Artrose van de enkel Behandeling
mca.nl
Inhoudsopgave
Wat is artrose?
3
Behandeling van artrose van de enkel
4
Uw voorbereiding
5
Voor de operatie
7
De operatie
8
Na de operatie - instructies voor thuis
9
Complicaties
10
Uw vragen
11
Colofon Redactie:
orthopedie
afdeling communicatie
Vormgeving:
beeldgroep MCA
Oplage:
50 / 1e druk
Druk:
Ricoh
Artikelnummer: 165277 / 2014.08
Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 2
U heeft artrose (slijtage) van uw enkel.
ontstekingsreactie van het gewricht,
In deze folder vindt u uitleg over deze
waardoor het kraakbeen aangetast
aandoening en over de behandel
wordt. Denk bijvoorbeeld aan
mogelijkheden, inclusief een operatie.
reumatoïde artritis. Ook dan wordt de kraakbeenlaag dunner en kan het onderliggende bot (gedeeltelijk) bloot komen te liggen. Een ontstekingsreactie
Wat is artrose?
kan op iedere leeftijd voorkomen. • Artrose kan ook ontstaan door een
De botten in een gewricht zijn bekleed
andere aandoening. Denk aan een
met kraakbeen. Kraakbeen is heel glad,
botbreuk of bandletsel. Als het bot
zodat de botdelen soepel kunnen
scheef aangroeit, kan het kraakbeen
bewegen ten opzichte van elkaar. Bij
door verkeerde belasting rechtstreeks
het ouder worden, veranderen de
beschadigen en extra snel slijten. We
samenstelling en de dikte van het
noemen dit posttraumatische artrose.
kraakbeen. Dit is een normaal proces.
Dit kan ook nog jaren na een botbreuk
Pas als het kraakbeen overmatig slijt,
of een andere aandoening optreden.
spreken we van artrose. Het gladde oppervlak wordt dan dun en brokkelig,
Klachten bij artrose van de enkel
of het kraakbeen verdwijnt helemaal. Het
Afhankelijk van het stadium heeft u bij
lichaam kan dit zelf niet meer repareren.
artrose van de enkel in meer of mindere mate last van:
Hoe ontstaat artrose?
• pijn bij bewegen
• Artrose kan ontstaan als het kraakbeen
• een stijf enkelgewricht
steeds dunner wordt, waardoor
• pijn in rust
het onderliggende bot uiteindelijk
• zwelling van de enkel
(gedeeltelijk) bloot komt te liggen.
• bewegingsbeperking
Dit komt het meeste voor bij mensen
• afwijkende stand van de enkel
op middelbare of oudere leeftijd. Waardoor het kraakbeen dunner wordt,
Bij beginnende artrose heeft u alleen
is meestal niet bekend.
lichte klachten. In de loop van de
• Artrose kan ook ontstaan door een
maanden of soms jaren kunnen uw 3
Artrose van de enkel
klachten erger worden. Vaak wisselen
middenvoetsbeentjes verbonden zijn
periodes met veel en weinig klachten zich
met de kleinere voetwortelbeentjes (E)
af. De periodes met veel klachten zullen
• het grondgewricht van de grote teen (F)
steeds langer worden. Waar in de voet komt artrose het meeste voor? In de voet en enkel zitten achtentwintig botten en dertig gewrichten. De enkel is het gewricht tussen het scheenbeen en het sprongbeen (zie afbeelding). De enkel wordt ook wel het bovenste spronggewricht genoemd. Het enkelgewricht maakt het mogelijk dat de voet omhoog en omlaag kan bewegen. Het gewricht tussen het sprongbeen en het hielbeen heet het onderste spronggewricht. Dit gewricht maakt het mogelijk om de voet naar binnen en buiten kantelen. Daardoor kan de voet
Gewrichten in de voet
zich aanpassen aan oneffenheden van de grond. Behandeling van artrose van de enkel Artrose van de voet en enkel treedt het meest op in:
Afhankelijk van de ernst, het type en de
• het bovenste spronggewricht (A)
plaats van de artrose zijn verschillende
• het onderste spronggewricht (B)
behandelingen mogelijk. Variërend
• het gewricht tussen het sprongbeen en
van pijnstillers en fysiotherapie tot een
het binnenste voetwortelbeentje (C) • het gewricht tussen het hielbeen en het buitenste voetwortelbeentje (D) • de middenvoet, waar de 4
operatie. In overleg met uw orthopedisch chirurg wordt u zo nodig alleen geopereerd als andere behandelingen niet (voldoende) hebben geholpen.
Niet-operatieve behandelingen
• een kijkoperatie waarbij de enkel
Afhankelijk van uw klachten zijn de
schoongemaakt wordt (arthroscopie)
volgende behandelingen mogelijk:
• een operatie waarbij het enkelgewricht
• pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen: deze medicijnen zorgen
vastgezet wordt (arthrodese) • een operatie waarbij het bovenste
ervoor dat pijn en zwelling in de enkel
spronggewricht (de enkel) vervangen
verminderen
wordt door een prothese
• fysiotherapie: door te oefenen worden uw spieren sterker en blijft de enkel
Uw orthopedisch chirurg bespreekt met
stabieler en beweeglijker
u wat in uw geval het beste is. Afhankelijk
• steunzolen voor optimale ondersteuning van de voet
van de operatie, wordt u één tot vier dagen opgenomen.
• aanpassing in uw schoen: afhankelijk van het type schoen kan de orthopedisch schoenmaker een
Uw voorbereiding
hulpmiddel plaatsen zodat u zelf minder moeite hoeft te doen om uw voet af te
Anesthesie
wikkelen
Als u geopereerd wordt, brengt
• orthopedische schoenen: de
u meteen na uw afspraak met de
orthopedisch schoenmaker maakt een
orthopedisch chirurg een bezoek aan
schoen op maat voor uw voet (een hoge
het inloopspreekuur van de polikliniek
schoen bijvoorbeeld zodat de enkel
anesthesiologie. U heeft daar een
vaststaat en lopen geen pijn meer doet)
voorbereidend gesprek met een
• een injectie met verdovende en ontstekingsremmende medicijnen
anesthesioloog. Dit is een medisch specialist op het gebied van verdoving en narcose. De anesthesioloog bespreekt
Een operatie
met u:
Als u geen of onvoldoende baat heeft
• uw gezondheidstoestand
bij (een van) deze niet-operatieve
• welke anesthesie u krijgt: algehele
behandelingen, kunt u in overleg met
anesthesie (narcose) of regionale
uw orthopedisch chirurg een operatie
anesthesie (plaatselijke verdoving met
overwegen:
bijvoorbeeld een ruggenprik) 5
Artrose van de enkel
• eventuele aanpassing van uw medicijnen rond de operatie
nog veel pijn heeft, krijgt u ook een recept voor pijnstillers mee naar huis.
• informatie over niet eten en drinken (nuchter zijn)
Wat neemt u mee naar het ziekenhuis? U neemt het volgende mee naar het
Meer informatie over anesthesie vindt u
ziekenhuis:
in de brochure ‘Goed voorbereid op uw
• opnameformulieren
operatie’. U krijgt deze brochure op de
• legitimatiebewijs
polikliniek anesthesiologie.
• zorgverzekeringspas • alle medicijnen (met verpakking) die u
Afdeling opname Aansluitend op het bezoek aan de
thuis gebruikt • elleboogkrukken (of uw rollator als u
anesthesioloog gaat u naar de afdeling op-
gewend bent om die te gebruiken),
name. U wordt ingepland voor de operatie
elleboogkrukken kunt u gratis lenen bij
en op een wachtlijst geplaatst. U krijgt een
een thuiszorgwinkel bij u in de buurt
indicatie van de wachttijd. Als bekend is
• een badjas en slippers
wanneer u geopereerd wordt, krijgt u te-
• comfortabele stevig aansluitende
lefonisch bericht van de afdeling opname
schoenen waar u goed op kunt lopen
over de definitieve datum, het tijdstip van
(geen hakken)
de operatie en waar u zich kunt melden. Wij adviseren u om kostbaarheden als Haal pijnstillers in huis
sieraden thuis te laten. Het ziekenhuis
Het kan zijn dat u na de operatie nog pijn
is bij verlies of diefstal namelijk niet
heeft. Wij raden u daarom aan om voor
aansprakelijk.
de operatie de pijnstillers paracetamol (500 mg) en ibuprofen (400 mg) in huis
U neemt zelf elleboogkrukken mee
te halen. Deze zijn verkrijgbaar bij uw
Na de operatie loopt u eerst met
drogist of apotheek. Heeft u hartklachten,
twee elleboogkrukken. U neemt deze
nierfunctiestoornissen, maagklachten
krukken bij uw opname zelf mee. De
en/of gebruikt u bloedverdunnende
fysiotherapeut controleert de krukken en
medicijnen? Dan mag u alleen
stelt ze op de juiste hoogte af.
paracetamol gebruiken. Als u bij ontslag
U kunt elleboogkrukken lenen bij een
6
thuiszorgwinkel. U hoeft hiervoor geen
Voor de operatie
lid te zijn. Wel raden we u aan om zo nodig een serviceabonnement te nemen.
Waar kunt u zich melden?
De materialen die u leent, worden dan
U kunt zich op de dag van uw opname
thuisbezorgd en weer opgehaald.
melden bij de receptie van het ziekenhuis. De portier verwijst u naar de Elektieve
Meer informatie vindt u ook in de folders
opname afdeling (EOK,240) of naar
van thuiszorgorganisaties bij de balie van
de dagbehandeling chirurgie (068).
patiëntenvoorlichting (huisnummer 037).
U wordt daar opgevangen door een verpleegkundige. U kunt dan al uw
Laatste controle voor operatie
eventuele vragen nog stellen.
Een aantal dagen voor de operatie heeft u nog een afspraak met een
Een verpleegkundige bereidt u voor op
verpleegkundige voor een opname
de operatie
gesprek (ook wel PAS gesprek genoemd).
De verpleegkundige bereidt u voor op
Indien u in dagbehandeling wordt
de operatie. U krijgt een operatiejasje aan
geopereerd vindt dit gesprek plaats op
en u krijgt zogenoemde premedicatie. Dit
afdeling Opname (068), anders heeft u
zijn meestal twee tabletten paracetamol
dit gesprek op de verpleegafdeling (240).
en een slaaptabletje waar u ontspannen
Tijdens dit gesprek wordt u onder andere
van wordt.
uitgelegd wat u tijdens de opname kunt verwachten, wordt u gecontroleerd op
Vraag gerust als iets niet duidelijk is
wondjes en heeft u de mogelijkheid
U krijgt veel informatie van veel
uw vragen te stellen. Schrijf uw vragen
verschillende zorgverleners. Misschien valt
eventueel thuis vast op.
het niet mee om ze uit elkaar te houden of te onthouden wat zij u vertellen. Weet u
Meer informatie over de voorbereiding
het even niet meer? Vraag dan gerust naar
op uw opname vindt u in de brochure
de naam en functie, stel uw vragen en
‘Opname, goed voorbereid naar het MCA’.
geef gerust aan als u zich ergens zorgen
U krijgt deze brochure in het ziekenhuis of
over maakt.
kijk op onze website www.mca.nl/patientenfolders. 7
Artrose van de enkel
Time out procedure
Schoonmaken van de enkel (arthroscopie)
Om vergissingen en fouten te voorkomen,
Bij een arthroscopie maakt de
controleren we op vaste momenten
orthopedisch chirurg twee kleine gaatjes
voor, tijdens en na de operatie uw
aan de voorkant van uw enkel, ter hoogte
persoonlijke en medische gegevens:
van het bovenste spronggewricht. Via een
voor welke operatie u komt, aan welke
scoop (dun buisje met een cameraatje)
zijde u geopereerd wordt en de manier
kan de orthopedisch chirurg in uw
van verdoving die afgesproken is
enkel kijken. Zo nodig wordt de enkel
(bijvoorbeeld ruggenprik of algehele
schoongemaakt. Dit kan in een vroeg
narcose). Op de afdeling wordt van
stadium van artrose verlichting geven.
tevoren een pijl gezet aan de te opereren
De ingreep duurt ongeveer drie kwartier.
zijde. Dit wordt op de operatiekamer nog
Als alles goed gaat en u niet veel pijn
een keer gecontroleerd. De controles
heeft, kunt u nog op dezelfde dag naar
vinden volgens vaste voorschriften plaats.
huis.
Bij elk controlemoment gaan telkens twee of meer zorgverleners na of uw gegevens
Soms is het nodig om ook twee gaatjes
kloppen én of het hele proces rondom
aan de achterkant van uw enkel te maken.
uw ingreep volgens voorschrift en plan
De orthopedisch chirurg bespreekt dit dan
verloopt.
tevoren met u.
Wilt u weten wat u te wachten staat als u
Vastzetten van de enkel (arthrodese)
wordt geopereerd? Bekijk dan het filmpje
De orthopedisch chirurg maakt een snede
over een operatie: www.mca.nl/operatie.
aan de voorkant of de buitenkant van de
De operatie zelf ziet u niet, maar wel wat u
enkel en verwijdert het kraakbeen tussen
voor en na de operatie gaat ervaren.
het sprong- en het scheenbeen, zodat de beide botdelen aan elkaar vast kunnen groeien. Het sprong- en scheenbeen
De operatie
worden met schroeven of een plaat met schroeven aan elkaar vastgemaakt. U kunt
In overleg met uw orthopedisch chirurg
uw enkel daardoor niet meer bewegen.
krijgt u een van de volgende operaties.
Maar u heeft ook geen pijn meer. De ingreep duurt ongeveer anderhalf uur.
8
Soms is het nodig meerdere gewrichten vast te zetten. De orthopedisch chirurg bespreekt dit van tevoren met u. Plaatsen enkelprothese De orthopedisch chirurg maakt aan de voorkant van de enkel een snede van ongeveer vijftien centimeter en verwijdert het kraakbeen met speciale zaagblokjes. Ook wordt de maat van de prothese bepaald. De prothese bestaat uit twee metalen delen en een blokje hard
Saltoprothese
kunststof. Het ene metalen deel wordt in het scheenbeen geplaatst, het andere
Na de operatie - instructies voor thuis
in het sprongbeen. Hiertussen komt het kunststof blokje. Dit blokje kan tussen de
Afhankelijk van de operatie die u krijgt,
prothese heen en weer glijden waardoor
gelden voor u de volgende instructies
u de enkel kunt bewegen. Op de prothese
voor goed herstel na de operatie.
zit een speciale laag die op het bot vastgroeit. De ingreep duurt ongeveer
Schoonmaken van de enkel (arthroscopie)
anderhalf uur.
U krijgt een drukverband om uw enkel. U mag dit er na drie dagen zelf afhalen.
Saltoprothese
U loopt twee weken met krukken. U
Er bestaan verschillende soorten
komt na twee weken voor controle
enkelprotheses. MCA gebruikt de
op de polikliniek orthopedie. Als alles
zogenoemde Saltoprothese van de firma
goed gaat, mag u weer zonder krukken
Tornier (zie afbeelding).
lopen. Zo nodig wordt u verwezen voor fysiotherapie. Vastzetten van de enkel (arthrodese) U krijgt gips om uw onderbeen. Dit gips wordt na een week op de gipspolikliniek 9
Artrose van de enkel
vervangen door kunststof gips. U draagt in
worden eventueel verwijderd. Onder
totaal twaalf weken gips. U mag de eerste
begeleiding van een fysiotherapeut bij u
vier weken niet op uw geopereerde voet
in de buurt start u daarna met oefeningen.
lopen. Daarna mag u uw been en voet vier
Na deze eerste herstelperiode van zes
weken licht (tien procent) belasten. De
weken, kunt u de belasting van uw voet
laatste vier weken mag u weer gewoon
en enkel langzaam opvoeren. Houdt u er
lopen. Wel draagt u dan een zogenoemde
wel rekening mee dat u pas na ongeveer
Aircast walker.
negen maanden weer mag sporten.
Na twaalf weken komt u voor controle. Er wordt dan een röntgenfoto gemaakt van
Complicaties
uw enkel en voet. Gecontroleerd wordt of het bot goed vastgegroeid is. Zo nodig
De kans is klein, maar het kan zijn dat (een
moet u nog langer gips dragen. Omdat u
van) de volgende complicaties optreden.
uw enkel niet meer kunt bewegen, heeft u een hulpmiddel in uw schoen nodig om
Infectie
uw voet goed af te wikkelen tijdens het
Het kan zijn dat de wond ontsteekt
lopen. U krijgt daarvoor een afspraak mee
(infectie) en/of niet goed geneest. De
voor de orthopedisch schoenmaker.
wond geneest uiteindelijk wel, maar dit kan een aantal weken duren. Ook de
Plaatsen enkelprothese
enkelprothese zelf kan infecteren. Een
U draagt na de operatie zes weken een
eventuele infectie wordt eerst bestreden
gipsspalk en loopt ook zes weken met
met antibiotica via het infuus of door het
krukken. U mag de eerste drie weken
gewricht te spoelen. Als dit niet lukt, wordt
niet op uw geopereerde been lopen. De
de prothese verwijderd. In overleg krijgt
laatste drie weken mag u uw been en
u later een nieuwe prothese of wordt de
voet wel belasten (vijftig procent). Het
enkel vastgezet.
gips zorgt ervoor dat het been genoeg rust krijgt en de wond goed kan genezen.
Zenuwbeschadiging
U komt na twee weken voor controle
Tijdens de operatie kunnen zenuwtakjes
op de polikliniek orthopedie. De wond
van de huid en zenuwen in de enkel
wordt gecontroleerd en de hechtingen
gekneusd of beschadigd raken. Een dof
10
of tintelend gevoel in de huid rond het
Wanneer waarschuwt u het ziekenhuis?
litteken en/of krachtsvermindering in de
Neem contact op met de polikliniek
enkel en voet kunnen het gevolg zijn.
orthopedie als:
Deze klachten gaan binnen een jaar tot
• de enkel rood wordt, er vocht uit de
anderhalf jaar meestal vanzelf over. Soms
wond komt en u koorts krijgt
is de schade blijvend.
(hoger dan 38,5ºC) • uw onderbeen dik, glanzend en pijnlijk is
Nabloeding Het kan zijn dat er na de operatie een
• u het gevoel heeft dat het gips niet goed zit
bloeding optreedt. U krijgt dan een extra drukverband. Dit is meestal voldoende. In een enkel geval is het nodig om de wond
Uw vragen
opnieuw te openen en de bloeding te stelpen.
Heeft u nog vragen over uw opname of de operatie? Neem dan gerust contact
Moeizame botgroei
op met uw orthopedisch chirurg of
Bij het vastzetten van het enkelgewricht
de polikliniek orthopedie. Dat kan
moet het bot weer aan elkaar vastgroeien.
op werkdagen van 8.30 tot 16.30 uur,
Als de botten één geheel vormen, wordt
telefoon 072 – 548 25 00.
de voet stabiel en pijnloos. Een enkele keer groeien de botten niet goed aan elkaar vast. Bij eventuele pijnklachten is dan opnieuw een operatie nodig. Loslating van de prothese Een prothese is na tien tot vijftien jaar versleten en kan dan loslaten. U krijgt dan pijn. De prothese moet dan vervangen worden. Als dit niet (meer) kan, wordt de prothese verwijderd en wordt de enkel vastgezet.
11
Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T 072 – 548 44 44
mca.nl
