijl Beweegprogramma’s Fysiotherapie / kinesitherapie / oefentherapie Operatieve behandeling Preventie van artrose Literatuur 1
Een 14-jarige scholier met een pijnlijk gezwollen vinger nadat deze op een ongelukkige manier geraakt was door een basketbal Koos van Nugteren Inspectie en algemene palpatie Functieonderzoek Specifieke palpatie Therapie
1 5 8 11 14 15 15 16 16 16 17 18 19
23
23 23 24 25
VI
Onderzoek en behandeling van artrose en artritis
2
2a
3
4
Een jonge wielrenner met anteromediale kniepijn Dos Winkel
27
Inspectie Palpatie Functieonderzoek Palpatie Therapie Literatuur
27 27 27 28 29 31
Addendum: artritis Koos van Nugteren
33
Trauma of chronische irritatie Auto-immuunziekte Jicht Chondrocalcinose Ziekte van Lyme Bacterie ¨le artritis Artritis door een corpus alienum Reumatische artritis en oefenen Vormen van de training Literatuur
33 34 35 35 35 36 37 37 38 42
Ernstige pijn, zwelling en functieverlies van de knie bij een 11-jarige jongen, die tijdens een wandeling op zijn knie was gevallen Marc Martens
43
Algemene inspectie Palpatie Functieonderzoek Therapie
43 44 44 46
Hevige laterale kniepijn en mank lopen, spontaan ontstaan bij een 47-jarige vrouw Koos van Nugteren
47
Inspectie Algemene palpatie Functieonderzoek Specifieke palpatie Therapie
47 47 47 48 49
Inhoud
5
5a
6
7
8
VII
Progressieve mediale kniepijn bij een 55-jarige man die al tien jaar jicht heeft Marc Martens
51
Inspectie Palpatie Functieonderzoek Therapie
51 51 52 53
Addendum: jicht Koos van Nugteren
55
Lokalisatie Symptomatologie Therapie Literatuur
55 56 56 58
Een 72-jarige vrouw met coxarthrosis waar niets meer aan te doen zou zijn Pat Wyffels
59
Inspectie en algemene palpatie Functieonderzoek Bespreking Therapie
60 60 60 61
Een 18-jarige patie ¨nte met lichte koorts, uitslag en een pijnlijke pols, met dramatische afloop Pat Wyffels en Anke Smets
63
Inspectie Palpatie Functieonderzoek
63 63 64
Posterieure knieklachten bij een 78-jarige man, spontaan ontstaan na gymnastiek Koos van Nugteren
67
Algemene palpatie Inspectie Functieonderzoek Palpatie Therapie
67 67 67 68 68
VIII
Onderzoek en behandeling van artrose en artritis
8a
9
10
11
Addendum: kraakbeenletsel en posttraumatische artrose bij sporters Koos van Nugteren
71
Rustige sporten Kraakbeenletsels Conservatieve therapie Artroscopische behandeling Preventieve maatregelen Conclusie Literatuur
72 73 75 75 77 77 78
Een 30-jarige fervente sporter met sinds anderhalf jaar bestaande, onbehandelbare pijn ter hoogte van de binnenenkel Marc Martens
81
Inspectie Palpatie Functieonderzoek Therapie
81 81 82 82
Een 64-jarige vrouw met sinds ruim een jaar bestaande mediale kniepijn Marc Martens
85
Inspectie Algemene palpatie Functieonderzoek Specifieke palpatie Therapie Bespreking
85 85 86 86 87 87
Geleidelijk ontstane pijn aan de anterieure zijde van beide kniee ¨n bij een 74-jarige sportieve man Koos van Nugteren
89
Inspectie Algemene palpatie Functieonderzoek Functieonderzoek linkerheup Aanvullend onderzoek Therapie Bespreking
89 90 90 91 91 93 93
Inhoud
11a
IX
Addendum: diagnostiek bij artrose van heup en knie Koos van Nugteren
95
Inleiding Heupartrose Looppatroon Artrose van de knie Literatuur
95 95 96 98 99
Bijlage I Capsulaire patronen Literatuur
101 101 103
Bijlage II Capsulair patroon van de schouder
105 105
Bijlage III Capsulair patroon van de elleboog
107 107
Bijlage IV Capsulair patroon van het distaal radio-ulnaire gewricht.
109 109
Bijlage V Capsulair patroon van het basisgewricht van de duim (= het trapeziometacarpale gewricht)
111
Bijlage VI Capsulair patroon van de metacarpofalangeale en interfalangeale gewrichten
113
Bijlage VII Capsulair patroon van de heup
115 115
Bijlage VIII Capsulair patroon van de knie
117 117
Bijlage IX Capsulair patroon van het bovenste spronggewricht (articulatio talocruralis)
119
Bijlage X Capsulair patroon van het metatarsofalangeale I-gewricht
111
113
119 121 121
X
Onderzoek en behandeling van artrose en artritis
Bijlage XI Capsulair patroon van de cervicale wervelkolom
123 123
Bijlage XII Capsulair patroon van de lumbale wervelkolom
125 125
Verwijzingen naar eerder verschenen Orthopedische casuı¨stiek
127
Register
129
Lijst van auteurs
Prof. dr. Marc Martens, orthopedisch chirurg, verbonden aan het Universitair Ziekenhuis te Antwerpen en de Eeuwfeestkliniek te Antwerpen. Koos van Nugteren, fysiotherapeut in een particuliere praktijk te Nijmegen. Specialisatie: orthopedische aandoeningen. Dr. Anke Smets, huisarts te Halle-Zoersel, Belgie¨. Dos Winkel, orthopedisch fysiotherapeut. Oprichter van de International Academy of Orthopaedic Medicine, waarvan hij van 1978 tot maart 2005 president was. Dr. Pat Wyffels, huisarts te Halle-Zoersel, Belgie¨. Als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het huisartseninstituut van de Universitaire Instelling Antwerpen (UIA) en docent aan de cursus ‘Orthopedische Geneeskunde’ van Domus Medica te Antwerpen.
