NUMMER 2 APRIL 2015 Heeft jouw apotheek een apotheekabonnement? Dan kun je UA thuis ontvangen

NUMMER 2 | APRIL 2015

een apotheek w u jo t f t? e He nnemen o b a k e e h apot is je UA thu n u k n a D en ontvang

In dit nummer onder meer: Thema huid: Alles over transdermale toediening Een patiënt met epidermolysis bullosa Wat veroorzaakt het eczeem? Een overdosis zon

En verder: Verkoudheid bij baby’s kan later tot astma leiden Farmacotherapie bij ouderen Kuitkramp: een zomeraandoening

JAARGANG 5

125 in plaats van 12,5 microgram

advertentie receptgeneesmiddel

OP RECEPT

De visie van kinderarts Louis Bont: “Gewone verkoudheid

bij baby’s kan later tot astma leiden” 6 Therapietrouwnieuws 9 Alles over farmacotherapie bij ouderen 10 Productnieuws 13 Gezondheidnieuws 14 Alles over transdermale toediening 16 Inhalatiemedicatie werkt alleen bij de juiste techniek 20 Meet en weet – Wat veroorzaakt het eczeem? 24 Boek Medicijnen voor senioren 27 Patiënt met epidermolysis bullosa in beeld 28 Er was laatst een patiënt – 125 in plaats van 12,5 microgram 32

ZELFZORG

Kuitkramp: een zomeraandoening 34 Producttips 36

Zelfzorgnieuws 37 Diabetes voorkomen 39

VERZORGING BRANCH

Een overdosis zon 40 Verzorgingstips 45

Annekedotes – Interpretatie 31 Covergirl – Annuska Bayraktar 43

Branchenieuws 47 Even voorstellen – Apothekersassistenten van de poliklinische apotheek AMC: Snelle lijn naar medisch specialisten 48

47

34

40

10 6

UA | 2 | 2015

| 3

OMPLETE E PTISCHE N DIRECTE DIRECTE O C COMPLETE EN OPTISCHE C ORRECTIE VAN (ERNSTIGE) VAN (ERNSTIGE) CORRECTIE H UIDIMPERFECTIES HUIDIMPERFECTIES INDICATIE INDICATIE V ITILIGO, ONREGELMATIGE ONREGELMATIGE PIGMENTATIE, PIGMENTATIE , ACNÉ, ACNÉ , VLEKKEN, VLEKKEN, DONKERE DONKERE KRINGEN, KRINGEN, DI DIF FU S E R OO D H E I D VITILIGO, FFUSE ROODHEID

VOOR

NA

VOOR

NA

VOOR

NA

OPLOSSING OPLOSSING

DERMABLEND DERMABLEND

N N°1 °1

V Voor oor h het et corrigeren corrigeren van van vele vele ssoorten oorten iimperfecties mperfecties FLUIDE F LUIDE

HOGE HOGE DEKKING DEKKING

AA AN NBEV VO OL LEN E N DOO R DERMATOLOGEN DERMATOLOGEN IN IN DE DE USA USA

C COMPACT OMPACT C CRÈME RÈ M E

NIEUW CORRIGERENDE FLUIDE FOUNDATION

CORRIGERENDE COMPACT CRÈME FOUNDATION

đ Tot 24u hydratatie & comfort

đ Ultra resistent

đ Natuurlijk & mat resultaat

đ Gemakkelijk aan te brengen

đ Zonder maskereffect

đ Natuurlijk resultaat

đ Houdt tot 16u

đ Zonder maskereffect

đ SPF 35

đ Houdt tot 12u

đ 30ml

đ SPF 30

đ Beschikbaar in 5 tinten

đ 9,5g đ Beschikbaar in 4 tinten

15

25

35

45

55

V Verkrijgbaar erkrijgbaar in in de a apotheek. potheek. M eer iinformatie: nformatie: www.vichy.nl www.vichy.nl Meer

15

25

35

45

ZEER ZEER HOGE HOGE DEKKING DEKKING

EERST DIT…

De juiste dosis

Tienmaal te hoog was de dosering van levothyroxine. Het gevolg van een selecteerfout in het apotheekinformatiesysteem, wat weer een gevolg was van een veranderd voorschrijfsysteem. Dat is dit keer het onderwerp van het artikel over een medicatie-incident dat is gemeld bij de Centrale Medicatie-incidenten Registratie. Hoewel we niet weten wat de gevolgen voor de patiënt waren, kun je hier gerust spreken van een overdosis. De dosis van een medicijn wordt zorgvuldig vastgesteld. Voor een optimaal effect en een minimum aan bijwerkingen. Natuurlijk wordt er gewaakt voor overdosering; niet alleen vanwege mogelijke hinderlijke bijwerkingen, maar het kan ook gevaarlijk zijn. ‘Een overdosis’ wordt niet voor niets vaak geassocieerd met een dodelijke hoeveelheid medicijnen of drugs. Maar onderdosering is ook niet goed, want dan heeft het middel te weinig effect. Onderdosering kan optreden als een middel niet goed of te weinig wordt gebruikt. Een bekend voorbeeld is de inhalatiemedicatie. Als een inhalator niet goed wordt gebruikt, komt er te weinig medicatie in de longen. Onderdosering dus. Goede inhalatie-instructie is dus extreem belangrijk voor een goed effect van de medicatie. Een hulp bij goede inhalatie-instructie zijn de nieuwe protocollen op www.inhalatorgebruik.nl. In dit nummer van UA lees je erover. Als apothekersassistent heb je een grote rol bij de juiste dosering van medicijnen. Goed aanschrijven, goede uitleg en goede motivatie van de patiënt om de therapie te blijven volhouden: dat zijn de cruciale taken van de apothekersassistent. Zo bescherm je patiënten tegen onder- of overdosering en hebben ze optimaal baat bij hun geneesmiddelen. Hetzelfde doe je natuurlijk bij je advies in de handverkoop. Nu de zomer er weer aankomt, is het belangrijk om klanten er bewust van te maken dat ze op een terrasje of op het strand – maar ook bij wandelen of fietsen in de volle zon – makkelijk een overdosis UV-straling kunnen oplopen. Dat kan ernstige gevolgen hebben, vooral op de lange termijn. Zonbeschermingsmiddelen moet je dus niet onderdoseren. Ook hierbij is de juiste dosis – en goed advies – cruciaal. Niet één keer per dag insmeren, maar elke twee uur. Geen ‘theelepels’ maar ‘eetlepels’ per lichaamsdeel. Zo draag je in de apotheek eigenlijk altijd bij aan de juiste dosering. Met UA proberen we ook altijd de juiste dosis te vinden. De juiste dosis informatie, de juiste dosis verstrooiing. De juiste hoeveelheid tekst, de juiste hoeveelheid beeld. En de juiste verhouding tussen diverse onderwerpen. Hopelijk is dat deze keer ook weer gelukt. Veel plezier gewenst met dit nummer van UA.

Winifred Hazelhoff Heeft jouw apotheek een apotheekabonnement? Dan kun je UA thuis ontvangen

UA | 2 | 2015

Hoofdredacteur

| 5

DE VISIE VAN…

Kinderarts Louis Bont:

“Gewone verkoudheid bij baby’s kan later tot astma leiden” Een infectie met het Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) is na malaria wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak voor zuigelingen. Het is een seizoengebonden virusinfectie. Vooral vroeggeboren en jonge kinderen kunnen er bronchitis of longontsteking door krijgen. Bovendien is het een risicofactor voor astma. Er is nog geen medicijn of vaccin, maar de ontwikkelingen zijn veelbelovend. Dr. Louis Bont, kinderarts en infectioloog aan het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht, heeft goede hoop dat een behandeling of een vaccin dichterbij komt. UA | 2 | 2015

| 6

Het onderzoek naar het RS-virus wordt door de Netherlands Respiratory Society (NRS) onder de aandacht gebracht. De NRS is Het RS-virus is een gewoon

de koepel van Nederlandse wetenschappers op het gebied van

verkoudheidsvirus. Het is het meest

gezondheid en ziekten van longen en luchtwegen.

voorkomende verkoudheidsvirus bij kinderen. Voor baby’s is het de eerste twaalf maanden van hun leven

antistoffen tegen het RS-virus toe-

wijzen erop dat een infectie met het

gevaarlijk, omdat het zich van een

gediend via maandelijkse injecties om

RS-virus een belangrijk mechanisme

neusverkoudheid kan ontwikkelen

te voorkomen dat ze ziek worden. Dat

is voor terugkerende hoest.

tot een ernstige infectie. De meeste

werkt wel. Alleen is het een dure

opgenomen kinderen zijn nog geen

behandeling.”

“Er is bijna altijd wel een broertje, een zusje of een ouder die gewoon neusverkouden is. De baby neemt dat

Op zoek naar behandeling Aan de behandelkant zijn onlangs de

drie maanden oud.

“Zonder goede ziekenhuiszorg zouden kinderen met een RS-virusinfectie overlijden”

resultaten over een experimenteel antiviraal medicijn gepubliceerd. Het antivirale middel GS-5806 bleek in een klinische studie succesvol te zijn

over en wordt dan ‘spuugbenauwd’. Je kunt het ook omdraaien: een

Bont vindt het belangrijk dat er zowel

bij de behandeling van RSV-infecties.

ernstige infectie met het RS-virus is

een medicijn als een vaccin wordt

Volwassen proefpersonen ontwikkel-

vrij zeldzaam als de baby geen jonge

ontwikkeld. Hij heeft op beide ont-

den minder ziektesymptomen en

broertjes of zusjes heeft.”

wikkelingen zijn hoop gevestigd. Maar

hadden minder virus in hun neusslijm.

De klachten beginnen met een

het lijkt hem onwaarschijnlijk dat een

“Van het medicijn is aangetoond dat

neusverkoudheid. Vervolgens gaan

medicijn een uitkomst zal zijn voor

het vermenigvuldiging van het virus bij

de kinderen minder goed drinken en

ontwikkelingslanden. “Waarschijnlijk is

mensen remt. Proefpersonen werden

daarna hoesten, waarbij ze last krijgen

het zo duur dat het daar niet beschik-

geïnfecteerd met RSV door toediening

van benauwdheid. De hoest is wel een

baar komt terwijl het wel de plaats is

via de neus. De helft van hen kreeg

signaal dat er iets ergers dan een

waar kinderen doodgaan aan het

het nieuwe medicijn. De vermenig-

verkoudheid aan de hand kan zijn.

virus.”

vuldiging van het virus ging door het

Ziekenhuis

Risico op astma

kinderen ziek worden van het virus,

Het RS-virus is zeer besmettelijk.

Goede, snelle behandeling is om

dan gaat het ook bij baby’s werken.”

In Nederland raken elk jaar zo’n

nog een andere reden belangrijk.

200.000 kinderen besmet met het

Een infectie met het RS-virus is

Schade

RS-virus. Jaarlijks belanden er van dit

namelijk een risicofactor om later

“Het probleem is dat baby’s niet alleen

aantal ongeveer 2.000 kinderen in het

astma of een andere chronische

ziek worden van het virus zelf, maar

ziekenhuis. En 10% daarvan komt op

longziekte te ontwikkelen.

ook van de afweerreactie op het virus”,

de Intensive Care terecht, omdat

“Het is inmiddels voldoende aan-

gaat Bont verder. “Zowel het virus als

beademing noodzakelijk is. Gelukkig

getoond dat het RS-virus het risico

de afweerreactie richten schade aan.

hebben we in Nederland goede

op astma verhoogt. De helft van de

Als het virus geremd wordt, is dat

ziekenhuiszorg, maar zonder goede

geïnfecteerde kinderen krijgt later

alleen maar gunstig, maar als het

ziekenhuiszorg zouden deze kinderen

astma-achtige symptomen.”

kind al ziek is, gaat de afweerreactie

overlijden. Wereldwijd sterven elke

Bont heeft meegewerkt aan een

autonoom door zonder dat het virus

dag (!) 700 kinderen door het RS-virus.

onderzoek dat vorig jaar werd

nog aanwezig is. Dus als kinderen bij

gepubliceerd in het wetenschappelijke

de dokter komen met een enorme

Nog geen behandeling

tijdschrift New England Journal of

afweerreactie, die niet alleen het virus

Bont: “We hebben geen behandeling.

Medicine. In het artikel tonen de

remt, maar ook schade toebrengt,

Er is geen vaccin of therapie met

auteurs aan dat de toediening van

dan zal die virusremmer maar heel

medicijnen. Het enige dat nu beschik-

monoklonale antistoffen aan vroeg-

beperkt werken. Ik vergelijk het

baar is, zijn monoklonale antistoffen.

geborenen een flinke afname liet zien

weleens met brand- en blusschade.

Die dienen we toe aan vroeggeboren

van terugkerende hoest gedurende

Als er een enorme blusschade is (door

kinderen en aan kinderen met een

het eerste levensjaar, ook na het einde

aangeboren hartafwijking. Ze krijgen

van de behandeling. Deze bevindingen

medicijn omlaag. Als het zo is dat

UA | 2 | 2015

>> Lees verder op pagina 8

| 7

DE VISIE VAN...

het afweermechanisme op het virus), dan zal zo’n virusremmer heel weinig uithalen. Het is dus nog maar de vraag of het nieuwe medicijn ook zal gaan werken bij baby’s.”

“Een infectie met het RS-virus is een risicofactor om later astma te ontwikkelen” Op tijd “Uiteindelijk kunnen we wel baat hebben bij het nieuwe medicijn, als we er maar op tijd bij zijn. Dat kan ik goed uitleggen aan de hand van het medicijn oseltamir (Tamiflu). Dat wordt bij mensen met griep toegediend, maar het werkt alleen maar als je het binnen één dag na het ontstaan van symptomen toedient. Als mensen twee dagen na het ontstaan van symptomen op de IC terechtkomen en dan pas oseltamir krijgen, dan doet het niets meer. Als je het te laat toedient, is het kwaad dus al geschied. Het nieuwe, experimentele medicijn voor RSV zou daarmee vergelijkbaar kunnen zijn.”

“Wereldwijd sterven elke dag 700 kinderen door het RS-virus”

via de moederkoek antistoffen aan

maar ook nadelige effecten van de

hun baby kunnen doorgeven. Die

infectie op de langere termijn kunnen

Astma-vaccin

antistoffen werken echter maar drie

voorkomen.

Er zijn ook vaccins tegen het RS-virus in

tot zes maanden. Als we een baby

Bont: “Wat ik zelf heel interessant vind,

ontwikkeling, en wel twee soorten:

zouden kunnen vaccineren, is deze

is dat een RS-vaccin een astma-vaccin

vaccins voor zwangere vrouwen en

waarschijnlijk levenslang beschermd.”

kan blijken te zijn. Een kind, gevacci-

voor zuigelingen. Bont legt uit:

Bont verwacht dat een moedervaccin

neerd tegen het RS-virus, loopt dan

“We weten dat kinderen al heel vroeg

binnen vijf jaar beschikbaar kan zijn en

ook minder kans om astma te krijgen.

in hun leven ziek worden door het

een vaccin voor kinderen binnen een

Dat zou een doorbraak kunnen

RS-virus. Als je zwangere vrouwen

paar jaar. Een vaccin zou niet alleen

betekenen in het voorkomen van

zou kunnen vaccineren, zouden zij

de kinderziekte kunnen voorkomen,

chronische longziekten.” <

UA | 2 | 2015

| 8

THERAPIETROUW

Therapietrouwnieuws

Korter leven of pillen slikken? Dat was de vraag aan mensen die zich moesten inleven in de

Een app bij je medicatierol

situatie dat ze een hartziekte zouden krijgen. Gevraagd werd

Spits, het bedrijf dat medicatierollen

hoeveel tijd ze aan het einde van hun leven bereid waren in te

verzorgt, heeft een app gelanceerd om de

leveren om niet dagelijks pillen te hoeven innemen.

therapietrouw nog verder te verbeteren: de MediRol App.

Ruim 8% van de deelnemers was bereid om twee jaar in te leveren als ze dan geen medicijnen zouden hoeven slikken. Ongeveer 21%

Deze gratis app voor iPhone en iPad

vond een week tot een jaar korter leven acceptabel. Maar het

helpt om medicijnen op tijd in te nemen.

grootste deel (62%) wilde geen korter leven riskeren en zou trouw

De patiënt krijgt een herinnering voor het

de tabletten innemen.

innemen van medicijnen die in een

Dat blijkt uit onderzoek aan twee Amerikaanse universiteiten

medicatierol worden geleverd. Deze worden

onder duizend mensen van gemiddeld vijftig jaar. Een deel van de

automatisch ingelezen. Daarnaast kan de

ondervraagden had er ook een lieve duit voor over om geen

patiënt zelf andere medicijnen invoeren,

medicijnen te hoeven gebruiken: 20% zou meer dan duizend dollar

bijvoorbeeld zelfzorgmedicatie of

betalen om te voorkomen dat ze de rest van hun leven dagelijks

supplementen.

medicijnen zouden moeten slikken. Maar bijna de helft had hier geen

De app geeft ook toegang tot – zowel

geld voor over.

de patiëntvriendelijke als de officiële –

De onderzoekers lichtten toe dat ze op deze manier proberen te

bijsluiters van de medicijnen in de

meten welke impact het dagelijks innemen van medicijnen op

medicatierol en toont ook foto’s van de

iemands leven heeft, nog afgezien van eventuele bijwerkingen.

medicijnen. Via een lijst met veelgestelde vragen kan de patiënt makkelijk antwoorden op zijn vragen vinden.

Dure medicijnen werken beter Er wordt geprobeerd om de kosten van medicijnen te verlagen, maar is dat wel goed voor de gezondheid? Uit onderzoek blijkt dat patiënten meer baat hadden bij een middel waarvan werd gezegd dat het duurder was dan bij een als goedkoper aangeduid middel. Onderzoekers van de universiteit van Cincinatti gaven Parkinsonpatiënten een injectie met fysiologisch zout, maar vertelden aan de ene groep dat het een duur geneesmiddel was en aan de andere groep dat het een goedkoop geneesmiddel was. Alle deelnemers aan het onderzoek zeiden na de injectie minder symptomen te hebben. Dat is het bekende placebo-effect. Maar de verbetering was duidelijk groter bij de patiënten die dachten dat ze het duurdere medicijn kregen.

UA | 2 | 2015

| 9

ALLES OVER …

Hoewel ons lichaam heel wat kan hebben en we heel wat ‘potjes kunnen breken’ vóór er echt iets misgaat, is een hogere leeftijd de grote spelbreker. De reserves raken op en mensen worden kwetsbaarder, waardoor de kans op ziekte toeneemt. Bij de ‘jonge ouderen’ loopt het nog niet zo'n vaart, maar als de 70 jaar gepasseerd is, wordt het oppassen geblazen. Dan komen er voor velen medicijnen in beeld. Jan van Ingen Schenau, auteur van het boek Medicijnen voor senioren, geeft een overzicht van wat er vaak misgaat en waar je met medicatie op moet letten.

Farmacotherapie bij ouderen

UA | 2 | 2015

| 10

Ons hart is een onvermoeibare werker,

wordt er tegenwoordig steeds meer

Als bijvoorbeeld het aantal receptoren

maar door vervetting, verkalking,

geneesmiddelonderzoek bij ouderen

van de doelcellen is afgenomen,

hypertensie en slechte coronaire vaten

gedaan.

neemt de werking af. Dan zou er

kan er na twee miljard hartslagen wel

Waar moet men zoal op letten bij

dus hoger gedoseerd moeten

eens iets misgaan. Het is dan ook niet

farmacotherapie bij ouderen? In dit

worden. Receptoren kunnen ook juist

onverwacht dat coronaire hartziekten,

artikel zal een aantal aspecten de

gevoeliger worden voor bepaalde

hartfalen en boezemfibrilleren op

revue passeren.

geneesmiddelen, waardoor de

latere leeftijd veelvuldig voorkomen.

werking sterker wordt. Dit laatste

Ouderen maken zo'n 15% van de bevolking uit, maar gebruiken meer dan een derde van alle geneesmiddelen

geldt bijvoorbeeld voor antidepressiva,

artrose, zicht- en gehoorstoornissen,

Medicijnen in het lichaam

Meer bijwerkingen

COPD, diabetes mellitus, osteoporose

Een medicijn legt een hele weg af in

Bij ouderen is de kans op bijwerkingen

en rugklachten. Een gevolg van deze

het lichaam: van absorptie, opname in

groter. Dat komt niet alleen door het

‘slijtage’ is een aanzienlijk gebruik

de bloedbaan, de eerste ‘afbraakronde’

afnemen van de reserves en de

van medicijnen, zoals anticoagulantia,

in de lever (het first-pass effect) en

hierboven beschreven veranderingen

antihypertensiva, cholesterolverlagers,

de definitieve afbraak door de lever

in farmacokinetiek en farmaco-

protonpompremmers en antidiabetica,

– waarbij het medicijn wateroplosbaar

dynamiek, maar simpelweg ook

om er maar een paar te noemen.

wordt gemaakt, zodat het kan worden

doordat de hogere en vooral hoogste

Medicijnen zijn immers de wapens

uitgescheiden via de nieren. In dat

leeftijdsgroepen veel medicijnen

bij uitstek die de geneeskunde tegen

hele proces kunnen ouderen anders

gebruiken, die ieder op zich

ziekte hanteert. Het is dan ook niet

reageren dan jongeren. Zo kan er

bijwerkingen en interacties kunnen

verwonderlijk dat ouderen, die zo'n

sprake zijn van een verminderde

geven. Uit de Nederlandse HARM-

15% van de bevolking uitmaken, maar

doorbloeding van de lever of zelfs

studie (2006) weten we dat ernstige

liefst meer dan een derde van alle

van leverfalen. Maar ook kan de

bijwerkingen tot ziekenhuisopname

geneesmiddelen gebruiken. Het gekke

hoeveelheid albumine in het bloed,

kunnen leiden. Volgens dezelfde studie

is dat de toepassing van medicijnen bij

dat medicijn aan zich bindt, lager zijn.

gebeurt dat bij ouderen tweemaal zo

deze leeftijdsgroep – net als trouwens

Dan is er meer vrij geneesmiddel

vaak als bij lagere leeftijdsgroepen.

bij kinderen – nauwelijks is onderzocht.

aanwezig en dat kan voor een sterker

Maar liefst de helft van deze opnames

De reden is dat wetenschappelijke

effect zorgen. Als de nieren op hogere

was een gevolg van een medicatiefout

studies vaak strenge criteria voor

leeftijd minder goed gaan werken,

en zou te voorkomen zijn geweest.

deelname hebben, bijvoorbeeld dat

zal ook de uitscheiding van genees-

de deelnemer alleen de ziekte mag

middelen afnemen: nog een oorzaak

En meer interacties

hebben die wordt onderzocht. Omdat

van een versterkt effect.

Een van de belangrijkste taken in

Maar ook andere delen van het lichaam zullen de ‘slijtagedans’ niet ontspringen. In de top 10 van ziekten bij ouderen zien we naast

antipsychotica, benzodiazepinen en vitamine-K-antagonisten. Deze moeten dus lager gedoseerd worden.

cardiovasculaire aandoeningen ook

de meeste ouderen niet aan die

de apotheek is het controleren op

criteria voldoen, zijn deelnemers aan

De verdeling van een medicijn over

interacties: het fenomeen waarbij

studies over het algemeen jonger

het lichaam is ook anders, omdat een

medicijnen elkaars werking versterken

dan 65 jaar. De resultaten van deze

ouder lichaam relatief ‘uitdroogt’:

of verzwakken. Zo kunnen tricyclische

studies naar effectiviteit, dosering en

het vochtgehalte neemt af en het

antidepressiva de werking van

verdraagbaarheid bij mensen met

vetgehalte neemt toe. Een gevolg

sommige antihypertensiva (met name

een lagere leeftijd worden dan

kan zijn dat de meer wateroplosbare

bètablokkers) versterken, waardoor de

toegepast bij ouderen, terwijl niet

middelen (zoals digoxine) in concen-

bloeddruk meer daalt dan wenselijk is.

wetenschappelijk bewezen is dat deze

tratie toenemen en dat de meer

Een belangrijke combinatie bij ouderen

resultaten voor hen gelden. Niettemin

vetoplosbare middelen (zoals

is die van een diureticum en een SSRI-

is zo'n aanpak natuurlijk wel terecht,

benzodiazepinen) langzamer worden

antidepressivum, omdat deze beide

want anders zou het nauwelijks

uitgescheiden.

middelen veel bij ouderen worden

mogelijk zijn om ouderen met een

Veranderde receptoren kunnen ook de

geneesmiddel te helpen. Gelukkig

werking van een middel beïnvloeden.

UA | 2 | 2015

>> Lees verder op pagina 12

| 11

ALLES OVER …

voorgeschreven. De combinatie kan

Therapietrouw

het doel van de medicijnen en in

leiden tot een (ernstige) daling van het

Therapietrouw is vaak een probleem,

mogelijke bijwerkingen, kan hij of zij

natriumgehalte, waardoor verward-

maar bij ouderen kan het probleem

een gesprekspartner van de arts zijn

heid, bewustzijnsdaling en insulten

nog groter zijn. Want hoe onthoud je

bij het samen evalueren van de

kunnen optreden. Alle reden dus om

wanneer je al die verschillende

medicatie en bij het bespreken van

bij deze combinatie extra alert te zijn

middelen moet innemen, en hoeveel?

de therapietrouw.

en zeker het natrium te controleren.

Zeker als je bedenkt dat bij veel

Zeker bij ouderen, die gemiddeld meer

ouderen ook de cognitieve vermogens

De huidige medicijnen hebben voor

medicijnen gebruiken, zijn er natuurlijk

afnemen, is duidelijk dat juiste inname

een betere kwaliteit van leven gezorgd

talloze mogelijke interacties waar we

een probleem kan zijn. Het spreekt

en de ziektelast van veel ouderen

op moeten letten. Gelukkig zijn de

vanzelf dat het therapeutisch effect

verlicht. Maar er is ook een behoorlijke

geautomatiseerde systemen bij arts

dan ook een stuk minder wordt.

keerzijde. Medicijnen zijn verre van

en apotheek hierbij behulpzaam.

Middelen ter ondersteuning van de

onschuldig en ernstige bijwerkingen

therapietrouw, zoals medicatierollen

liggen op de loer. Ze zullen daarom

Polyfarmacie

en weekdozen, zijn bij deze groep

met kennis van zaken en met de

Polyfarmacie wordt gedefinieerd

dan ook een grote steun.

grootste zorgvuldigheid moeten worden toegepast. Wellicht hadden de

als het gebruik van vijf of meer

Gesprekspartner bij evaluatie

oude Grieken al zo'n voorgevoel toen

is sprake bij bijna de helft van de 65-plussers (44,3%). Bij zo'n 20% van

Het is essentieel dat artsen – zeker bij

één woord voor medicijn en vergif... <

de 75-plussers is het aantal medicijnen

ouderen – regelmatig evalueren of alle

dat gelijktijdig wordt gebruikt al

medicijnen nog wel nodig zijn of dat

Jan van Ingen Schenau

gestegen tot negen en bij 20% van

de medicatie aangepast moet worden.

Senior en werkzaam geweest als

de 85-plussers is dat zelfs al tien.

Als de oudere zelf inzicht heeft in

specialist Ouderengeneeskunde

verschillende medicijnen. Hiervan

ze het woord ‘Pharmakon' uitvonden:

Maar… een kwart alle 65-plussers gebruikt helemaal geen medicijnen. Dat laat duidelijk zien dat je de gezondheidssituatie van ouderen niet over één kam kunt scheren. Zoals we al zagen, bestaat het leeuwendeel van de medicijnen bij ouderen uit middelen voor hart- en vaatziekten en diabetes, zoals antistollingsmiddelen, cholesterolverlagers en bloedsuikerverlagende middelen. Daarnaast worden ook maagbeschermers, laxeermiddelen en slaapmiddelen veel gebruikt. Het bovenstaande klinkt alsof het onwenselijk is dat mensen zo veel geneesmiddelen tegelijkertijd krijgen. Hoewel altijd gekeken moet worden of een medicijn gestopt of verminderd kan worden, zal het medicijn ook vaak echt nodig zijn. Juist dankzij de medicijnen voor bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, diabetes en COPD kunnen ouderen een redelijk normaal en veilig leven lijden.

UA | 2 | 2015

Verkorte productinformatie DuoResp Spiromax 160/4,5 en 320/9 Samenstelling 160/4,5: Elke afgegeven dosis (de dosis die uit het mondstuk van de Spiromax komt) bevat 160 microgram budesonide en 4,5 microgram formoterolfumaraatdihydraat. Dit komt overeen met een afgemeten dosis van 200 microgram budesonide en 6 microgram formoterolfumaraatdihydraat. Samenstelling 320/9: Elke afgegeven dosis (de dosis die uit het mondstuk van de Spiromax komt) bevat 320 microgram budesonide en 9 microgram formoterolfumaraatdihydraat. Dit komt overeen met een afgemeten dosis van 400 microgram budesonide en 12 microgram formoterolfumaraatdihydraat. Therapeutische indicatie: DuoResp Spiromax is uitsluitend geïndiceerd voor gebruik bij volwassenen in de leeftijd van 18 jaar en ouder. Astma: Onderhoudsbehandeling van astma, wanneer het gebruik van een combinatie van een inhalatie-corticosteroïd met een langwerkend bèta₂-adrenoceptoragonist geschikt wordt geacht, bij patiënten wiens astma niet adequaat onder controle is met een inhalatiecorticosteroïd en ‘zonodig’ een kortwerkende bèta₂-agonist of bij patiënten wiens klachten al adequaat onder controle zijn met een inhalatiecorticosteroïd en een langwerkende bèta₂-adrenoceptoragonist. COPD: Symptomatische behandeling van patiënten met ernstige COPD (FEV1 < 50% voorspelde normaalwaarde) en een voorgeschiedenis van herhaalde exacerbaties die significante symptomen hebben ondanks regelmatige behandeling met langwerkende luchtwegverwijders. Dosering 160/4,5: Astma: DuoResp is niet bedoeld als initiële behandeling van astma. De dosering is individueel en afhankelijk van de ernst van het ziektebeeld. Er zijn twee behandelmethoden: A) DuoResp onderhoudsbehandeling (tesamen met een aparte snelwerkende luchtwegverwijder): Volwassenen (18 jaar en ouder): tweemaal daags 1-2 inhalaties (maximaal tweemaal daags 4 inhalaties per dag). B) DuoResp onderhouds- én ‘zonodig’ behandeling. Volwassenen (18 jaar en ouder): aanbevolen onderhoudsdosering 2 inhalaties per dag en indien nodig extra inhalatie(s) bij symptomen (per keer maximaal 6 inhalaties). Per dag maximaal 8 inhalaties, of gedurende een beperkte periode maximaal 12 inhalaties per dag. COPD: Volwassenen (18 jaar en ouder): tweemaal daags 2 inhalaties. Dosering 320/9: Astma: DuoResp is niet bedoeld als initiële behandeling van astma. De dosering is individueel en afhankelijk van de ernst van het ziektebeeld. Volwassenen (18 jaar en ouder): tweemaal daags 1 inhalatie (maximaal tweemaal daags 2 inhalaties per dag). COPD: Volwassenen (18 jaar en ouder): tweemaal daags 1 inhalatie. Contra-indicaties: Overgevoeligheid (allergie) voor budesonide, formoterol of lactose (dat kleine hoeveelheden melkeiwitten bevat). Bijzondere waarschuwingen: Staak de behandeling niet abrupt, maar bouw geleidelijk af. Als patiënten de dosis niet effectief vinden, of de hoogste aanbevolen dosis DuoResp Spiromax overschrijden, dient medische hulp te worden gezocht. Patiënten met een plotselinge en progressieve achteruitgang van de controle van de astma of COPD dienen direct medisch onderzocht te worden. Raad patiënten aan altijd hun snelwerkende luchtwegverwijder beschikbaar te hebben. Patiënten dienen dagelijks hun DuoResp onderhoudsdosering te gebruiken, óók als zij geen klachten hebben. Het ‘zonodig’ gebruik van DuoResp 160/4,5 is niet bedoeld als profylaxe, bijvoorbeeld bij inspanning. Start de behandeling niet gedurende een exacerbatie. Indien de astma niet onder controle is, of verergerd na het starten van de behandeling, raad patiënten dan aan om de behandeling voort te zetten maar wel contact op te nemen met de behandelend arts. Paradoxaal bronchospasme kan optreden. Adviseer de patiënt na inhalatie de mond met water te spoelen ter voorkoming van mondschimmel. De nodige voorzichtigheid is vereist bij patiënten met thyreotoxicose, feochromocytoom, diabetes mellitus, onbehandelde hypokaliëmie, ernstige cardiovasculaire aandoeningen. De behoefte aan en de dosering van inhalatiecorticosteroïden moet opnieuw worden geëvalueerd bij patiënten met actieve of latente longtuberculose, schimmels en virale infecties in de luchtwegen. Extra controles op bloedglucose moeten worden overwogen bij patiënten met diabetes. Hypokaliëmie kan optreden bij hoge doses. Extra voorzichtigheid is geboden bij onstabiele of acute ernstige astma. Bij deze patiënten moet het serumkalium niveau worden gecontroleerd. De hulpstof lactose bevat kleine hoeveelheden melkeiwitten die allergische reacties kunnen veroorzaken. Interacties: sterke CYP3A4-remmers (bijvoorbeeld ketoconazol, itraconazol voriconazol, posaconazol, claritromycine, telithromycine, nefazodon en HIV proteaseremmers), bèta-blokkers (inclusief oogdruppels), kinidine, disopyramide, procainamide, fenothiazides, anti histaminica (terfenadine), MAO-remmers, furazolidon en procarbazine en tricyclische antidepressiva, L-dopa, L-thyroxine, oxytocine, alcohol, gehalogeneerde koolwaterstoffen, andere bèta-agonisten of anti-cholinergica en digitalisglycosiden. Zwangerschap en borstvoeding: Alleen gebruiken als de voordelen opwegen tegen de potentiële risico’s. Budesonide wordt uitgescheiden in de moedermelk; bij therapeutische doses zijn er geen effecten op het kind te verwachten. Rijvaardigheid: DuoResp Spiromax heeft geen of een verwaarloosbare invloed op de rijvaardigheid en op het vermogen om machines te bedienen. Bijwerkingen: Ernstig: Onmiddellijke en vertraagde overgevoeligheidsreacties, zoals exantheem, urticaria, pruritus, dermatitis, angio-oedeem en anafylactische reactie, syndroom van Cushing, adrenerge suppressie, groeivertraging, afname van de botdichtheid, hypokaliëmie, hyperglykemie, agressie, psychomotorische hyperactiviteit, angst, slaapstoornissen, depressie, gedragsveranderingen, cataract en glaucoom, tachycardie, hartritmestoornissen, zoals boezemfibrilleren, supraventriculaire tachycardie en extrasystolen, angina pectoris, verlenging van de QTc-interval, variaties in de bloeddruk, bronchospasmen en paradoxale bronchospasmen. Veel voorkomend: Candida-infecties in de orofarynx, hoofdpijn, tremor, palpitaties, milde irritatie in de keel, hoesten en heesheid. Raadpleeg de SPC voor andere bijwerkingen. Afleverstatus: U.R. Registratiehouder: Teva Pharma BV, Computerweg 10, 3542 DR Utrecht, Nederland. Voor prijzen zie KNMP taxe. Meer informatie: Zie de geregistreerde productinformatie (SPC) voor meer informatie, EU/1/14/920. Voor overige vragen: Teva Nederland BV, Swensweg 5, 2003 RN Haarlem, tel. (0800) 0228 400. Versie jan 2015.

| 12

Productnieuws

Humalog insuline 200 E/ml Half februari werd een sterkere concentratie van Humalog (analoge maaltijdinsuline) geïntroduceerd: Humalog 200 eenheden/ml KwikPen™. Deze nieuwe pen bevat in totaal 600 eenheden insuline in 3 ml; de vorm van 100 E/ml bevat 300 eenheden. De diabetespatiënt krijgt zo dezelfde effectiviteit

Voorgevulde patronen voor insulinepomp Sinds half februari zijn voorgevulde patronen met insuline beschikbaar voor de subcutane insulinepomp. Voorheen moest het reservoir van de pomp handmatig worden gevuld. Dit is een ingewikkeld, tijdrovend en foutgevoelig proces.

met een injectie met de helft aan vloeistof. Met een voorgevulde insulinepatroon wordt de handeling Humalog 200 eenheden/ml KwikPen is bestemd voor patiënten die dagelijks meer dan 20 eenheden snelwerkende insuline nodig hebben. De nieuwe concentratie is alleen beschikbaar in een voorgevulde pen om eventuele doseerfouten te voorkomen. Op het doseervenster van de Kwikpen wordt exact aangegeven hoeveel insuline er wordt geïnjecteerd. Net als de bestaande vormen van Humalog wordt ook de nieuwe vorm volledig vergoed voor de behandeling van volwassen mensen met diabetes type 1 en type 2.

vereenvoudigd en wordt tijd bespaard. Het nieuwe systeem met voorgevulde pomppatronen, met de naam NovoRapid PumpCart, is ontwikkeld door de firma NovoNordisk in samenwerking met Roche. Insulinepompen die subcutaan snelwerkend insuline afgeven worden steeds gangbaarder voor de behandeling van insulineafhankelijke diabetes. Inmiddels gebruikt ongeveer 30% van de volwassenen en 50% van de kinderen met type 1-diabetes in Nederland een insulinepomp. Deze pompen bieden meer flexibiliteit en afgifte op maat dan losse injecties met insuline viermaal daags. Verder zou er ook een betere glykemische controle zijn.

Dymista voor allergische rhinitis Sinds februari, bij het begin van het hooikoortsseizoen, is er een nieuw combinatiemiddel beschikbaar voor de lokale behandeling van patiënten vanaf twaalf jaar met matige tot ernstige allergische rhinitis: Dymista, een neusspray met azelastinehydrochloride en fluticasonpropionaat; alleen op voorschrift verkrijgbaar. Dymista is een snel werkend en effectief intranasaal geneesmiddel om de klachten van allergische rhinitis krachtig te behandelen. De combinatie van een antihistaminicum (azelastinehydrochloride, 137 microgram per spray) en een corticosteroïd (50 microgram per spray) is nieuw voor de behandeling van allergische rhinitis. In klinisch onderzoek werd de neusspray vergeleken met nasale toediening van de beide werkzame stoffen afzonderlijk. Het combinatieproduct zorgde voor een tweemaal zo sterke afname van neus- en oogklachten, begon drie tot zes dagen eerder te werken en wordt goed verdragen. Vanaf 2 april wordt Dymista volledig vergoed. Belangrijk advies: • ’s morgens en ’s avonds één spray per neusgat; • voor gebruik vijf seconden afwisselend om-en-om rechtop en op zijn kop houden (‘wentelen’); • bij het eerste gebruik en als de spray meer dan zes dagen niet is gebruikt: zes keer ‘pompen’ om het pompje te vullen; • houd het hoofd licht voorover; dat voorkomt een vieze smaak.

UA | 2 | 2015

| 13

Gezondheidsnieuws

Staar door UV-straling Grijze staar (cataract) is een troebeling van de ooglens. Staar komt in Nederland veel voor: jaarlijks zijn er zo’n zestigduizend nieuwe patiënten. Net als huidkanker kan ook staar (mede) een langetermijngevolg zijn van UV-straling. Daardoor komt staar meer voor bij volken die in het hooggebergte leven. Staar wordt in Nederland goed behandeld door een operatie waarbij de ooglens wordt vervangen. Bron: RIVM

Zonnestralen en de huid De UV-stralen van de zon hebben diverse effecten op de huid, op de korte en de lange termijn. Korte tijd (tot enkele dagen) na blootstelling aan de zon kunnen de volgende verschijnselen optreden: zonnebrand, bruining, verdikking van de huid, sneeuwblindheid en demping van het immuunsysteem. Dit laatste verklaart het opflakkeren van de koortslip na een zonnig dagje. Bruining en verdikking van de huid zijn een reactie op de schade aan de huid en beschermen wel tegen verdere UV-straling, maar niet tegen huidkanker. Lange tijd (tientallen jaren) na blootstelling aan UV kunnen veroudering van de huid en huidkanker ontstaan.

gezondhe UA | 2 | 2015

| 14

Vooral ouderen gebruiken astma- en COPD-medicatie Meer dan 10% van de Nederlanders gebruikte in 2014 inhalatiemedicatie tegen de symptomen van astma en COPD, heeft de Stichting Farmaceutische Kengetallen becijferd. Vooral ouderen hebben deze medicatie nodig. Van de mensen boven de vijftig gebruikt meer dan 10% inhalatiemedicatie, van degenen onder de vijftig minder dan

Meest voorkomende kanker: huidkanker In Nederland komen jaarlijks rond de 25.500 nieuwe gevallen van huidkanker voor. Daarmee is huidkanker een

10%. Boven de vijftig neemt het gebruik toe met de leeftijd: van de mensen ouder dan tachtig jaar gebruikt zelfs meer dan 20% inhalatiemedicatie. De laatste zeven jaar zijn er ongeveer 100.000 gebruikers bij gekomen, vooral onder de vijftigplusgroep. Bij mensen jonger dan veertig nam het gebruik juist af. Bron: SFK.nl, tevens gepubliceerd in Pharmaceutisch Weekblad 5 februari 2015

van de meest voorkomende vormen van kanker. Aan huidkanker overlijden jaarlijks circa 650 Nederlanders; de meesten van hen aan het zeer kwaadaardige melanoom. Basaalcelcarcinoom komt het meest voor, maar is zelden

Eczeempatiënten sporten minder

dodelijk. Dit zijn de drie vormen van huidkanker:

Mensen met eczeem bewegen minder, staat in het stukje

• melanoom: 11% van de nieuwe gevallen, 91% van de sterfte;

hieronder te lezen. Dat is niet verwonderlijk.

• plaveiselcelcarcinoom: 15% van de nieuwe gevallen, ongeveer 9% van de sterfte; • basaalcelcarcinoom: 74% van de nieuwe gevallen, minder dan 1% van de sterfte. Bron: RIVM

Vaak wordt gedacht dat mensen met eczeem zich schamen voor hun huid en daarom niet in sportkleren verschijnen. Maar wist je dat eczeem extra gaat jeuken van hitte en transpiratie? Dan zal de lust om je in te spannen je snel vergaan.

Eczeem komt niet alleen Volwassenen met eczeem hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en beroertes. Ligt het aan de ongezonde leefgewoonten die veel mensen met eczeem hebben, aan een lager gevoel van eigenwaarde of is er een andere relatie? Uit een onderzoek blijkt niet alleen dat mensen met eczeem meer hart- en vaatziekten en beroertes hebben, maar ook dat ze meer roken en drinken, minder bewegen en vaker te zwaar zijn dan mensen zonder eczeem. Verder slapen ze slechter. Allemaal factoren die mogelijk tot hart- en vaatziekten leiden. Maar ook na ‘correctie voor deze factoren’ – zoals dat heet – was er een verband tussen eczeem en hartziekten. Hoe die relatie precies zit, dat is niet duidelijk, maar het is wel duidelijk dat eczeem niet alleen een huidprobleem is. Het heeft invloed op allerlei aspecten van iemands leven – ook op de psychische. Het is bekend dat stress slecht is voor het hart. Eczeem ontstaat vaak al bij jonge kinderen en dat kan hun gevoel van eigenwaarde verlagen. Dat kan weer leiden tot verkeerde leefgewoonten. Bron: MedlinePlus (http://www.nlm.nih.gov/medlineplus)

eidsnieuw Heeft jouw apotheek een apotheekabonnement? Dan kun je UA thuis ontvangen

UA | 2 | 2015

| 15

ALLES OVER … In sommige gevallen kan het een uitkomst zijn om een geneesmiddel niet oraal toe te dienen, maar transdermaal. Zo geven sommige geneesmiddelen na orale inname vervelende maag-darmbijwerkingen, of je moet een hoge dosis geven omdat een groot deel van de werkzame stof verloren gaat door het first-pass-effect (afbraak in de lever doordat een geneesmiddel na opname vanuit de darm eerst naar de lever gaat). Transdermale toediening komt ook goed van pas als de patiënt niet kan slikken, veel moet braken of als eraan wordt getwijfeld of de patiënt tabletten wel zal innemen. Het grootste voordeel van de transdermale toediening is wel dat

Transdermale toediening ‘Pijnpleisters’, nicotinepleisters, scopolamine-

het zorgt voor langdurige en geleidelijke afgifte zonder pieken en dalen.

Hoe werkt transdermale toediening? In een pleister voor transdermale toe-

pleisters… Voorbeelden waarbij een medicijn

diening zit een afgemeten hoeveelheid

wordt toegediend via de huid, terwijl het niet

oppervlak. Er is precies onderzocht

van de werkzame stof op een bepaald

voor de huid bedoeld is. Transdermaal wordt dat

hoeveel werkzame stof per tijdseenheid

genoemd: door de huid heen. Bij transdermale

afgegeven. Een hogere dosis gaat

toediening trekt de werkzame stof eerst de huid

oppervlak.

in de huid komt en aan het bloed wordt daarom gepaard met een groter

in en vervolgens naar het bloed, dat het middel

Bij de meeste systemen wordt er

op de plaats van bestemming brengt. Hoe werkt

aangelegd. Daarna volgt afgifte aan het

transdermale toediening en kan het met elk medicijn? Tabel. Voorbeelden van transdermaal toegediende stoffen. Stof Indicatie Buprenorfine Chronische ernstige pijn waarbij opioïd nodig is Estradiol (met progestageen) Anticonceptie Estradiol (zonder progestageen) Postmenopauzale hormoonsuppletie i.v.m. ernstige overgangsverschijnselen en botontkalking Fentanyl Chronische ernstige pijn waarbij opioïd nodig is Granisetron Misselijkheid door chemotherapie Nicotine Hulp bij stoppen met roken Nitroglycerine (glyceryl trinitraat) Preventie van pijn op de borst Oxybutinine Urge-incontinentie / onstabiele blaas Rivastigmine Dementie Rotigotine Ziekte van Parkinson Scopolamine Preventie van reisziekte

UA | 2 | 2015

vanuit de pleister een depot in de huid bloed. Daarom werkt een transdermale pleister niet meteen. Bij een eerste pijnpleister bijvoorbeeld, is eerst nog

Na hoeveel tijd vervangen? 3 of 7 dagen (afhankelijk van het merk) 7 dagen 3-4 dagen 3 dagen max. 7 dagen 1 etmaal 1 etmaal 3-4 dagen 1 etmaal 1 etmaal 3 dagen

| 16

Andere medicijnpleisters • Pleisters met lokale afgifte: Er zijn ook pleisters met medicijn dat bedoeld is voor de

orale of parenterale pijnstilling nodig

huid zelf. Bijvoorbeeld de pleisters met lidocaïne voor zenuwpijn na gordelroos

(bij de volgende pleisters vangt de

(postherpetische neuralgie) en de pleisters met lidocaïne en prilocaïne voor plaatselijke

nawerking van de vorige pleister deze

anesthesie. Deze lokaal werkende pleisters worden natuurlijk op de plaats van werking

periode op). Om dezelfde reden moeten

geplakt.

pleisters met een profylactische werking (granisetron tegen misselijkheid bij chemotherapie, scopolamine tegen reisziekte) een aantal uren of zelfs dagen vóór de gewenste werking

• Pleisters met een knop: Een iontoforetische ‘pleister’ is een apparaatje dat op de huid wordt geplakt. Via een doseerknop wordt een dosis afgegeven op verzoek. Er wordt dan een potentiaalverschil over de huid opgewekt, waarmee kleine geladen moleculen door de huid worden gestuurd. Deze methode is bij een aantal geneesmiddelen onderzocht (onder andere fentanyl, venlafaxine en selegiline), maar momenteel niet op de markt.

worden opgeplakt.

Soorten pleisters

A. Reservoirpleister

Er zijn twee soorten transdermale

Reservoir met geneesmiddel

pleisters: reservoirpleisters en

matrixpleisters. De eerste reservoir-

Afsluitende plastic laag

Regulerende membraan

Huidoppervlak

pleisters kwamen rond 1980 op de

Kleeflaag

markt. In de jaren 90 verschenen de meer verfijnde matrixpleisters. Daarnaast zijn er ook iontoforetische

Opperhuid Bloedvaatjes

pleisters ontwikkeld, maar deze worden momenteel niet toegepast (zie het

Huid

Geneesmiddel

kader Andere medicijnpleisters).

Onderhuid

Een reservoirpleister heeft een reservoir Systemische circulatie

met geneesmiddel in oplossing (bijvoorbeeld in gelvorm). Het geneesmiddel wordt vanuit de oplossing door de membraan aan de huid afgegeven

B. Matrixpleister Huidoppervlak

Afsluitende laag

(deze pleisters worden daarom ook wel

Kleeflaag met geneesmiddel

membraanpleisters genoemd). Het reservoir maakt de pleister vrij dik; dat Opperhuid

kan hinderlijk zijn. Een ander nadeel is dat de oplossing met geneesmiddel uit

Bloedvaatjes

het reservoir kan lekken als de toplaag wordt beschadigd. De gevolgen:

Huid

Geneesmiddel

onbetrouwbare afgifte en anderen

Onderhuid

kunnen onbedoeld met het middel in contact komen. Logisch dat in reservoirpleisters niet mag worden

Systemische circulatie

geknipt. Schematische afbeelding van een reservoirpleister (A) en een matrixpleister (B).

Bij een matrixpleister is de werkzame stof verwerkt in de kleeflaag en

is de pleister dunner en soepeler en

geen morfine, hoewel er vaak wel

gelijkmatig over de oppervlakte

daarmee comfortabeler en esthetischer.

wordt gesproken van ‘morfinepleisters’.

verdeeld. Knippen kan dus geen kwaad,

Morfine is namelijk niet lipofiel, maar

bijvoorbeeld om de dosis aan te passen.

Voor elk medicijn?

hydrofiel en daarmee ongeschikt voor

Want een kleiner oppervlak heeft een

Een werkzame stof kan alleen goed

transdermale toediening. De opiaten

lagere dosis tot gevolg. Deze pleisters

door de huid heen als de stof redelijk

die wel transdermaal kunnen worden

hebben niet het gevaar van lekken – en

vetoplosbaar is, oftewel lipofiel (vet-

ook niet het gevaar van misbruik. Verder

minnend). Daarom zit er in pijnpleisters

UA | 2 | 2015

>> Lees verder op pagina 19

| 17

ALLES OVER …

toegediend, zijn fentanyl en

Variaties

werkzame stof worden afgegeven.

buprenorfine. Behalve vetoplosbaar

Na hoeveel tijd een transdermale

Daarom is het af te raden om

moeten de moleculen ook niet te groot

pleister vervangen moet worden, is per

bijvoorbeeld intensief te sporten,

zijn (<1000 D), zo krachtig werken dat

geneesmiddel – en soms per persoon –

te zonnen, naar de sauna te gaan of

er een kleine hoeveelheid nodig is en

verschillend. Bepaalde pleisters moeten

een warm bad te nemen met een

de huid niet irriteren.

dagelijks worden vervangen, andere

transdermale pleister op. Ook bij hoge

eens per drie dagen en sommige eens

koorts kan de afgifte verhoogd zijn.

Pleisterplaats

per week (zie de tabel). Pleisters die

In het algemeen wordt aanbevolen een

dagelijks worden vervangen werken

Oppassen

transdermale pleister te plakken op

ook sneller dan pleisters die elke drie

Natuurlijk moet je ook bedacht zijn op

plaatsen waar de huid niet te dun is.

of zeven dagen vervangen worden.

nadelen van de transdermale pleisters.

Meestal wordt een plaats op de

Hormoonsuppletiepleisters en

Zo kan de kleeflaag (of bij reservoir-

bovenarmen, buik, bovenbenen,

buprenorfinepleisters zijn er voor zowel

pleisters het oplosmiddel) soms irritatie

borst of rug aangeraden. Estradiol

drie als zeven dagen. Het is belangrijk

veroorzaken. Daarom is het belangrijk

mag vanwege directe effecten op het

om hierop te letten (en te wijzen) als

om de pleisters nooit tweemaal achter

borstweefsel juist niet op de borst

een ander merk preferent wordt.

elkaar op dezelfde plaats te plakken,

worden geplakt en scopolamine moet

maar de plakplaatsen af te wisselen.

achter het oor worden geplakt. Dat de

De afgifte aan het bloed kan wel

Daarnaast moet je oppassen dat de

scopolaminepleister als enige achter

enigszins variëren. Bij mensen met wat

pleister niet loslaat. Niet alleen krijg

het oor wordt geplakt, komt doordat

meer onderhuids vet kan een groter

je dan als patiënt geen medicijn,

dit het eerst ontwikkelde transdermale

onderhuids depot worden opgebouwd.

maar het kan ook gevaarlijk zijn voor

systeem was. Men koos voor een

Het middel begint dan wat later te

anderen.

onbehaarde plaats die goed doorbloed

werken. Maar is het depot eenmaal

Zo werd er in juni 2014 officieel

was, voor een snelle afgifte aan het

opgebouwd, dan wordt het genees-

gewaarschuwd voor onopzettelijke

bloed. Bovendien werd gedacht dat het

middel geleidelijk afgegeven, zoals

blootstelling aan fentanylpleisters

middel op deze manier sneller bij het

de bedoeling is. De opeenvolging van

omdat er meldingen waren dat

binnenoor terecht zou komen. Nader-

pleisters zorgt dan voor een continue

losgelaten pleisters per ongeluk op

hand is de werking van scopolamine

werking.

een kind terecht waren gekomen.

op andere plakplaatsen niet meer

Als de huid sterker wordt doorbloed,

Helaas met dodelijke afloop. <

onderzocht.

bijvoorbeeld bij warmte, kan er meer

Jouw advies bij transdermale afgifte Lever je pleisters voor transdermale afgifte af, dan is uitleg voor goed gebruik belangrijk. • Plak een volgende pleister steeds op een andere plaats, zodanig dat een plaats na het plakken 7-14 dagen rust heeft (zie de bijsluiter). • De plakplaats moet onbeschadigd, glad en weinig behaard zijn. • Zorg dat de plakplaats schoon en droog is en niet behandeld is met crème, olie of poeder. • Plak de pleister op de huid en druk hem met de vlakke hand 10-30 seconden aan (zie bijsluiter). • Van zwemmen en baden kan de pleister loslaten. Loslatende pleisters kunnen eventueel worden gefixeerd met medische kleeftape. • Mocht een pleister helemaal loslaten, dan is het beter een nieuwe pleister op te plakken. • Na het verwijderen van de pleister: de pleister dichtvouwen met de kleeflaag naar binnen en weggooien bij het klein chemisch afval. Een tip uit de palliatieve zorg om irritatie bij (fentanyl)pleisters te beperken: voor het plakken fluticason-neusspray op de huid sprayen. De spray laat geen vet laagje achter, dus dit heeft geen invloed op het plakken.

UA | 2 | 2015

| 19

VOORGESCHREVEN

Inhalatiemedicatie werkt alleen bij de juiste techniek De inhalator wordt niet recht gehouden, wordt van tevoren niet geschud, wordt te vroeg klaargemaakt of wordt niet goed schoongemaakt. Zomaar vier van de vele mogelijke fouten die een patiënt bij inhalatiemedicatie kan maken. Met als gevolg dat de medicatie niet optimaal werkt. Daar moet een eind aan komen. Daarom zijn er nu de LAN-protocollen.

Veel fouten Uit onderzoek is gebleken dat 70% van de patiënten de inhalatiemedicatie niet goed gebruikt. Dat is niet zo heel verwonderlijk, als je ziet hoeveel er kan misgaan (zie het kader met de tien meest gemaakte fouten). Maar ook als je weet dat er tot voor kort geen systematisch opgezette inhalatie-instructie bestond, waardoor er bij de uitleg gemakkelijk een stapje kon worden overgeslagen. Zo kon het voorkomen dat patiënten niet wisten dat het aantal doseringen moet worden bijgehouden, dat ze het mondstuk helemaal met de mond moeten omsluiten en dat ze hun kin iets omhoog moeten houden. Ook als het wel gezegd is, blijft het niet altijd goed hangen.

Heldere en vooral eenduidige inhalatie-instructie; dat was een van de doelen van LAN

te volgen, worden alle noodzakelijke

verpleegkundigen, kinderartsen,

stappen doorgenomen. Bovendien

huisartsen, apothekers (KNMP) en

zijn de protocollen bedoeld voor alle

bedrijfsleven zoals farmaceutische

zorgverleners. Daardoor zouden

bedrijven deelnemen. Ook de stichting

verschillen in instructies tussen zorg-

Inhalatie Medicatie Instructie School

verleners verleden tijd moeten zijn.

(IMIS) is betrokken bij de ontwikkeling van de protocollen.

Nu: eenduidige instructie De LAN-inhalatieprotocollen op de

LAN staat voor Long Alliantie

website www.inhalatorgebruik.nl

Nederland, waaraan de beroeps-

Heldere en vooral eenduidige

moeten daar een eind aan maken.

organisaties van longartsen,

inhalatie-instructie; dat was een van

Door bij de instructie deze protocollen

longverpleegkundigen, praktijk-

de doelen van LAN. Deze zijn nu ont-

UA | 2 | 2015

| 20

wikkeld en je kunt ze raadplegen op de website www.inhalatorgebruik.nl.

Raadpleeg voor inhalatie-instructie

Het is de bedoeling dat alle zorg-

www.inhalatorgebruik.nl

verleners dezelfde instructie geven. Op de pagina’s voor zorgverleners vind je de instructieprotocollen, waarop je kunt afvinken of het onderdeel is behandeld. De meest essentiële boodschappen zijn vet gedrukt (bijvoorbeeld: Adem langzaam en volledig uit). Op dezelfde site vind je

De tien meest gemaakte fouten Wat gaat fout?

Waarom is dit niet wenselijk?

Dit zegt het protocol

1 De dosis wordt te lang van

De medicatie kan vochtig worden en

Voor elk gebruik: ... (afhankelijk

achterblijven in de inhalator

van de inhalator)

tevoren klaargemaakt 2 Het klaarmaken gebeurt niet goed

Het kan zijn dat er te weinig

Verschillend, afhankelijk

van de dosis geïnhaleerd wordt

van de inhalator

Er ontstaat geen goede spray met

Schud de dosisaerosol.

ook gebruiksaanwijzingen om mee te geven aan de patiënt en instructiefilmpjes die je samen met de patiënt kunt bekijken (overigens zijn nog niet alle filmpjes klaar). Op het deel voor

3 De dosisaerosolen worden niet

krachtig genoeg geschud (bijv. zwenken medicatie in plaats van schudden) en voor de tweede inhalatie wordt vaak niet geschud

patiënten kunnen patiënten zelf ook gebruiksaanwijzingen en filmpjes

4 Er wordt van tevoren niet maximaal uitgeademd*

Er kan niet voldoende medicatie

Adem langzaam en volledig uit,

geïnhaleerd worden.

niet in de in de [inhalator]* Plaats het mondstuk

vinden. Voor ouders van kinderen die inhalatiemedicatie krijgen zijn er

5 De mond wordt niet goed om het

De medicatie wordt niet goed

speciale instructies en filmpjes, zodat

mondstuk gesloten; inademing

geïnhaleerd maar komt deels

tussen de tanden en sluit

daardoor deels via de neus

buiten het lichaam

de lippen eromheen.

ouders weten waarop ze moeten letten.

Zo min mogelijk variatie Met de nieuwe instructieprotocollen moet niet alleen de variatie in uitleg

6 Het hoofd wordt niet

De medicatie komt niet goed in de

Ga rechtop zitten of staan,

omhoog gehouden

longen maar blijft achter in de keel

het hoofd iets achterover.

Het poeder ‘vliegt uit de bocht’

Per inhalator wordt aangegeven

7 Er wordt te krachtig geïnhaleerd (bij een

en komt terecht in de keelholte in

hoe geïnhaleerd moet worden.

poederinhalator)*

plaats van in de longen

Bijvoorbeeld: Inhaleer met

tussen verschillende zorgverleners

een gelijkmatige, krachtige

afnemen, maar – waar mogelijk – ook

en diepe teug (Genuair)*

de variatie tussen verschillende

8 Problemen met het tegelijkertijd

De inhalatie is te kort en er komt

Inhaleer met een langzame

onvoldoende medicatie binnen

en diepe teug, druk bij het

inhalatoren.

inademen en knop indrukken

Daarom wordt het volgende nu voor

(doorgaan bij de klik) (dosisaerosol,

begin van de inademing

soft-mistinhalator)*

op de grijze knop en blijf

alle dosisinhalatoren aangehouden:

zo lang als u kunt langzaam

• altijd schudden voor gebruik (ook al

inademen (Respimat)*

zou dat bij een oplossing niet nodig zijn, er wordt gekozen voor eenduidigheid en schudden kan nooit

9 De adem wordt te kort vastgehouden voordat het in de longblaasjes heeft

De medicatie wordt alweer uitgeademd

Houd de adem tien tellen vast

of zolang als comfortabel is

en neem intussen de [inhalator]

kunnen uitzakken of neerslaan

uit de mond

kwaad); • altijd na het inhaleren de mond spoelen (dus zowel bij dosisaerosolen als bij poederinhalatoren, en

10 Verkeerd of te weinig schoonmaken van de voorzetkamer (vaatwasser, mondstuk vergeten, droogwrijven)

Bij te weinig schoonmaken kan schimmel-

Een hoofdstukje Schoonmaken

groei ontstaan. Bij droogwrijven kan

in de protocollen van de

statische elektriciteit ontstaan waardoor

voorzetkamers*

deeltjes aan de wand blijven kleven

ook bij luchtwegverwijders, hoewel over de noodzaak daarvan geen

*essentiële stap!

overeenstemming bestaat); Voorschrijvers krijgen het advies om

kiezen. De handelingen zijn dan steeds

na lange tijd – drie pufjes weg-

bij wisseling van medicatie of bij

hetzelfde en dat vergroot de kans dat

spuiten (ondanks eventueel

gebruik van verschillende soorten

de patiënt zich deze goed eigen kan

afwijkende aanwijzingen van de

inhalatiemedicatie zoveel mogelijk

maken.

fabrikant).

voor eenzelfde type inhalator te

• bij het eerste gebruik – of bij gebruik

>> Lees verder op pagina 23

UA | 2 | 2015

| 21

advertentie receptgeneesmiddel

VOORGESCHREVEN

Met name in de apotheek De LAN-protocollen vertellen echter niet alles. Je hebt achtergrondkennis nodig om te weten hoe je moet instrueren. LAN wil zorgen dat hiervoor scholing wordt ontwikkeld die voldoet aan hun richtlijnen en criteria. Nu de protocollen zijn gemaakt en de website is gevuld, is het voor LAN een uitdaging om te zorgen dat alle betrokken zorgverleners deze protocollen ook aanhouden. Met name is het belangrijk dat farmaceutisch medewerkers de juiste instructie geven en de inhalatietechniek van patiënten regelmatig controleren. De apotheek is immers verantwoordelijk voor de juiste informatie over de medicatie. < Met medewerking van G.J. van Ommeren, apotheker en voorzitter van de werkgroep van de Long Alliantie Nederland. Voor meer informatie over LAN: www.longalliantie.nl

Jouw rol bij inhalatie-instructie • Zorg dat je inhalatie-instructie geeft volgens de eenduidige inhalatieprotocollen. Deze zijn te vinden op www.inhalatorgebruik.nl (klik Zorgverleners en dan Protocollen) • Mochten de aanwijzingen in dat protocol afwijken van die in de bijsluiter, overtuig de patiënt er dan van de LAN-gebruiksaanwijzing te volgen en leg uit waarom die kan afwijken van de bijsluiter. • Een belangrijk onderdeel van de instructie is: motiveren. • Wijs patiënten erop dat medicatie geen optimaal effect heeft als de inhalatie niet juist wordt uitgevoerd. • Controleer bij een tweede of latere uitgifte of de patiënt geen verkeerde gewoontes heeft ontwikkeld.

UA | 2 | 2015

| 23

MEET EN WEET

Wat veroorzaakt het eczeem?

Claudia’s relaas “Ik had vooral last van eczeem in mijn gezicht, in de nek en in mijn flanken, soms ook op de armen. In december had ik een heftige eczeemuitbarsting op mijn armen. Ik denk dat stress daarbij een rol speelde en ook het vriesweer. Nadat ik de uitslag van

Onze collega Claudia heeft een atopische huid.

de allergietest had ben ik speciale verzor-

Vaak heeft ze last van eczeem: een droge,

en gezichts-/lichaamsverzorging) voor een

jeukende huid met rode plekken. Vooral in

ik moet zeggen dat mijn huid een stuk

haar gezicht, in de nek en op haar armen. Is dat

een wasmiddel zonder parfum en ook een

een reactie op een bepaalde crème? Claudia probeert al zoveel mogelijk anti-allergene verzorgingsproducten te gebruiken, maar toch steekt het eczeem regelmatig de kop op.

gingsproducten (doucheolie, reinigingsmelk droge en atopische huid gaan gebruiken en rustiger is geworden. Verder gebruik ik nu deodorant zonder parfum. Geurstokjes en geurkaarsen heb ik uit mijn huiskamer verbannen. Sindsdien gaat het een stuk beter. Heel af en toe speelt het eczeem op mijn armen en in mijn nek nog op, maar ik heb het redelijk onder controle. Als ik het erg druk heb, ben ik sneller geneigd te gaan krabben, merk ik. Een slechte gewoonte die ik moet afleren. Ook vrieskou heeft nog altijd een negatief effect op mijn gezichtshuid. Ik zal dus niet gauw naar de wintersport gaan,

De dermatoloog constateerde

De allergietest voor contacteczeem is

contacteczeem en gaf Claudia het

de zogenaamde epicutane allergietest

advies om alleen anti-allergene

(ECAT), ook wel plaktest genoemd.

maar ik ga liever naar een warm oord.”

producten te gebruiken en de huid goed vet te houden. Als het eczeem

Volgeplakt

toch opkwam, moest ze dit in het

De test wordt uitgevoerd op de

gezicht onder controle houden met

polikliniek dermatologie. Daarbij wordt

hydrocortisoncrème, op andere

de rug volgeplakt met pleistertjes

lichaamsdelen met betamethasonzalf.

waarin bepaalde allergenen zijn

Hoewel Claudia haar huid vet hield en

verwerkt die erom bekend staan dat

anti-allergene producten gebruikte,

ze contacteczeem kunnen veroorzaken.

vlamde het eczeem regelmatig op.

Hiervoor wordt doorgaans de zoge-

De hormooncrème wilde ze niet meer

naamde Europese standaardreeks

gebruiken. Daarom drong ze aan op

gebruikt. Dit is een reeks van 26

producten zoals lanoline, peru-

een allergietest.

mogelijke allergenen in een vaste

balsem;

volgorde. Daarbij zijn onder andere:

Contacteczeem Contacteczeem is een allergie van het vertraagde type (type 4). Dat wil

• metalen zoals chroom, nikkel en kobalt;

methylchloorisothiazolinon en  methylisothiazolinon); • bestanddelen van huidverzorgings-

• kleur- en geurstoffen (hars, een parfummix, stoffen uit bepaalde bloemen).

• geneesmiddelen zoals neomycinesulfaat, benzocaïne,

Bij een plaktest worden altijd ook

enkele dagen na contact met een

budenoside en tixocortolpivalaat;

controlepleisters opgeplakt zonder

allergene stof verschijnen en ook

• diverse bestanddelen van rubber;

allergeen. De pleisters worden op

langzaam weer wegtrekken. Daardoor

• conserveringsmiddelen (formalde-

de rug geplakt en afgedekt met

zeggen dat de huidverschijnselen pas

is het meestal niet vanzelf duidelijk

hyde, parabenen, quaternium-15,

wat het eczeem veroorzaakt.

benzalkoniumchloride,

UA | 2 | 2015

huidvriendelijke tape.

| 24

De allergietest voor contacteczeem is de

De huid van Claudia reageerde het sterkst op twee allergenen: parfum en nikkel.

zogenaamde epicutane allergietest (ECAT), ook wel plaktest genoemd.

Twee dagen later werden de pleisters

zoveel mogelijk te vermijden. Volledig

broekzak maakt het nikkel dan toch

verwijderd en werd gekeken of er een

vermijden is niet mogelijk, omdat geur-

contact met de huid. Ook wordt

reactie was opgetreden, en zo ja bij

en smaakstoffen alom tegenwoordig

geadviseerd de handen te wassen

welke allergenen. Hoewel er

zijn. Maar het zou ook niet wenselijk

na contact met nikkel.

verschillende rode plekken te zien

zijn, omdat dat de allergie weer kan

waren, reageerde de huid van Claudia

versterken.

het sterkst op twee allergenen: parfum

In de parfumpleister van de allergietest

en nikkel.

zitten acht verschillende geurstoffen. Nu

Advies van de dermatoloog: de huid goed vet houden en antiallergene producten gebruiken

is Claudia dus nog bezig uit te zoeken

Vermijden

welk soort parfum ze moet vermijden,

Vet houden

De beste manier om allergie tegen te

want dat komt helaas niet uit de test.

Omdat het lastig is om allergenen

gaan is om het allergeen te vermijden.

Het tweede allergeen, nikkel, is een

helemaal te vermijden, blijft het

Bij parfum is dat lastig. Niet alleen

onedel metaal dat wordt verwerkt

voor mensen met contacteczeem

kun je dan geen lekker geurtje op

in gespen, ritssluitingen, knopen,

of atopisch eczeem belangrijk om

doen, maar ook bevatten vrijwel alle

haakjes, scharen, sleutels en sieraden

hun huid goed vet te houden met

verzorgingsproducten parfums: van

met minder dan 12-karaat goud of

indifferente zalf of crème, zodat deze

gezichtscrèmes en lotion tot badolie

zilver. Maar ook munten bevatten

niet uitdroogt en zo min mogelijk

en deodorant. Ook reinigingsproducten

nikkel. Nikkel is dus ook erg lastig

jeukt. <

en luchtverfrissers bevatten dergelijke

te vermijden. Aangeraden wordt

geurstoffen. Het is overigens sowieso

om geen muntgeld of sleutels in de

goed om geparfumeerde producten

broekzak te doen, want ondanks de

Jouw advies bij een atopische huid • Adviseer een atopische huid goed vet te houden met indifferente zalf of crème. • Denk aan de fingertip units bij het aanbrengen van corticoïdenzalf of -crème, maar ook voor indifferente zalf of crème. Voor gelaat en hals bij een volwassene is 2,5 vingerkootje zalf nodig, voor een arm en hand 4 vingerkootjes.

UA | 2 | 2015

| 25

Boek Medicijnen voor senioren De meeste ouderen gebruiken veel medicijnen: 20% van de 85-plussers gebruikt zelfs tien of meer verschillende medicijnen. Weten zij wat ze slikken en waarom? Gebruiken ze de medicijnen goed? Zijn ze therapietrouw? Als je weet waarom de medicijnen zijn voorgeschreven, zul je ze trouwer en beter gebruiken, denkt oud-specialist Ouderengeneeskunde Jan van Ingen Schenau, inmiddels zelf senior.

Hij vindt het belangrijk dat patiënten

Het boek gaat vervolgens in op

Medicijnen voor senioren – Weet wat

een goede gesprekspartner zijn van

medicijnen voor alle indicaties, volgens

je slikt. Door Jan van Ingen Schenau.

hun arts en dat ze goed geïnformeerd

de systematiek van het Farmacothera-

Uitgave van Senioren Medisch.

zijn over hun behandeling. Daarom

peutisch Kompas. Bij elke ziekte of

333 pagina’s; prijs € 29,-.

schreef hij het boek Medicijnen

groep van aandoeningen worden de

Het boek is te bestellen via

voor senioren, dat in februari 2015

diverse geneesmiddelen kort

www.medicijnenvoorsenioren.nl

verscheen. Weet wat je slikt is de

besproken, met de toepassing,

en is ook verkrijgbaar bij bol.com of

ondertitel. Dat is precies waar het boek

werking, bijwerkingen, contra-

in de boekhandel.

op gericht is: “om je eigen waakhond

indicaties, interacties, dosering en

te zijn”, zoals in de inleiding staat.

gebruik. Omdat dit boek gaat over

Zie ook

medicijnen voor senioren, is er bij elke

www.medicijnenvoorsenioren.nl

Het boek bespreekt op heel begrijpe-

groep geneesmiddelen bovendien

lijke wijze waarom veel ouderen veel

aandacht voor de toepassing bij

medicijnen gebruiken (al gebruikt

ouderen (is er bewijs uit onderzoek?)

een op de vier 65-plussers geen

en bij kwetsbare ouderen en voor de

medicijnen!) en waarom ouderen

zogenaamde START- en STOPP-criteria;

vaak andere doseringen nodig hebben.

dit staat respectievelijk voor ‘screening

Helaas zijn veel medicijnen (nog) niet

tool to alert to right treatment’ en

goed bij ouderen onderzocht. Dat wil

‘screening tool of older people’s

niet zeggen dat ze ze daarom niet

prescriptions’. Ook dit wordt allemaal

zouden moeten gebruiken. Wel is het

heel duidelijk uitgelegd.

Jan van Ingen Schenau schreef eerder onder andere ook:

belangrijk om extra voorzichtig en alert

– 100 medische vragen over het ouder

te zijn, in het bijzonder bij kwetsbare

Wees dus niet verbaasd als je binnen-

ouderen: de ouderen met extra veel

kort een oudere aan de balie krijgt die

lichamelijke, geestelijke en sociale

jou van alles over zijn of haar medicijn

– Angst bij ouderen

problemen.

kan vertellen en kritisch vraagt of de

– Slinkend brein (over dementie bij

interacties wel gecheckt zijn. <

UA | 2 | 2015

worden

ouderen)

| 27

PATIËNT IN BEELD

Bor Verkroost heeft epidermolysis bullosa (EB):

“Ik wil in elk geval nog één jaar knallen” Eind 2013 had Bor Verkroost (36) schoon genoeg van alle pijn en ellende: hij zette zijn euthanasieverklaring op Facebook, niet vermoedend dat dit een golf van mediaaandacht teweeg zou brengen. Er volgde een jaar van publiciteit op tv, radio, social media en in kranten. Daarnaast ging hij er meer op uit met vrienden en hij werd zelfs verliefd. Zijn euthanasiewens staat nu even in de koelkast, maar van uitstel komt waarschijnlijk geen afstel.

UA | 2 | 2015

| 28

Die verliefdheid werd helaas niet beantwoord, maar de kracht van de

Epidermolysis bullosa

liefde gaf hem zo'n mentale en fysieke

Epidermolysis bullosa of EB is een verzamelnaam voor bepaalde erfelijke huidaan-

boost, dat hij samen met vrienden

doeningen. Het gemeenschappelijk kenmerk van EB is de vaak spontane vorming

besloot om opnieuw op zoek te gaan:

van blaren van de huid en de slijmvliezen. Er worden vier EB-varianten onderschei-

het project 'Bor zoekt vrouw' was

den, waarbij de blaren oppervlakkiger of juist dieper in de huid zitten:

geboren. Hij is er vast van overtuigd:

• EB simplex; oppervlakkige blaarvorming van de opperhuid;

ergens moet toch die lieve vrouw

• Junctionele EB: de blaarzone zit vlak onder de opperhuid;

rondlopen die hem uit zijn friend zone

• Dystrofische EB: de blaarvorming doet zich voor bij de vasthechting tussen de

haalt.

opperhuid en de onderliggende lederhuid; • Kindler-syndroom met een gemengd-type blaarniveau.

Heb je al je hele leven EB? “Ik ben als gave baby geboren, maar na een half uurtje begonnen de nagels van mijn vingers en tenen los te laten

De ernst van de aandoening varieert van relatief mild tot ernstig invaliderend en soms fataal. Bij de vorm die Bor Verkroost heeft, dystrofische EB, is er blaarvorming over het hele lichaam. De wonden laten littekens achter, die tot vergroeiingen van de vingers en tenen kunnen leiden. Mond- en slokdarmblaren veroorzaken ernstige

en ontstonden er blaren over mijn hele

voedings- en groeiproblemen. Oogletsels zijn erg pijnlijk en moeilijk te verzorgen.

lichaam en zelfs in mijn slokdarm, wat

De chronische wonden zijn vaak geïnfecteerd. Op latere leeftijd is er 50% kans op

natuurlijk niet bevorderlijk was voor

een zeer agressieve en dodelijke vorm van huidkanker.

mijn voedingstoestand. Toen ik een

Bron: Eborfoundation.com

maand oud was, is de diagnose EB gesteld. Artsen gaven me in eerste instantie niet meer dan drie weken,

zijn mijn handen er slecht aan toe.

Dagelijks komt een van mijn drie

maar ik overleefde. Er werd geadvi-

Het zijn stompen, half hand, half

verpleegkundigen voor mijn verzor-

seerd mij in een verzorgingshuis onder

kankertumor, en ze zitten sinds een

ging: voornamelijk wond- en

te brengen, maar mijn ouders kozen

jaar continu in het verband. Sinds

tumorzorg. Drie keer per week krijg ik

ervoor mij thuis te laten wonen. Mijn

mijn negentiende heb ik namelijk ook

een badsessie waarbij alle verbanden

moeder verzorgde mij. Vanaf mijn

huidkanker, die aanvankelijk weg-

op mijn lichaam worden losgeweekt.

zeventiende kreeg ik een pgb, zodat ik

gesneden werd – ik heb inmiddels

Dat neemt in totaal zo'n vijf uur in

professionele verpleegkundige zorg

63 operaties achter de rug – maar die

beslag. Als ik 's avonds alleen thuis

kon inhuren. In diezelfde periode

nu chronisch geworden is. Deze vorm

ben kan ik me in principe redden.

verruilde ik mijn school in het handi-

van EB is nou eenmaal onlosmakelijk

De verpleegkundige zet alles klaar:

wereldje voor een gewone school. De

verbonden met kanker aan de

medicijnen, flesjes Nutridrink – ik drink

stap naar de reguliere havo is een van

uiteinden van je ledematen.

er zes tot acht per dag – gevuld koffieapparaat en eten in de koelkast dat ik

de beste uit mijn leven geweest. Ik liep moeilijk door vergroeiingen aan

Ik heb veruit de meeste last van de

alleen nog in de magnetron hoef te

mijn voeten en scheefstand van mijn

kanker; de gonzende pijn van de

schuiven.”

skelet door een doorgemaakte EB-

combinatie tumor, ontsteking en EB

wond aan mijn achillespees met

doet de pijn van 'gewone' EB-plekken

verstrekkende gevolgen. Daarom

in het niet vallen. Voor mijzelf heb ik

gebruikte ik een rollator waarop ik ook

de grens gesteld bij amputatie. Als je

mijn tas en laptop kon vervoeren, maar

eenmaal begint met afzetten is het

ik ben op geen enkele manier gepest

einde letterlijk zoek, want de kanker

of buitengesloten. Veel van mijn

komt altijd terug in je stomp. Al heb ik

huidige vrienden stammen uit die tijd.”

in 2009 wel drie vingers laten

Gebruik je medicatie?

afzetten.”

“Ja, vrij veel. Momenteel dagelijks

Wat doet EB nu met je?

amitriptyline als pijnstiller en slaap-

“Ik ben inmiddels afhankelijk van mijn

“Ik woon zelfstandig met mijn twee

rolstoel, maar kleine stukjes lopen in

katten in een heel prettig gelijkvloers

huis kan ik gelukkig nog wel. Verder

appartement in Amsterdam-West.

UA | 2 | 2015

“De gonzende pijn van de combinatie tumor, ontsteking en EB doet de pijn van 'g ewone' EB-plekken in het niet vallen”

middel, zopiclon ter bevordering van >> Lees verder op pagina 30

| 29

PATIËNT IN BEELD

de slaap en magnesiumtabletten voor

Biodermal littekencrème. Helpt goed,

ik dat ik altijd moet smeken en mezelf

de stoelgang. Verder slik ik vaak

maar helaas zijn deze preparaten vrij

moet verdedigen om wie ik ben. Het

verschillende soorten antibiotica om

duur en worden ze niet vergoed.”

helpt wel iets dat ik het afgelopen jaar

de ontstekingen op de tumoren te

zo in de publiciteit ben geweest. Een

Hoe zijn je ervaringen met je apotheek?

stukje drempel is weggenomen.

omeprazol tegen maagzuur of een kapotte keel. Ik heb veel pijnstillers

“Het gaat eigenlijk nogal eens mis. Een

hun nek om mij te bekijken, laat ze

tegen de tumorpijn uitgeprobeerd:

voorbeeld: mijn antibioticakuren duren

dan ook maar weten wie ik ben.”

Arcoxia, diclofenac, tramadol, morfine

meestal zes weken, maar ze weigeren

in verschillende vormen en lokale

mij voldoende medicatie te geven, ook

En 'Bor zoekt vrouw'?

anesthesie. Maar er was ofwel te

al staat het goed op het recept. Dan zit

“De respons is niet overdreven groot,

weinig effect, of te veel darmcompli-

je daar te argumenteren, en er is vaak

maar er zijn zonnestraaltjes. Ik heb in

caties. Nu zoek ik mijn weg met

geen apotheker in de zaak, ook niet

het verleden een relatie gehad en drie

paracetamol (4500 mg per dag),

oproepbaar... Er raken ook wel eens

jaar samengewoond, ik weet dat het

medicinale cannabis en af en toe een

recepten zoek. Gelukkig zijn mijn

kan. Ik hoop en vrees tegelijk, maar ik

glas rode wijn. Als het voorhanden is

artsen niet te beroerd om er een extra

weet dat ik het nog één keer moet

slik ik cannabisolie tegen de tumorpijn,

receptje door te knallen. Maar het is

proberen. Ik wil in elk geval nog één

en ik rook ongeveer 2,5 gram medici-

wel vermoeiend. De wondmaterialen

jaar knallen. Doorknokken voor mijn

nale cannabis per dag. Die helpt tegen

krijg ik aan huis via Combicare van

ambities, voor de liefde, voor alles.

de gewone EB-pijn en -jeuk, het

Mediq. Dat gaat goed.”

Nog één jaar de pijn doorstaan. Maar

remmen en soms sucralfaat of

wakkert de eetlust aan (ik weeg 45 kilo; mijn streven is 60 maar meer dan 49 is nooit gelukt – ach ja, gebrek aan ambitie heb ik nooit gehad) en helpt

Mensen op straat verrekken toch al

mijn conditie is niet goed, en de

“Helaas zijn mijn verzorgende crèmes vrij duur en worden ze niet vergoed”

kanker staat niet stil. Ik roei met de riemen die ik heb en ik probeer het maximale eruit te halen.” <

om in te slapen. De cannabis wordt aan huis bezorgd, en een lieve vriendin

Wil je nog wat zeggen?

van mij die bij een coffeeshop werkt,

“Ja. Het is momenteel een chaos met

Meer lezen, horen en zien?

haalt het dan weer op om er strakke

die transitie in de zorg en dat je niet

Ga naar eborfoundation.com

joints van te draaien, met precies 0,3

meer zelf je zorgverleners mag betalen

gram cannabis per stuk. Ik steek ze

uit je eigen pgb. Als je mij ziet, dan

aan met een continu brandend

heb je aan één blik genoeg om te zien

waxinelichtje. Verder smeren de

dat ik echt niet zonder professionele

verpleegkundigen mijn huid in met

zorg kan. Maar ze proberen telefonisch

Eucerin verzorgende crème en

een indicatie te stellen. Het ergste vind

UA | 2 | 2015

| 30

ANNEKEDOTES

Interpretatie

Voor agrariërs

of ze hier een goede nachtrust mee

De eerste collega is werkzaam in

heeft. Mevrouw begon te giechelen,

een echte plattelandsapotheek, in

ze zei: “Je moet dit niet doorvertellen

een gebied waar veel boeren wonen.

hoor mevrouw, maar ik spaar ze altijd

Blijkbaar worden artsen daar door hun

op en dan knak ik ze doormidden,

patiënten aangestoken en stemmen

dan heb ik iedere avond een halfje.”

zij hun taalgebruik af op hun

Daarna begon ze hard te lachen.

doelgroep. Onze collega zag een

Ik kon me dat zo goed voorstellen,

recept van een kinderarts voor

want waarom zou je die andere vier

Dulco-druppels voor een kindje van

nachten wakker liggen?

vijf jaar. Bij ‘gebruik’ stond het volgende: “6 druppels elke dag: streef

Een andere oudere dame gebruikt

naar koeienvla-aspect, zo nodig ‘gas

‘van huis uit’ salbutamol met een

geven of remmen’ om dit effect te

voorzetkamer, zo bleek uit de medi-

bereiken.” Als de ouders van dit

catielijst. Ik vroeg haar of ze deze

kindje een boerenbedrijf hebben,

nog dagelijks gebruikt.

dan begrepen ze vast en zeker wat

Mevrouw vertelde dat zij de voorzet-

deze kinderarts bedoelt.

kamer niet heeft meegenomen uit de apotheek. “Die is veel te duur, kind”,

WC-eend

zei ze. Ik vroeg haar of ze wist dat ze

Een ander verhaal dat ik per mail

na een pufje haar mond moet spoelen.

Lieve lezers en lezeressen,

ontving, verdient ook een plekje in de

“Oh nee kind, dat doe ik nooit. Waarom

Onze collega’s in het hele land

anekdotes van deze keer. Onze collega

moet dat?”, vroeg ze met een vragend

had een meneer aan de balie die wel

gezicht. Ik vertelde dat het tandbederf

een heel aparte vraag had voor in een

kan voorkomen. Voor ik het wist lagen

hilarische momenten mee in ons

apotheek. Meneer wilde namelijk

zowel het boven- als het ondergebit

vak. Dit keer kreeg ik weer twee

graag ‘wc-eend’ kopen. De assistente

op het nachtkastje. “Kijk”, zei ze, “over

antwoordde dat hij dan maar beter

tandbederf hoef ik me geen zorgen

even naar de supermarkt kon gaan.

te maken.”

lezen UA en we maken allemaal

mooie anekdotes aangeleverd. Daarin blijkt weer dat patiënten

Wat geïrriteerd antwoordde de man

hun eigen interpretatie hebben

dat hij dit altijd in de apotheek op kon

Heel erg bedankt weer voor de leuke

van de informatie over hun

halen en dat hij hier zelfs een recept

inzendingen. Ik kijk uit naar meer

van de huisarts voor had. Voor de

verhalen van jullie.

medicijnen. Al kon de dokter er dit keer ook wat van.

zekerheid zocht onze collega maar even de gegevens van meneer op. Wat bleek? Hij was op zoek naar lactulose. En geloof mij, soms heb je na het gebruik van lactulose zeker

Liefs,

Anneke

wc-eend nodig. Dat had meneer blijkbaar heel goed onthouden. Hij kon er zelf het hardst om lachen.

Tandbederf Zelf beleefde ik ook weer twee mooie ‘annekedotes’ op de verpleegAls jullie iets leuks meemaken, dan

afdelingen waar ik kwam voor een

wil ik dat graag voor jullie verwerken

check van de thuismedicatie.

in mijn column. Je kunt me mailen op

Een mevrouw krijgt in het zorgcentrum

[email protected]

waar ze woont driemaal maal per week één nitrazepam. Ik vroeg haar

UA | 2 | 2015

| 31

ER WAS LAATST EEN PATIËNT

125 in plaats van 12,5 microgram Er was laatst een patiënt die een recept van de huisarts had voor ‘levothyroxine 12,5UG’, met als extra regel 'bijwerking 25 ug 1x per dag 1 tablet.’ Voor de apothekersassistent was hierdoor duidelijk dat de sterkte van 25 microgram gewijzigd moest worden. Twee maanden later belde de huisarts. Hij had een niet-pluisgevoel bij deze patiënt en vroeg of hij het recept wel goed had voorgeschreven en of er misschien verwarring was over de afkorting UG. Gezien de extra tekst op het recept leek dit de apotheker niet het geval. Toch bleek het niet-pluisgevoel terecht te zijn.

UA | 2 | 2015

| 32

Levothyroxine in een sterkte van

het Pharmacom-systeem nog niet

12,5 microgram is een doorgeleverde*

zo lang. Overstappen op een ander

bereiding (per dosis een halve tablet

AIS vormt altijd een risico in de

van 25 mcg). Vorig jaar zijn halve

apotheek. Omdat het in de periode

tabletten die bij GDS-leveranciers

dat het recept werd afgeleverd druk

kunnen worden besteld (uiteraard

en rommelig was, ontdekte de

Meld incidenten bij het Portaal

verpakt in de medicatierol), in de

controlerend apothekersassistent

voor Patiëntveiligheid/CMR.

Z-Index opgenomen. Daardoor kan

de verkeerde sterkte niet. Bij controle

Meer informatie op

de arts deze middelen kiezen in zijn

van de recepten zag de apotheker

www.medicatieveiligheid.info.

HIS. In dit geval heeft hij levothyroxine

dit evenmin.

Heb jij ook wel eens dit soort incidenten meegemaakt in je apotheek?

12,5 mcg geselecteerd. Deze GDSmiddelen zijn vaak halve tabletten die

Waarop letten?

Dit is vaker voorgekomen!

regelmatig worden voorgeschreven

De door de GDS-leveranciers aange-

Sinds de halve sterktes die door

aan GDS-patiënten.

melde producten zijn opgenomen in

GDS-leveranciers geleverd worden,

het voorschrijfbestand (PRK) van de

als artikel in Z-index zijn opgenomen,

Wat was er gebeurd?

G-Standaard. Daarmee is het in

zijn er bij CMR meerdere meldingen

Pas toen de huisarts na twee maanden

principe mogelijk dat deze producten

ontvangen van gevallen waarbij de

belde om te vragen of het recept tot

door een huisarts worden voorgeschre-

arts levothyroxine 12,5 mcg selec-

verwarring heeft geleid, bleek dat de

ven (zie ook het kader Hele tabletten

teerde, hetgeen in de apotheek niet

apothekersassistent in Pharmacom

halve sterkte). Zo kan de huisarts

werd opgemerkt, waardoor de

de verkeerde sterkte had gekozen en

bijvoorbeeld levothyroxine 0,0125 mg

tienvoudige sterkte werd afgeleverd.<

Euthyrox (levothyroxine) 125 micro-

voorschrijven. Dit is opgenomen in de

gram had afgeleverd. De patiënt had

G-Standaard omdat GDS-leveranciers

dus bijna twee maanden een dosering

dit als halve tablet van 0,025 mg (dus

geslikt die tien keer zo hoog was als

0,0125 mg) leveren. Maar het kan niet

de bedoelde dosis (helaas is niet

bij de groothandel besteld worden.

gemeld wat de gevolgen hiervan

Als huisartsen deze producten gaan

waren). De huisarts schreef een nieuw

voorschrijven, moeten ze weten dat

recept voor Thyrax (levothyroxine)

de apotheek dit niet één op één kan

25 mcg; eenmaal daags een halve

overnemen zoals bij andere recepten.

tablet. Dit is dezelfde dag nog

Er zal een vervangend product uit het

geleverd.

AIS geselecteerd moeten worden. De dosering zal dan aangepast moeten

Hoe kon dit gebeuren?

worden. Dit betekent een extra

Het Pharmacom-systeem gaf bij levo-

handeling en daardoor een extra

thyroxine niet de sterkte 12,5 mcg aan,

risico op fouten. In dit geval had de

wel ‘levot125’. De apothekersassistent

apothekersassistent de sterkte van

selecteerde ‘levot125’ en overschreef

0,025 mg moeten kiezen, met als

daarmee het magistrale recept van de

dosering ‘1x daags een halve tablet’.

* doorgeleverde bereiding: niet-geregistreerde geneesmiddelen die in één apotheek worden gemaakt en die worden doorgeleverd aan een andere apotheek, waar dit geneesmiddel aan de patiënt ter hand wordt gesteld.

Hele tabletten halve sterkte ZI-nummers voor ‘hele tabletten halve sterkte’ zijn te zien in de Nieuwsbrief Mediq Systemfarma januari 2014 (www.systemfarma.nl; kies Infobulletin en dan januari 2014).

huisarts. Deze apotheek gebruikte

Aanbevelingen ter voorkoming • Wees je ervan bewust dat ook GDS-producten nu in de Z-Index staan en dat huisartsen deze kunnen voorschrijven. • Wees je ervan bewust dat – indien AIS en HIS gekoppeld zijn – een recept niet automatisch tot een keuze leidt. Dan is er een verkeerde keuze mogelijk. Dat risico moet voor de controlerende assistent in de apotheek zichtbaar zijn.

Deze casus is gebaseerd op een melding bij de CMR. Met medewerking van Henriëtte Leenders Farmaceutisch consulent bij Stichting Portaal voor Patiëntveiligheid/CMR

UA | 2 | 2015

| 33

ZELFZORG

De spieren in je kuiten zijn krachtige

Kuitkramp: een zomeraandoening

spieren, die op hun top moeten presteren als we springen, rennen of traplopen. Spieren bevatten heel veel spiervezels, die elkaar in het werk kunnen afwisselen. Terwijl de ene

Als je het wel eens hebt meegemaakt, weet je

helft van de spiervezels samentrekt, kan

hoe heftig de pijn van kuitkramp is: een van de

daarna weer krachtig samen te trekken.

heftigste soorten pijn die er is. Het kan een paar

de andere helft even ontspannen, om Zo kunnen we een hele dag op onze benen staan, lopen en desgewenst

minuten aanhouden. Geen wonder dat mensen

rennen of springen. Maar soms trekken

er vanaf willen en dat ze proberen om kuitkramp

dat het nodig is. Op ongelegen momen-

te voorkomen. Hoe ontstaat kuitkramp en wat is

tijdens het sporten. De ene persoon

eraan te doen?

alle spiervezels tegelijk samen, zonder ten, bijvoorbeeld als je in bed ligt. Of heeft er nooit last van, de andere kent de pijnlijke kramp maar al te goed uit eigen ervaring. Honderdduizenden mensen schieten er ’s nachts van overeind, waarbij de spier (meestal de kuitspier) verkrampt en verhard is.

Kortsluiting Waarschijnlijk is er dan een soort kortsluiting opgetreden in de zenuwen die deze spiervezels aansturen. Om een signaal te kunnen versturen, ontstaat er een elektrische spanning over de membraan van een zenuwcel. Die spanning ontstaat door verschillen in concentraties tussen positief en negatief geladen ionen aan beide kanten van de membraan. Vooral kalium- en magnesiumionen zijn hierbij belangrijk. Maar als de concentraties van die ionen veranderen, kan een zenuw overprikkeld raken. Dat kan verschillende oorzaken hebben. Ten eerste kan vochtverlies de verhouding tussen ionen veranderen. Bijvoorbeeld als je te veel zweet zonder het vocht voldoende aan te vullen. Dat kan gebeuren tijdens het sporten, maar ook ‘s nachts in bed. Dan drinken we nauwelijks, terwijl we ondertussen wel vocht verliezen door transpiratie en doordat de blaas zich met urine vult. Geen wonder dus dat zo’n kortsluiting ’s nachts nogal eens voorkomt. Bij

UA | 2 | 2015

| 34

Hoe vaak en bij wie? zwangere vrouwen leidt de hormonale verandering tot veranderingen in de ionenverhouding. En ja, ook zwangere

Veel mensen hebben te maken met kuitkramp; in een onderzoek onder Nederlanders van twaalf jaar en ouder zei ruim 40% van de ondervraagden dat ze het afgelopen jaar wel eens kuitkramp hadden gehad. Over het algemeen komt het meer bij vrouwen voor dan bij mannen; vooral veel bij vrouwen ouder dan vijftig jaar. Maar zwangere vrouwen

vrouwen hebben regelmatig last van

lijden er het meest onder: bij hen komt kuitkramp ruim zes keer zoveel voor als bij de

kuitkrampen.

rest van de bevolking.

Beschadiging van de zenuwen is een andere mogelijke oorzaak van kortslui-

van de kuitspier (tenen naar je toe

(met tintelingen) of slaapschokken

ting. Bijvoorbeeld door afknelling.

trekken) zou helpen om de kramp te

(‘schoppen’).

Daardoor komen kuitkrampen vaker

stoppen, anderen betwijfelen dat.

Hydrokinine is een spierverslapper:

voor bij mensen die een hernia hebben

Om de krampen te voorkomen is het

het vermindert de gevoeligheid en het

gehad. Maar ook geleidelijke slijtage

belangrijk overdag voldoende water te

verlengt de ontspanningsfase van de

leidt bij ouderen uiteindelijk tot bescha-

drinken, zodat je ’s nachts voldoende

spier. Tijdens die fase is de spier niet

digde zenuwen.

reserves hebt. Minder koffie drinken en

gevoelig voor een nieuwe prikkel.

Als externe oorzaken voor zenuw-

stoppen met statines (in overleg met de

beschadiging worden cholesterol-

arts) zou ook kunnen helpen. In geval

Zomerziekte

verlagende medicijnen, maar ook koffie

van een tekort aan magnesium of aan

Wist je dat kuitkramp in de zomer

genoemd. Bij veel mensen zal het een

vitamine B of E is suppletie zinvol.

tweemaal zo vaak voorkomt als in de

combinatie van factoren zijn waardoor

Nachtelijke spierkrampen die de slaap

winter? Dat vonden Canadese

ze last hebben van kuitkrampen.

ernstig verstoren bij niet-zwangeren zijn

onderzoekers. Zij onderzochten de

te behandelen met een tweeweekse

voorschriftgegevens van kinine aan

Uitlokking

kuur met hydrokinine (Inhibin). Het is

personen van vijftig jaar of ouder

Hoewel het soms lijkt of kuitkramp uit

als enige geneesmiddel in Nederland

gedurende zes jaar (2001-2007). In

het niets ontstaat, zal er in veel

voor deze indicatie geregistreerd. Het

Canada wordt kinine namelijk voor-

gevallen toch een uitlokkend signaal

heeft een UA-status, dus je mag het

geschreven voor kuitkramp. Het bleek

zijn geweest. Bijvoorbeeld een

zonder recept verkopen. Neem wel de

dat kinine aan deze leeftijdsgroep het

slaaphouding waarbij de voet te veel

betreffende UA-vragenlijst met de klant

meest werd voorgeschreven in de

‘gepoint’ is onder de strakke lakens, op

door en controleer de contra-indicaties

zomer en het minst in de winter. De

hoge hakken lopen of een sprintje

(waaronder leeftijd jonger dan

piek lag in juli. Daarnaast vroegen ze bij

willen trekken.

twaalf jaar, zwangerschap en oorsuizen)

Google op hoe vaak er tussen 2004 en

en de comedicatie. Belangrijk is om te

2012 op ‘leg cramps’ werd gezocht in

Wat doe je eraan?

controleren of het niet om een andere

Amerika, Canada en Australië. Deze

Soms wordt gezegd dat het oprekken

aandoening gaat, zoals restless legs

zoekterm werd eveneens het meest opgevraagd in de zomer: in de VS en

Jouw advies bij kuitkramp

Canada lag de piek in juli, in Australië lag de piek in januari. De onderzoekers denken dat kuitkramp

• Ga na hoeveel last de klant van de krampen heeft. Komt het vaak voor? Gaat het echt om kuitkramp? • Controleer of de patiënt een statine gebruikt. Verwijs in dat geval naar de dokter. • Wijs er ook op dat vochtinname en minder gebruik van koffie ook kunnen helpen kuitkrampen te verminderen. • Gaat het om nachtelijke beenkrampen en wil de klant een geneesmiddel?

dus vooral in de zomer voorkomt. Daarom zouden patiënten die medicijnen voor kuitkramp gebruiken, daar volgens hen in de winter mee kunnen stoppen. In Nederland wordt kinine niet voor deze indicatie gebruikt. Het kan wel zijn dat je in de zomer misschien meer vragen over kuitkramp kunt krijgen.

Neem dan de UA-vragenlijst hydrokinine door. Voer de gegevens in in het

Hydroxykinine wordt gedurende

dossier van de patiënt en controleer op mogelijke contra-indicaties.

veertien dagen gebruikt. Er hoeft dus

• Wil de klant liever geen geneesmiddel of komt hij/zij niet in aanmerking voor hydrokinine? Dan kun je suppletie van vitamine B of E of magnesium

geen advies te worden gegeven om te stoppen. <

adviseren.

UA | 2 | 2015

| 35

ZELFZORG

Producttips

Eczeem? Doorbreek cirkel jeuk-krabben!

Eczeem is een veelvoorkomend probleem bij kinderen en volwassenen: het staat op nummer 4 in de top-10 van chronische ziekten in Nederland.1 Er zijn verschillende oorzaken mogelijk, zoals erfelijke factoren en allergene of irriterende stoffen. Wanneer eczeem uitbreekt, ontstaat er een vicieuze cirkel van jeuk en krabben. Om deze cirkel te doorbreken, is het belangrijk de beschadigde huidbarrière te herstellen en het vochtverlies aan te vullen. Bepanthen Eczeem Crème verlicht jeuk en roodheid effectief én ondersteunt het huidherstel tussen eczeemuitbraken door. De speciale lamellaire-lipidentechnologie herstelt de huidbarrière en vochtregulerende stoffen zoals glycerine en dexpanthenol hydrateren de huid. Bepanthen Eczeem Crème bevat geen cortisonen, conserveermiddelen of parfum. De crème is geschikt voor baby’s, kinderen en volwassenen met licht tot matig eczeem. 

Diarree? Tasectan Dubbele werking tegen diarree!

Bij een acute infectie is de vochthuishouding in de darmen verstoord. Vocht en voedingsstoffen kunnen lastig via de darmwand in het lichaam worden opgenomen. Het teveel aan vocht blijft dus in de darmen aanwezig en veroorzaakt zo dunne, waterige ontlasting oftewel diarree. Maar daar is gelukkig iets aan te doen. Tasectan heeft een dubbele werking tegen diarree. Tasectan vormt een dunne laag die het darmslijmvlies beschermt waardoor indringers zich niet meer in de darmwand kunnen nestelen. Tasectan bindt zich bovendien aan de veroorzakers van de infectie (bacteriën, virussen of parasieten). Het bedwingt de effecten van diarree én pakt de oorzaak aan. Tasectan heeft geen bijwerkingen en contra-indicaties.* Tasectan bevat geen hulpstoffen, maar alleen de werkzame stof. Er zijn capsules voor volwassenen en sachets voor kinderen vanaf nul jaar.

Kijk voor meer informatie op www.bepanthen.nl.

Waterpokken Lotion Ontwikkeld door dermatoloog drs. Leenarts

Marjolein Leenarts, dermatoloog in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk (bekend van het Brandwondencentrum), besloot een eigen, allergeenvrije productlijn te ontwikkelen voor de behandeling van simpele huidproblemen als waterpokken. Dokter Leenarts Waterpokken Lotion bevat onder andere zinkoxide en talk als werkzame stoffen. De combinatie van de verschillende ingrediënten zorgt voor een indrogend, jeukstillend, verkoelend en beschermend effect op de huid. Behalve bij waterpokken, biedt dokter Leenarts de oplossing bij luieruitslag, een droge huid/eczeem en berg. Alle producten van dokter Leenarts zijn gebaseerd op medische kennis en door het Huidfonds erkend met het Allergiekeurmerk. De unieke samenstellingen bevatten geen onnodige ingrediënten zoals geurstoffen, parabenen of wolalcoholen. Interesse? Kijk op www.dokterleenarts.com of neem contact op via [email protected].

Medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing. Niet gebruiken op open huid. 1

CBS, juni 2013: 16,7 mio inwoners in NL, waarvan 2,5 mio 0-12 jaar Vereniging voor mensen met constitutioneel eczeem, www.vcme.nl

Tasectan is een medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing. * Bij gebruik volgens de gebruiksaanwijzing.

(Advertenties)

UA | 2 | 2015

| 36

ZELFZORG

Zelfzorgnieuws

Morning-afterpil ulipristal zonder recept De morning-afterpil ulipristal (Ella One) is vanaf april zonder recept verkrijgbaar bij apotheek en drogist, zo is de verwachting. Dat kan doorgang vinden als de verpakking en de patiëntenbijsluiter zijn aangepast. Er zijn verschillende nood-anticonceptiemethoden. Morning-afterpillen op basis van levonorgestrel (Norlevo, Postinor) zijn al langer in de zelfzorg beschikbaar. Deze moeten binnen 72 uur (drie dagen) na onbeschermde geslachtsgemeenschap worden ingenomen. Ulipristal is tweemaal zo duur als de pillen met levonorgestrel, maar ook effectiever en het kan tot 120 uur (vijf dagen) na onbeschermde gemeenschap worden ingenomen. Beide methoden geven geen volledige garantie op het uitblijven van een zwangerschap. Die kans is wel vrijwel 100% als een arts binnen vijf dagen na gemeenschap een koperhoudend spiraaltje plaatst. N.B. Vergeet niet het advies te geven om na het gebruik van een morning-afterpil een week lang extra anticonceptiemaatregelen toe te passen. Bron: Pharmaceutisch Weekblad 28 januari 2015

Verkeerde samenstelling kruidenmiddelen in VS Bij onderzoek aan kruidenmiddelen in de Verenigde Staten bleek dat 80% van de producten niet de kruiden bevatten die op het etiket stonden. Geen Ginkgo biloba, sint-janskruid, Echinacea, Ginseng, zaagpalm, knoflook of valeriaan. In plaats daarvan: rijstpoeder, ui, asparagus, wilde peen en andere planten. Dit bleek uit DNA-onderzoek aan de kruidenproducten. Het ging om producten van vier grote verkoopketens in de VS: GNC, Target, Walgreens en

Paracetamol minder veilig?

Walmart. In 80% van de onderzochte

Misschien is paracetamol toch niet zo veilig als je het jarenlang in een hoge

betreffende kruid aangetroffen.

dosering gebruikt. Mensen die jarenlang paracetamol in hoge dosering hadden

Erger nog, bestanddelen die er wel

gebruikt, bleken vaker te lijden aan hart- en vaatziekten, maag- of

in zaten – zoals tarwe, pinda en

darmproblemen en nierproblemen.

sojabonen – kunnen allergeen zijn.

Toch is het voor mensen die paracetamol chronisch gebruiken en daar baat bij hebben,

De autoriteiten hebben de verkoop-

niet verstandig om daarmee te stoppen, aldus de onderzoekers en de woordvoerder van

organisaties gesommeerd de verkoop

het Reumafonds. Ten eerste is niet zeker dat de problemen door de paracetamol komen.

te stoppen en gegevens te leveren over

Misschien worden ze wel veroorzaakt door de ziekte waarvoor paracetamol wordt

onder andere de producent, kwaliteits-

gebruikt (bijvoorbeeld artrose of andere reumatoïde aandoeningen).

rapporten en analyseresultaten. Zoals

Bron: Reumafonds

bekend zijn kruidenmiddelen in de

producten werd niet het DNA van het

meeste gevallen geen geneesmiddelen. Ze worden dus – ook in Nederland – veel minder streng gecontroleerd dan geneesmiddelen. Bron: New York Times

UA | 2 | 2015

| 37

ZELFZORG Veel (pre-)diabetes

Diabetes voorkomen

Diabetes of voorstadia daarvan komen verontrustend veel voor. In Nederland zijn er ruim één miljoen mensen met diabetes en 800.000 met een voorstadium van diabetes. Een kwart miljoen mensen weten echter niet dat ze diabetes hebben. Bij hen is het bloedsuikergehalte onvoldoende onder controle.

aan de insulinereceptoren op de cel. Dat

kregen. Chromium maakte destijds

moet de poort voor glucose openzetten,

geen deel uit van de TPV en er waren

zodat glucose de cel in kan. Maar alleen

TPV-gevoede patiënten die hoge

grote bedreiging voor de

insuline is niet voldoende. Er is nog

bloedglucosespiegels kregen die niet

gezondheid. Hoge bloed-

iets nodig: chromomoduline, vroeger

reageerden op insuline. Dierproeven

ook wel de glucosetolerantiefactor

bevestigden deze relatie en inmiddels

suikerwaarden leiden op

genoemd. Dat chromomoduline moet

weten we ook hoe dat komt. Daarom

langere termijn tot schade

de insulinereceptor vanaf de binnenkant

is chromium tegenwoordig een

aan organen, bloedvaten en

van de celmembraan activeren. Het

bestanddeel van TPV. Ook is in diverse

chromomoduline moet echter eerst

onderzoeken aangetoond dat patiënten

worden samengesteld. In de cel bevindt

met diabetes en ouderen vaak minder

zich een voorstadium hiervan: apo-

chromium in hun lichaam hebben.

chromomoduline. Het spoorelement

Chromium hoort tot de essentiële

chromium, dat uit het bloed makkelijk

spoorelementen: het is een onmisbaar

de cel in kan, hecht zich aan dat

element, vooral om een piek in bloed-

Diabetes mellitus komt steeds meer voor en is een

zenuwen. Ook voor diabetes geldt: voorkomen is beter dan genezen. Daarom is het van belang om het voorstadium

molecuul. Zo wordt chromomoduline

glucose snel weer te laten dalen. Met

van diabetes, de insuline-

gevormd, dat ervoor kan zorgen dat

een gezond voedingspatroon krijgt men

intolerantie, te voorkomen.

insuline zijn werk kan doen.

chromium binnen met onder andere

Verstandig eten, voldoende bewegen en op gewicht blijven zijn de belangrijkste

volkorenproducten, schelpdieren, noten

Chromium activeert de insulinereceptor

en vlees. Maar een gezond voedingspatroon is tegenwoordig niet vanzelfsprekend. Ofwel snacks, ofwel

manieren om ervoor te zorgen dat het

Essentieel

obsessieve diëten houden mensen af

glucosemetabolisme normaal blijft

Zonder chromium blijft bloedglucose-

van de producten die nodig zijn om

functioneren. Oftewel: dat glucose goed

spiegel hoog. Dat is in de jaren 70 van

hun essentiële vitamines, mineralen en

blijft reageren op insuline. Insuline zorgt

de vorige eeuw gebleken bij patiënten

spoorelementen binnen te krijgen. <

ervoor dat glucose uit het bloed wordt

die totale parenterale voeding (TPV)

opgenomen in de cellen, om daar energie te leveren voor alle processen. daarbij een belangrijke rol te spelen.

Glucosetolerantiefactor Hoe zorgt insuline ervoor dat suiker in de cellen wordt opgenomen? Als je koolhydraten eet, verwacht het lichaam al dat de bloedglucosespiegel zal stijgen. De alvleesklier krijgt dan

Bloedsuikerniveau

Het spoorelement chromium blijkt Te hoog

Gezond bereik

een seintje om insuline af te geven, Te laag

dat moet helpen glucose in de cellen op te nemen. Na enige tijd zijn dus zowel glucose als insuline in het bloed verhoogd. Insuline bindt vervolgens

UA | 2 | 2015

Tijd 3-4 uur Onstabiele bloedsuiker

Stabiele bloedsuiker

| 39

VERZORGING

Het is zo aanlokkelijk: een hele dag

Een overdosis zon

doorbrengen op een terrasje in de zon, een dagje bakken op het strand… Maar verstandig is het niet. Tenminste, niet zonder de juiste beschermingsmaatregelen. Die heerlijke warmte van de

In april lijkt de zon nog niet zo sterk, maar vergis je niet! Ook in het voor- en het najaar kan de zon

‘koperen ploert’ kan zich later wreken. Allereerst als je huid ’s avonds verbrand blijkt te zijn. Rode, schrijnende plekken

behoorlijk branden. Letterlijk: want als je niet

waardoor je niet meer kunt zitten,

oplet, loop je zo een verbrande huid op. Lelijk,

zijn dat je een zonnesteek oploopt,

pijnlijk en… gevaarlijk!

liggen of slapen. Een ander gevolg kan met verschijnselen zoals hoofdpijn en misselijkheid, soms zelfs verwardheid, koorts en bewustzijnsverlies. Jaren later kan zonverbranding leiden tot huidkanker. De UV-straling – en met name UVB – beschadigt het DNA in de huidcellen waardoor deze cellen kwaadaardig gaan delen. Het is daarom erg belangrijk de nodige maatregelen te nemen alvorens de zon in te gaan.

UA | 2 | 2015

| 40

Welk huidtype, welke huidwaarde?

de zonkracht of UV-index. Hoe hoger dat

Kenmerken Bleke huid met sproeten, rossig/lichtblond haar, blauwe ogen Kinderen Lichte huid, blond haar, lichte ogen Licht getinte huid, donkerblond/bruin haar,

getal, des te meer UV-straling de aarde

vaak donkere ogen

bereikt. Hoe sterker de UV-straling (dus

Getinte huid, donkere haren, donkere ogen

Zonkracht Op een onbewolkte dag in de zomer dringt er meer zonlicht door dan op een bewolkte dag of een winterdag. Hoeveel zonlicht ons bereikt, wordt uitgedrukt in een getal tussen 0 en 10:

hoe groter de zonkracht), des te minder

Bruinen/verbranden Huid verbrandt snel en wordt niet bruin

Huidtype 1

Huidwaarde 60

SPFadvies 30-50

Huid verbrandt redelijk snel en wordt langzaam bruin Huid verbrandt soms en wordt gemakkelijk bruin

2

100

20-30

3

200

20-30

Huid verbrandt (bijna) nooit en wordt zeer snel bruin

4

300

20

lang kun je veilig in de zon blijven. In Nederland is de zonkracht gemiddeld lager dan in zuidelijker landen. Bij ons varieert de zonkracht over het algemeen tussen 0 en 7. Op een bewolkte

Hoe lang kun je in de zon? Huidtype en huidwaarde

Aantal minuten in de zon bij zonkracht 5

Aantal minuten in de zon bij zonkracht 8

Onbeschermd

Met SPF 15

Onbeschermd

Met SPF 30

Huidtype 1 = huidwaarde 60

60/5 = 12 min

12 x 15 = 180* min

60/8 = 7,5 min

7,5 x 30 = 225 min*

Huidtype 2 = huidwaarde 100

100/5 = 20 min 20 x 15 = 300* min

100/8 = 12,5 min 12,5 x 30 = 375* min

Huidtype 3 = huidwaarde 200

200/5 = 40 min 40 x 15 = 600* min

200/8 = 25 min

Huidtype 4 = huidwaarde 300

300/5 = 60 min 60 x 15 = 900* min

300/8 = 37,5 min 37,5 x 30 = 1125* min

winterdag blijft de zonkracht onder de 1. Tussen april en augustus kun je waarden tussen 4 en 7 verwachten. Een waarde boven de 7 hebben we gemiddeld vier dagen per jaar. In zuidelijker landen, en met name in de tropen, kan de zonkracht oplopen tot 10 en dan is het echt oppassen geblazen.

Jaren later kan zonverbranding leiden tot huidkanker

25 x 30 = 750* min

* wel na 2 uur opnieuw insmeren met voldoende crème!

zitten. Dat zou betekenen dat je met

dun haar of kaalheid is het erg

huidtype 1 bij zonkracht 8 7,5 minuut

belangrijk om de hoofdhuid te

Hoe lang in de zon?

in de zon kan zitten, en ingesmeerd

beschermen met een hoed of een pet.

Handig, die zonkracht. Want daarmee

met factor 30 wel 225 minuten. Maar

Een zonnehoed beschermt ook je

kun je uitrekenen hoe lang je – met of

hier zit een addertje onder het gras!

gezicht en je hals tegen rechtstreeks

zonder bescherming – in de zon kunt

Bij deze berekening is uitgegaan van

zonlicht. Dat het verstandig is om je

blijven. Hoe reken je dat uit?

een hoeveelheid zonnebrandcrème

huid in te smeren met een zon-

1. Allereerst moet je je huidtype weten.

die in de praktijk niet wordt

beschermingsmiddel is – zeker bij

Bij elk huidtype hoort een huidwaar-

opgesmeerd. Bovendien neemt het

apothekersassistenten – bekend. Denk

de: 60, 100, 200 of 300 (zie de tabel).

effect van de zonnefilter af door

je er ook aan om je klanten een goede

transpiratie, huidcontact (met zand

zonbescherming te adviseren? Voor een

weten. De zonkracht is te vinden op

bijvoorbeeld), enz. Niet voor niets is

strandvakantie in zuidelijke streken is

weer-websites of op teletekst.

het advies dus om je na 120 minuten

een middel met een SPF boven de 30

opnieuw in te smeren.

aan te raden, voor kinderen een middel

2. Ten tweede moet je de zonkracht

3. Dan kun je uitrekenen hoe lang kun je onbeschermd in de zon kunt zitten:

met SPF 50. Hiermee kun je de tijd dat

dat is je huidwaarde gedeeld door de

Goede zonbescherming

je in de zon kunt blijven behoorlijk

zonkracht van dat moment. Zie de

Je kunt je op verschillende manieren

verlengen. Ook in de schaduw is het

tabel voor voorbeelden.

tegen UV-stralen beschermen. Een

belangrijk je in te smeren. En vergeet

verstandige, maar niet zo aantrekkelijke

niet dat de huid elke twee uur opnieuw

middel kun je langer in de zon blijven.

oplossing is: binnen blijven, zeker

ingesmeerd moet worden, en

Om te weten te komen hoeveel

tijdens de uren dat de zon het hoogst

bovendien na het zwemmen.

langer, vermenigvuldig je de SPF (sun

staat. Je kunt ook kiezen voor een

protection factor) met de tijd dat je

schaduwplek of goed bedekkende

onbeschermd in de zon zou kunnen

kleding aantrekken. Voor mensen met

4. Met het gebruik van een zonnebrand-

UA | 2 | 2015

>> Lees verder op pagina 42

| 41

VERZORGING

Bruin beschermt niet!

niet aan de zon gewend is, kan dat

met een aftersunproduct of met een

Er zijn mensen die zeggen dat ze geen

verbranding opleveren. Erg vervelend,

kompres. Voor een kompres drenk je

zonbescherming nodig hebben, “omdat

en op de lange termijn mogelijk

een doek in koud water en die leg je

ze nooit verbranden en al heel erg bruin

gevaarlijk. Vooral UVB-straling is de

op de huid. Als de doek is opgewarmd,

zijn.” Helaas hebben die mensen onge-

boosdoener. Roodheid is het eerste

moet hij opnieuw in koud water

lijk. Hun bruine huid duidt op een

verschijnsel (graad 1); is de verbranding

gedrenkt worden. Dit kun je een paar

beschadiging. Ook zij hebben een

ernstiger dan is er sprake van warmte

keer per dag telkens 10-15 minuten

verhoogde kans op huidkanker.

en pijn, en kan de huid gaan afschil-

doen. Eventueel kan een lauw bad of

feren (vervellen) (graad 2). In ernstige

een lauwe douche ook voor verlichting

Zonverbranding kun je beter voorkomen, om pijn te voorkomen én om huidkanker te voorkomen

gevallen (graad 3) kan de huid rood-

zorgen. Gebruik geen zeep; dat kan

blauw verkleuren en zwellen. Dit is zeer

de huid verder uitdrogen. Na een bad

pijnlijk. Blaarvorming is de ernstigste

de huid droogdeppen, niet met de

vorm (graad 4).

handdoek wrijven. Tegen de pijn kan

Toch verbrand?

Koelen

beeld om in slaap te kunnen vallen.

Het komt nogal eens voor dat iemand

Wat te doen als de huid verbrand is?

Bij ernstige zonnebrandverschijnselen,

een verbrande huid krijgt. Dan was de

Koelen kan verlichting geven, maar bij

zoals zwellingen, blaren, koorts, rillin-

zon sterker dan gedacht, of ‘eventjes’

ernstige verbranding is water af te

gen, hoofdpijn, is het belangrijk zo snel

in de zon werd toch een hele middag.

raden! Bij graad 1- en 2-verbranding kan

mogelijk de huisarts te raadplegen. Dit

Vooral in het voorjaar, als de huid nog

het brandende gevoel worden verzacht

zijn verschijnselen van een zonnesteek.

paracetamol worden genomen, bijvoor-

Jouw advies bij een overdosis zon

Verzorgen Een verbrande huid is kwetsbaar en uitgedroogd. Gebruik daarom geen zeep, en smeer de huid in met olie.

• Verbrand? Koelen brengt verlichting. • Vermijd zeep, gebruik wel olie en vochtinbrengende crème. • Laat blaren bij voorkeur met rust; laat het blaardak in elk geval zitten. • Vermoed je een zonnesteek? Verwijs naar de huisarts.

Laat dit een minuut intrekken en breng daarna een vochtinbrengende crème aan. Vooral na contact met water is goede huidverzorging heel belangrijk. Als er blaren zijn gevormd, kun je deze het beste rustig laten zitten. Alleen als

Jouw advies voor zonbescherming

ze op een irritante plaats zitten, dan kun je ze heel voorzichtig doorprikken met een steriele naald en het vocht uit de

• Voor een vakantie in Nederland is een zonnebrandmiddel met SPF 30 geschikt voor het hele (blanke) gezin. Voor zuidelijker streken is een hogere factor aan te raden. • Hoeveel smeren? Voor het gezicht een halve ‘theelepel’, voor armen, benen, borst en rug elk een ‘eetlepel’. • Oren, neus, lippen en de bovenkanten van de voeten worden vaak vergeten, maar vangen veel zon.

blaar drukken. Laat het blaardak wel zitten.

Voorzichtig Om de huid goed te laten herstellen is het van belang de huid een week lang niet meer bloot te stellen aan de zon. Ook als de huid weer hersteld lijkt,

• Pas dertig minuten na het insmeren is de bescherming optimaal en na

moet je toch nog voorzichtig zijn. Want

twee uur is die alweer onvoldoende en moet je opnieuw gaan smeren.

dat nieuwe huidje is nog supergevoelig

Dat moet ook na contact met water of bij sterke transpiratie.

en kan dus makkelijk weer verbranden.

Waarom insmeren?

Pas na drie tot zes maanden is de huid

• Om verbranding te voorkomen.

weer goed hersteld, al weet je nooit

• Om rimpels te voorkomen.

welke schade er in het DNA is opge-

• Om zonneallergie te voorkomen.

treden…. <

• Om huidkanker te voorkomen.

UA | 2 | 2015

| 42

COVERGIRL

Annuska Bayraktar

Annuska is 42 jaar en al 22 jaar apothekersassistent bij dezelfde apotheek: apotheek De Utrechtsche in Zeist (tegenwoordig Alphega apotheek). Zij houdt vooral van het contact met patiënten, en zet zich in om hen zo goed mogelijk zorg te verlenen. Respect voor de patiënt heeft ze hoog in het vaandel.

Annuska Bayraktar wordt eigenlijk zelden gefotografeerd. Want in haar

Maar ze merkt wel op dat patiënten - ook door de huidige economische situatie - soms eisen stellen die niet reëel zijn. “Dan moet je inschatten hoever je hierin kunt meegaan en

familie is zíj het die de camera

waar je de grens moet leggen. Daarvoor is een diplomatieke

hanteert. Op vakantiefoto’s staan wel

voelt. Een hele kunst soms, want voor zijn persoonlijke

houding nodig, zodat de patiënt zich niet tekortgedaan

haar man, haar zoon en haar dochter,

gezondheid wil iedereen het beste van het beste en dat is

maar zelf staat ze zelden op de foto.

vertrouwde doosje’ wil, terwijl bij zijn zorgverzekeraar een

Toch poseerde Annuska voor de cover

lang niet altijd haalbaar. Denk aan de patiënt die zijn ‘oude ander merk preferent is. Dat soort concessies geeft vaak onbegrip bij de patiënt. Dan maak je een afweging op basis

of het haar dagelijks werk was.

van je kennis.”

Ze had meteen de juiste ontspanning

Annuska had zich samen aangemeld met haar vriendin Yvette,

en professionele houding. Net als in

ook apothekersassistent, die vorig jaar al een cover van UA sierde. <

de apotheek.

UA | 2 | 2015

| 43

LADIVAL ZET DE OVERGEVOELIGE HUID IN HET ZONNETJE NIEUW

SPECIAAL VOOR DE OVERGEVOELIGE HUID Ladival zonnebrandproducten zijn ideaal bij allergische huidreacties (zonneallergie) ten gevolge van blootstelling aan de zon. De lichte gelformule bevat geen olie of emulgatoren. De kwaliteit van Ladival en de deskundigheid van de apotheek zorgen ervoor dat iedereen, van jong tot oud, zorgeloos kan genieten van de zon! Intensief verzorgende zonbescherming UV-A en UV-B bescherming Beschermt tegen de schadelijke gevolgen van IR-A straling Watervast en parfumvrij

www.ladival.nl

VERZORGING

Verzorgingstips

Een professionele check: 30 mei 2015 Dit jaar vindt de Nationale Huidkankerdag plaats op zaterdag 30 mei. Op die dag kunnen mensen op vele plaatsen in Nederland gratis en laagdrempelig hun huid laten controleren op verdachte vlekjes. Wil je hieraan meedoen? Dan is het belangrijk om je in te

Check je huid

schrijven. Dat kan via www.huidkankerdag.nl. Vorige jaren was de huidkankerdag snel volgeboekt, dus wacht niet te lang. In 2014 lieten zo’n zesduizend mensen hun huid controleren.

Een vlekje op de huid. Is het iets verdachts? Of is het onschuldig? Dat kun je uitvinden met behulp van de app Huidmonitor.

Voorbruinen? Niet onder de zonnebank! Veel mensen denken dat ‘voorbruinen’ onder de zonnebank

Met deze app kun je zien of een vlekje misschien wijst op een voorstadium van huidkanker. Je maakt een foto van het vlekje en vergelijkt dat met voorbeelden. Je kunt je vlekjes ook volgen in

de huid beschermt tegen verbranding en andere schade door de zon. Maar dat is onjuist. Ook de UV-stralen van de zonnebank vergroten het risico op huidkanker.

de tijd. Natuurlijk is een professionele blik nodig voor een definitief oordeel en moet je bij twijfel altijd je arts raadplegen. Het is belangrijk om de huid niet alleen op zichtbare vlekjes, maar ook op voelbare afwijkingen te controleren. Ook ruwe plekjes kunnen namelijk een voorstadium van huidkanker zijn. Op www.zonneschade.nl staat een instructiefilmpje waarin te zien is hoe je de hele huid kunt controleren. Aangeraden wordt om dit een paar keer per jaar te doen.

Zo is de kans op het ontwikkelen van melanoom 50% groter bij mensen die een keer per maand (of vaker) gebruik maken van een zonnebank. De huid zal ook sneller verouderen als je regelmatig onder de zonnebank gaat. Rimpels, ruwe plekken en pigmentverschuivingen zijn het gevolg. Voorbruinen kan wel handig zijn als je dat doet door de huid geleidelijk te laten wennen aan de zon. Begin met een paar minuten en blijf daarna elke dag een beetje langer in de zon.

Waarschuwing bij te veel zon Er zijn verschillende types draagbare UV-meters, handig voor onderweg. En in verschillende vormen. Echte metertjes of polsbandjes, weergave in getallen of in kleuren. Sommige meters geven zelfs (als je de bijbehorende app geïnstalleerd hebt) een signaaltje aan je

Check de zonkracht De zonkracht kun je dagelijks nakijken op www.knmi.nl/weer/weer_en_gezondheid/zonkracht.html

smartphone als een bepaalde dosis UV-straling is bereikt. Een duurder maar eleganter device is een armband (‘June’ van het merk Netatmo) met een kristal, waarin een sensor zit. Deze sensor registreert doorlopend de hoeveelheid zonlicht waaraan de drager wordt blootgesteld en geeft dat door via de iPhone. Je kunt dan het advies krijgen zonnebrandcrème te smeren, een hoed op te zetten of een zonnebril te dragen.

UA | 2 | 2015

| 45

Apothekersassistente 32-36 uur Heeft het verhaal van Anja in de rubriek “Even voorstellen” je interesse gewekt? Wil jij ook werken in een dynamische omgeving en meer diepgang in je dagelijkse werkzaamheden? Ben je stressbestendig en positief ingesteld? En werk je graag in een groot, gezellig en leuk team? Dan ben jij misschien degene die we zoeken. Door uitbreiding van onze werkzaamheden zijn wij per direct op zoek naar nieuwe collega’s. Wij vragen Je bent een gediplomeerde, ervaren apothekersassistent. Je hebt uitstekende sociale vaardigheden en veel inlevingsvermogen. Wij verwachten dat je goed kan samenwerken in teamverband, nauwkeurig bent en beschikt over goede communicatieve eigenschappen. Anders gezegd: je bent een prettige collega die veel energie krijgt van werken met mensen.

Wij bieden Wij bieden ruime gelegenheid tot verdieping en verbreding. Werken in het AMC betekent werken in een inspirerende en professionele omgeving waar ontwikkeling en ontplooiing worden gestimuleerd. Het salaris is conform de CAO UMC met veel aantrekkelijke extra’s zoals een 13e maand, vakantietoeslag, collectiviteitskorting op verschillende verzekeringen, tegemoetkoming reiskosten OV en gratis parkeren! Het bruto maandsalaris voor deze functie bedraagt, afhankelijk van opleiding en ervaring, max. € 2.892 (schaal 7) o.b.v. van full time. Het betreft een dienstverband voor 32-36 uur.

Wil je solliciteren? Dat kan via de website van het AMC. Ga naar www.amc.nl/apothekersassistente. Voor meer info: Anja Groeneboer, hoofdassistent Poliklinische Apotheek, telefoon: 020-5669713 of Jordi Butterhoff, hoofd Poliklinische Apotheek, telefoon: 020-5661738.

Verkorte productinformatie: DUAKLIR® GENUAIR® 340 mcg/12 mcg (19Nov2014) WDit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden. Farmaceutische vorm en samenstelling: Inhalatiepoeder. Wit of nagenoeg wit poeder. Elke afgeleverde dosis (de dosis die het mondstuk verlaat) bevat 396 mcg aclidiniumbromide (equivalent aan 340 mcg aclidinium) en 11,8 mcg formoterolfumaraatdihydraat. Dit komt overeen met een afgemeten dosis van 400 mcg aclidiniumbromide (equivalent aan 343  mcg aclidinium) en een afgemeten dosis van 12  mcg formoterolfumaraatdihydraat. Hulpstof: Elke afgeleverde dosis bevat ongeveer 11 mg lactosemonohydraat. Farmacotherapeutische groep/ categorie: Geneesmiddelen voor obstructieve aandoeningen van de luchtwegen, adrenergica in combinatie met anticholinergica. ATC-code: R03AL05. Indicatie: Duaklir Genuair is geïndiceerd als onderhoudsbehandeling voor bronchodilatatie om symptomen van chronische obstructieve longziekte (COPD) bij volwassenen te verlichten. Dosering: De aanbevolen dosis is tweemaal daags één inhalatie. Duaklir Genuair is niet bestemd voor kinderen en adolescenten. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werkzame stof(fen) of voor de hulpstof lactosemonohydraat. Waarschuwingen en voorzorgen: Astma: Duaklir Genuair mag niet worden gebruikt bij astma; er is geen klinisch onderzoek uitgevoerd bij astma. Paradoxaal bronchospasme: In klinische onderzoeken werd geen paradoxaal bronchospasme waargenomen met Duaklir Genuair bij de aanbevolen dosis. Het is echter wel waargenomen met andere inhalatietherapieën. De behandeling moet dan worden gestopt. Niet voor acuut gebruik: Duaklir Genuair is niet geïndiceerd voor de behandeling van acute episoden van bronchospasme. Cardiovasculaire effecten: Duaklir Genuair moet met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met: een myocardinfarct in de afgelopen 6 maanden, onstabiele angina, een nieuwe diagnose van aritmie in de afgelopen 3 maanden, QTc (methode van Bazett) hoger dan 470 ms, of die in de afgelopen 12 maanden werden opgenomen voor hartfalen klasse III en IV volgens de “New York Heart Association”. Indien effecten optreden als een versnelde hartslag en verhoogde bloeddruk, veranderingen in het elektrocardiogram (ECG) zoals afvlakking van de T-golf, onderdrukking van het ST-segment, en verlenging van het QTc-interval, kan het nodig zijn om de behandeling te staken. Langwerkende ␤2-adrenerge agonisten moeten met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met een voorgeschiedenis van, of bekende verlenging van QTc-interval of die behandeld worden met geneesmiddelen die het QTc-interval beïnvloeden. Systemische effecten: Duaklir Genuair moet met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met ernstige cardiovasculaire aandoeningen, convulsieve stoornissen, thyreotoxicose en feochromocytoom. Metabole effecten van hyperglykemie en hypokaliëmie kunnen gezien worden bij hoge doses ␤2-adrenerge agonisten. Bij patiënten met ernstige COPD kan hypokaliëmie worden versterkt door hypoxie en door comedicatie. Vanwege de anticholinerge werking moet Duaklir Genuair met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met symptomatische prostaathyperplasie, urineretentie of nauwekamerhoek-glaucoom. Een droge mond, waargenomen bij anticholinerge behandelingen, kan op lange termijn gepaard gaan met tandbederf (cariës). Interacties: Gelijktijdige toediening met andere anticholinergica- en/of geneesmiddelen die langwerkende ␤2-adrenerge agonisten bevatten is niet onderzocht en wordt afgeraden. Voorzichtigheid wordt aanbevolen bij gelijktijdige behandeling met methylxanthinederivaten, steroïden of niet-kaliumsparende diuretica vanwege het versterkende hypokaliëmische effect van ␤2-adrenerge agonisten. Indien ␤-adrenerge blokkers nodig zijn (inclusief oogdruppels), genieten cardioselectieve bèta-adrenerge blokkers de voorkeur, hoewel ook deze voorzichtig moeten worden toegediend. Duaklir Genuair moet voorzichtig worden toegediend aan patiënten die worden behandeld met geneesmiddelen waarvan bekend is dat ze het QTc-interval verlengen, zoals monoamineoxidaseremmers, tricyclische antidepressiva, antihistaminica of macroliden. Bijwerkingen: Vaak (≥1/100,<1/10): nasofaryngitis, urineweginfectie, sinusitis, tandabces, slapeloosheid, angst, hoofdpijn, duizeligheid, beven, hoest, diarree, misselijkheid, droge mond, myalgie, spierkrampen, perifeer oedeem, verhoogd creatinekinase in het bloed. Soms (≥1/1.000,<1/100): hypokaliëmie, hyperglykemie, agitatie, dysgeusie, wazig zien, tachycardie, verlengd QTc op ECG, palpitaties, dysfonie, keelirritatie, uitslag, pruritus, urineretentie, verhoogde bloeddruk. Zelden (≥1/10.000,<1/1.000): overgevoeligheid, bronchospasme (inclusief paradoxaal). Niet bekend: angio-oedeem. Afleverstatus: U.R., volledige vergoeding. Uitgebreide productinformatietekst: Voor de volledige productinformatie wordt verwezen naar de SPC-tekst op www.astrazeneca.nl. Voor overige informatie en literatuurservice: AstraZeneca BV, Postbus 599, 2700 AN Zoetermeer. Tel. 079 363 2222. Referenties: 1. SPC Duaklir Genuair.

Verkorte product informatie Advagraf® Naam van het geneesmiddel: Advagraf 0,5 mg, 1 mg, 3 mg en 5 mg capsules met verlengde afgifte, hard, bevatten respectievelijk 0,5 mg, 1 mg, 3mg en 5 mg tacrolimus (als monohydraat). Indicaties: Profylaxe van transplantaat-afstoting bij volwassen allogene niertransplantaat- of levertransplantaat ontvangers. Behandeling van afstoting van allogene transplantaten bij volwassen patiënten die eerder zonder succes met andere immunosuppressieve geneesmiddelenwerden behandeld Farmacotherapeutische groep: Macrolide immunosuppressief middel, ATC-code: L04A A05. Dosering en wijze van toediening: Advagraf is een eenmaal daagse orale formulering van tacrolimus. Advagraf capsules dienen direct na uitname uit de blisterverpakking te worden ingenomen. De capsules dienen in zijn geheel met vloeistof (bij voorkeur water) te worden ingenomen (liefst in de ochtend) op een lege maag of ten minste 1 uur vóór of 2-3 uur na de maaltijd. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor tacrolimus of andere macroliden of één of meer van de hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Er zijn medicatiefouten gemeld, waaronder onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde substitutie van tacrolimus formuleringen met directe of verlengde afgifte. Dit heeft geleid tot ernstige ongewenste voorvallen, waaronder transplantaatafstoting, of andere bijwerkingen die mogelijk het gevolg zijn van ofwel onvoldoende ofwel overmatige blootstelling aan tacrolimus. Patiënten dienen op dezelfde formulering van tacrolimus te blijven met het daarmee overeenkomende dagelijkse doseringsregime; wijzigingen in de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder scherp toezicht van een transplantatiespecialist. Advagraf wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen jonger dan achttien jaar vanwege gelimiteerde gegevens over veiligheid en/of effectiviteit. Gedurende de vroege fase post transplantatie dient controle van de volgende parameters routinematig te worden uitgevoerd: bloeddruk, ECG, neurologische- en visuele status, nuchtere bloedglucosespiegels, bloedwaarden elektrolyten (met name kalium), lever- en nierfunctietesten, hematologische parameters, bloedstollingsbepalingen en plasma-eiwitbepalingen. Fytotherapeutica die Sint Janskruid (Hypericum perforatum) bevatten dienen gedurende therapie met Advagraf te worden vermeden. Gecombineerde toediening van ciclosporine en tacrolimus dient te worden vermeden en voorzichtigheid is geboden bij toediening van tacrolimus aan patiënten die voorheen met ciclosporine zijn behandeld. Het gebruik van grote hoeveelheden kalium of van kaliumsparende diuretica dient te worden vermeden. Bepaalde combinaties van tacrolimus met geneesmiddelen waarvan nefrotoxische of neurotoxische effecten bekend zijn kunnen het risico van deze effecten versterken. Immunosuppressiva kunnen effect hebben op de reactie op vaccinatie, en vaccinatie gedurende gebruik van tacrolimus kan minder effectief blijken. Het gebruik van levende, verzwakte vaccins dient te worden vermeden. Omdat de bloedspiegels van tacrolimus aanzienlijk kunnen veranderen tijdens episoden van diarree wordt extra monitoren van de tacrolimus concentratie aangeraden tijdens episoden van diarree. Risicopatiënten op ventriculaire- en septumhypertrofie die een substantieel hogere dosis immunosuppressiva krijgen, dienen regelmatig gemonitord te worden. Indien zich afwijkingen voordoen, dient dosisverlaging van Advagraf of overschakeling op een ander immunosuppressivum te worden overwogen. Tacrolimus kan het QT interval verlengen maar substantieel bewijs dat Torsades de Pointes veroorzaakt kan worden ontbreekt. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met de diagnose, of verdenking op congenitaal verlengd QT-syndroom. Er is melding gemaakt van de ontwikkeling van EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Een combinatie van immunosuppressiva, zoals het gelijktijdig geven van antilymfocytische antilichamen, verhoogt het risico op EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Bij EBV-virus capside antigen (VCA)-negatieve patiënten is melding gemaakt van een verhoogd risico op het ontwikkelen van lymfoproliferatieve afwijkingen. Daarom dient bij deze patiëntengroep de EBV-VCA serologie bekend te zijn voordat de Advagraf behandeling wordt gestart. Tijdens de behandeling wordt het nauwkeurig volgen met EBV-PCR aangeraden. Zoals met andere immunosuppressiva dient, met het oog op potentiële risico’s op maligne veranderingen van de huid, blootstelling aan zon- en UV-licht beperkt te blijven door beschermende kleding te dragen en door zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Zoals bij andere potente immunosuppressieve middelen is het risico op secundaire kanker onbekend. Patiënten die behandeld worden met immunosuppressiva, waaronder Advagraf, hebben een verhoogd risico op opportunistische infecties (viraal, bacterieel, fungaal en protozoaal). Hieronder vallen BK-virus geassocieerde nefropathie en JC-virus geassocieerde progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML). Bij patiënten die behandeld zijn met tacrolimus is melding gemaakt van de ontwikkeling van posterior reversibel encefalopathy syndroom (PRES). Indien patiënten die tacrolimus gebruiken symptonen hebben die mogelijk duiden op PRES, dient een radiologisch onderzoek uitgevoerd te worden. Er is beperkte ervaring bij non-blanke personen en patiënten met een verhoogd immunologisch risico. Capsules bevatten lactose. De printinkt gebruikt voor opdruk van de Advagraf capsules bevat soja lecithine. Interacties: Tacrolimus wordt gemetaboliseerd via CYP3A4 in de lever en in de darmwand. Zie de complete SPC tekst voor een overzicht van geneesmiddelen waarmee een interactie bestaat. Zwangerschap, borstvoeding en vruchtbaarheid: Tacrolimus kan worden overwogen bij zwangere vrouwen indien er geen veiliger alternatief beschikbaar is. Zie volledige SPC tekst voor verdere toelichting. Bijwerkingen: Veel van de hieronder weergegeven bijwerkingen zijn reversibel en/of reageren op dosisverlaging. Volgende bijwerkingen deden zich vaak (≥ 1/100 tot < 1/10) tot zeer vaak (≥ 1/10) voor (zie de volledige SPC tekst voor de bijwerkingen met incidentie soms; zelden; zeer zelden, niet bekend). Zeer vaak: hoofdpijn, tremor, diarree, misselijkheid, nierfunctiestoornissen, diabetes mellitus, hyperglycemie, hyperkaliemie, hypertensie, abnormale resultaten leverfunctie test, slapeloosheid. Vaak: ischemische coronaire arterie aandoeningen, tachycardie, anemie, thrombocytopenie, leukopenie, afwijkende rode bloedcel analyse, leukocytose, zenuwstelselaandoeningen, convulsies, verminderd bewustzijn, perifere neuropathie, duizeligheid, sensibiliteit- en gevoelsstoornissen, verminderd vermogen tot schrijven, oogaandoeningen, wazig zien, fotofobie, oorsuizen, parenchymale long afwijkingen, dyspnoe, pleurale effusie, hoesten,faryngitis,neusverstopping en ontstekingen, maagdarm klachten, braken, gastrointestinale en abdominale pijn, ontstekingsreacties van het maagdarmstelsel, gastrointestinale bloedingen, gastrointestinale ulceratie en perforatie, ascites, stomatitis en zweervorming, constipatie, tekenen en symptomen van slechte spijsvertering, flatulentie, opzwelling en vergroting, zachte ontlasting, nierfalen, acuut nierfalen, toxische nefropathie, tubulair necrose, problemen met urineren, oligurie, blaas en urethra symptomen, uitslag, pruritis, alopecia, acne, toenemend zweten, gewrichtspijn, rugpijn, spierkrampen, pijn in de ledematen, anorexia, metabole acidosis, andere stoornissen in de electrolythuishouding, hyponatremie, hypervolemie, hyperuricemie, hypomagnesemie, hypokaliemie, hypocalciemie, verminderde eetlust, hypercholesterolemie, hyperlipdemie, hypertriglyceridemie, hypofosfatemie, primaire transplantaat dysfunctie, thromboembolische en ischemische voorvallen, vasculair hypotensieve aandoeningen, bloedingen, perifeer vasculaire aandoeningen, koorts, pijn en onbehagen, asthenie, oedeem, verstoorde gewaarwording van de lichaamstemperatuur, verhoogd alkalische fosfatase in het bloed, gewichtstoename, galgang aandoeningen, hepatocellulaire schade en hepatitis, galstuwing en geelzucht, verwardheid en desoriëntatie, depressie, symptomen van angst, hallucinaties, geestelijke gestoordheid, depressieve gevoelens, stemmings-afwijkingen en stemmingswisselingen, nachtmerries. Neoplasmata, benigne, maligne en niet-gespecificeerd Patiënten die immunosuppressieve therapie ondergaan lopen een verhoogd risico op maligniteiten. Zowel benigne als maligne neoplasmata, inclusief EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen en huidmaligniteiten zijn gerapporteerd. Afleveringstatus UR Inschrijving Advagraf 0,5 mg capsules (EU/1/07/387/002); Advagraf 1 mg capsules (EU/1/07/387/004); Advagraf 3 mg capsules (EU/1/07/387/012); Advagraf 5 mg capsules (EU/1/07/387/008). Vergoeding Advagraf wordt volledig vergoed; voor prijzen zie G-standaard. Volledige productinformatie is op aanvraag verkrijgbaar bij: Astellas Pharma B.V. Sylviusweg 62 2333 BE Leiden. Tel.: 071-5455854 Fax: 071-5455850. Datum: december 2013 14-adv-005 * Van Hooff JP, et al. Clin Transplant 2011;25:E1-E12.

666213.011Exp01/01/2017

Astellas Pharma B.V., Postbus 344, 2300 AH Leiden. Tel: 071 - 5455854, Fax: 071 - 5455850.

Branchenieuws

Vergoeding voor magistrale bereiding Vanaf 2016 mogen apotheken de bereidingstoeslag in rekening brengen voor middelen die zelf zijn bereid, ook als het middel als doorgeleverde bereiding verkrijgbaar is. Dit jaar is een overgangsjaar, waarin apothekers en zorgverzekeraars onderling afspreken of de magistrale bereiding wordt vergoed. Achmea vergoedt de bereidingstoeslag dit jaar al; diverse andere zorgverzekeraars nog niet. Bron: NZa

Ophef over stoppen vergoeding ‘medicijnenop-maat’

Automaat in plaats van dienstapotheek?

De zorgverzekeraars zijn per 1 maart gestopt met het vergoeden van ruim

In dunbevolkte gebieden zouden

honderd geneesmiddelen. Het gaat om speciaal aangepaste doseringen of

medicijn-uitgifteautomaten dienst-

toedieningsvormen.

apotheken kunnen vervangen, denkt

De maatregel werd pas op 25 februari bekendgemaakt. Zowel apotheekmedewerkers, patiënten als hun artsen zijn erdoor overvallen. Brancheorganisaties zoals de KNMP en de Federatie van Medisch Specialisten vinden het vreemd dat de zorgverzekeraars niet eerst met hen over de maatregel hebben overlegd. Ook minister Schippers is niet te spreken over de gang van zaken. Inmiddels zijn de partijen in gesprek en wordt een deel van de bereidingen weer tijdelijk (tot 31 mei) vergoed.

ZN (de organisatie voor Zorgverzekeraars in Nederland). Hiermee zouden patiënten de meeste medicijnen die ze met spoed nodig hebben, snel kunnen ontvangen. Bij dergelijke automaten is er via een videoverbinding altijd een apothekersassistent en/of een apotheker op afstand te spreken, bijvoorbeeld in een dienst-

Schokgolven als nieuw afgiftemechanisme

apotheek in de stad. Zo zou het uitgiftegesprek gevoerd kunnen worden

Vele patiënten moeten jarenlang hun medicijnen injecteren. Op zoek naar een

en kan de patiënt vragen stellen. De

alternatief zijn implanteerbare capsules ontwikkeld die het medicijn geleidelijk

automaat wordt ‘gevoed’ door een

afgeven onder invloed van een schokgolf, die van buitenaf wordt geïnduceerd.

robotsysteem. Dit systeem zou

Door de schokgolf ontstaan gaten in de capsule, zodat een deel van het medicijn

bijvoorbeeld handig zijn voor

vrijkomt.

spoedmedicatie zoals pijnstillers of inhalatiemedicatie, denkt ZN.

Deze nieuwe toedieningsmethode is bij muizen getest met het hormoon insuline en met het antibioticum ciprofloxacine. Met een kleine schokgolfgenerator kon van

Op LinkedIn reageren apothekers kritisch:

buitenaf opdracht worden gegeven tot afgifte van het medicijn. Bij elke schok werd

instructie via video is vaak lastig (denk aan

ongeveer 20% van het medicijn vrijgegeven. Eén capsule zou dus een hoeveelheid

inhalatie-, verdun- of pipetteerinstructie)

voor vijf doses bevatten. De methode is ontwikkeld door onderzoekers in India.

en de automaat levert alleen volledige

Hoewel het nog niet zeker is hoe lang de capsules in het lichaam intact blijven, kan

verpakkingen terwijl je vaak maar enkele

het onderzoek hopelijk een methode opleveren waarbij minder geprikt hoeft te

tabletten nodig hebt.

worden.

UA | 2 | 2015

Bron: Zorgverzekeraars Nederland

| 47

EVEN VOORSTELLEN

Apothekersassistenten van de Poliklinische Apotheek AMC

Snelle lijn naar medisch specialisten

Een deel van het team van de poliklinische apotheek AMC.

Anja Groeneboer: "Onze werkzaamheden zijn niet alledaags"

Is het werken in een openbare apotheek al

openbare apotheek, bij een groot-

dynamisch, de dynamiek van een poliklinische

handel en in een ziekenhuisapotheek.

apotheek lijkt wel drie keer zo intens, vindt Anja

bereidingsafdeling gestaan. Via mijn

Groeneboer, hoofdassistent in de Poliklinische

Daar heb ik nog een tijd op een opleiding management in de zorg is het me gelukt om door te groeien

Apotheek Academisch Medisch Centrum (AMC) in

naar mijn huidige baan.”

Amsterdam. Zij vertelt deze keer over de

klinische apotheek zijn de zestien (!)

werkzaamheden in onze vaste rubriek.

Het eerste wat opvalt aan de polibalies. Het team van bijna dertig apothekersassistenten draait vijf soorten diensten. De openingstijden

“Ik weet nog van het werk in de

AMC vanaf de opening, ruim vier jaar

zijn namelijk ruim: elke dag van

openbare apotheek dat er op

geleden. Ze begon als teamleider en

7.30 tot 23.00 uur. De helft werkt

vrijdagmiddag vaak patiënten kwamen

was na een jaar hoofdassistent. Ze

fulltime en de andere helft parttime.

die net uit het ziekenhuis ontslagen

vertelt namens het team over hoe het

Verder werken er drie apothekers,

waren, en voor wie we voor het begin

is om in een poliklinische apotheek te

een farmaceutisch medewerkster en

van het weekend nog van alles

werken.

een administratieve kracht in de

moesten regelen. Dat was hectisch,

Anja is een goed voorbeeld van hoe je

apotheek.

maar ook fijn als het allemaal op tijd

als apothekersassistent carrière kunt

Anja is verantwoordelijk voor het

lukte. Dat gevoel beleef ik hier elke

maken. Ze zit al 35 jaar in het vak en

operationele deel. “Ik ben druk met de

dag”, vertelt Anja Groeneboer. Zij werkt

doorliep verschillende functies binnen

dagelijkse gang van zaken en alles wat

in de poliklinische apotheek van het

de hele branche. “Ik heb gewerkt in de

het personeel aangaat. Momenteel

UA | 2 | 2015

| 48

Wil jij jezelf of je team ook presenteren in UA? Meld het op [email protected]

De poliklinische apotheek AMC heeft zestien balies, van elkaar afgescheiden voor de privacy

lopen er sollicitatiegesprekken, want

hun medisch specialist. Ze komen

verplaatste zorg’ (ZVZ). Dat zijn

we moeten uitbreiden. Verder houd ik

rechtstreeks van de poliklinieken of

geneesmiddelen die zijn overgeheveld

me bezig met de roosters.”

ze krijgen medicijnen voorgeschreven

naar het ziekenhuisbudget; daarom

omdat ze met ontslag gaan uit het

worden ze niet meer door de zorg-

Ziekenhuisverplaatste zorg

ziekenhuis. Natuurlijk kunnen we pas

verzekering vergoed als ze via de

Het werk in een poliklinische apotheek

aan de uitgifte beginnen als we een

openbare apotheek worden verstrekt.

is volgens Anja wat gecompliceerder

actueel medicatieoverzicht (AMO)

Na de TNF-alfaremmers en de

en daarmee gevarieerder dan dat in

hebben. Maar het is nog helemaal niet

groeihormonen is de ZVZ sinds begin

een openbare apotheek. “We zien

zo vanzelfsprekend dat patiënten een

2015 uitgebreid met (bijna) alle orale

elke dag nieuwe patiënten, vooral

AMO meebrengen, en omdat het LSP

oncolytica. Vaak komen daar ook weer

passanten. Er komen niet zoveel

nog niet actief is, werken we nog met

allerlei wijzigingen in. Daar moet je

mensen voor een herhaalrecept.

OZIS. Vaak moet medicatie nog bij

dus alert op zijn.”

Dat maakt de werkzaamheden

de patiënt uitgevraagd worden.”

niet alledaags. Veel mensen krijgen

“Een groeiend onderdeel van onze

medicijnen voorgeschreven via

receptenstroom is de ‘ziekenhuis-

UA | 2 | 2015

>> Lees verder op pagina 50

| 49

EVEN VOORSTELLEN

Alle ZVZ-geneesmiddelen worden voorgeschreven door de specialisten en geleverd vanuit de poliklinische apotheek. De verrekening verloopt dan via het ziekenhuis, nadat er door de zorgverzekeraars afspraken zijn gemaakt met de voorschrijvend specialisten.

Ring Amsterdam In de Poliklinische Apotheek worden veel andere medicijnen afgeleverd dan in de openbare apotheek, of medicijnen in een hogere dosering. Dat is inherent aan het voorschrijven door specialisten. Soms zijn de medicijnen nergens te krijgen en worden ze besteld bij IP-Pharmacy, voorheen de Internationale Apotheek in Venlo. “We werken nauw samen met specialisten en hebben veel contact. Bij vragen of voor overleg bellen we direct naar de afdeling of polikliniek. Ook kunnen we specialisten op hun sein bellen. En als ze niet bereikbaar zijn, bellen we hun vervanger. De lijnen zijn heel kort. Net als in een openbare apotheek vindt het gros van de werkzaamheden plaats aan de balie. Rond 16.00 uur loopt het hier altijd vol, als mensen nog van de polikliniek komen. Ze weten dat de ring rond Amsterdam dan vol staat en

teiten en talen. Veel van onze

We willen de opname- en ontslag-

dat de eigen apotheek dicht zal zijn eer

apothekersassistenten spreken

gesprekken verbeteren, de wachtrijen

ze er aankomen. Specialisten sturen

gelukkig verschillende talen. De

bekorten, mensen sneller kunnen

patiënten ook vaak rechtstreeks naar

mensen zijn blij dat ze geholpen

helpen, onze service verder verbeteren.

ons, want we hebben bijna alle

kunnen worden of ze hebben juist een

Veel is nog toekomstmuziek, maar ons

medicijnen die zij voorschrijven op

vervelend bericht gekregen en alles

team zet er elke dag de schouders

voorraad, terwijl een openbare

daartussen.

onder. We willen met elkaar steeds

apotheek ze soms nog moet bestellen.

Onze apothekersassistenten worden

beter worden.” <

Als je dezelfde dag nog met het

regelmatig bijgeschoold en voor

medicijn wilt beginnen, gaat het

top-assistenten zijn er altijd doorgroei-

sneller als je het bij ons kunt afhalen.”

mogelijkheden. Er staan verschillende nieuwe projecten uit. Zo willen we

Steeds beter

naar de afdelingen toegaan en daar

Anja: ”We krijgen allerlei mensen aan

voorlichting over de medicijnen geven.

de balie met een scala aan nationali-

Bij Kinderoncologie lopen al afspraken.

UA | 2 | 2015

| 50

Waarom UA?

Colofon

UA, het eerste glossy vakblad voor apothekersassistenten, heeft als doelstelling

UA – Uitsluitend voor apothekersassistenten – is een onafhankelijk vakblad speciaal voor de medewerkers in de apotheek. UA geeft branche-informatie, praktijktips, scholings- en trainingsnieuws en relevante productbeschrijvingen. UA belicht trends en laat mensen uit het vak aan het woord over hun aanpak en ervaringen. UA wordt gerealiseerd door een keur aan specialisten, journalisten en deskundigen.

apothekersassistenten te voorzien van achtergrondinformatie en praktische feitjes en weetjes, zodat ze klanten beter kunnen adviseren over de producten in de apotheek. Met als uiteindelijk resultaat: beter gebruik van de producten, hogere klanttevredenheid en een verbeterde therapietrouw. Voorts wordt de kwaliteit van het verkoopadviesgesprek van de apothekersassistent verhoogd door het geven van zowel achtergrond- als productinformatie en handige tips.

Redactiesecretariaat en administratie:

In het volgende nummer onder andere:

H&B Publishing B.V., Postbus 68, 1300 AB Almere, tel.: 036-548 63 33; fax: 036-548 63 30. E-mail: [email protected] www.ua.nl Directeur-uitgever: Ruud Vester Hoofdredactie: Winifred Hazelhoff Roelfzema

• Gewrichtsziekten

Accountmanagement: Elisabeth Lopes Escudeiro Website en ondersteuning: Cynthia Dikoen Vormgeving: Booster

• Diabetes

Fotografie: Fotografie: Eef Bongers (pag. 5, 48-50), Werry Crone (pag. 31), Marieke de Haas (pag. 43), Martijn van Leeuwen (pag. 28)

• Op vakantie

Auteurs: Anneke Angenent, Claudia Demmers, Winifred Hazelhoff Roelfzema, Jan van Ingen Schenau,

• Pigmentstoornissen

Henriëtte Leenders, Marjam Overmars, Willem Rozeboom, Karien Vissers Adviseurs: Annette Leijen (apotheker), Monique Knoops (docent FPZ) Eindredactie: Margot van Gils Cover: fotografie: Marieke S. de Haas en Christian Fielden; visagie: Djolien de Kreij; model: Annuska Bayraktar, Zeist Abonnementen: Gratis naar de apotheek. Abonnement voor apotheek en alle apothekersassistenten met verzending naar de thuisadressen: € 49,50 (incl. btw) per jaar. Losse nummers € 9,50 (incl. btw) Bovenstaande prijzen gelden voor verzending binnen Nederland. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Facturatie gebeurt per kalenderjaar. Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van de onder auteursnaam opgenomen artikelen en van de advertenties. UA-app: gratis.

Disclaimer De meningen die in deze uitgave worden geuit, zijn die van de geïnterviewden of geraadpleegde

© 2015 H&B Publishing B.V., Almere. Alle rechten voorbehouden. Geen enkel onderdeel van deze uitgave mag zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd, opgeslagen

bronnen en niet noodzakelijkerwijs die van de uitgever. De inhoud van deze uitgave is met grote

in een documentatiesysteem of openbaar gemaakt,

zorg samengesteld. Desalniettemin zijn onvolkomenheden niet altijd te vermijden, mede door de

noch met elektronische, noch met mechanische

snelle ontwikkelingen in de medische wereld. De redacteuren en uitgever aanvaarden geen enkele

methoden, door fotokopie, opname of anderszins.

aansprakelijkheid voor de juistheid van de informatie, noch voor enige schade en/of letsel aan

ISSN 2211-0941

personen en/of goederen uit hoofde van productaansprakelijkheid, onjuiste of onvolledige informatie of ontstaan door het toepassen van de in deze uitgave genoemde methoden of producten. De lezer wordt aanbevolen om de besproken diagnoses, behandelingen en productaanwijzingen altijd te controleren in het licht van de nieuwste publicaties. Personen op foto’s komen niet per se in de artikelen voor.

UA | 2 | 2015

| 51

advertentie receptgeneesmiddel