NR.1 JANUARI NIEUWJAARSRECEPTIE BETALINGSDATA VAN UW PENSIOEN VERGETEN VERHALEN

VOEKS NIEUWS MAANDBLAD VAN DE VERENIGING VAN OUD-EMPLOYÉS DER “KONINKLIJKE/SHELL”

NR.1

JANUARI 2016

WWW.VOEKS.NL

NIEUWJAARSRECEPTIE BETALINGSDATA VAN UW PENSIOEN VERGETEN VERHALEN

VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2016

1

COLOFON VOEKSNIEUWS

Officieel orgaan van de Vereniging van Oud-Employés der “Koninklijke/Shell” 66e jaargang, nr. 01, januari 2016 Kopij inleveren De kopij voor het volgende nummer 2-2016 dient uiterlijk vrijdag 1 januari 2016 door de redactie te zijn ontvangen. De kopij voor het daarop volgende nummer 3-2016 moet uiterlijk vrijdag 29 januari 2016 binnen zijn. Inzendingen uitsluitend per e-mail aan: [email protected] Redactie Marieke van Bork Oscar Franse Eef Hummel Geert Kamphuis Leen Rijkers Meinen Chris Whincup Website www.voeks.nl

Webmaster: [email protected] Aan dit nummer werkten verder mee: Anton Barendregt, Ank Herstel, Max Scriwanek, Peter Visser, Pim Visser, Rinus Vlugter, Pieter Zipp Design Shell – Production Centre of Excellence, Den Haag Druk Tuijtel, Hardinxveld – Giessendam Oplage 21.450 © 2015 Voeks De redactie behoudt zich het recht voor, aangeboden kopij in te korten of aan te passen. Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit dit blad is toestemming van de redactie vereist.

BUREAU VOEKS

Postbus 162 2501 AN Den Haag Tel. 070 – 377 2371 Fax: 070 – 392 4835 E-mail: [email protected] Voor informatie bereikbaar op maandag t/m donderdag tussen 9 en 12 uur Bankrekening NL14 INGB 0000 0405 08 t.n.v. Voeks te Den Haag

SHELL PENSIOENFONDS

Ontvangen van dit blad betekent niet automatisch dat u lid bent van Voeks!

Voeks.nl heeft voor liefhebbers van reisverslagen een nieuwe rubriek geopend, te vinden onder de tab Informatie, menu-item Door/Voor leden, submenu Reisverhalen. De eerste verhalen zijn recent geplaatst. Reizigers kunnen hun reisverhalen zoals gewend opsturen naar [email protected]. De redactie kan op verzoek van de inzenders reisverhalen direct in de nieuwe rubriek laten plaatsen, maar afhankelijk van de reisverhalen in voorraad dit ook voor andere verhalen besluiten.

GEOLOGISCH-LANDSCHAPPELIJK-CULTURELE REIS NAAR MAESTRAZGO Het Iberische schiereiland, genoemd naar de rivier de Ebro, heeft een ingewikkeld geologisch en geschiedkundig verleden. In sommige delen is de geologie landschappelijk zo magnifiek ontsloten dat het ook voor niet-geologen met enige uitleg begrijpelijk is, zeker in het landschap-cultuur park ‘de Maestrazgo’ in Aragon/Cataluña (provincies Teruel en Castellon), waar ook het menselijk verleden overweldigende sporen naliet. Een streek die veel ervaren Spanje reizigers niet kennen. De geologie is hier zo interessant dat Shell er in 1980 een opsporing concessie nam waarvan de gegevens hielpen bij de opsporing van olie in het offshore veld Amposta Marina bij de Ebro delta. Tom Reijers, [email protected], organiseert van 2-7 juli 2016 een excursie naar dit gebied. Uitreis naar Madrid, terugreis uit Barcelona. Het is mogelijk om vooraf of na de excursie de reis te verlengen in Madrid of Barcelona voor een eigen vakantie. Details, informatie en aanmelding via www.fstravel.nl/reizen. Bij vermelding van uw Voeks lidmaatschap nummer krijgt u € 50 korting. Wees erbij, het wordt een bijzondere ervaring.

REÜNIE WD NAM HOOGEZAND Op 20 februari 2016 wordt in ontmoetingscentrum De Wenning, Veldbrake 5, 7933 PW in Pesse een reünie gehouden van de werktuigkundige dienst van NAM Hoogezand. Het gaat om monteurs die vanaf 1967 in Hoogezand hebben gewerkt. De reünie wordt georganiseerd door o.a. Gerard Biemold, [email protected] of [email protected]. Graag een email als u deel wilt nemen aan de reünie. Hij is nog op zoek naar de volgende collega’s: Mans Hoogeveen, Jan de Weert, Dirk Brander, Luuk de Bruin, Febe Hilbolling en Toni ten Hoove.

Tel. 070 – 319 9388 Website: www.shell.nl/pensioenfonds

REÜNIE KSEPL / SIEP / SPTR

Foto voorpagina: Massasoit Indian

Op vrijdag 8 april a.s. krijgen u en uw partner de gelegenheid om uw gepensioneerde oud-collega’s te ontmoeten. Op die dag is er weer een feestelijke reünie in het Shellgebouw in Rijswijk dat tegenwoordig SPTR heet. Noteer de datum alvast in uw agenda en houd die middag vrij! Nadere mededelingen volgen. Bart Tent en Bram de Groen.

VOEKS NIEUWS 2


VAN DE BESTUURSTAFEL

TERUGBLIK 2015 HAN KOOY, VOORZITTER Het Shell Pensioenfonds heeft een vol jaar gefunctioneerd onder de governance van de wet versterking bestuur pensioenfondsen. Dat betekent dat er twee vertegenwoordigers van de gepensioneerden in het bestuur van het fonds zitten, terwijl in het verantwoordingsorgaan acht vertegenwoordigers van de gepensioneerden zitting hebben. Een en ander blijkt in de praktijk goed te functioneren. De samenwerking tussen de personen in de diverse organen is uitstekend. Helaas is er nog steeds geen rust op het pensioenfront. Ideeën en gedachten wisselen elkaar in hoog tempo af; het is soms moeilijk in de media te volgen wat een eerlijk en rechtvaardig systeem is. Zijn de jongeren ‘slachtoffer’ van de ouderen of ligt het juist andersom. Dat soort vragen en dilemma’s. Onze vertegenwoordigers proberen door het volgen van cursussen en bijwonen van seminars hun kennis zoveel mogelijk actueel te houden. Bedenk hierbij steeds dat een groot Voeks ledenbestand belangrijk is voor de representativiteit van de gepensioneerden. De gebruikelijke activiteiten vonden ook dit jaar weer plaats: de interregionale, het golftoernooi (veel regen), lezingen, bezoeken aan niet alleen musea maar ook aan een groot werkplatform op de Maasvlakte en vele andere. Het welzijnswerk kent een nieuwe landelijke coördinator die met de regio-coördinatoren het welzijnswerk aan een grondige herziening heeft onderworpen. Er kwamen nieuwe handleidingen en de themadagen werden beter gestructureerd. Vrijwilligers zijn uiteraard nog steeds welkom. Dit voor velen bevredigende werk maakt Voeks uniek in Nederland.

E-READER.

Op het administratieve vlak wordt er nog steeds hard gewerkt aan een modernere en effectievere ledenadministratie. Heeft u uw email adres al aan bureau Voeks doorgegeven? De redactie van Voeksnieuws heeft sinds kort een eigen webredacteur die voor inhoud van de website zorgt. Ik benadruk nog maar eens dat op de website veel informatie over pensioenen te vinden is. Ook op nationaal niveau door een link naar de KNVG waar Voeks lid van is. Ook wijs ik nog eens op de contactinformatie, die dient door ieder Voekslid zelf te worden bijgehouden. Via deze faciliteit kan men in contact komen met andere -leden in het systeem. Als het ware een eigen Voeksledengroepje. En dan nog iets belangrijks. Velen van u kennen het sinds 2006 bestaande Shell arrangement (zorg) met Zilveren Kruis. Veel gepensioneerden zijn daarbij aangesloten, namelijk zij die direct aansluitend aan hun Shell dienstverband met pensioen zijn gegaan. Maar dat geldt niet voor iedereen. Voor Voeksleden bestaat sinds juli 2015 de Voeks/ZK collectiviteit. Dit arrangement kent hoge korting op de premies, niet zo hoog als het Shell arrangement, maar toch heel aantrekkelijk. Zie onze website en Voeksnieuws. Tenslotte wens ik u een in alle opzichten voorspoedig 2016 toe waarbij eenieder op zijn eigen manier betrokkenheid bij Voeks aan de dag legt. Ik hoop velen van u te zien bij de nieuwjaarsreceptie op zaterdag 9 januari in onze vaste locatie, hotel Schiphol.

PENSIEF

MVB Zoals waarschijnlijk zoveel Shell mensen ben ik meerdere keren verhuisd (ik geloof ongeveer drieëntwintig keer) en men zou kunnen zeggen dat een gewaarschuwd mens … edoch, ondanks wijze raden aan anderen over en ervaring met weggooien, heb ik onlangs gemerkt dat ook ik in de valkuil van het bewaren getrapt ben. Ik hèb veel weggegooid maar toch ... sinds ik in mijn huidige piepkleine huisje woon heb ik het voor elkaar gekregen om mijn boekenkast te laten ‘dicht slibben’. Een van de moeilijkste dingen om afstand van te doen vind ik namelijk boeken. Zelfs pocketboeken. Om mezelf te beschermen heb ik een e-reader aangeschaft. Zo handig, drukken op een knopje in plaats van omslaan van bladzijden. Het was even wennen, maar het heeft werkelijk erg veel voordelen: met één handeling schaf je een nieuw boek aan

(heel gevaarlijk voor je portemonnee) en je kunt je bibliotheek op je computer precies zo beheren als je zelf wilt. Inmiddels staan er honderden boeken in mijn digitale bibliotheek. In de trein is het mij opgevallen dat veel leeftijdsgenoten e-readers gebruiken. Logisch, het apparaat is gemakkelijker mee te nemen dan een boek en veel van die dingen hebben een ingebouwd lampje. Je kunt het lettertype en de regelafstand vergroten en verkleinen naar wens. Tegenstanders zeggen vaak dat ze een boek willen ruiken: nou, daar heb ik een prima oplossing voor: ga pontificaal midden voor je boekenkast staan, inhaleer diep en vertel je boeken dat ze allemaal mogen blijven staan. Ik kan u verzekeren dat zowel hun reactie als het gevoel dat je daarbij krijgt zeer bevredigend is. Overigens, tot grote hilariteit van mijn mede sporters neem ik zelfs mijn e-reader mee naar fitness: tien minuten op een fietsmachine kan erg lang duren en zo’n loopband is zoóo saai ... de tijd gaat een stuk sneller als je geest ergens mee bezig is, die benen werken wel. VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2016

3


WIJZIGINGEN INHOUDING LOONBELASTING EN PREMIES 2016 SHELL INTERNATIONAL B.V. (SI-HRR/VPE) EN STICHTING SHELL PENSIOENFONDS Algemeen In lijn met de werkwijze over de afgelopen jaren zullen de wijzigingen van de loonbelasting, de premies volksverzekeringen en de inkomensafhankelijke premie in het kader van de Zorgverzekeringswet worden doorgevoerd bij de berekening van de pensioenen over februari 2016. Dit heeft tot gevolg dat het januari 2016 pensioen zal worden herberekend. Het resultaat van deze herberekening wordt verwerkt in de betaling en specificatie over februari 2016. Dit betekent dat vrijwel alle Shell gepensioneerden over februari en maart 2016 een specificatie zullen ontvangen. Jaaropgaaf 2015 De jaaropgaaf 2015 zal onvoorziene omstandigheden voorbehouden medio februari 2016 worden verzonden. Wij verzoeken u dringend niet voor 1 maart 2016 naar Shell International B.V. (afdeling HRR/VPE) te bellen om naar uw jaaropgaaf te vragen. Ook maken wij u erop attent dat de jaaropgaaf slechts éénmalig wordt verstrekt. Verlangt een instantie een jaaropgaaf van uw loon, maak dan een fotokopie van deze opgaaf en bewaar het origineel. De jaaropgaven van de in 2015 overleden gepensioneerden zijn in de loop van het jaar reeds verzonden. NIEUWJAARSWENS

De medewerkers van het Shell Pensioenbureau Nederland B.V. en van Shell International B.V. (afdeling HRR/VPE) wensen u prettige feestdagen en een gelukkig en gezond 2016 toe.

Betaaldata voor het jaar 2016 De maandelijkse pensioenbetalingen van de stichting Shell Pensioenfonds vinden zoals gebruikelijk altijd per vooruitbetaling plaats aan het begin van iedere maand. In de praktijk kunt u uiterlijk op de vijfde werkdag van de maand waarop de betaling betrekking heeft, de bijschrijving van het pensioen op uw bankrekening verwachten. Onvoorziene omstandigheden daargelaten zal het pensioen op de onderstaande data op uw bankrekening zijn bijgeschreven. Het moment van bijschrijving kan liggen tussen ’s morgens en ’s avonds, het exacte tijdstip is door ons niet aan te geven. De pensioenbetaling zal niet eerder dan op onderstaande data op uw rekening staan. Januari *)

04-01-2016

Februari

01-02-2016

Maart

01-03-2016

April

01-04-2016

Mei

02-05-2016

Juni

01-06-2016

Juli

01-07-2016

Augustus

01-08-2016

September

01-09-2016

Oktober

03-10-2016

November

01-11-2016

December

01-12-2016

*) Tevens attenderen wij u erop dat de pensioenbetaling van januari 2016 op maandag 4 januari 2016 zal plaatsvinden. De “late” januari betaling is een gevolg van het feit dat de banken gesloten zijn op vrijdag 1 januari 2016 en in de weekends. Dit geldt ook voor de oktober 2016 betaling die op maandag 3 oktober 2016 zal plaatsvinden.

HET NIEUWE BELASTINGVERDRAG MET DUITSLAND Per 1 januari 2016 treedt het nieuwe belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland in werking. In het verdrag staat welk land belasting mag heffen en heeft alleen betrekking op mensen die woonachtig zijn in Duitsland en pensioen ontvangen uit Nederland. Het pensioen moet in Nederland belast worden en de stichting Shell Pensioenfonds zal dus per 1 januari 2016 loonheffing gaan inhouden over het in Nederland belaste gedeelte van het Shell pensioen. Dit heeft tot gevolg dat, indien er rekening

is gehouden met een vrijstellingsverklaring waardoor de stichting Shell Pensioenfonds mocht afzien van inhouding van loonheffing, deze vrijstellingsverklaring per 1 januari 2016 komt te vervallen. Voor meer informatie kunt u terecht op www.belastingdienst.nl, u dient dan te kiezen voor ‘Internationaal’ en dan ‘Verdragen’ en dan ‘nieuw belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland’. U kunt ook contact opnemen met de belastingtelefoon buitenland, telefoon +31 (0) 55 5385385.

HEEFT U EEN GOEDE DEAL VOOR UW ZORGVERZEKERING IN 2016? Shell medewerkers die direct vanuit actieve dienst aansluitend met pensioen zijn gegaan of zullen gaan kunnen gebruik (blijven) maken van de reeds lang bestaande collectieve Shell/ Zilveren Kruis zorgverzekering. Voor wie eerder Shell verliet, maar nu een Shell pensioen geniet, bestaat sinds dit jaar de mogelijkheid om zich bij de Voeks/Zilveren Kruis collectiviteit te verzekeren. Voorwaarde is wel dat men Voekslid is. Oud-Shell medewerkers die in de toekomst een Shell pensioen gaan ontvangen, kunnen nu al

4


gebruik maken van de Voeks/Zilveren Kruis collectiviteit. De Voeks/ZK collectieve zorgverzekering kent aantrekkelijke kortingen: 10% op de basisverzekering en 15% op de aanvullende verzekeringen. Nu is het moment om te beoordelen of de Voeks/ZK zorgverzekering aantrekkelijk is voor u. Zie onze website www.voeks.nl en eerdere edities van Voeksnieuws voor meer informatie. TIM van KOOTEN, CVZ


BERICHTEN VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN VAN SSPF MARJAN TIMMERMANS, SECRETARIS

Op 11 november vond de kwartaalvergadering plaats met de Directie van SSPF.

Hierdoor ontstaat enige druk op de dekkingsgraad. De beleidsdekkingsgraad eind oktober bedroeg 123%. Deze wordt maandelijks gepubliceerd op de website van SSPF. n Er is een adviesaanvraag bij de OR van Shell Nederland ingediend betreffende de uitbesteding van de pensioenadministratie en standaard communicatie. Veel nog werkende deelnemers hebben nu te maken met twee soorten regelingen en twee service organisaties (Shell pensioenbureau en Syntrus Achmea). Het is dan soms verwarrend en moeilijk om meteen bij het juiste loket aan te kloppen als er vragen zijn. Finale besluitvorming wordt eind 2015 verwacht. De wijze van uitbesteding zal eerst verder moeten worden onderzocht alvorens hiertoe over te gaan. Het VO heeft erop aangedrongen dat alle risico’s goed overwogen en afgedekt worden. Het hele traject van uitbesteding zal twee jaar in beslag nemen. n Voordat tot uitbesteding kan worden overgegaan wordt ook hard gewerkt aan het vereenvoudigen van de administratie en het onderbrengen van alle regelingen in één reglement. Een grote opruim-actie. Een van de onderdelen van de vereenvoudiging is het verschuiven van de indexatie-datum van 1 juli naar 1 februari. Zo wordt deze in lijn gebracht met de datum van de salarisaanpassingen bij Shell in Nederland. Het VO heeft hierover een adviesaanvraag ontvangen en de definitieve besluitvorming zal in december plaatsvinden. n Ook zijn er adviesaanvragen ontvangen betreffende de indexatie per 1 februari 2016 en premie vaststelling voor 2016. Besluitvorming hierover zal naar verwachting in december plaatsvinden. Uiteraard ontvangen pensioengerechtigden te zijner tijd persoonlijk bericht over de indexatie.

Aan de orde kwamen de volgende punten: n De financiële positie van het fonds is goed, ondanks de onrustige financiële markten. De waarde van de beleggingsportefeuille is gestegen, vooral dankzij de lichte stijging van de aandelenmarkten in de afgelopen maand. De verplichtingen stijgen echter harder door de laag blijvende rente.

De interne vergadering van het VO werd voornamelijk besteed aan de voorbespreking van bovengenoemde punten. De twee nieuwe VO leden, Dick Bode en Robert de Roos, zijn inmiddels benoemd en in functie. In december volgt een vergadering met het bestuur en overleg met de raad van toezicht ter voorbereiding op de verantwoording over het jaar.

Op 23 oktober werd door het Shell pensioenbureau een pensioendag georganiseerd. Deze vond plaats in het centraal kantoor in Den Haag. De deelnemers waren mensen betrokken bij de uitvoering van de Shell pensioenregelingen, zoals de medewerkers van het pensioenbureau, bestuurs- en VO leden van de twee pensioenfondsen (SSPF en SNPS), leden van de raden van toezicht, Shell medewerkers uit HR en Legal en COR leden. Het doel van deze bijeenkomst was van gedachten wisselen over de strategische agenda van de pensioenfondsen. Een kijkje in de toekomst. Twee hoofdthema’s kregen de aandacht. 1. De complexiteit in de uitvoering van twee pensioenfondsen. Is er winst te behalen als de twee zouden worden samengevoegd in één algemeen pensioenfonds (APF) voor Shell, waarbij de vermogens per uitgevoerde pensioenregeling gescheiden blijven? Er zijn geen conclusies getrokken, maar het zal in de toekomst verder worden bestudeerd. 2. Communicatie naar de deelnemers toe. Hoe kan een deelnemer een ‘holistisch pensioenadvies’ krijgen, over de diverse regelingen heen? De wet stelt steeds strengere eisen aan communicatie. Wat is de behoefte van deelnemers? Met de nieuwe technologische middelen is het steeds meer mogelijk om digitaal, gericht en persoonlijk te communiceren. Externe sprekers leidden de onderwerpen in waarna in werkgroepen erover werd gediscussieerd. Het was een zeer waardevolle dag.

BERICHT VOOR VERZEKERDEN VIA HET SHELLPAKKET BIJ ZKA Verzekerden maken soms (hoge) kosten voor behandelingen, voorgeschreven hulpmiddelen en/of tandtechnische voor zieningen, zonder eerst in hun polisvoorwaarden na te gaan of deze wel geheel of gedeeltelijk worden vergoed. Mocht u na het raadplegen van uw ZKA polisvoorwaarden twijfelen, neem dan altijd eerst telefonisch of via email contact op met ZKA zodat u zeker weet of vergoeding mogelijk is; en zo ja hoeveel. Het is eveneens verstandig om na te gaan of er voordeliger mogelijkheden zijn, zoals bijvoorbeeld gebruikmaken van de korting die bepaalde opticiens geven bij de aanschaf van een bril.

Soms, wanneer door ZKA geen vergoeding wordt verstrekt, wenden verzekerden zich tot het sociaal medisch steunfonds van Shell (SMS) met het verzoek de kosten alsnog vergoed te krijgen. SMS vergoed echter uitsluitend kosten die volgens de verzekeringsvoorwaarden in aanmerking komen maar waarvan niet het gehele bedrag wordt vergoed. Daarnaast mag het jaarlijkse gezinsinkomen niet hoger zijn dan € 50.000. TIM van KOOTEN, CVZ


5


LANDELIJKE VOEKS NIEUWJAARSRECEPTIE 2016 CEES SCHIPPER, COMMISSARIS ALGEMENE ZAKEN Onze in een vorig nummer van Voeksnieuws aangekondigde nieuwjaarsreceptie zal worden gehouden op zaterdag 9 januari 2016 in de grote zaal in het souterrain (de Europazaal) van Hotel Schiphol A4 (Van der Valk). De toegang is gratis en aanmelding vooraf is niet nodig. Partners zijn uiteraard van harte welkom. Hotel Schiphol A4 is gelegen langs de snelweg A4 tussen Den Haag en Amsterdam, nabij Hoofddorp, ter hoogte van het aan Hotel Schiphol grenzende Brugrestaurant over de A4. Vanaf 13.30 uur bent u welkom in de benedenzaal. In verband met het in gereedheid brengen van de zaal verzoeken wij u deze niet eerder te betreden. U wordt gewezen waar u uw jassen in de garderobe kwijt kunt. Het officiële gedeelte van de receptie begint om ca.14 uur. De bijeenkomst duurt tot 17 uur. Voor personenauto’s is voldoende parkeergelegenheid rondom het hotel. Bij vertrek zal de slagboom van het parkeerterrein open staan. Enkele regio’s organiseren groepsvervoer, zie daarvoor de regiomededelingen. Bussen kunnen hun passagiers vlak voor de hoofdingang (onder de luifel) laten uitstappen en parkeren daarna op het voor hen bestemde terreingedeelte. Anders dan voorgaande jaren zal er geen speciale Voeks-bus vanaf Schiphol rijden. Treinreizigers kunnen op Schiphol van de VanderValk-shuttlebus gebruik maken. De shuttlebussen vertrekken om 12.20, 13.00, 13.40 uur en vervolgens om de 40 minuten vanaf het vertrekpunt “hotel shuttles”. Deze locatie kunt u ook vinden op bijgaande plattegrond. Na afloop kunt u weer bij het hotel opstappen voor de retourrit naar het station Schiphol. De vertrektijden daarvoor zijn om 16.00, 16.40, 17.20 uur en vervolgens om de 40 minuten. Uiteraard kunt u gebruikmaken van een taxi (wel op eigen kosten). In een rustig gedeelte van de Europazaal zal er een ‘trefpunt’ worden opgesteld. Wie vreest, iemand in de drukte mis te lopen,

kan daar afspreken. In de hal van het hotel is een lift, in principe alleen voor hen die slecht ter been zijn. Van de bewaakte garderobe (begane grond) kunt u gratis gebruikmaken. Bij de ingang van de Europazaal bevinden zich de toiletten. Er is ook een rolstoeltoilet. De (meerdere) EHBO-posten worden duidelijk aangegeven. Bij aanvang van de receptie zullen alle gemarkeerde vluchtwegen en nooduitgangen door de ceremoniemeester worden aangewezen. Dit jaar zal er niet gewerkt worden met consumptiebonnen. Drankjes en hapjes zullen aan tafel worden geserveerd of kunnen bij een van de buffetten worden afgehaald. Er wordt geen buitenlands gedistilleerd geschonken. IJsjes zullen vrij beschikbaar komen. Om ca. 16.15 uur wordt nog koffie of thee met een broodje verstrekt. Voor de receptie zijn ook directieleden van Shell en ons Pensioenfonds uitgenodigd. Voor hen, alsmede voor de ereleden van onze vereniging, zijn enkele tafels gereserveerd. Wij verzoeken u die voor deze gasten vrij te houden. Oudkomers zijn ooit als nieuwkomers begonnen. Onze nieuwjaarsreceptie wordt gekenmerkt door een ongedwongen sfeer. Ondanks de grote belangstelling is voor ieder genoeg ruimte en de kans op verrassende en onverwachte ontmoetingen met oud-collega’s is levensgroot aanwezig. Het bestuur hoopt dan ook deze keer veel nieuwkomers, van alle leeftijden, te mogen verwelkomen. De organisatie doet haar uiterste best de toespraken niet te lang te laten duren, zodat u voldoende tijd hebt om elkaar te ontmoeten en herinneringen kunt ophalen. Het festijn zal worden opgeluisterd door live (achtergrond)muziek. Het bestuur van Voeks wenst u allen een genoeglijke middag.

Arrivals & Schiphol Arrivals Plaza & Schiphol Plaza

Hotel Schiphol Rijksweg A4 Nr.3 2132 MA Hoofddorp - Schiphol Tel +31 (0) 252 67 53 35 [email protected]

Upstairs Upst to Departures

Arrivals

3

2

Upstairs to Departures

2



3

Downstairs

Arrivals

Arrivals

3

Arrivals Arri

4 CitizenM

Halte Schiphol Behind the Scenes

6

1-2


Parking Sheraton Hilton WTC Holland Gateway

Tunnel to parking garage P2

Cross the street for parking garage P6

1

IN ALLE STATEN

THANKSGIVING EN INDIANEN PIM VISSER, [email protected] Het is vandaag Thanksgiving, een nationale feestdag die op iedere vierde donderdag van november gevierd wordt met allerlei parades, voorstellingen en wedstrijden. Kerkdiensten zijn familiediensten en gezamenlijke maaltijden worden geserveerd, waarbij kalkoenen een belangrijke rol spelen. Tot ongeveer twintig jaar geleden bleef het daarbij, maar de laatste tijd wordt een belangrijk commercieel element toegevoegd: grandioze uitverkopen op Black Friday, de dag na Thanksgiving, de drukste koopdag van het jaar. Voorheen gingen winkels open op Black Friday, maar dit werd vervroegd naar middernacht, van donderdag op vrijdag. Nu gaan heel veel winkels en warenhuizen op donderdagmiddag al open. Als je zeker wilt zijn dat jouw “superkoopje” niet uitverkocht is moet je vroeg in de rij gaan staan en dat gebeurt dan ook. De eersten komen zo’n twaalf uur tevoren. Als de winkel pas de volgende ochtend open gaat nemen ze zelfs een slaapzak mee. Het blijft alleen oppassen geblazen want het kan zijn dat iemand niet achter aan de rij aansluit. Het komt voor dat een rij uit duizenden mensen bestaat en dat kan problemen veroorzaken, ook bij het ordelijk naar binnen komen. Het is niet ongebruikelijk dat vuurwapens en pepperspray gebruikt worden, mijns inziens geen leuke manier om Thanksgiving te vieren. Sinds 2006 zijn als gevolg van problemen gedurende Black Fridays 7 doden en 98 gewonden geteld. In 2014 waren er 233 miljoen shoppers die gedurende het Black Friday weekend met elkaar ongeveer $51 miljard uitgaven.

en gedenktekens; de meeste ervan hebben betrekking op de Pilgrims, maar er is ook een standbeeld van Chief Massasoit van de Wampanoag stam. Die stam heeft een belangrijke rol gespeeld in de voedselvoorziening van de Pilgrims en er is een gedenksteen geplaatst ter herdenking van een nationale dag van rouw. In een artikel in de krant van vandaag heeft de autochtoon Tim Giago (Indiaanse naam Nanwica Kciji, oorspronkelijk van de Oglala Lakota stam) een artikel gepubliceerd over zijn gedachten betreffende Thanksgiving. Hij stelt dat de viering ervan is gebaseerd op een jaarlijks feest van de Wapanoag stam, genaamd Nikkomosachimiawene, en dat betekent groot feest van de council van de chief. In 1621 werd het voedsel voor dat feest door de indianen naar de Pilgrims gebracht. Het werd gezamenlijk genuttigd, bracht de tobbende Pilgrims verlichting en werd een voorloper van Thanksgiving. Hij heeft in zijn artikel weinig waardering voor de pogingen van de Amerikaanse overheid in de afgelopen 400 jaar om de indianen te steunen en hij stelt dat de introductie van Thanksgiving als nationale feestdag een poging was om de werkelijke geschiedenis van Amerika te verbloemen. Ik heb de neiging om te stellen dat juist de eerste Thanksgiving een fraai voorbeeld is hoe de nieuwkomers en de indianen konden samenwerken. Helaas is dat daarna niet of nauwelijks meer gelukt.

Over de oorspronkelijke gedachte achter Thanksgiving heb ik al eens eerder geschreven: het is een herdenking van de gezamenlijke en feestelijke maaltijd in 1621, van de Pilgrims, de eerste immigranten, en de indianen en tegelijkertijd een religieuze dankzegging voor het feit dat ze na alle ontberingen nog leefden. De plaats waar dit gebeurde heet thans Cole’s Hill met aan de voet de Leyden Street (de oudste straat in de stad) en Carver Street in Plymouth, Massachusetts. Die heuvel is indertijd ook gebruikt als begraafplaats voor 52 van de 102 Pilgrims die omkwamen in de winter van 1620-1621. De heuvel is nu een ‘national historic landmark’ met een aantal monumenten VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2016

7

HERINNERINGEN

100 JAAR RAFFINADERIJ OP CURAÇAO DRS. M.A. SCRIWANEK Drs. M.A. (Max) Scriwanek, hoofd Nationaal Archief Curaçao en een neef van de in Bahrein wonende Marcel van Heijzen, is een ‘informatie base’ aan het opbouwen over de geschiedenis van Curaçao en zoekt informatie in de vorm van foto’s en ander materiaal over de raffinaderij in Curaçao. Als er Voeksleden zijn die materiaal kunnen en willen leveren dan kunnen zij deze sturen aan Marcel van Heijzen, [email protected] Deel 2, 1940-2015 In de oorlogsjaren speelden de raffinaderijen op de Antillen een majeure rol bij de brandstofvoorziening van de Geallieerden. Het gebrek aan transportmogelijkheden in de jaren 19411942 had tijdelijk voor een lagere productie gezorgd, die luwte werd gebruikt om de installaties kwalitatief te verbeteren. De raffinaderij leverde voor het Amerikaanse ministerie van D efensie

Duitse U-boten torpedeerden tankers rondom Aruba en Curaçao vooral benzine en kerosine met een hoog octaangehalte. Tussen de 75-85% van de vliegtuigbrandstof voor de Geallieerden werd op de Antillen geproduceerd. De militair historicus Rozenburg berekende dat zonder de Antilliaanse raffinaderijen de oorlog in Europa een jaar langer zou hebben geduurd. Britse en later Amerikaanse troepen werden op de eilanden gestationeerd om de installaties te beschermen. Ook Duitsland had het strategisch belang van de Antilliaanse raffinaderijen in de gaten. Vanaf februari 1942 zette het U-boten in om de tankers rond de wateren van Curaçao en Aruba te torpederen en om ze bij rechtstreekse aanvallen op de raffinaderijen in te zetten. Het gebrek aan scheepslaadruimte in de oorlog betekende dat de raffinaderij op Curaçao het overtollige asfalt niet kon vervoeren. Het vroeg en kreeg toestemming een zogenaamd “asfalt-meer” aan te leggen waar vanaf juni 1941 ca. 1000 ton per dag werd gedumpt. In Venezuela werden die activiteiten, vlak voor haar kust, met argusogen bekeken. Na de dood van Gomez (1935) stak nationalisme de kop op en was men tegen de “uitverkoop van nationale rijkdom”. De vier grootste Venezolaanse r affinaderijen hadden samen een capaciteit van 21.100 vaten per dag, terwijl de raffinaderijen op de Antillen 400.000 vaten per dag konden verwerken. In de oorlogsjaren werd wetgeving aangenomen waardoor de Antilliaanse raffinaderijen geen olie uit nieuwe c oncessies mochten verwerken. Het bracht Shell 8


ertoe te investeren in een nieuwe raffinaderij in Venezuela, op het s chiereiland van Paraguaná, recht tegenover de A ntilliaanse eilanden. Dat werd de raffinaderij van Cardón, die in 1947 begon met het produceren van 30.000 vaten per dag. Gezien de beleidslijn uit Venezuela betekende de naoorlogse periode voor de raffinaderij op Curaçao het aanpassen aan geleidelijk minder aanvoer van olie uit Venezuela. In 1954 werd dat pijnlijk duidelijk toen Shell voor beide raffinaderijen, zowel op Curaçao als Cardón, investeerde in een cracking installatie, voor de productie van hoog- octaan brandstof. De Venezolaanse regering toonde zich onaangenaam verrast met de mededeling dat Shell Curaçao dezelfde upgrading kreeg als Cardón. Ze gaf, aldus de Nederlandse Zaakgelastigde in Caracas, “op tamelijk onvriendelijke wijze” te kennen dat geen rekening was gehouden met de zienswijze van de Venezolaanse regering, namelijk dat binnen het Caribisch gebied alleen Venezolaanse raffinaderijen voor uitbreiding of verbetering in aanmerking zouden mogen komen. Voor Shell was het niettemin al in 1954 duidelijk dat “nu er zo duidelijke taal is gesproken, niet geriskeerd kan worden om, onder dekking van uitbreiding van haar raffinage capaciteit in Venezuela, nogmaals te trachten haar Antilliaanse raffinaderij ingrijpend te moderniseren, te verbeteren of te vergroten, zonder de kans te lopen op uiterst onaangename tegenmaatregelen te stuiten van de zijde van Venezuela”, aldus de Nederlandse zaakgelastigde in Caracas. Het sluitingsscenario voor Curaçao hing al vanaf 1954 boven de raffinaderij. In feite was 1954 het h oogtepunt voor de raffinaderij op Curaçao. Daarna begon het langzame proces van afbouw in trend met de slinkende olieaanvoer. In de jaren vijftig kon Shell Curaçao derhalve niet anders dan het zogenoemde “streamline” programma uitvoeren. Automatiseringsprogramma’s en personeelsreducties werden ingezet. In 1959 staken Amerikaanse importrestricties op olieproducten de kop ook op. Op verzoek van m.n. Texaanse olieproducenten ging Amerika over op importquota. Indien exporterende landen konden aantonen dat hun economie voor

Automatisering bij Shell Curaçao

HERINNERINGEN

het leeuwendeel op de olie-export dreef, kon ontheffing ervan worden verkregen. Shell en Lago (Aruba) wilden een al te gedetailleerde blik in de bedrijfsvoering-keuken niet zo maar toestaan en lieten rapporten opstellen met meer algemeen bekende cijfers, zoals belasting gegevens. Uit deze Staking Shell, gegevens bleek de enorme impact Punda 30 mei 1969 van de raffinaderij op de lokale economie, hij was verantwoordelijk voor meer dan de helft van alle uitbetaalde lonen (afdracht loonbelasting) en zorgde direct voor 37% van alle winstbelasting. De Verenigde Staten waren voor bijna driekwart van de totale import van “Residual Fuel Oil” (stookolie) afhankelijk van de raffinaderijen op Curaçao en Aruba. In het jaar 1958 importeerden de VS voor ruim 337 miljoen dollar aan olieproducten uit de Nederlandse Antillen. In die tijd was dat ruim twee miljard NA gulden. Shell ging in de jaren zestig over op het systeem van “onderaannemers” waarbij ze arbeiders inhuurden via externe bedrijven. Doordat die onderaannemers minder betaalden dan Shell, leidde dit tot een uitbarsting die bekend werd onder de naam “30 mei 1969”. De mars van de stakende menigte op het regeringscentrum mondde uit in rellen. Het centrum van Willemstad lag aan het eind van 30 mei 1969 in puin. Venezuela nationaliseerde de olie-industrie in 1976. D aarmee werd, voor het eerst sinds 1915, de keten van productie en verwerking in eigen beheer verbroken. Samen met de a fnemende hoeveelheid olie en de stijgende inkoopprijzen kwam een scenario voor vertrek voor Shell steeds nadrukkelijker in beeld. In 1977 kwam het land met een voorstel tot wederzijdse participatie van de Venezolaanse staatsoliemaatschappij en Shell in de raffinaderijen van Cardón en Curaçao. Daar is Shell niet op ingegaan. Venezuela daarentegen ging niet in op de wensen van Shell Curaçao om preferente prijzen te berekenen en vanaf Ondertekening leasecontract PdVSA, rechts min.pres. Maria Liberia Peters

Curacao-Tanks op de Motetberg begin jaren tachtig hing er een crisissfeer rond de raffinaderij van Curaçao. De raffinaderij was verliesgevend en sluiting leek onafwendbaar. De slepende onderhandelingen, waarbij ook de Nederlandse en de Nederlands A ntilliaanse regering betrokken waren, gingen uiteindelijk over het g aranderen van werkgelegenheid voor de Antillen. Venezuela wilde alleen participeren in de bedrijfsvoering als Shell zou investeren in een moderniseringsprogramma. Shell wilde alleen een dergelijk programma inzetten bij een gegarandeerde levering van ruwe olie, het liefst tegen preferente prijzen. Uit commercieel technische overwegingen lag de voorkeur van Venezuela bij een voortgezet eigendom van Shell, boven dat van de Antilliaanse overheid. Uiteindelijk, in 1985, verkocht Shell de fabriek aan de eilandelijke overheid van Curaçao en werd de bedrijfsvoering door het Venezolaanse Petróleos de V enezuela S.A. (PdVSA) uitgevoerd op basis van een leasecontract en wederom sterk gestroomlijnd. Productieprocessen werden veelal geautomatiseerd, op het immense raffinaderij-terrein waren slechts hier en daar arbeiders zichtbaar, het leeuwendeel werd in de controlebunker te werk gesteld. De door Venezuela verlangde upgrading is maar ten dele uitgevoerd. In het midden van de jaren negentig werd een nieuwe elektriciteitscentrale op het terrein van de raffinaderij gebouwd. Grote investeringen zijn achterwege gebleven. Op een uitzondering na draait de fabriek nog steeds op de oude installaties. Er heeft ook geen toename van aanvoer van olie plaatsgevonden. De in de jaren negentig vastgestelde hinderwetvergunning zorgde voor een veelheid aan rechtszaken, tegen de raffinaderij of tegen de overheid, om hetzij aan de milieunormen te voldoen of deze te handhaven. Rond de raffinaderij hangt heden ten dage nog steeds de sfeer van een nieuw sluitingsscenario. In de lokale politieke verhoudingen, waarin iedereen iemand kent wiens opa zijn hele leven op de raffinaderij heeft gewerkt is dit een bijna ondenkbare beslissing. De raffinaderij is na 100 jaar nog nadrukkelijk op Curaçao aanwezig. Gegevens voor dit stuk zijn ontleend aan: “Olie als Water”, Dr. J van Soest, 1976. Archief Kabinet van de Gouverneur van de Nederlandse Antillen 1951-1990. Nationaal Archief Curaçao. VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2016

9

PERIKELEN

LICHTPERIKELEN (3) ANTON BARENDREGT, [email protected] In de voorgaande twee afleveringen van deze ‘miniserie’ van drie beschreven we hoe Albert Einstein, uitgaande van de onveranderlijkheid van de lichtsnelheid, zijn eerste ‘relativiteits’-beginselen formuleerde. Hij toonde aan dat lichamen die zich met enige snelheid voortbewogen, in de lengterichting krompen en een vertraagd tijdsbesef kregen. De naam ‘relativiteit’ koos hij omdat de door hem beschouwde bewegende lichamen steeds ‘relatief’ ten opzichte van elkaar in beweging waren. Op grond van de in de tweede aflevering besproken ‘Lorentz-transformatie’ kwam Einstein tot de conclusie dat snelheden sneller dan de lichtsnelheid onmogelijk waren.

met voortgaande verfijning van de meetmethoden, kwantitatief bewijs van zijn theorie uiteindelijk mogelijk zou worden.

Voor niet al te grote v kan dit benaderd worden door: E = m0 × c2 + ½m0 × v2, met andere woorden, de energie van het lichaam bij de beginsnelheid v = 0 is E = m0 × c2 en bij niet al te grote snelheid v neemt de energie toe met ongeveer de ‘klassieke’ bewegingsenergie!

Einstein realiseerde zich dat de aanname van zich voortdurend versnellende lichamen in strijd konden zijn met de aannames van de Lorentz transformatie-formules, die immers slechts beweging van lichamen met constante snelheid veronderstelden. Hij noemde dat eerste gedeelte van zijn relativiteitstheorie daarom de ‘Speciale Relativiteitstheorie’. Zijn doel was, aan te tonen dat zijn gepostuleerde formules ook algemeen geldig waren, d.w.z. ook voor lichamen onderhevig aan zwaartekracht en andere versnellingen. Die theorie verdiende dan volgens hem de naam ‘Algemene Relativiteitstheorie’. De basis hiervan werd gelegd door wat hij later ‘de gelukkigste gedachte van mijn leven’ noemde. Dat was het besef dat het voor iemand die zich vrij door de ruimte beweegt, al dan niet versneld door hem omringende hemellichamen, onmogelijk is om een eventueel op hem werkende versnelling op te merken. Want alle hem omringende voorwerpen ‘vallen’ even snel! Dat betekende dat de ‘speciale’ relativiteitstheorie ook voor zo’n ruimtereiziger moest gelden en dus ‘algemeen’ moest zijn. Toch zou het nog zo’n tien jaar duren voordat Einstein zijn doel bereikte. Redenen voor deze vertraging waren huwelijksproblemen, ziekte, veranderingen van baan (o.a. hoogleraar in Praag), maar vooral de complexiteit van de benodigde wiskunde, waarvoor hij de hulp van zijn studievriend Grossmann moest inroepen. Want hij begreep, of vermoedde, dat de zwaartekracht van die hemellichamen de ruimtereiziger niet alleen tot in lengte van dagen rondjes zou laten draaien, maar hem ook op andere manieren zou kunnen beïnvloeden, zoals een versneld of een vertraagd tijdsbesef. Uiteindelijk kon Einstein in november 1915 (inderdaad, precies 100 jaar geleden!) een artikel met zijn conclusies indienen bij de Pruisische Academie van Wetenschappen. Helaas was inmiddels de Eerste Wereldoorlog uitgebroken, waardoor het nog enige jaren zou duren voordat deze conclusies, via tussenkomst van Lorentz en diens opvolger Ehrenfest, de Angelsaksische wereld zouden bereiken.

Einstein legde met deze relaties vast dat massa en energie in feite twee equivalente verschijningsvormen van een en dezelfde grootheid waren. Een van de gevolgen van die equivalentie van massa en energie was, volgens Einstein, dat energie, bv. licht, ook een zekere massa moest hebben en dus door bv. zware lichamen als de zon afgebogen zou kunnen worden.

De details van Einsteins berekeningen en conclusies moet ik u helaas schuldig blijven. Zij zijn slechts door een select gezelschap van wis- en natuurkundigen en kosmologen te volgen en uw columnist behoort daar niet toe. Maar hun effect op de ontwikkelingen in de natuurkundige en kosmologische wetenschap was enorm. Bijgaand kader geeft hiervan een kleine bloemlezing.

Het opmerkelijke aan het voorgaande is dat Einstein de bovenstaande relaties in eerste instantie slechts postuleerde, zonder ze onomstotelijk te bewijzen. Plausibel waren ze wel, maar ook Einstein zelf was nog niet voor de volle 100% overtuigd. In 1905, toen hij de bovenstaande conclusies als ‘theorie’ gepubliceerd had, schreef hij nog aan een vriend dat hij hoopte dat ‘onze Lieve Heer hem niet bij de neus genomen had’. Hij hoopte ook dat,

Overigens wees een oplettende lezer uw columnist erop dat die GPS-satellieten in de vorige aflevering niet met een snelheid van ca. 8 km/s rond de aarde draaien, maar slechts ca. 4 km/s. Ze bewegen zich nl. zo’n 20.000 km boven het aardoppervlak, niet 400 km. En ook het verhaal van die interne klok is iets gecompliceerder, zie eveneens bijgaand kader.

Maar Einstein ging verder. Hij concludeerde ook dat de wetten van behoud van ‘impuls’ (= massa × snelheid) en van behoud van energie in het Lorentz-stelsel geldig moesten blijven. Zo redeneerde hij dat b.v. een lichaam, waarop een constante voortstuwende (bv. elektrische of magnetische) kracht wordt uitgeoefend nooit voorbij de lichtsnelheid c versneld kon worden. Toch moest zijn product van massa en snelheid steeds toe blijven nemen. Dus móest wel de massa van het lichaam toenemen. Hij postuleerde daarvoor de Lorentztransformatie-formule m = m0 / √(1 - v2/c2), waarbij m0 dus de massa bij snelheid v = 0 is. Met andere woorden, niet de snelheid van het voortgestuwde lichaam (die immers begrensd is tot maximaal de lichtsnelheid c), maar zijn massa blijft onbegrensd toenemen bij een voortdurend uitgeoefende versnelling! Verder redenerend concludeerde Einstein dat ook de bewegings energie van het versnellende lichaam (½ m × v2 volgens de ‘klassieke’ mechanica) moest blijven toenemen, ook al was de snelheid uiteindelijk begrensd. Aldus postuleerde hij zijn beroemde relatie: E = m × c2, of, voluit: E = m0 × c2 / √(1 – v2/c2).

10


PERIKELEN

Resultaten en ontdekkingen op grond van Einstein’s Algemene Relativiteitstheorie 1. De berekeningen van Einstein en Grossmann gingen uit van de vierdimensionale ruimte, dus onze eigen driedimensionale ruimte waaraan de tijd als vierde dimensie is toegevoegd. In die ruimte neemt de zwaartekracht een bijzondere plaats in. Een baan van een satelliet om de aarde zou in eerste instantie voorgesteld kunnen worden door een zich omhoog-kringelende spiraal, maar er is meer. De tijdsbeleving aan boord van die satelliet verandert ook. Men zegt dan dat die tijd-ruimte ‘gekromd’ wordt door lichamen met een sterke zwaartekracht. ‘Je snapt het pas als je het door hebt’, zei onze grote voetbalfilosoof ooit. Uw columnist vindt dat een troostrijke gedachte…

5. Een bijzonder geval van zo’n ‘sterverschuiving’ vindt plaats als de lichtbron en het zware lichaam vanuit de aarde gezien precies op één lijn achter elkaar staan. De ‘verschoven’ lichtbron wordt dan een cirkel, omdat het licht aan alle kanten evenveel wordt afgebogen. Dit is door de Hubble-ruimtetelescoop op schitterende wijze aangetoond met twee zeer veraf staande sterrenstelsels. STERVERSCHUIVING

2. Een satelliet die om de aarde draait wordt dus in zijn baan beïnvloed door de zwaartekracht van de aarde. Hoe dichter bij de aarde, hoe sneller die rondjes. Newton wist dit al in de zeventiende eeuw. Maar die zwaartekracht beïnvloedt ook de klok aan boord van zo’n satelliet. Hij laat die klok sneller lopen naarmate de satelliet verder van de aarde staat, waar de zwaartekracht geringer is. Dit is dus een ander (en zelfs tegengesteld) effect van de tijdsvertraging door alleen de hogere snelheid, zoals we in de vorige aflevering zagen. Bij de GPS-satellieten is die versnelling van de boordklok (t.o.v. klokken op aarde) door de geringere zwaartekracht ca. 46 μs per dag, terwijl de vertraging door de hoge snelheid slechts ca. 7 μs per dag bedraagt. Uw Tomtommetje moet dus met beide rekening houden! 3. Ook op grotere schaal zijn er bijzondere effecten. De planeet die in ons zonnestelsel het dichtst bij de zon zijn rondjes draait is Mercurius. Sterrenkundigen hadden in de zeventiende eeuw al ontdekt dat die baan onregelmatigheden vertoonde die niet met de toen bekende wetten van Newton verklaard konden worden. Einstein’s Algemene Relativiteitstheorie bracht uitkomst. Het was een effect van de sterke zwaartekracht van de zon. Bij andere planeten, die verder van de zon staan (zoals Venus en de aarde), waren deze onregelmatigheden aanvankelijk te gering om opgemerkt te worden, maar na de jaren ’60 van de vorige eeuw zijn zij alsnog aangetoond.

6. Muonen zijn negatief geladen elementaire deeltjes die o.a. ontstaan door botsingen van kosmische straling met luchtmoleculen, zo’n 10 km boven het aardoppervlak. Muonen reizen door onze dampkring met een snelheid die ca. 99,4% van de lichtsnelheid bedraagt. Zij zijn instabiel en hebben een vervaltijd van 2,2 μs. In die tijd zouden zij dus ca. 600 meter door onze dampkring afleggen, zodat ze vrijwel nooit onze aarde zouden bereiken. Maar omdat zij met bijna de lichtsnelheid reizen loopt hun interne ‘klok’ langzamer, met een factor 1/√(1 - 0,9942), ofwel 9×. En dat is net voldoende om een flink aantal van hen op aarde detecteerbaar te maken.

4. Lichtdeeltjes of ‘fotonen’ reizen met de lichtsnelheid en vertonen bij botsing met een vast lichaam een ‘impuls’ en dus een massa. Dat betekent dat zij in principe door andere zware massa’s aangetrokken kunnen worden. Einstein berekende dat bij bv. een zonsverduistering het licht van een vlak bij de zon staande ster (die door de zonsverduistering zichtbaar wordt) afgebogen zou moeten worden, zodat het leek alsof de ster verder weg van de zon stond. Dit zou bij een eclips in Rusland in 1914 door een Duitse expeditie gemeten gaan worden, maar de naderende oorlog voorkwam dit. Pas na de Eerste Wereldoorlog, in 1919, werd het effect door de Engelse astronoom Eddington voor de kust van Afrika inderdaad gemeten. Einstein werd hiermee in één klap wereldberoemd.


11

HOEZO GERANIUMS

ASIELZOEKERS MVB Na de dramatische beelden op televisie, geprikkeld door alleen maar berichtgeving over de negatieve houding van veel bange Nederlanders, heb ik mij opgegeven bij vluchtelingenwerk. Ik ben sinds twee maanden bezig bij asielzoekers die hier willen blijven. Er zijn diverse mogelijkheden. Men kan coach worden en mensen naar gemeentes en ziekenhuizen begeleiden, bezoeken afleggen, gaan voorlezen aan kinderen, taalcoach worden, keuze genoeg. Ik heb gekozen voor klasse-assistentie. Dat houdt in dat ik één maal per week in een klas van ongeveer vijftien vreemdelingen ondersteuning verleen aan iedere keer een groep van vijf mensen. De verantwoordelijke docent is speciaal opgeleid en beroepsmatig bezig. Mijn klas varieert van oudere mensen (vijftigers) tot jonge jongens (ongeveer twintig). De nationaliteiten zijn divers, van Syriërs tot een Afghaanse en twee Eritreeërs. Wat betreft intelligentie denk ik dat deze vijftien een doorsnee van de wereldbevolking zijn. Vijf Syriërs zijn familie van elkaar, een analfabetische vader, een heel slimme en vriendelijke moeder, de vaders zus, ook heel clever, voormalig lerares, en twee zonen die uit de grote stad komen. Die zonen zijn goed opgeleid (één is elektricien), spreken een paar woorden Engels en kunnen met een computer omgaan. Dezelfde nationaliteit hebben schept altijd en overal een band en anderen haken dan ook aan bij de familie. Het groepje zegt elkaar altijd in het Syrisch voor. Van de Afghaanse vrouw kan ik geen hoogte krijgen. Iedere keer dat ik haar zie probeer ik me voor te stellen hoe het leven achter een boerka zou zijn en vraag ik me af of het daardoor komt. Met de meesten is communiceren nauwelijks mogelijk. Metzij is al tien jaar illegaal in ons land en spreekt beter Nederlands dan de rest. Om legaal te worden heeft ze alleen het inburgeringsexamen nodig. De twee Eritrese jongens zijn schatjes. Eén is heel ijverig en werkt in sneltreinvaart ‘thuis’ al zijn boeken door (thuis, die mensen hebben dat niet meer). Afgelopen maandag ben ik een half uur bezig geweest om ze te leren hoe wij klokkijken. Op een houten Nijntje klok, aandoenlijk nietwaar? Voor dit werk heb je geduld nodig. En inlevingsvermogen, je ziet dat die mensen door een hel gegaan zijn, uit sommige ogen spat de doorstane ellende. Heel af en toe wordt er gegrinnikt maar over het algemeen neemt men het leven heel erg serieus. Neem bijvoorbeeld een groepsgesprek over pensioenen. De docent vertelde dat in Nederland vrouwen ook werken, net als mannen. Het was opeens doodstil en bij navraag bleek dat van de Syrische vrouwen er nog nooit één buitenshuis gewerkt had. Ze keken dan ook licht benauwd. Er zullen veel Nederlanders zijn die nu meteen zeggen, ‘zie je wel, ze komen alleen maar hier om te profiteren.’ Dat is veel te kort door de bocht en bleek helemaal niet waar, de Afghaanse doorbrak de stilte en vertelde dat ze een baantje had. Als schoonmaakster in een restaurant. 12


Onze Nederlandse taal is erg moeilijk. Alles gaat stapje voor stapje, met roos en vis, het moderne leesplankje. Met grammatica houdt niemand zich bezig, d’s en t’s worden wel doorgegeven maar enige uitleg erover wordt niet gegeven. Heel begrijpelijk, Nederlanders hebben het daar zelf al moeilijk mee, waarom zouden we daar die asielzoekers mee belasten, communicatie is veel belangrijker. Het is trouwens opzienbarend hoe snel volwassenen kunnen leren communiceren, na één jaar kan men redelijk begrijpen wat je zegt, zolang je niet al te moeilijke woorden gebruikt. Iedereen kan dit werk doen. Af en toe moet je inventief zijn. Probeer bijvoorbeeld maar eens aan iemand die de taal niet spreekt uit te leggen wat ervaring is. Dat is handen en voeten werk, en verandert in vertellen wat oefening is, op steeds andere manieren, wat herhaling is, wat repeteren, wat … tijdens de uitleg komen er steeds meer woorden bij. Het geeft een enorme voldoening als het begrip in de ogen van de asielzoeker daagt en hij/zij gaat grijnzen. Ik zou graag meer vertellen maar communiceren is op dit moment zo moeilijk dat de diepte ingaan onmogelijk is. Misschien over een half jaar, als ik ze langer ken, of als ze beter Nederlands spreken, want ik ga wel met dit werk door. Mijn klasje werkt zich een slag in de rondte en ik ben blij dat ik mag helpen. En waarom niet, die mensen zijn nou eenmaal hier, het zou onmenselijk zijn om ze weg te sturen. En wat zijn een paar duizend mensen nou, op zestien miljoen — niet meer dan een druppel op …

POST

GENIETEN TIJDENS INTERREGIONALE ONTMOETING 2015

EEN FLES IN DE AARDE Van Marianne Oostendorp is begin november de roman ‘Een fles in de aarde’, over een militair gezin, verschenen. Marianne was twintig jaar redacteur bij het Shell Technology Centre in Amsterdam, na vijftien jaar als journalist te hebben gewerkt. ‘Werd de Nederlandse literatuur jarenlang gedomineerd door verhalen en romans over een gereformeerde jeugd – denk aan Siebelink, ’t Hart, Treur en recent Van der Linden – nu is er dan eindelijk een roman over een militair gezin. Een trendbreuk,’ zo werd gezegd tijdens de presentatie van de roman in Wageningen. Het boek wordt gezien als wellicht de eerste Nederlandse roman over een ‘militair’ gezin. Centraal staat de familie Dolman: vader André, moeder Frea, de tweeling Martin en Monica en jongste zoon Koen. De geboorte van de tweeling had het begin moeten zijn van een onbezorgd naoorlogs bestaan, maar dit raakt overschaduwd door iets wat onbenoembaar lijkt. Het neemt André en zijn gezin langzaam maar zeker in een wurggreep, waaraan ieder van hen op zijn eigen manier probeert te ontsnappen. Dat maakt ‘Een fles in de aarde’ tot een roman over eenzaamheid en machteloosheid. Over hoe oorlog en militaire missies altijd iets achterlaten, als een teek die zich ongemerkt vastbijt in de huid. Over een vrouw die de geschiedenis van een door vredesmissies verscheurde familie probeert te doorgronden. Maar bovenal schetst het boek een beeld van een militair gezin in een tijd waarin alles kantelt.

Op woensdag 14 oktober jl. kwamen voor de twaalfde keer Voeksleden uit de regio’s Amsterdam, Den Haag en Rijnmond bij elkaar om te spelen voor de Inter-Regionale-Ontmoeting wisselbeker. De ontmoeting, tegenwoordig gehouden in ‘Jongerencentrum Vrij en Blij’ in Landsmeer, werd ditmaal georganiseerd door de regio Den Haag. Bijna alle voorzieningen voor dit evenement zijn in het gebouw aanwezig, zelfs een echte biljartzaal met vijf tafels. Alleen om te bowlen moesten de deelnemers naar een bowlingcentrum in Amsterdam gebracht en gehaald worden. Fanatiek als altijd, en alleen onderbroken voor de nodige ‘koffie’ en een broodjeslunch, speelden de 24 biljarters, 28 bowlers, 20 bridgers en 12 klaverjassers vijf uren lang hun spel voor de hoogste eer. Aan het eind van de dag was het na veel rekenwerk mw. Vicky Belois die, namens regio Rijnmond, de begeerde wisselbeker van Voeks voorzitter Han Kooy in ontvangst mocht nemen. Kees van Gelder, voorzitter regio Den Haag, reikte alle individuele prijswinnaars van de diverse sporten ook een fles wijn uit. Na afloop was alle vermoeidheid snel vergeten. Er werd nog veel ‘nagekaart’ en heel lekker gegeten van een uitgebreid buffet. De verzorging was de hele dag uitstekend en Nico van Soldt, die deze Post stuurde, kijkt nu al weer uit naar volgend jaar en hij zal niet de enige zijn.

Volgens militair historicus Robert Stiphout vraagt het werk van een militair altijd offers van militair en gezin. ‘Dat kan binnen de maatschappij niet genoeg worden benadrukt en daarom is het goed dat ‘Een fles in de aarde’ is geschreven, een roman over meerdere generaties, een boek dat het leed blootlegt dat voor veel buitenstanders verborgen bleef,’ aldus Stiphout tijdens de presentatie. Zie ook www.marianneoostendorp.nl


13

GLOBETROTTER

DAAL AF NAAR DE ONDERWERELD LANGS DE MOEZEL ANK HERSTEL, [email protected]

In Traben Trarbach aan de Moezel weet men hoe een wijnstad met een Kerstmarkt te verbinden: men ‘noeme’ de Kerstmarkt Mosel-WeinNachtsmarkt en ‘houde’ het festijn ondergronds in immense historische wijnkelders. Omringd door bossen en wijngaarden ligt Traben Trarbach in een bocht in de Moezel. Sinds 1904 zijn Traben en Trarbach één stadje, ieder aan een kant van de Moezel en de eerste plaats in Duitsland die elektrische straatverlichting kon invoeren. Die luxe was mogelijk rond het jaar 1900 toen Traben Trarbach de grootste wijnhaven van Europa werd, na Bordeaux. Dat het nietige stadje Bordeaux bijna voorbijstreefde had meerdere oorzaken: a) de Engelse Koningin Victoria was een liefhebber van de Duitse wijn; b) de Nederlanders wilden in die tijd alleen wijn afnemen van protestante landen (ze vervoerden het naar de Scandinavische landen) en c) na de reformatie in 1815 werden de Pruisen ook grootafnemers van de Duitse wijnen. In 1857 en 1879 werden de stadskernen van zowel Traben als Trarbach door brand verwoest. De middeleeuwse gebouwen die toen verloren zijn gegaan, zijn aan het begin van de 19e eeuw vervangen door Jugendstil huizen, door rijke wijnhandelaren gebouwd, Traben-Trarbach wordt ook wel Jugendstil stad genoemd. Dit heeft als gevolg dat een bezoek eraan een feest is, zowel bovenen tijdens de kerstmarkt ook ondergronds. Bijna 60 procent van de stad is onderkelderd. De gigantische kelders werden decennia lang gebruikt voor de opslag van vaten wijn met een inhoud van duizend liter, ze wogen 1200 kilo. Er waren manieren om de vaten de kelders in en uit te krijgen, via een soort glijbanen, maar dat was 14


zeer zwaar werk. Om diverse redenen raakten de houten vaten in onmin en het gebruik van roestvrijstalen tanks deed zijn intrede. Omstreeks het eind van de jaren ’70 was het niet meer rendabel om die wijnkelders in stand te houden en de ‘onderwereld’ van Traben Trarbach werd niet meer gebruikt (behalve als parkeerplaats en rommelruimte). Nog maar vijf jaar geleden kreeg de eigenaar van Hotel Moselschlösschen een lumineus idee. Hij bedacht het plan om zijn leegstaande wijnkelder in te gaan richten als Kerstmarkt. Het idee van het verbinden van wijn met een Kerstmarkt leidde uiteindelijk tot de creatie van de ‘MoselWein-Nachts-Markt’’. Er worden vier wijnkelders gebruikt die verspreid over de stad liggen. Elke Mosel-Wein-Nachts-Markt-kelder wordt duidelijk aangegeven en bovendien zijn overal routes in de stad opgehangen. Er wordt naar gestreefd om het aanbod exclusief te houden en je ziet dan ook veel aparte cadeauartikelen die je niet zo snel elders zult vinden. De kelders worden niet alleen bevolkt door handelaren die van heinde en ver komen, maar ook door lokale kunstenaars. Zo exposeert en verkoopt kunstenares Heidi Bogner er schilderijen en haar beschilderde duigen. Verder is er een groot aanbod van lokale lekkernijen. Een kerstmarkt in een wijnkelder is natuurlijk een uitgelezen plek voor het proeven en drinken van wijn. Het unieke van deze Mosel-WeinNachts-markt is dat hij tot 3 januari 2016 is geopend. Kijk voor de exacte openingstijden op www.mosel-wein-nachts-markt.de. De organisatie streeft ernaar om elk jaar een item te presenteren waar het hele gezin plezier van heeft. Dit jaar is er voor gekozen om in het VVV kantoor enkele modelspoorbanen te presenteren. De tentoonstelling is in verschillende ruimten te zien en geeft een goede kijk op wat er leeft in de hedendaagse modelspoor-wereld. De firma Märklin heeft zelfs een speciale wagon uitgebracht ter gelegenheid van de MoselWein-Nachts-markt. Gedurende het hele jaar worden door de ‘onderwereld’ van Traben-Trarbach rondleidingen gehouden. We bezoeken onder leiding van onze gids Rolf de kelder van

GLOBETROTTER

Oscar Hauss, één van de 33 die toegankelijk zijn voor publiek. Bij de ingang hangt een bordje met een QR code waarmee je precieze informatie kunt krijgen. Rolf vertelt ons dat de kelder 200 meter diep is en 250 vaten kon bevatten. “Maar’’, zegt hij, “de rijkste wijnboer had een kelder waar wel 3000 vaten in konden.’’ Tegenwoordig worden veel kelders gebruikt voor wijnproeverijen en tentoonstellingen. Het is zelfs mogelijk om in een wijnkelder te trouwen. We wandelen verder door het suikerzoete wijnstadje waar de sfeer van weleer nog steeds voelbaar is. De kleurrijke huizen zijn een lust voor het oog. Bij de ingang van hotel Bellevue zijn bordjes gemetseld die de waterstanden van de rivier aangeven. Door de jaren heen moesten de wijnvaten gestut worden om niet tijdens hoogwater door de kelders te drijven. Het loont de moeite om het hotel even binnen te wippen en de prachtige Jugendstil ramen bij de receptie te bewonde-

ren. We steken de brug over en passeren de bruggenpoort, een bekend punt van Traben-Trarbach. Aan de andere oever van de Moezel ligt het Buddha-museum. Helaas is er geen tijd om dit te bezoeken, maar het schijnt dat hier duizenden Buddhabeelden op uiterst smaakvolle wijze gepresenteerd worden. Voor ons vertrek werpen we nog een korte blik op de kunstijsbaan die tijdens de Mosel-wein-nachts-markt is opgezet. Het is een plaats waar jong en oud plezier kan hebben. De Mosel-wein-Nachts-Markt duurt nog tot en met 3 januari 2016. www.traben-trarbach.de

REDEN 10 Lage contributie: goede prijs/kwaliteit verhouding Als er in de maand januari géén contributie is betaald of ingehouden van uw pensioen bent u géén lid van Voeks! Bent u geïnteresseerd in de behartiging van uw belangen, activiteiten voor Voeksleden of Voeks welzijnswerk? Dan zegt u: JA, NATUURLIJK WORD IK LID VAN VOEKS! Ondergetekende, de heer/mevrouw: Adres: Postcode:

Woonplaats:

Geb. datum:

Laatste maatschappij:

Telefoon:

E-mail:

Ingangsdatum Shell pensioen:

Betaalnr:

Naam echtgeno(o)t(e) /partner:

Geb. datum partner:

meldt zich hierbij aan als lid van Voeks en gaat ermee akkoord dat de contributie (€ 20) in januari met het pensioen wordt verrekend. NB: Indien de aanmelding in het loop van het jaar wordt gedaan, zal éénmalig een acceptgiro worden toegezonden. Indien uw pensioen nog niet in betaling is, wordt ieder jaar een acceptgiro toegezonden. Datum:

Handtekening:

In envelop zonder postzegel aan: Bureau Voeks, Antwoordnummer 1964, 2501 VC Den Haag N.B. U kunt zich ook aanmelden via onze website: www.voeks.nl VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2016

15

VERGETEN VERHAAL

SHELL PERNIS 20 JANUARI 1968 EH Door het programma ‘Vergeten Verhalen’ van RTV Rijnmond, is de herinnering aan de explosie die 20 januari 1968 plaatsvond op de raffinaderij van Shell in Pernis, waar ik werkte, bij veel mensen boven komen drijven. Ik weet nog dat ik die bewuste nacht wakker werd van een dreun en lawaai, waarbij mijn eerste gedachte was dat de mevrouw, bij wie ik ‘in de kost’ zat in Hoogvliet, van de trap was gevallen. Hoorde ik haar gillen? Meneer moest ’s ochtends vaak vroeg op voor zijn werk, het was ongeveer half vijf zag ik later. Toen ik hem niet hoorde praten en ook mevrouw verder niet hoorde wist ik dat het iets anders moest zijn geweest.

‘Sirenes, er zou toch niets bij Shell zijn gebeurd? Misschien de ‘gevaarlijke’ naftakraker’, schoot door me heen. Ik werd klaar wakker, stapte mijn bed uit en ging naar beneden waar inmiddels licht brandde. Andere bewoners, het gezin had vier kinderen nog thuis, waren ook wakker geworden en stonden met z’n allen uit een zijraam van het hoekhuis richting Shell te kijken. We zagen niets. Niet vreemd, want het zat potdicht van de mist. Na een poosje ging iedereen maar weer naar bed. Omdat ik toch niet meer kon slapen kleedde ik me aan. Beneden met meer licht in de kamer schrok ik toch wel. We hadden met z’n allen op blote voeten in een heleboel glas gestaan en door een raam zonder glas naar buiten gekeken. Alle ruiten, ook het grote achterraam, waren kapot en het glas lag op de kamervloer. Op een fiets ben ik naar het Shell terrein gegaan, nog geen kilometer fietsen. Pas halverwege langs de buitenkant van het terrein zag ik door de mist heen iets van vuur, verder niets. Het was doodstil. Toen het licht werd kon je zien wat er met Hoogvliet was gebeurd. Wat er bij Shell was gebeurd had ik nog geen flauw idee van. Om mijn ouders in Drenthe te bereiken moest ik een buurvouw van hen bellen, één van de weinigen die toen over een telefoon beschikten. Tegen de buurvrouw zei ik: ‘Wilt u tegen mijn moeder zeggen dat er met mij niets is gebeurd’. Later hoorde ik van mijn moeder dat ze geen idee had wat ik bedoelde, het bericht van de explosie bereikte hen een dag later. Kun je je in deze tijd niet meer voorstellen. Vol spanning moest ik ’s middags de middagdienst in. Al ver voor Poort 5, bij het hoofdkantoor, stond politie iedereen tegen te houden. De mist was gelukkig opgetrokken maar toch zag je van die afstand niet wat er was gebeurd. ‘Het zal toch niet op de smeerolie afdeling zijn geweest?’ ging er door me heen. De Propaan-De-Asphalting fabriek waar ik toen werkte stond er nog, de explosie had er vlak naast plaatsgevonden. Er lag een dikke laag glas tussen de pomp- en de controlekamer. In die tijd

16


was een pompkamer nog voorzien van een wand met ramen en netjes afgesloten met glas. Controlekamers hadden een rechte, ook van glas voorziene, voorkant en stonden zo’n vijftien meter vanaf de pompkamer. De weinige grote regelinstrumenten in de controlekamer zaten in een rechtopstaand aluminium instrumentenbord. Het tekort aan instrumentatie werd toen nog aangevuld met personeel, veel mankracht voor een relatief kleine fabriek. Die mannen waren ’s nachts bijna allemaal in de controlekamer toen de explosies plaatsvonden. Behalve de tankoperator die op de weg naast een tank stond toen het gebeurde. Hij werd meters meegenomen door de kracht van de explosie, de tank die hij zojuist verlaten had bleek later voor de helft ingedeukt! Glasscherven zaten millimeters diep in het naar achteren gebogen controlepaneel. Niemand die tijdens de explosie in de controlekamer verbleef, had in mijn herinnering een schrammetje. Men was wel direct de controlekamer uit gevlucht en vond zichzelf terug in het tracé. Eén van hen was verbaasd dat hij in de vlucht de koffieketel had meegenomen. Andere verhalen heb ik een beetje verdrongen, zoals van de collega’s die een collega wiens ‘werkoveral’ in brand stond hebben moeten helpen het vuur te doven. Helaas hebben Jan ’t Jong en Raymond Louis Schmidt het niet overleefd, negen personen lagen in het ziekenhuis en 76 personen hadden lichte verwondingen. Maar wat als de explosie overdag had plaats gevonden?

VERGETEN VERHAAL

Aart Ketting uit Pernis liep één van z’n eerste nachtdiensten op de Platformer/HDS afdeling toen het gebeurde. Als pas afgestudeerde operator zat hij ergens in een bijgebouwtje in de plantboeken kennis op te doen van de voor hem nieuwe fabrieken toen het buiten ging ‘rommelen’, gevolgd door een enorme explosie. Zijn eerste gedachte was een ontploffing van de reactor waar hij naast zat. Hij haastte zich om zo snel mogelijk in de controlekamer te komen, maar toen hij daar aankwam was er niemand. Via de achterdeur richting het hek rond de raffinaderij kwam hij collega’s tegen die waren gevlucht. Van hen hoorde hij dat er collega’s van andere fabrieken zelfs even heen en terug over het hek waren geklommen. Zelf had hij er geen idee van dat hij gewond was, maar toen zijn chef hem nogal aanstaarde begreep hij dat zijn hoofd er niet normaal uitzag. Een collega kreeg opdracht om hem naar de bedrijfsgeneeskundige dienst te brengen. Verwarring alom bij de BGD, volgens Aart liep een broeder in een soort gevechtspak. Buiten hoorde hij nog steeds lichte ontploffingen. Alle gewonden werden in busjes naar het Zuiderziekenhuis in Rotterdam gereden. Onderweg zat hij naast iemand die waarschijnlijk een been had gebroken en die steeds in een soort coma tegen hem aanviel. Eenmaal in het ziekenhuis moesten ze wachten op hulp, want het was er erg druk. Ook gewonde mensen uit Hoogvliet kwamen zich daar melden. In dat Zuiderziekenhuis kwam Aart ook ineens zijn broer Jan tegen. Jan hield een ‘vuile’ lap voor één van zijn ogen, daar had hij een glassplinter in gekregen. Jan werkte die nacht op HF Alkylatie en vader Wolter Ketting werkte op het laboratorium. Alle drie in dezelfde dienst, dan hoefde moeder Ketting maar één keer per dag te koken. Wolter Ketting bestuurde tijdens calamiteiten een van de bedrijfsbrandweerauto’s. Wolter had met zijn brandweerauto een omtrekkende beweging gemaakt over het terrein en zich geïnstalleerd op weg 14, maar men wist totaal niet waar ze moesten beginnen. Jan is later overgebracht naar het Oogziekenhuis in Rotterdam, waar hij meer dan een maand heeft gelegen. Met het oog is het nooit meer goed gekomen. De verwondingen van Aart vielen achteraf gelukkig mee, maar de opgedane ervaring heeft er aan bijgedragen dat hij niet lang daarna is gaan werken in het bedrijf van zijn vader. Het was normaal in de jaren veertig-vijftig dat mensen, die in de continudienst werkten, een bijbaantje hadden, niet alleen vanwege de inkomsten maar ook vanwege de beschikbare vrije tijd. Wolter Ketting was metalen gaan inzamelen en verkopen toen er veel metaal en betonijzer vrij kwam uit het in de oorlog verwoeste deel van Rotterdam. Het bedrijf was in 1968 al behoorlijk gegroeid en bestaat nog steeds.

Hoe en wat er precies gebeurd moet zijn op de raffinaderij, is later middels een onderzoek door de Arbeidsinspectie vastgesteld en beschreven in een rapport*).

Samenvattend zou het volgende kunnen zijn gebeurt. Onderin een sloptank was een grote hoeveelheid lichte koolwaterstoffen waarschijnlijk ingesloten onder een dikke laag zware olie en door verwarming met stoom oververhit geraakt. De druk van de lichte koolwaterstoffen werd zo hoog dat het door de zware olie heen brak en als een grote dampwolk de tank verliet via grote en naar de buitenlucht open zwanenhalzen op het dak. De hele fatale dampwolk moet, gezien de getuigenverklaringen, binnen een kwartier uit de tank zijn ontsnapt. Helaas was het die nacht erg mistig en windstil waardoor de dampwolk was blijven hangen en op een gegeven moment werd aangestoken door één van de in de buurt staande fornuizen. Hoe groot de explosie is geweest bewijzen op maandag 22 januari 1968 de foto’s in de dagbladen en de mensen die het met eigen ogen hebben gezien. Het was groot voorpagina nieuws en de kranten stonden vol met vragen zoals ‘of het in Rotterdam nog wel veilig was’. De schade liep volgens de krantenkoppen uiteen van 100 miljoen in de Volkskrant tot een kwart miljard in De Telegraaf. www.vergetenverhalen.nl/2015/09/19/het-naieve-is-er-na-de-klapwel-vanaf/ *) het rapport is te vinden op deze website maar ook op te vragen bij de redactie.


17

HET WETEN WAARD

MAGINOTLINIE DEEL 4 PIETER ZIPP, [email protected] Gedurende de eerste oorlogsjaren gebeurde er verder vrij weinig met de forten. Uit sommige werd door de Duitsers de lichte bewapening verwijderd om elders te worden gebruikt. De generatoren van andere forten werden in de onderzeebootkazernes in Brest en Bordeaux geïnstalleerd. In 1943 werd in de Hackenberg een “bomvrije” fabriek voor wapenonderdelen gevestigd om zo levering van onderdelen te garanderen. In 1944 namen de Duitsers naar aanleiding van de opmars der geallieerden haastig een aantal forten in gebruik. Met name Bloc 8 van fort de Hackenberg heeft de opmars van Patton vertraagd. Uiteindelijk slaagde het 20e Corps Zware Artillerie van de geallieerden erin de kanonnen van Bloc 8 tot zwijgen te brengen. Ironisch genoeg werd Bloc 8 uitgeschakeld door een van oorsprong Frans kanon: een GPF, “Grande Puissance Filloux”, met een kaliber van 155 mm. Na de oorlog werd een aantal forten hersteld en in gebruik genomen. Met de dreiging van de “koude oorlog” werden de forten gezien als een ideale bescherming tegen een eventuele kernaanval. Enkele “gros ouvrages” werden omgebouwd tot een militair commandocentrum. Begin jaren ‘60 realiseerde men zich dat de kansen op een invasie over land als uitgesloten mocht worden beschouwd. Veel van de geïnstalleerde bewapening in de forten was ook hopeloos verouderd. Sommige forten werden simpelweg verlaten en een aantal werd verkocht voor de sloop. Het resultaat van sloopwerk aan Ouvrage de Hobling

Block 8 hackenberg Door vochtinwerking is het fort tegenwoordig helaas voor een deel niet meer toegankelijk. Een bezoek aan het toegankelijke deel is zeer de moeite waard, vrijwel alles van binnen is zorgvuldig gerestaureerd en het fort bezit een buitengewoon grote wapenverzameling. Een ritje met de originele ondergrondse trein is een spannende belevenis. Ook een aantal andere forten werd hersteld en weer in gebruik genomen. Fort Hochwald is in gebruik als vluchtleiding-centrum voor militaire vluchten boven Noord-Frankrijk, zuidelijker is dat Mont Agel met hetzelfde doel. Het enige fort dat volledig in authentieke staat bewaard is gebleven is het fort Simserhof in Bitche. Dit werd al vroeg aangewezen als officieel Maginotlinie museum/monument en wordt gerund door de lokale overheid. Een wandeling door de gangen met nog de originele (zwakke) lampen geeft een wat spookachtige sfeer. Helaas zijn de Blocs niet te bezoeken, en de rondrit is met een modern elektrisch karretje. Fort La Ferte speelde een bijzondere rol tijdens de doorbraak van de Duitse troepen bij Sedan. Een documentaire over deze strijd, met interviews van overlevenden uit nabijgelegen fort Chenois is te vinden op Youtube. Zoek op “HQ The Maginot Line feature Documentary” in totaal 5 delen. Tijdens de doorbraak van de Duitse troepen in de “Sarre Gap” is Ouvrage Bambesch zwaar beschadigd.

Enkele grote forten als Grand Hohekirkel, Otterbiel en Schiesseck ging men gebruiken voor training en/of schietoefeningen. Uiteraard hebben ook gelegenheidsdieven een rol gespeeld, in sommige forten zijn de elektriciteitskabels in brand gestoken en het koper gestolen. De verlaten forten liggen allemaal op een terrein dat in bezit is van het leger of op een privéterrein. Een aantal werd op lokaal initiatief gerestaureerd. Het plan om fort De Hackenberg te herstellen bleek al snel veel te duur. Slopen was ook geen optie, de ijzerprijzen waren zo laag dat er geen voordeel uit te halen was. Volgens Engelse en Amerikaanse documenten uit die tijd was het uiteindelijk een NAVO verzoek dat, naar aanleiding van de ontwikkelingen in het Warschau Pact, tot herstel van het fort leidde. Aan de buitenzijde van Bloc 8 van fort de Hackenberg is de schade, veroorzaakt door de artillerie van de geallieerden op 16 november 1944 (foto juli 2013), nog zichtbaar en bewust zo gelaten. De Hackenberg is tegenwoordig een museum. 18


Ouvrage de Bambesch Bronnen: www.lignemaginot.com; http://spartacus-educational.com/2wwfrenchA.htm; www.maginot.nl/; Wikipedia; eigen foto’s.

REGIONIEUWS

Regioactiviteiten: 05 jan Nieuwjaarsreceptie 06 jan Nieuwjaarsbijeenkomst 07 jan Nieuwjaarsbijeenkomst 09 jan Voeks Nieuwjaarsreceptie 12 jan Nieuwjaarsbijeenkomst/Lezing 12 jan Nieuwjaarsbijeenkomst 12 jan Nieuwjaarsbijeenkomst 14 jan Nieuwjaarsreceptie 15 jan Nieuwjaarsbijeenkomst/Lezing 20 jan Nieuwjaarsbijeenkomst 20 jan Wandeling rond Ülsen 21 jan Lezing: keizerin Cixi 27 jan Wandeling Asterdam-Oost 27 jan Dinerclub 09 feb Lezing over Amadeus Mozart 09 feb Regionale ledenvergadering 09 feb Lezing Slechthorendheid 17 feb Regionale ledenvergadering 17 feb Regionale ledenvergadering 17 feb Regionale ledenvergadering 18 feb Regionale ledenvergadering

Rijnmond Twente Amsterdam Schiphol Apeldoorn Arnhem Het Sticht Het Noorden Het Zuiden Leiden Twente Den Haag Amsterdam Leiden Apeldoorn Het Sticht Het Zuiden Haarlem/Alkmaar Het Noorden Leiden Amsterdam

Laatste nieuws en uitgebreide informatie is te vinden op de regiowebsites!

Amsterdam Website Secretariaat Bankrekening Welzijnswerk ZKA-consulent Activiteiten

www.voeksamsterdam.nl Wilma Whincup, Parelmoervlinder 1, 1113 KV Diemen, tel. 020-6959502, [email protected] NL51 ABNA 0431 2585 38 t.n.v. Voeks te Zunderdorp a.i. Jos van den Putten, tel. 036-5365580, [email protected] Frits Terweij, tel. 036-5319749, [email protected] Trijntje Visser, tel. 0299-601940, [email protected]

Vacatures Bij alle vacatures, op een na, zijn wij er in geslaagd enthousiaste mensen te vinden die hun steentje willen gaan bijdragen. Wij zoeken nu alleen nog een coördinator voor het welzijnswerk, dus mocht u interesse hebben, er ligt een uitdaging voor u klaar.

Nieuwjaarsreceptie Op donderdag 7 januari vanaf 10.30 uur bent u van harte welkom bij locatie “Vrij en Blij” , Dr. M.L. Kingstraat 2c, 1121 CP Landsmeer. Wij hopen dat u van deze gelegenheid gebruik wilt maken en samen met ons het glas te heffen op het nieuwe jaar en iedereen een gezond en voorspoedig 2016 te wensen.

Wandeling Op 27 januari om 12.30 uur doen we een nieuwe poging om een stukje Amsterdam te verkennen. De bedoeling is dat we een zigzag route gaan volgen over de nieuwe eilanden in Amsterdam Oost zoals het KNSM-eiland en het Java-eiland. We starten bij het Centraal Station Noordzijde bij de centrale ponten naar de Buiksloterweg en gaan vandaar oostwaarts. Het eindpunt kan flexibel ingevuld worden, maar zal in principe bij

het Muiderpoortstation of OV daar vlak in de buurt liggen. De afstand tot Muiderpoort is een kleine negen km, maar er zijn verschillende mogelijkheden om eerder op tram of bus te stappen terug naar het Centraal Station. Opgeven bij Wilma Whincup en zij kan ook verdere inlichtingen geven. We hopen weer op flink wat deelnemers in het nieuwe jaar en tot die tijd: goede feestdagen.

Regionale ledenvergadering Hierbij nodigen we u van harte uit aanwezig te zijn bij onze jaarlijkse ledenvergadering die zal plaatsvinden op maandag 18 februari aanvang om 10.30 uur bij “Vrij en Blij”, Dr. M.L. Kingstraat 2c, 1121 CP Landsmeer. Agendapunten zijn o.a. opening, notulen, jaarverslagen, bestuursverkiezing, bijdrage uit het hoofdbestuur en sluiting rond 12.30 uur. Ronald Rose zal na vele jaren zijn functie als penningmeester neerleggen, maar zich nog wel met onze website gaan bezighouden. We zijn zeer verheugd dat Tjeerd Hoekstra zich kandidaat heeft gesteld om hem op te volgen. Eventuele tegenkandidaten voor deze functie kunnen zich uiterlijk veertien dagen vóór de regionale ledenvergadering schriftelijk melden bij het secretariaat. Jos van den Putten zal zijn tijdelijke waarneming als welzijn coördinator dan al beëindigd hebben en wij zijn nog steeds op zoek naar een geschikte kandidaat. Heeft u interesse voor deze boeiende functie geeft u dan zo snel mogelijk op bij het secretariaat. De stukken voor de RLV kunnen ca. twee weken vóór de vergadering worden opgevraagd bij het secretariaat, ze zullen ook naar de bekende e-mailadressen worden gestuurd, liggen bij de soos bijeenkomsten op donderdag, bij de bowling op vrijdag en een beperkt aantal stukken is tevens beschikbaar op de RLV zelf. Op onze website www.voeksamsterdam.nl kunt u deze stukken ook vinden evenals meer informatie over onze regio en de routebeschrijving naar de “Vrij en Blij” locatie. We hopen ook dit jaar weer op een grote opkomst en op veel aanmeldingen voor de vacante bestuursfunctie.

Apeldoorn Website www.voeks-apeldoorn.nl Secretariaat B.N. de Moel, Kappeyne v.d. Coppellolaan 163, 3818 KV Amersfoort, tel. 033-2856155, [email protected] Bankrekening NL08 INGB 0003 6259 30 t.n.v. Voeks te Apeldoorn Welzijnswerk Mw. L.M.J. Hupkens-Jorna, tel. 055-5064498, [email protected] ZKA-consulent J. Hamer, tel. 0341-417178, [email protected] Activiteiten Mw. M.A. Müller-van der Burg, tel. 06-10765808, [email protected]

Nieuwjaarsreceptie en Lezing De nieuwjaarsreceptie wordt gehouden op dinsdag 12 januari en begint om 13.00 uur in de Rank te Vaassen. Tot 14.00 uur is er gelegenheid elkaar het allerbeste toe te wensen. Om 14.00 volgt een interessante lezing met als onderwerp: De eerste en laatste reis van de Batavia. Het verhaal gaat over het nieuw gebouwde VOC-schip Batavia, dat op 29 oktober 1628 vanuit Holland vertrok in een VOC -eskader van zeven schepen naar de Oost. De Batavia en nog


19

REGIONIEUWS

twee schepen arriveerden in april 1629 in Kaap Goede Hoop. De stemming aan boord van de Batavia was slecht en verergerde tot bijna muiterij tijdens de verdere tocht naar de Oost. Mogelijk als gevolg hiervan liep de Batavia in de nacht van 4 juni 1629 op een rif voor de kust van West Australië. De meeste opvarenden vonden een toevlucht op naburige eilanden. Terwijl de kapitein met een sloep naar Batavia was gegaan, ontwikkelde zich echter een groot drama onder de schipbreukelingen. De kapitein keerde drie maanden later terug om de opvarenden op te halen en werd geconfronteerd met het drama. Op de terugreis heeft hij twee mannen als straf aan wal gezet op de kust van West- Australië, toen Nieuw Holland geheten. In feite waren dit de eerste Europese immigranten in Australië. Het hele verhaal van de Batavia maakte grote indruk in Holland en er verschenen verschillende boeken over. De Engelse kolonie West-Australië is pas tweehonderd jaar later in 1827 gesticht en het was pas in 1960 dat het wrak van de Batavia is ontdekt bij eilanden ongeveer 70 km voor de kust bij Geraldton.

Voor uw agenda Op dinsdag 9 februari is er een lezing over Amadeus Mozart. Onze regionale ledenvergadering zal worden gehouden op dinsdag 8 maart met aansluitend een lunch.

Regionale ledenvergadering Regionale ledenvergadering is dinsdag 8 maart, aanvang 15.00 uur. Nadere mededelingen in het volgende Voeksnieuws.

Bowlen Er wordt door een aantal Voeksleden elke maand gebowld in Arnhem-Noord aan de Schelmseweg (tel. 026-3529550). Nadere inlichtingen bij de heer P. Krahmer, tel. 0317-357309 (bij verhindering graag ’s ochtends afbellen). Speeltijd is van 10.00-12.00 uur. De speeldata zijn 5 en 19 jan., 2 en 16 feb., 1, 15 en 29 mrt., 12 en 26 apr. en 10 mei 2016.

Haarlem/Alkmaar Website www.voeks.nl/haarlemalkmaar Secretariaat W.J. van Beest, Madelievenlaan 19, 2111 ZJ Aerdenhout, tel. 023-5245855, [email protected] [email protected] Bankrekening NL63 ABNA 0561 5013 86 t.n.v. Voeks Haarlem-Alkmaar te Heemstede Welzijnswerk Mevr. A.J.C. Spindlegger, tel. 072-5710927, [email protected] ZKA-consulent M. Visser, tel. 072-5124545, [email protected] Activiteiten P. Versluis, tel. 06-28154190, [email protected]

Oproep

Regionale ledenvergadering

Zoals u weet is het bestuur al enige tijd onderbezet en deze situatie wordt snel nijpender. Het bestuur van de regio Apeldoorn herhaalt hier dan ook de oproep aan de leden om zich te melden als mogelijke opvolgers.

Het bestuur van de regio Haarlem/Alkmaar nodigt u uit voor de regionale ledenvergadering op woensdag 17 februari in restaurant Johanna’s Hof aan de Zeeweg te Castricum aan Zee (bij het bezoekers centrum de Hoep) tel.0251-652486. Programma voor deze dag: ontvangst vanaf 10 uur, de vergadering is van 10.30 – 12 uur, pauze, lunch om 13 uur en daarna een lezing van 14 - 16 uur. Vergadering en lezing kunnen gescheiden worden bijgewoond. Agendapunten: opening, vaststellen agenda, mededelingen, notulen vorige vergadering, jaarverslagen van de secretaris, penningmeester, coördinator Welzijnswerk, commissaris activiteiten en de kascommissie, (her)verkiezing activiteiten commissaris, decharge penningmeester, verkiezing kascommissie, decharge bestuur, rondvraag, sluiting. Eventuele aanvullende agendapunten kunnen tot 10.30 uur bij de secretaris worden aangemeld. De vergaderbescheiden van de RLV van 2015, de agenda en verslagen over 2015 zijn via e-mail of een telefoontje na 8 februari bij de secretaris op te vragen. Indien u gebruik wilt maken van de lunch, dan graag vóór 1 februari het verschuldigde bedrag (€ 5,- voor leden en € 10,- voor introducés) overmaken op de rekening van de penningmeester (zie colofon). Als u wilt carpoolen laat het de secretaris of de commissaris activiteiten even weten, zij zullen dan regelen dat u mee kunt rijden. De aansluitende lezing wordt gegeven door de heer Peter Spaans van zorgverzekeraar Zilveren Kruis. De lezing gaat over ZKA, zorgverzekering, seniorenbeleid, duurzame inzetbaarheid, gezondheidsmanagement, zorginnovaties, zorgservice en de politieke ontwikkelingen op het gebied van zorg & gezondheid. Kortom een breed scala van onderwerpen van direct belang voor ons gepensioneerden.

Graag tot ziens bij onze bijeenkomsten.

Arnhem Website Secretariaat Bankrekening

www.voeks.nl/arnhem W. van Seters, Schependomlaan 14, 6542 RM Nijmegen, tel. 024-3770765, [email protected] NL81 INGB 0001 0219 12 t.n.v. Voeks regio Arnhem, Elst Welzijnswerk J. Startman, tel. 0316-264256, [email protected] ZKA-consulent T. van Seters, tel. 024-3770765, [email protected] Activiteiten Mw. T. Müller-Evers, tel. 026-3643663, [email protected]

Nieuwjaarsbijeenkomst Wij hopen dinsdag 12 januari veel van onze leden te kunnen begroeten op onze nieuwjaarsbijeenkomst in de herenboerderij “De Hucht” in Elst, Stationsstraat 24, aanvang 14.00 uur. Elst is per trein te bereiken en onze locatie is op loopafstand van het station. U kunt gezellig praten met elkaar of meedoen aan de door ons bedachte spelen, waarbij kleine prijsjes worden uitgereikt. Voor sommige nieuwe leden is dat een verrassing, voor de regelmatig aanwezigen weer een leuk vooruitzicht. Ook wordt er een compilatie vertoond van de foto’s die het afgelopen jaar werden gemaakt tijdens maandelijkse uitstapjes en bijeenkomsten. En natuurlijk ontbreekt er een lekker drankje en hapje niet. U komt toch ook!

20


REGIONIEUWS

Vergadering Welzijnswerk Vrijdag 19 november 2015 kwam men bij elkaar voor de jaarlijkse vergadering. In de morgenuren werd er gesproken over de verschillende aspecten van het welzijnswerk. Aan de orde kwam o.a. de nieuwe handleiding en de reden waarom de naam ‘welzijnswerker’ is veranderd in ‘contactpersoon’. Ook werd door de penningmeester uitleg gegeven over het belang van het declareren van de gemaakte kosten. Na de lunch werd de cursus ‘Luisteren is meer dan alleen maar horen’ gegeven. In een mix van uitleg en oefening werd aandacht geschonken aan het belang van goed luisteren. De reactie na afloop was dat deze cursus erg op prijs werd gesteld.

Tussen 1861 en haar dood in 1908 was het niet de keizer, maar concubine Cixi (of Tzu Hsi) die in wezen en - letterlijk - van achter de schermen regeerde over het immense China.

Vitaal en niet eenzaam Leden met een e-mailadres hebben een document gekregen over mogelijke nieuwe clubjes om actief bezig te zijn. Leden zonder e-mailadres kunnen hetzelfde document op onze website bekijken, www.voeks.nl/denhaag. Wij vragen hen om voor 1 januari 2016 te reageren. Stuur uw reactie naar de secretaris, [email protected] of per post naar Eikendael 20, 2245 BL Wassenaar.

Voeks PC-cursus Bij voldoende deelname organiseren wij begin 2016 weer PC-cursussen voor Voeks- en Te Werveleden. De cursus is op woensdag en loopt van 27 januari tot en met 23 maart. Woensdag 16 maart is er geen les, vanwege de regionale ledenvergadering. De kosten zijn € 25 voor de gehele cursus. Voor nadere informatie verwijzen wij naar de Voeks regiowebsite. U kunt ook terecht bij Ruud van der Ark, e-mail: [email protected], tel. 0703874410. Aanmelden kan tot uiterlijk 18 januari 2016.

Inloopmiddagen voor computerproblemen

Dagtocht Den Haag

Omdat er heel weinig animo bestaat voor de inloopmiddagen, stoppen we daarmee. Als alternatief kunnen mensen met computerproblemen een afspraak maken met Ruud van der Ark (zie hierboven) en dan op een cursusdag van de Voeks PC-cursus langskomen.

Den Haag

Media-Computerclub

Website www.voeks.nl/denhaag Secretariaat R.A.G. van Ruler, Eikendael 20, 2245 BL, Wassenaar, tel. 06-44900657, [email protected] Bankrekening NL74 INGB 0003 4916 58 t.n.v. Voeks te Den Haag Welzijnswerk M. Meiland, tel. 06-52447880, [email protected] ZKA-consulent F.M. van der Veen, tel. 070-3687168, [email protected] Activiteiten Vacant

Cixi, de laatste keizerin van China In deze bijzondere lezing van Malcolm Mc Ewan op donderdag 21 januari om 14.00 uur in paviljoen Te Werve in Rijswijk, wordt belicht hoe China’s hermetisch gesloten grenzen in de Opiumoorlogen (1838 – 1860) open werden gebroken en hoe uiteindelijk Peking werd bezet en geplunderd. Extra versterkt door de bijzondere ervaring van Malcolm en zijn vrouw, die deze route in 2014 hebben gevolgd!

Ook in 2016 streven we weer naar leerzame - en vooral gezellige - clubmiddagen, waarbij het onderling bespreken van computerproblemen een vast onderdeel is. De bijeenkomsten vinden elke 2e donderdag van de maand plaats in het paviljoen Te Werve in Rijswijk (aanvang: 13.30 uur). Iedereen is van harte welkom om kennis te maken met onze clubactiviteiten. Contact: [email protected]

Voor uw agenda De regionale ledenvergadering is op 16 maart 2016.

Leiden Website www.voeks-leiden.nl Secretariaat L.A. Bijl, ’t Lange Rack 9, 2162 XX Lisse, tel. 0252-418296, [email protected] Bankrekening NL52 ABNA 0426 3009 47 t.n.v. Voeks te Leiderdorp Welzijnswerk Mw. L. de Graaf-Wijsman, tel. 0252-216139, [email protected] ZKA-consulent P. Zipp, tel. 071-4025138, [email protected] Activiteiten R. Le Grand, tel. 06-44239515, [email protected]

Nieuwjaarsbijeenkomst Het bestuur van regio Leiden nodigt de leden uit voor een nieuwjaarsbijeenkomst op woensdag 20 januari in Brasserie Park, Van Diepeningenlaan 2, Leiderdorp, aanvang 13.00 uur. De nieuwjaarsbijeenkomst is nieuw voor de regio en het bestuur


21

REGIONIEUWS

hoopt op grote belangstelling. Aan de bijeenkomst zijn geen kosten verbonden. Meldt u wel graag van tevoren aan bij Robert Le Grand, zie colofon.

Regionale Ledenvergadering De jaarlijkse ledenvergadering van de regio Leiden zal worden gehouden op woensdagmiddag 17 februari in Brasserie Park, Leiderdorp. Noteert u de datum alvast? Aansluitend zal de dinerclub een diner organiseren op dezelfde locatie. Het februari diner is dus een week vervroegd (niet de laatste woensdag van de maand). Nadere mededelingen in het volgende Voeksnieuws.

Het bestuur van regio “het Noorden” wenst u prettige kerstdagen en een voorspoedig en gezond 2016.

Nieuwjaarsreceptie Het regiobestuur nodigt u uit voor de regionale nieuwjaarsreceptie op donderdag 14 januari vanaf 14.00 uur in Café Restaurant van Veen, Witterhaar 14, 9405 VK te Assen (Witten). Muzikale medewerking wordt verleend door het trio ‘Heeren Oud Zuid’. Wij hopen dat u van deze gelegenheid gebruik zult maken om elkaar een goed 2016 toe te wensen.

Dinerclub januari Op woensdag 27 januari is vanaf 17.30 uur een tafel gereserveerd bij restaurant ‘De Jonker’, Lange Voort 11b in Oegstgeest voor een driegangenmenu (proeverij van voorgerechten, keuze uit vlees, vis of vegetarisch, proeverij van nagerechten, twee consumpties en koffie). Kosten € 42. We gaan tussen 18.00 uur en 18.30 uur aan tafel. Uw gastheer is Fred Beun, tel. 071-5893721. Opgave door betaling aan de penningmeester (zie colofon), onder vermelding van ‘Diner januari’. Deelname staat open voor Voeksleden en introducés uit alle regio’s.

Wandeling Zeijen

Regionale ledenvergadering

Hermitage Amsterdam

Lezing Canon van Utrecht

Terugblik lezing Donderdag 26 november 2015 waren we met een groep van circa twintig personen bijeengekomen voor de lezing ‘Drie bijzondere Chinese vrouwen’ van Malcolm Mc Ewan. Aan de hand van diverse beelden en filmpjes leidde hij ons door een stuk geschiedenis, waarvan de meesten van ons weliswaar kennis hadden genomen, maar nooit zo diepgaand daarover waren geïnformeerd.

Het Noorden Website www.voeks.nl/hetnoorden Secretariaat Mw. G. van Rossum, Norbruislaan 5, 7761CG Schoonebeek, tel. 0524-532162, [email protected] Bankrekening NL36 RABO 0131 7956 35 t.n.v. Voeks regio Het Noorden te Borger Welzijnswerk Mw. M.J. van Os, [email protected] ZKA-consulent Ton Vas, tel. 0592-346208, [email protected] Activiteiten Wim Huizing, tel. 0592-310932, [email protected]

22


Het bestuur nodigt haar leden/partners uit om op woensdag 17 februari de jaarlijkse ledenvergadering bij te wonen in de gehoorzaal van de NAM in Assen. Aanvang 14.00 uur. Agendapunten: opening, vaststelling agenda, mededelingen bestuur, ingekomen stukken, notulen ledenvergadering 18 februari 2015, jaarverslagen van coördinator welzijnswerk, activiteitencommissaris, ledenadministrateur/secretaris en penningmeester, activiteitenprogramma 2016, verslag en benoeming kascommissie, decharge bestuur en rondvraag. Na de pauze zal Henriët Jager van de NAM een lezing geven over Jet-Net. Jet-Net staat voor Jongeren en Technologie Netwerk Nederland. Binnen Jet-Net werken NAM en Shell samen om jeugd te motiveren om voor een technisch beroep te kiezen. De middag wordt afgesloten met een gezellig samenzijn onder het genot van een drankje en een hapje. I.v.m. de catering en verdere organisatie wordt u verzocht zich per e-mail of telefonisch aan te melden bij Gé van Rossum (zie colofon). Na aanmelding worden de notulen van de RLV 2015 digitaal of per post aan u toegezonden. Deze worden ook gepubliceerd op onze website. Om te parkeren volgt u de aanwijzingsborden “Voeks”. Bij de ingang van het kantoor wordt uw naam uit veiligheidsoverwegingen geregistreerd.

Honderdjarige in de regio Op 18 september 2015 is ons lid mevrouw G.N. van DeemterKeizer uit Uithuizen, wonende in hospice ‘Thuishuis de Ommejas’, honderd jaar geworden. Om dit heugelijke feit te markeren werd haar een boeket bloemen overhandigd door Kees Storm, wzwer van het rayon, in het bijzijn van Anneke van Os, de regio coördinator. De ‘eeuweling’ was zichtbaar ingenomen met het bezoek en de bloemen.

REGIONIEUWS

Rijnmond Website www.voeksrijnmond.nl Secretariaat H.N.J. van Rooijen, Turfweide 10, 3223ND Hellevoetsluis, tel. 06-29601026, [email protected] Bankrekening NL90 INGB 0000 3201 49 t.n.v. Voeks regio Rotterdam te Hellevoetsluis Welzijnswerk Mw. H.E. Doorneveld-Letterman, tel. 078-6762010, [email protected] ZKA-consulent Mw. W.A. Vogelaar, tel. 0186-617760, [email protected] Activiteiten Mw. G. Burger-Volker, tel. 078-6733993, [email protected] P. Groen, secretariaat, [email protected]

Het bestuur van de regio Rijnmond wenst u allen fijne kerstdagen en een gezond en voorspoedig 2016.

terugblik Broekerveiling

Nieuwjaarsreceptie Wij heten alle leden en hun eventuele partner van harte welkom op de regionale nieuwjaarsreceptie, die zal worden gehouden op dinsdag 5 januari in de Polderpoort, Watersportweg 11 in Vlaardingen. Inloop vanaf 14.00 uur. U wordt vriendelijk verzocht zich aan deze tijd te houden in verband met organisatie van de zaal.

Voeks Nieuwjaarsreceptie Schiphol Ook dit jaar zorgt het bestuur voor busvervoer vanuit de regio naar de nieuwjaarsreceptie in het Van der Valk hotel Schiphol. De aan het vervoer verbonden kosten bedragen € 12,50 per persoon. De vertrektijden op zaterdag 9 januari: bus staat gereed op Blaaksedijk (Reedijk 8) 12.00 uur, vertrek 12.15 uur, vertrek Hoogvliet metrostation 12.30 uur, vertrek Vlaardingen-Holy 12.50 uur. Vertrek vanuit Schiphol 17.15 uur. Helaas neemt de animo voor het busvervoer steeds verder af en het bestuur ziet Terugblik Texel bij verdere afname van het aantal deelnemers zich genoodzaakt het organiseren van busvervoer te heroverwegen.

Regionale ledenvergadering Deze wordt gehouden op woensdag 16 maart in de Polderpoort te Vlaardingen. Nadere mededelingen volgen in het Voeksnieuws van februari.

Activiteiten en evenementen Voor 2016 staan weer diverse activiteiten en evenementen in de pijplijn. De wandelingen en de dinerclub gaan vanaf maart weer van start en ook de bustochten zullen weer plaats vinden. Ondanks de afnemende belangstelling voor de Interregionale Ontmoeting werd ook dit jaar deze ontmoeting in Landsmeer gehouden. Rijnmond kon de wisselbeker voor de derde achtereenvolgende keer mee terug naar huis nemen.

Terugblik wandeling Oostvoorne Op 5 november hebben 25 Voeksleden o.l.v. Guus Stoelinga de Groene Strandwandeling in de duinen van Oostvoorne gelopen. Er werd verzameld in restaurant de Duinrand. Hoewel het weer niet opperbest was, zat de stemming er goed in en werd er voor gekozen om de langere versie te lopen, die leidde naar de vogelspothut aan het Oostvoornse meer.

Het Sticht Website www.voekshetsticht.nl Secretariaat R.P. Warris, Kappeyne van de Coppellolaan 107, 3818KV Amersfoort, tel. 06-23299712, [email protected] Bankrekening NL19 INGB 0000 5021 38 t.n.v. Voeks regio Het Sticht te Huizen Welzijnswerk P.J.Meijer,tel. 035-6239279, [email protected] ZKA-consulent J.H. Eekhof, tel. 0348-423015, [email protected] Activiteiten E.J. Pater, tel. 06-22451195, [email protected]

Nieuwjaarsbijeenkomst De nieuwjaarsbijeenkomst vindt plaats op dinsdag 12 januari aanvang 14.00 uur, zaal open vanaf 13.30 uur, op onze vaste locatie Champ’Aubert, Boterbloem 1 te Driebergen. Aanmelden voor deze bijeenkomst is niet noodzakelijk, dus gewoon in grote getale komen! Dit is bij uitstek de gelegenheid om elkaar al het goede voor 2016 toe te wensen, om bij te praten en contacten te hernieuwen of nieuwe contacten te leggen. Wij hopen op een goede opkomst.

Regionale ledenvergadering Op dinsdag 9 februari zal de regionale ledenvergadering plaatsvinden in Champ’Aubert, Boterbloem 1 te Driebergen, aanvang 11.00 uur. Nadere details in VN02-2016 en op de website (zie ook de mededeling hierna).

Mededeling website In het verleden hadden Voeks regioafdelingen een eigen zelfstandige website. Inmiddels is de landelijke website van Voeks zodanig ingericht, dat vandaaruit naar het regiogedeelte kan worden doorgeklikt. Hierdoor zijn de websites uniform gestructureerd en eenvoudiger bij te houden. Regio Het Sticht is vanaf nu te vinden via de home pagina van www.voeks.nl. Klik aan de linkerzijde onder ‘Voeks regio informatie’ op ‘Het Sticht’. De home pagina van Het Sticht is ook rechtstreeks te openen via www.voeks.nl/het-sticht. De website www.voekshetsticht.nl zal niet meer worden bijgehouden en zal t.z.t. worden opgeheven.


23

REGIONIEUWS

Twente

Het Zuiden

Website www.voeks.nl/twente Secretariaat Mw. U.J.J. Kriekjes, Kobstederweg 3, Winterswijk Henxel, tel. 0543-531248, [email protected] Bankrekening NL62 ABNA 0549 0097 44 t.n.v. Voeks regio Twente te Hengelo Welzijnswerk Mw.J. Leussink-Heusinkveld, tel. 0545-291705, [email protected] ZKA-consulent J.Sizoo, tel. 053-4365398, [email protected] Activiteiten H.Freiboth, tel. 0546-492944, [email protected]

Website www.voeksregiozuid.nl Secretariaat Agnes Hengst-van der Meer, Gravin v Sulzbachstraat 10, 4854 EV Bavel, tel 076-5612138, [email protected] Bankrekening NL93 INGB 0003 3074 04 t.n.v. Voeks regio Het Zuiden te Oosterhout (NB) Welzijnswerk A.H. Don, Hoge Vaartkant 128 4873LL Etten-Leur, tel. 076-5018065 of 06-24396021, [email protected] ZKA-consulenten Brabant & Limburg: J. van Beusekom, tel. 076-5218259, [email protected], Zeeland & Limburg: L. van Zon, tel. 0113-270144, [email protected] Activiteiten (Vacant)

Nieuwjaarsbijeenkomst Het bestuur van Voeks Regio Twente nodigt al haar leden uit voor de regionale nieuwjaarsbijeenkomst. Deze zal plaatsvinden op woensdag 6 januari 2016 om 14.00 uur bij Kampkuiper, Almeloseweg 113-115, 7615 NA in Almelo (Harbrinkhoek), tel. 0546-629962. Het bestuur hoopt u allen op deze dag te zien en te mogen begroeten. Onder het genot van koffie/thee, drankje en hapje hopen wij met onze leden elkaar al het goede voor 2016 toe te wensen. Ook zullen de activiteiten voor 2016 bekend worden gemaakt. Voor eventuele vragen kunt u terecht bij Hans Freiboth, zie colofon. Aan deze bijeenkomst zijn voor u geen kosten verbonden.

Wandelen rond Ülsen De wandeling van woensdag 20 januari wordt georganiseerd door Hans en Tappie Boot en is uitgezet rond Ülsen (D). We komen om 10.00 uur samen in hotel Am Waldbad, zum Waldbad 1, Ülsen, (tel. 0049 594293930). Routebeschrijving vanaf Ootmarsum-Vasse-Getelo: na het bord Uelsen, bij het 2e stoplicht rechtsaf Ortsmitte volgen. Bij wegversmalling, ter hoogte van de kerk, rechtsaf richting Feriengebiet. Na 0,5 km rechtsaf richting Hotel Am Waldbad. Na ca. 300 m links Zum Waldbad, nog eens 200 m en u ziet het Waldbad aan de rechterzijde. Routebeschrijving vanaf Bad Bentheim-Nordhorn-Neuenhaus: u ziet het bord Uelsen Feriengebiet. Bij stoplicht links ÜlsenOrtsmitte. Op T-splitsing rechtsaf, dan links langs de kerk, en na het 30 km-zone bord linksaf richting Feriengebiet. Na 0,5 km rechtsaf richting Hotel Am Waldbad. Na ca. 300 m links - zum Waldbad, nog eens 200 m en u ziet het Waldbad rechts.

24


Nieuwjaarsreceptie Onze jaarlijkse nieuwjaarsreceptie vindt plaats op vrijdag 15 januari. De locatie is hotel Van der Valk in Gilze Rijen. Vanaf 11.00 uur bent u van harte welkom om een toast uit te brengen op het nieuwe jaar. Uiteraard kunt u blijven lunchen. U dient dan € 15,- p.p. over te maken op rekening van de penningmeester (zie colofon). Het is ons weer gelukt een interessante lezing te organiseren na de lunch. Mevrouw Marie Thérese Geerts, historica, zal dan een lezing houden met als titel “Kijken bij de Rijken” met als subtitel “Verstandshuwelijken in historisch perspectief”. De nadruk wordt gelegd op Verstandshuwelijken, zoals die bij de Rijken door de eeuwen heen gebruikelijk waren.

Bijeenkomsten Goes Iedere tweede dinsdag van de maand sociëteit in hotel Terminus, Stationsplein 1 in Goes vanaf 10.00 uur. Dinsdagmorgen 9 februari wordt in hotel Terminus een presentatie ‘omgaan met slechthorendheid’ gegeven. Dat wordt gedaan namens de NVVS (Nederlandse Vereniging Voor Slechthorenden). Tegenwoordig heet dat Stichting Hoormij. Informatie kunt u vinden op www.stichtinghoormij.nl. Aanmelden is niet nodig.

Bijeenkomsten Zevenbergen Iedere eerste woensdag van de maand sociëteit in hotel Van der Hooft van 10.00-12.00 uur. Het Bestuur van de Voeks, regio het Zuiden wenst alle leden een voorspoedig en gelukkig 2016 toe en spreekt de hoop uit dat al uw wensen vervuld mogen worden.

BRIDGE

OP HET SCHERP VAN DE SNEDE GESPEELD RINUS VLUGTER, [email protected] Aan onze tafel begon N met ♦ A gevolgd door ♦ V, maar daarna werd er niet doorgespeeld in de dubbele renonce. N ging veilig van slag in ♣. De leider moet 9 nu zelf zijn aanpak van de hoge kleuren ♠ A V 10 8 ♠ H95 bepalen. ♥ VB42 ♥ A75 ♦ 72 12 14 ♦ 53 Na 3 maal troef trekken, eindigend in W ♣ V B 10 ♣ AH985 komt het uur van de waarheid. Hoe zitten 5 de ♠ en de ♥ verdeeld? ♠ B762 N heeft met zijn ♦-jump een zeskaart ♥ 10 8 6 ♦ HB9 laten zien en bleek bij het troeftrekken 2 ♣ 742 ♣-kaarten gehad te hebben. Er is dus bij hem maar plaats voor 5 kaarten in ♥ en Het biedverloop: Z W N O ♠. pas 1♣ 1) 2♦ 2) 4♣ Om het contract te halen moet daar 4♦ 5♣ pas pas pas in ieder geval ♥ H bij zitten. De leider speelt dus een honneur voor uit de dichte 1) vanaf een tweekaart 2) zwak sprongvolgbod, met 6-kaart hand. Maar welke heeft de voorkeur? Mijn advies: speel ♥ B. N zal nu met H x x waarschijnlijk duiken, terwijl hij met H x vrijwel zeker de Spel 11 van het toernooi is er een aardig voorbeeld van, dat H zal spelen. Bij het voorspelen van ♥ V zal hij vrijwel altijd je soms als leider door informatie uit bieden en spelen van dekken. Inderdaad dook N op ♥ B. Als je vervolgens een kleine de tegenstanders in staat bent hun handen uit te tellen en ♥ naar het A speelt wordt het duidelijk dat N begonnen is met zodoende de winnende speelwijze te vinden. Het biedverloop tenminste een driekaart ♥. Er is dus in zijn hand maar plaats voor verdient geen schoonheidsprijs, maar was in ieder geval veel maximaal twee ♠-kaarten. Speel dus naar ♠ A en terug naar ♠ H. beter dan dat van de OW-paren die in 3SA belandden en bij Vervolgens neem je de gemarkeerde snit op ♠ B. Resultaat: 5 ♣ de voor de hand liggende ♦-start al twee down waren, voor ze contract. Dit was een uitschieter, we eindigden in middenmoot. met afspelen konden beginnen. Na een afwezigheid van vele jaren gaven mijn vrouw en ik gehoor aan een aantrekkelijke oproep van OSV-NAM om deel te nemen aan het Shell World Wide Bridgetoernooi, dat ieder jaar in november op veel Shell locaties gehouden wordt. De spellen zijn gedupliceerd, zodat er een hele grote “Top integraal” kan worden berekend. De sessie waaraan wij meededen werd gehouden in het restaurant, even buiten Assen, waar OSVNAM ook zijn clubavonden speelt. Na afloop was er een gezellig etentje in buffetvorm. Ik kan iedere Voeks-bridger aanraden ook eens naar Assen te gaan. Je hoeft daarvoor geen jaar te wachten, want men houdt daar ook een Shell Lente Bridgetoernooi op 19 maart 2016. Nadere informatie bij www.osv-nam.nl/assen/bridge .

Z/-

♠ ♥ ♦ ♣

43 H93 A V 10 8 6 4 63

ARCHEOLOGISCHE REIS NAAR RÜGEN De Drents Prehistorische Vereniging organiseert voor haar leden elk jaar een archeologische excursie naar één van de ons omringende landen. Ook Voeksleden kunnen aan deze reis deelnemen en de ervaring heeft geleerd dat zij zich goed in dit gezelschap thuis voelen. De komende excursie, van 31 mei tot 5 juni 2016, heeft als reisdoel het Duitse Oostzee-eiland Rügen en een paar andere locaties in Noord-Duitsland. Tijdens de reis worden bezoeken gebracht aan verschillende soorten hunebedden, vaak gelegen op de mooiste plekken, aan een bij Kap Arkona, op het noordelijkste puntje van Rügen, gelegen middeleeuwse burcht van de Slaven met een tempel gewijd aan hun godheid Svantevit en aan de kloosterruïne van Eldena bij Greifswald, geschilderd door Caspar David Friedrich, de grootste schilder van de Duitse romantiek. Tussen de bedrijven door is er tijd om rond te dwalen door mooie plaatsen als de Hanzestad Wismar. Op Rügen wordt gelogeerd in een hotel in het havenplaatsje Sassnitz. Het plaatsje heeft een rustige boulevard langs de Oostzee. Gedurende de geheel verzorgde reis verblijft men voor een schappelijke prijs in goede hotels. De reis staat

POST

onder leiding van de archeoloog Bert Huiskes, met op enkele plaatsen een toelichting door Duitse archeologen die betrokken waren bij de bezochte opgravingen. Mocht u belangstelling hebben, bezoek dan www.dpv.nu of e-mail naar Pieter den Hengst, [email protected]. De inschrijving sluit op 28 februari 2016.


25

PERSONALIA De volgende leden heten wij welkom: Mw. M. Abrahamsz, Hoek van Holland

Mw. J.A.M. Heezen-Heemskerk, Bosch

J. Sijtsma, Ruinen; ex SIEP

ex SDSI

Mw. I. Hof-Addens, Schimmert; ex SI

Mw. H.A. Simon van Leeuwen-van Rhijn, Baarn

C.A. van Baal, Heemskerk; ex NAM

J.E.G.T. Hoiting, Emmen, ex NAM

J.G. Smith, Beetsterzwaag; ex SNR

H. Beltman, Wassenaar; ex SGSI

J. Hogenberg, Coevorden; ex NAM

J. Spek, Rotterdam; ex SNR

Mw. W. Bernhart-Wols, Hoogeveen

F.G.E.C. van Hoorn, Heerde; ex China

Mw. W.A. Bijster-Schiltkamp, Kolhorn

Mw. S.P. Hulsman-de Roos, Zwolle

Moerdijk

Mw. M. Bodelier-Spronk, Etten-Leur

G.J. Hulst, Emmen; ex NAM

Mw. L. Timmerman-Wever,

Mw. T. van Bommel-Groen,

R.P. van Jarwaarde, Alphen aan den

F.M.A.M. van den Akker, Voorburg;

en Duin

R.J.E. van Tetering, Wagenberg; ex SNC

Schoonebeek

Hellevoetsluis

Rijn; ex SCE

J.D.C. van der Toorn, Den Haag; ex SGSI

Mw. W.J.M. Braams-Rooimans,

Mw. M. Jungen-Bal, Hoogvliet

R. Verhagen, Roosendaal; ex SNC

Hoogvliet

Mw. H.C. Brouwer-Engelmoer,

Amsterdam

Mw. G. Bueneker-Berghuis, Putten

Mw. M. Kersting-Ruardij, Assen G.M.M. van Kessel, Geldermalsen; ex

SRTCA

M. Keuter, Coevorden; ex NAM

Mw. W.S. Vermeulen-Kruize,

Vlaardingen

Mw. P.M.J. Verweij-Catsburg,

Zunderdorp

A.G.W. Voortman, Australië; ex Billiton

Mw. P.J. Dalm-Otte, Rotterdam

A.A. Knijnenburg, Wassenaar; ex

Maleisië

H. van der Weerd, Delft; ex Maleisië

J. Dam, Purmerend; ex STCA

Mw. M.A. Kolker-Setz, Emmen

Mw. J. Wervers-van Moort, Sommelsdijk

W. Dannenberg, Breukelen; ex SIEP

W.J. Lambrechts, Woensdrecht; ex SGSI

J.F. Duste, Aphen aan den Rijn; ex China

J.E.G.M. Lap, Brielle; ex Duitsland

Mw. M.S. van Essen-Voest, Spijkenisse

T. Liew, Voorschoten; ex SGSI

J.C.J. Gesink, Rijnsburg; ex SIEP

Mw. Ch.N. Mooijman-Henin, Den Haag

Mw. A.J.S. Geuping-Pauls,

H. van der Winden, Paterswolde; ex

Biddinghuizen; ex BIPM

J.A. Nijhoff, Oud Gastel; ex SNC

Moerdijk

Mw. E.M. Greuter-Jonk, Castricum

M.T.H. Rijpkema, Assen; ex NAM

W.M. van Wouwen, Well; ex NAM

Mw. G. Groenendijk-Bogaard, Frankrijk

Mw. J. Scherpenzeel-Schipper,

E.D. Chandler, Zoetermeer; ex SDSI

Mw. A.M. de Haas, Lisse; ex SI Mw. J. Harthoorn-Blesing, Amsterdam R.J.M. Hartog, Den Haag; ex SGSI

Monnickendam J.B. Schmitt, Alkmaar; ex NAM A.K. Schraal, Vlaardingen; ex SNR

A.G.P.M. Wevers, Maleisië; ex Abu

Dhabi

A.T.M. van Wijk, Vlaardingen; ex SIEP Mw. M. van Willigen-Petrescu, Almere

NAM

Mw. J. van der Zwan-Bokhorst,

Voorburg

Alleen degenen die lid waren van Voeks worden hieronder vermeld. Ontvangen van Voeksnieuws staat los van een lidmaatschap van Voeks. Het Voeksnieuws wordt gestuurd aan allen die pensioen van Shell ontvangen. Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden: J.H.G. van Alphen, ex NAM, 17/11,

84 jr; Naaldwijk J.W. Anker, ex SNR, 6/10, 74 jr; Hoeven J. Bannink, ex SNR, 8/10, 70 jr; Spijkenisse R.A. Bartelink, ex SNR, 10/11, 80 jr; Rijswijk Mw. D.J. Baylé-Veurman, (KSLA), 19/11, 93 jr; Naarden Mw. E.A.J. de Ben-Wortel, (SNR), 26/10, 83 jr; Vlaardingen A. Berends, ex SNV, 1/11, 93 jr; Vlaardingen G. van den Berg, ex SNR, 7/10, 89 jr; Vlaardingen Mw. F. van den Berg-van den Berg, (SNR), 23/10, 74 jr; Rotterdam A.J. Bergshoeff, ex NAM, 7/10, 64 jr; Nieuw-Schoonebeek G. Bisdom, ex SNR, 10/11, 68 jr; Oud-Beijerland B.M. Bol, ex SNV, 1/10, 86 jr; Den Haag R. de Bordes, ex SNR, 2/10, 69 jr; Hellevoetsluis 26


Mw. E. Bosch-Kelder, (KSLA), 22/10,

Mw. J. van Deventer-Blom, (SNV),

Mw. J. Brackman-Brugman, (KSLA),

Mw. M.A. van Dokkum-Vlaanderen,

92 jr; Hilversum

16/10, 84 jr; Aerdenhout E.A. Bridié, ex SIPM, 21/10, 84 jr; Zoetermeer Mw. E.J. Bruins-Polder, (SNV), 16/11, 84 jr; Nootdorp Mw. A.H.C. Buursink-Kuipéri, (NAM), 17/10, 91 jr; Assen Mw. R.C.W. Byrnes-Klijnstra, (SIPM), 15/10, 86 jr; Den Haag J.J. Campfens, ex SNR, 19/11, 69 jr; Ridderkerk J.P. van Cruijningen, ex Billiton, 1/10, 89 jr; Canada J. Dalm, ex SNV, 30/10, 81 jr; Rotterdam Mw. J.Y.T. Deeleman-van Hooydonk, (SNR), 19/11, 86 jr; Vlaardingen Mw. M. Deijere-van der Linden, (SNR), 21/10, 92 jr; Dordrecht Mw. R.L. Dekker-Kooijman, (Curaçao), 19/11, 88 jr; Dordrecht

11/10, 83 jr; Leiden

(SIPM), 9/11, 86 jr; Rijswijk

Mw. J.G. Duits-Winter, (SIPM), 25/10,

90 jr; Velsen

L.J. Fick, ex Billiton, 24/10, 95 jr;

Voorburg

Mw. C.F. Franke-Broekhoven, (SNR), 14/10, 83 jr; Rotterdam N.W. van Gelder, ex Brunei, 9/11, 89 jr; Bilthoven J. van Gent, ex SIPM, 16/11, 87 jr; Rijswijk W.J. Gillis, ex SNR, 31/10, 84 jr; Spijkenisse F.H. de Groot, ex SNR, 27/10, 86 jr; Hendrik-Ido-Ambacht Mw. F.E. van den Hamer-Boogaerdt ’t Hooft, (SI), 7/10, 88 jr; Brouwershaven R. ’t Hart, ex SNR, 26/10, 94 jr; Spijkenisse J.B.C. Heisterkamp, ex KSLA, 16/10, 91 jr; Amsterdam

PERSONALIA Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden: N. van den Hoed, ex KSLA, 20/11, 78 jr; Castricum D. Hoedeman, ex SNR, 19/10, 97 jr; Rotterdam G.B. Hoenderkamp, ex SNR, 30/09, 89 jr; Schiedam Mw. F.J. Hofkamp-Glaser, (Curaçao), 3/10, 99 jr; Leusden G.H. Huguenin, ex SN, 3/11, 85 jr; Zoetermeer A. de Jong, ex SNR, 2/10, 65 jr; Vlaardingen H. Jonker, ex SNV, 9/11, 78 jr; Midwolde Mw. L. Jonkers-Schutten, (NAM), 19/10, 88 jr; Schoonebeek Mw. R. Jung-van Buijsen, (KSEPL), 25/10, 90 jr; Rotterdam S.H. Kamminga, ex SIPM, 28/09, 90 jr; Wassenaar L.H. Kerkhof, ex NAM, 19/11, 86 jr; Rijswijk Mw. J. Klaren-de Jong, (België), 11/10, 83 jr; Geldrop N. Kloos, ex KSLA, 18/10, 95 jr; Heino Mw. N.B. Köhler-Bouman, (KSEPL), 11/11, 84 jr; Rijswijk N.R. Korsten, ex SNR, 4/11, 81 jr; Spijkenisse Mw. W.C. Kranendonk-van der Sijde, (SNR), 28/09, 88 jr; Den Haag T.W. van de Laar, ex KSLA, 26/10, 83 jr; Huizen

Mw. J.A.W. Leufkens-Veugelers, (SIPM),

25/10, 84 jr; Rotterdam J.W. van der Marel, ex SNR, 3/10, 86 jr; Teteringen J.A. Moret, ex SNR, 11/10, 74 jr; Brielle Mw. M.E. van Mourik-Visser, (KSLA), 26/10, 71 jr; Purmerend D.H. van Nieuwenhuizen, ex SIPM, 1/11, 91 jr; Oegstgeest A. Nijboer, ex NAM, 2/11, 78 jr; Julianadorp Mw. D. van Olmen-Meerens, (KSLA), 11/11, 94 jr; Bilthoven C.W.B. van Pelt, ex SNR, 14/10, 69 jr; Maassluis Mw P. Pfeil-van Pelt, (SNR), 25/09, 80 jr; Rotterdam Mw. C.P. Potter-ter Veer, (SIRM), 2/11, 76 jr; Den Haag J. Relleke, ex KSLA, 4/10, 95 jr; Zaandam J.W. Ribbink, ex SNR, 13/11, 77 jr; Spijkenisse J.W. Rietbroek, ex SIPM, 4/11, 76 jr; Voorburg Mw. J.A. Rietkerk-Hoek, (SNR), 4/10, 90 jr; Spijkenisse W.C. Roldaan, ex Qatar, 17/11, 92 jr; Zeddam J.J. de Ruiter, ex SNR, 6/11, 93 jr; Zuidland Mw. G. Russchen-Groen, (NAM), 14/11, 93 jr; Assen

D. Sanrodji, ex KSEPL, 30/09, 75 jr;

Rotterdam

J. Schipper, ex NAM, 3/10, 67 jr;

Groningen

A.W. Snelders, ex SNR, 1/10, 88 jr;

Spijkenisse

Mw. C.A. van Soldt-Kuijpers, (SIPM),

1/11, 94 jr; Pijnacker

F. Storm, ex KSLA, 29/09, 80 jr;

Amstelveen

Mw. G. Thiele-Masselink, (NAM), 7/10,

94 jr; Schoonebeek

Mw. F.A. Tielrooij-Molenberg, (SNV),

22/11, 90 jr; Den Haag H. Timmers, ex SNR, 18/10, 87 jr; Vlaardingen A. Turien, ex NAM, 23/10, 81 jr; Coevorden

Mw. A.J.E. Veldhuis-Tissot van Patot, (Shell Tankers), 16/10, 85 jr; Heerenveen H. Verbrugge, ex KSEPL, 3/10, 87 jr; Voorburg A.F.M. de Vette, ex SRTCA, 1/10, 67 jr; Purmerend D. Voorzaat, ex SNR, 14/11, 90 jr; Rotterdam Mw. A.M. van de Vusse-Waning, (KSLA), 5/10, 92 jr; Naarden Mw. M. Westerduin-de Jong, (Sarawak), 20/10, 89 jr; Wamel Mw. H. Zuidhof-Middelbosch, (SIPC), 1/11, 91 jr; Diever

Familieberichten: Mw. J.P. Bakker-Erwich, 21/09, 67 jr; echtgenote van J. Bakker (SNR), Duitsland Mw. N. van Beele-Buurman, 11/10, 79 jr; echtgenote van J. van Beele (Shell Tankers), Katwijk Mw. K. Bisschop-Spijkerman, 29/09, 82 jr; echtgenote van J. Bisschop (SNR), Oostvoorne Mw. W. Bouwman-Smit, 7/10, 70 jr; echtgenote van T.G. Bouwman (NAM), Veendam Mw. A.A. van den Broek-Straatman, 20/11, 90 jr; echtgenote van F.G. van den Broek (SIPM), Zeewolde Mw. C. van Elleswijk-Veltman, 18/10, 86 jr; echtgenote van J.J. van Elleswijk (SIPM), Voorburg R. van Es, 8/10, 60 jr; echtgenoot van mw. E. van Es-Hofman (SI), Den Haag

Mw. J.A.M.M. Goorse-Molleman,

21/11, 84 jr; echtgenote van J.C. Goorse (SIPM), Wassenaar Mw. A.E. Leemans-Kortenbout, 1/11, 80 jr; echtgenote van A.P. Leemans (SNR), Rotterdam Mw. E.W.A. Lugtenburg-van Leeuwen, 20/11, 94 jr; echtgenote van J. Lugtenburg (SNR), Rotterdam Mw. W.J.M. Neggers-den Ridder, 28/09, 62 jr; echtgenote van J.J. Neggers (SNC Moerdijk), Zevenbergen Mw. F. Riemersma-Akkerman, 30/10, 86 jr; echtgenote van J. Riemersma (KSLA), Krommenie Mw. A.Y. Schenk-Krediet, 13/11, 85 jr; echtgenote van P. Schenk (SIPM), Voorschoten

Mw. M. Schut-Engelen, 3/10, 72 jr; echtgenote van J. Schut (KSEPL), Prinsenbeek A. Spaargaren, 16/11, 87 jr; echtgenoot van mw. A.M. Spaargaren-Minnesma (KSLA), Amstelveen Mw. G.W. van Strien-Kousemaker, 30/09, 80 jr; echtgenote van W. van Strien (SIPM), Den Haag Mw. L. Visser-Zeeman, 19/11, 76 jr; echtgenote van K. Visser (NAM), Hoorn Mw. J. Vrijmoed-de Groot, 27/10, 87 jr; echtgenote van T.J. Vrijmoed (KSEPL), Delft Mw. J.H. van der Weijden-van der Poel, 24/10, 87 jr; echtgenote van A. van

der Weijden (SNR), Burgh-Haamstede

Rectificatie In Voeksnieuws no. 11/12 is het overlijden van de echtgenote van de heer G. Rozier (SIPM), Purmerend, vermeld. Tot onze spijt is de vermelde leeftijd van 74 jaar niet correct. Mevrouw J.M. Rozier-Diepenbach is 84 jaar geworden.


27

VOEKSKRUISWOORD KW-017 Beste Kronkelkrakers, de oplossing van KW-16 luidt: Horizontaal: 1 Gabriël; 5 Mopneus; 9 Ierland; 13 Rakel; 14 Oprotpremie; 15 Doema; 16 Eerbied; 17 Ako; 18 Cel; 20 Tartaar; 21 Are; 23 Okapi; 25 Ruitennegen; 26 Kapel; 28 Evangelie; 29 Resoneren; 31 Staketsel; 34 Eenvoudig; 39 Plaag; 40 Sinterklaas; 42 Geste; 43 Ali; 44 Oerknal; 46 Nap; 47 Eau; 48 Pitcher; 50 Totem; 51 Rommelmarkt; 53 Gevel; 54 Rolpens; 55 Tekenen; 56 Sangria. Verticaal: 1 Garderobe; 2 Baker; 3 Inleiding; 4 LLoyd; 5 Margarine; 6 Patrones; 7 Eurocent; 8 Som; 9 Inenten; 10 Radbraken; 11 Arena; 12 Dwarrelen; 19 Lager; 22 Re; 24 Alabama; 25 Rijles; 27 Paradijs; 30 Sinas; 31 Supporter; 32 Ergonomie; 33 Lenin; 34 Evacueren; 35 Opgetogen; 36 Guerrilla; 37 Helpdesk; 38 Akkerman; 40 Salaris; 41 Il; 45 Ratel; 48 Potas; 49 Haver; 52 Mat.

Na het ontraadselen van het kruiswoord hieronder noteert u de gevraagde letters in de werkbalk. Hier ontstaat dan een juist woord volgens de DvD maar dit is niet het gezochte woord! U dient de gevonden letters zo in de Voeksbalk te plaatsen dat hier het juiste woord ontstaat. Een aantal letters staan al op de juiste plaats om u op weg te helpen. Uiteraard dient u alleen deze negen gevonden letters te gebruiken. Dit woord uit de Voeksbalk kunt u, onder vermelding van KW-17, inzenden naar: P.J. Visser - Sparrendal 552 - 3142 LR MAASSLUIS of E-mail: [email protected] Onder de goede inzendingen worden weer drie VVV -cadeaubonnen van € 20,00 verloot.

De Voeksbalk KW-16 luidt: KLIMSPORT Corné haalde de volgende winnaars uit ‘de hoge hoed’:

Ik wens alle Voekslezers een fijne jaarwisseling en vooral een gezond 2016 toe. Ook in het komende jaar zie ik graag uw oplossingen (al dan niet voorzien van uw open aanmerkingen) met plezier tegemoet. Wilt u er s.v.p. aan denken om uw adresgegevens mee te zenden in uw e-mail? Peter

■ W.W. Jager LELYSTAD ■ W.F. Jansen RIJSWIJK ■ J. van Tongeren BERGEN OP ZOOM Zij hebben hun prijs inmiddels ontvangen; van harte gefeliciteerd en veel plezier met de volgende opgave. 1

2

3

13

4

5

6

17

20

10

11

22

25

26

23

27

29

VOEKS NIEUWS

31

30

32

34 36

37

39

41

45

33

35

38 40

42 46

49

12

18

21

28

52

9

15

24

44

8

14

16

19

7

43

47

48

50

51

53

54

55

56

Horizontaal: 1 Vogel; 5 Afkeer; 9 Regering; 13 Gelijkmatig; 14 Vervangend opvoedster; 15 Polynesische stam; 16 Soort hoofddeksel; 17 Waadvogel; 18 Begeleider; 19 Door water omringd gebied; 21 Klavier; 22 Wilde woudezel; 28 Boom; 29 Uit de rails raken; 31 Indruk maken; 32 Vrijwilliger; 36 Opgewekte christelijke muziek (Eng.); 38 Platvis; 39 God van de wind; 44 Herstelling; 46 Vliegende schotel; 47 Grondig reinigen; 49 Onophoudelijk; 50 Deel van het servies; 51 Kostbare stof; 52 Knijpbril; 54 Spijkeren; 55 Soort leer. Verticaal: 1 Treiteraar; 2 Sierplant; 3 Bellen; 4 Schootcomputer; 5 Overdaad; 6 Irritatie; 7 Soort objectief; 8 Naturist; 9 Soort vechtsport; 10 Droogmaken; 11 Schoonmoeder van Ruth; 12 Zware schade aanrichten; 20 Oosters gerecht; 23 Schaaldier; 24 Diadeem; 25 Vertegenwoordiger; 26 Hofstede; 27 Omslagdoek; 30 Kunstproduct; 31 Bagagerek op auto's; 33 Meeklinken; 34 Padvinderij; 35 Boterbloemachtige plant; 37 Vechten; 40 Opplakbriefje; 41 Tillen; 42 Schrijfgerei; 43 Lijn; 45 Geestelijke; 48 Afgeknotte boomstam. Werkbalk Breng de gevonden letters uit het kruiswoord over naar deze balk

34 28 17 40

Voeksbalk KW-17 Plaats deze letters in de juiste volgorde en span de lomperd voor de wagen… 28


9

26

9

26

2

53

56 53

Drie letters krijgt u cadeau en staan reeds in Voeksbalk KW-17 op de juiste plaats. Het gevonden woord uit deze Voeksbalk kunt u inzenden t/m

23 januari 2016

NR.1 JANUARI NIEUWJAARSRECEPTIE BETALINGSDATA VAN UW PENSIOEN VERGETEN VERHALEN

Recommend Documents