nieuw politiek talent
Nieuw Politiek Talent Meer allochtone vrouwen in de lokale politiek
Colofon Tekst: Lisette Dekker (IPP, bijdrage Achtergrond: Allochtonen in de politiek), Suzan Koçak (journalist, bijdrage portretten), Marianne Aal (Alleato), Annemarieke Blom (Alleato) Eindredactie: Marjolein Marchal Foto’s: Eut van Berkum (voorpagina en blz. 6, 12, 16, 22), Bert Spiertz (blz. 4, 9, 14, 15) Productie: Annemarieke Blom en Marc Engberts Ontwerp: Suggestie & illusie Drukwerk: True Colours Februari 2010
Inhoud Voorwoord
3
Waarom Nieuw Politiek Talent?
4
Nieuw Politiek Talent stap voor stap
8
Resultaten
14
Achtergrond: allochtonen in de politiek
18
Adviezen en toekomst
21
Portretten
6, 12, 16, 22
Voorwoord
‘Elke vrouw heeft haar eigen verhaal’
‘Ik wil graag problemen van allochtone vrouwen helpen oplossen door actieve deelname in de politiek en iets betekenen in de Nederlandse samenleving.’ Dat was één van de vele reacties die we kregen bij de start van Nieuw Politiek Talent (NPT), een project bedoeld om meer allochtone vrouwen te betrekken bij de lokale partijpolitiek. Met trots kan ik melden dat we daar aan hebben bijgedragen. Samen met het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) heeft Alleato vrouwen getraind en gecoacht tot politica. Politieke participatie is één van de graadmeters voor de mate van integratie. Helaas blijkt dat relatief weinig allochtone vrouwen deelnemen aan de lokale politiek. Dat kan komen door de grote investering die de politiek vergt, van allochtonen evenzeer als van autochtonen. Maar wellicht zijn er nog andere belemmeringen waardoor allochtone vrouwen de stap niet zo snel zetten. De toegankelijkheid van de politiek speelt hierbij ook een rol. Het werd tijd om allochtone vrouwen en de politiek dichter bij elkaar te brengen. Met financiering van het Ministerie van OCW en de provincie Utrecht zijn we daarom in 2008 gestart met NPT. We gingen op zoek naar nieuw politiek talent en trainden 24 vrouwen met duidelijke politieke doelen of sterke algemene interesse. Stuk voor stuk bijzondere vrouwen met drukke banen, studies, vrijwilligersfuncties en gezinnen. Elke vrouw heeft haar eigen verhaal. Vier van deze verhalen vindt u terug in deze publicatie. Naast deze persoonlijke verhalen geven we u ook een algemeen beeld van het effect dat NPT heeft gehad. Daarnaast geven we enkele adviezen om diversiteit te verwezenlijken binnen uw politieke partij, gemeente of organisatie. Heeft u behoefte aan extra ondersteuning bij diversiteitbeleid of bij opleiding van nieuwe gemeenteraadsleden, dan kunt u bij ons terecht. Of wilt u zelf de politiek in, maar durft u de stap niet te zetten? Volg dan het inspirerende voorbeeld van de NPT-deelnemers. Graag wil ik in het bijzonder het IPP te Amsterdam, maar ook de politieke partijen, IDEA, NVA Amersfoort en Kennispunt Utrecht bedanken voor de samenwerking. De deelnemende vrouwen bedank ik voor hun inzet en ambities; veel succes in de politiek. Neem voor nadere informatie en ondersteuning vooral contact met ons op. Lineke Maat, directeur Alleato 3
Waarom Nieuw Politiek Talent? Vrouwen met een andere culturele achtergrond participeren nog onvoldoende in de lokale politiek. Of het nu gaat om de opkomst bij de verkiezingen, deelname aan besturen of betrokkenheid bij politieke partijen - allochtone vrouwen zijn ondervertegenwoordigd. Ze participeren wel steeds meer in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, maar we zien hen weinig in de partijpolitiek, in besturen of in gemeenteraden. Politieke participatie is een van de graadmeters voor integratie en verdient daarom speciale aandacht.
Obstakels overwinnen Bij de start van NPT was de aanname dat gebrek aan (relevante) opleiding, opvoeding, beperkte kennis van politiek en gebrek aan ervaring in bestuursfuncties de politieke participatie van allochtone vrouwen in de weg staan. De vrouwen die aan NPT meededen waren echter goed opgeleid. Probleem was eerder dat zij tegen de politiek opkeken en zich afvroegen of ze wel in staat waren om daarin te functioneren. Veel vrouwen waren verbaasd dat de partijen hen met open armen ontvingen. NPT leert ons dus dat veel vrouwen het kunnen, maar dat ze extra ondersteuning nodig hebben om de stap te zetten. Een ander obstakel was dat sommige vrouwen op grond van ervaringen in het land van herkomst politiek associeerden met corruptie, geen inspraak of weinig rechten. Dankzij de praktijkervaring die de vrouwen in NPT opdeden, werd dit beeld in positieve zin bijgesteld. De combinatie met zorgtaken legt een zware druk op de vrouwen die wel participeren in bestuur en politiek. De familie en de omgeving zien en erkennen het belang van maatschappelijke en bestuurlijke participatie vaak niet of onvoldoende. En door het huidige politieke klimaat zijn veel allochtone vrouwen bang om in de spotlights te staan. Wat ook niet helpt, is dat zij meestal nog geen politieke voorkeur hebben ontwikkeld. Ze kennen de bestaande partijen niet of hebben het idee dat ze er niet bij passen. Toch zijn het juist deze vrouwen die een zinnige bijdrage kunnen leveren aan de Nederlandse samenleving. Het project Nieuw Politiek Talent (NPT) bood hen de mogelijkheid om bij het begin te beginnen. Daardoor durfden zij de stap richting politiek toch te zetten. 4
Waarom meer allochtone vrouwen in de politiek? De Nederlandse samenleving wordt steeds diverser. Je zou verwachten dat daarmee ook onze volksvertegenwoordiging diverser van samenstelling zou worden. Dit is echter nog maar beperkt het geval. Bij een veranderende bevolkingssamenstelling is het noodzakelijk om leden uit de diverse gemeenschappen op te nemen in de (top van de) politiek. De kwaliteit van de democratie wordt namelijk bepaald door een goede relatie tussen burgers en de volksvertegenwoordigers. En wanneer de volksvertegenwoordiging een goede afspiegeling van de samenleving is, leidt dit tot meer betrokkenheid bij en grotere legitimiteit van de politieke besluitvorming. Allochtone vrouwen met een politieke bestuursfunctie kunnen de belangen behartigen van hun achterban en een stempel drukken op het te voeren beleid. Hun deelname is cruciaal voor het functioneren van de multiculturele democratie, omdat zij cultuurverschillen overbruggen. Ook vormen zij een rolmodel voor andere allochtone vrouwen en vooral ook voor de jeugd. NPT had dan ook als doel het bijdragen aan: • Vergroten van zeggenschap van allochtone vrouwen • Een evenredige vertegenwoordiging • Diversiteit in de lokale politiek Participatie vraagt niet alleen initiatieven vanuit de ‘kwetsbare groep’, maar ook een verandering van de gevestigde orde. De politiek moet bereid zijn om open te staan en voorwaarden te scheppen voor allochtone vrouwen die zich actief willen inzetten. Binnen de politiek is dan ook aandacht nodig voor diversiteit en genderverhoudingen. Om de politieke partijen en allochtone vrouwen nader tot elkaar te brengen, startten we in 2008 met Nieuw Politiek Talent.
5
Morea Veldhuizen-King:
6
portret
‘Ik heb bij NPT leren debatteren’
Morea Veldhuizen-King (40) uit Bunschoten kwam op haar twintigste vanuit haar geboorteland Suriname naar Nederland. Ze werkt met gezinnen waarin psychologische problemen spelen. Morea is getrouwd en heeft twee biologische kinderen en twee pleegkinderen. ‘Via via kreeg ik een folder van Alleato te lezen, waarin stond dat de organisatie op zoek was naar allochtone vrouwen met politieke ambities. Dezelfde avond heb ik het aanmeldingsformulier ingevuld. Dit is echt iets voor mij, dacht ik direct. Ik heb een duidelijke visie en heb altijd overal een mening over. De politiek is een perfect podium om daar iets mee te doen en Nieuw Politiek Talent biedt een mooie kans om alles stap voor stap te leren. De combinatie van politieke training, het leren in de praktijk en de persoonlijke coaching vond ik heel fijn. Het belangrijkste dat ik geleerd heb van de cursus is het debatteren. Weten waarover je praat en elk gesprek goed voorbereiden. Ook de persoonlijke coaching heeft mij erg geholpen. Het heeft mij net dat beetje meer zelfvertrouwen gegeven dat ik nodig had. Ik dacht namelijk altijd dat ik niet de kwaliteiten had om in de politiek te kunnen functioneren. Vereiste was, zo leek mij, minstens een studie Rechten of Politicologie. Nu denk ik daar heel anders over.
Als onderdeel van het traject hebben we onder andere een gemeenteraadsvergadering bezocht. Toen dacht ik: daar zie ik mijzelf wel zitten. Ik was vooral onder de indruk van de voorzitter. De manier waarop zij het debat leidde, vond ik echt geweldig. Mede door haar voorbeeld ben ik tijdens het traject al op zoek gegaan naar de politieke partij die het beste bij mij past. Ik ben bestuurslid geworden bij het CDA in Bunschoten. Een daadkrachtige en geloofwaardige partij. Vooral het jongerenbeleid van deze partij spreekt mij enorm aan. Als actief bestuurslid denk ik mee, zit ik in de propagandacommissie en in de ledenwervingcommissie. Er is geen vergadering die ik mis. Uiteindelijk heb ik mij voor de gemeenteraadsverkiezingen 2010 verkiesbaar gesteld. Ik sta op de achtste plaats. Mocht ik in de gemeenteraad komen, dan wil ik mij vooral bezig houden met het jeugd- en jongerenbeleid. Om te beginnen met het organiseren van voorlichtingsavonden voor ouders over het opvoeden van pubers. Mijn verdere politieke carrière heb ik nog niet uitgestippeld. Ik wil eerst genieten van wat ik in zo’n korte tijd heb bereikt. Zonder Nieuw Politiek Talent was ik waarschijnlijk niet eens met de lokale politiek in contact gekomen. Dat is precies wat de meeste allochtone vrouwen nodig hebben: een duwtje in de rug.’
7
Nieuw Politiek Talent stap voor stap Klaar voor de start NPT behelsde een eenjarig programma van trainingen, stages en coaching. Het traject werd op verschillende manieren voorbereid: • Quick scan door Derya Uzun, studente sociologie van de Universiteit Utrecht • Lobby bij politieke partijen • Drie focusgroepen met politici, deelnemers en experts over diversiteit en politiek • Werving van de deelnemers • Opzet van de training Op 23 juni 2008 werd het startsein gegeven voor het project. Tijdens een bijeenkomst in het Museum Maluku in Utrecht werden de eerste inspirerende bevindingen uit de quick scan en focusgroepen bekendgemaakt. Deelnemers en politieke partijen schudden elkaar de hand op een politieke markt. Het project kon beginnen.
Etnisch diverse groep in de provincie Utrecht De werving van deelnemers vond plaats op bijeenkomsten, via samenwerkingspartners en via persoonlijke en professionele netwerken. Tijdens individuele intakegesprekken bekeken we of het niveau en de motivatie van de kandidaten aansloten bij het project. We verzorgden cursussen in Utrecht bij Alleato en in Amersfoort bij NVA, Centrum voor Duurzame Inburgering. De deelnemers wierven we in de hele provincie Utrecht; zij volgden in een aantal gevallen stage in hun eigen woonplaats. De groep was etnisch zeer divers, met deelnemers van Turkse, Surinaamse, Antilliaanse, Iraanse, Marokkaanse, Molukse, Chinese, Spaanse, Afghaanse en Oekraïense afkomst. Het plan was om in totaal 25 deelnemers te trainen. In de beginfase deden wel 32 enthousiaste vrouwen mee. Vanwege uiteenlopende redenen hebben uiteindelijk 24 vrouwen het project afgerond.
8
Trainingen: theorie en praktijk In oktober 2008 begonnen de trainingen, georganiseerd door het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP). Het IPP vulde elf trainingen inhoudelijk in en nodigde gastsprekers uit zoals raadsleden, wethouders, griffiers en ambtenaren. De trainingen waren gericht op politiek, maar ook op versterking van sociale vaardigheden. Want een politica moet bijvoorbeeld bereid zijn om met tegenstanders om de tafel te gaan zitten en over het vermogen beschikken om samen te werken. Thema’s die in de trainingen behandeld zijn: • Algemene staatsinrichting en het democratisch stelsel • Politieke partijen en stromingen, vrouwen en allochtonen in de politiek • Lokaal bestuur: college van B&W, dualisme, ambtelijk apparaat, financiën, rol van raadslid • Vaardigheden in de politiek: –– Debatteren en presenteren –– Lobbyen, netwerken en onderhandelen –– Omgaan met de media • Inhoudelijke bijeenkomsten over wat er speelt in de domeinen: –– Onderwijs en arbeidsmarkt –– Welzijn en integratie –– Sociale zaken en werkgelegenheid –– Jeugd, onderwijs en volksgezondheid Het IPP organiseerde ook een aantal werkbezoeken aan de gemeenteraad in Utrecht en Amersfoort en aan de Tweede Kamer in Den Haag. Deze bezoeken inspireerden de deelnemers en gaven hen een reëel beeld van het werk in de politiek.
9
Praktijkervaring door stage Naast het verwerven van kennis is het opdoen van praktijkervaring erg belangrijk. De deelnemers pasten de geleerde vaardigheden daarom toe tijdens een stage. Het beeld dat zij hadden van de politiek veranderde vaak in positieve zin. De meeste lokale afdelingen van politieke partijen ontvingen en begeleidden de deelnemers goed. Alleato hielp bij de matching van deelnemers en de politieke partijen. Een aantal deelnemers had zelf al een contactpersoon bij een partij en regelde de stage zelfstandig. De praktijkervaring zorgde ervoor dat de vrouwen een goede indruk hebben van wat het vrijwilligerswerk bij een politieke partij inhoudt.
Groeien door coaching Alleato coachte de deelnemers in kleine groepjes. De stap richting de politiek is namelijk niet alleen een kwestie van kennis en ervaring, maar ook van reflectie en groei. Tijdens de coaching werd besproken hoe de vrouwen hun eigen wensen en ambities kunnen verwezenlijken en er was ruimte om factoren te bespreken die de deelname aan de politiek bemoeilijken. Politieke vorming, omgaan met een openbare rol en het ontdekken van competenties waren andere thema’s in de gesprekken. De vrouwen ontdekten hun talenten en valkuilen en wat ze wel en niet willen in de politiek. Een terugkerend thema in de coachingsgesprekken was het bewegen tussen twee culturen. Migranten en hun kinderen voelen vaak de druk om steeds twee systemen te moeten vertegenwoordigen en vergelijken. Zij willen die twee systemen met elkaar in harmonie brengen. Omdat de nadruk vaak ligt op ‘aanpassen’ is er ruimte nodig voor creativiteit, eigen ontwikkeling en waardering. Tijdens de coaching was daar veel ruimte voor. Tot slot werd tijdens een coachingsdag (december 2009) door Doris Gottlieb van Contorno de aanpak van genuine contact ingezet. Deze methode hielp de deelnemers om enerzijds oprecht contact met elkaar te maken en anderzijds om hun interne kompas te vinden en hun ambities voor de toekomst duidelijk voor ogen te krijgen.
10
Afronding en nazorg Op 23 juni 2009 werden de trainingen afgesloten met een certificaatuitreiking met familie en vrienden. De uiterst feestelijke bijeenkomst kreeg extra betekenis door een videopresentatie uit beide groepen, speeches en een interactief debat met familie en vrienden. Achter de katheder gaf deelneemster Svetlana Surminskaya - als echt rolmodel - een verslag van haar stage bij de VVD in Utrecht. Na een vervolg van de coaching en begeleiding bij de politieke stappen die enkele deelnemers hebben gezet, is het project in maart 2010 helemaal afgerond.
certificaat Nezahat Akalin
heeft van oktober
2008 tot oktober
Utrecht
2009 deelgenome
n aan het project
Nieuw Politiek Talent
te
Nieuw Politiek Talent is gericht op de trainin g en toeleiding van de gemeentelijke allochtone vrouw politiek van Utrec en naar ht, Amersfoort en omliggende geme enten. Ontvanger van dit certificaat heeft deelge nomen aan de volgen Nieuw Politiek Talent de onderdelen van : trainingen van het Instituut voor Publie k en Politiek een stage bij een politieke partij coachingsbijeenk omsten namens Alleato,
namens het IPP,
Lineke Maat directeur
Lisette Dekker senior projectleide
r
Het project Nieuw Politiek Talent wordt mogelijk gemaakt en de Provincie Utrech door het Ministerie t. van OCW/Directi
tips voor politica’s • Oriënteer je op een paar thema’s waarvoor je je wilt inzetten en leg een dossier aan. Zo word je deskundig en interessant voor je partij. • Je kunt de lokale politiek gebruiken om invloed uit te oefenen op specifieke zaken die spelen in de multiculturele samenleving. Maak hier gebruik van. • Je hoeft niet van alle gebieden verstand te hebben en overal antwoorden op te hebben. Samen met je partijleden draag je je politieke boodschap uit. • Leer in de politiek personen van ideeën te scheiden. Je kunt vriendschappelijk omgaan met mensen met heel andere meningen: fel met ze debatteren en daarna weer met ze lachen. • Stap zelf op een partij af en bied je aan als vrijwilliger. Al doende leer je. • Goed kunnen communiceren is belangrijker dan het perfect beheersen van de Nederlandse taal. • Er zijn veel verschillende functies naast die van raadslid - die je in het politieke veld kunt oppakken.
e Emancipatie
nieuw politiek talent
De deelnemende vrouwen ontvingen een certificaat en gaan zelf verder met hun werk in de politiek en het bewust volgen van de politiek.
11
Svetlana Surminskaya:
12
portret
‘Ik wil dolgraag iets voor de maatschappij betekenen’
Svetlana Surminskaya (33 jaar) uit Utrecht verruilde ruim dertien jaar geleden Oekraïne voor Nederland, voor de liefde. Eenmaal hier studeerde ze Nederlands Recht en Europees- en Internationaal Recht. Nu werkt ze bij de afdeling Trade Services van Rabobank Nederland. ‘Al een aantal jaar was ik passief lid van de VVD. Ik heb mij altijd in de standpunten van de partij kunnen vinden en werd lid, met in mijn achterhoofd dat het later misschien van pas zou komen. Op een gegeven moment zag ik een reportage over Nieuw Politiek Talent van RTV Utrecht. Het project was toen al begonnen, maar gelukkig kon ik toen nog starten bij de groep in Amersfoort. In het begin van het project werden er wel enkele onderwerpen behandeld die mij bekend voorkwamen. Tijdens mijn studie rechten heb ik al geleerd hoe een gemeenteraad in elkaar steekt, dus dat gedeelte was minder boeiend voor mij. Al kan ik natuurlijk goed begrijpen dat dat onderdeel noodzakelijk is, want er waren ook vrouwen die deze kennis nog niet hadden. De persoonlijke coaching heeft mij wel enorm geholpen. Ik ben opgegroeid in Oekraïne en daar is het gebruikelijk dat je ouderen niet tegenspreekt en jouw mening voor jezelf houdt.
De eerste keer dat ik voor een grote groep mensen een toespraak moest houden, vond ik dat ook echt verschrikkelijk. Nog steeds ben ik niet helemaal van die angst af, maar ik ga zeker de goede kant op. Ik heb nu geleerd om tijdens een toespraak mijzelf te zijn en op een oprechte manier uit te dragen waar ik voor sta. Zonder dat het een of ander toneelstukje wordt. Ik wil dolgraag iets voor de maatschappij betekenen. Kwesties die met allochtonen te maken hebben, spreken mij heel erg aan. Simpelweg omdat ik mij in hen kan verplaatsen. Als het gaat om integratieprocessen weet ik precies wat iemand doormaakt, omdat ik daar zelf ook middenin heb gezeten. Wat ik concreet zou willen bereiken weet ik nog niet, maar ik zou heel graag alternatieven vinden voor de problematiek die nu speelt. Ik ben een echte perfectionist. Als ik iets doe, wil ik het meteen heel goed doen. Om die reden wilde ik mij eerst ook niet verkiesbaar stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ik had het gevoel dat ik nog zo veel te leren had. Toch heb ik al mijn bezwaren opzij gezet en de kans gegrepen. Ik sta nu op nummer 16 van de lijst van de VVD in Utrecht. Je overwint je angsten vaak door gewoon het hol van de leeuw op te zoeken en ergens voor te gaan.’
13
Resultaten Aantoonbaar maatschappelijk effect Nieuw Politiek Talent heeft de politieke participatie van allochtone vrouwen in de provincie Utrecht en omstreken bevorderd. Door het opleiden van allochtone vrouwen tot politiek bewuste vrouwen, kunnen zij anderen tot voorbeeld zijn. Ze zijn vertrouwd geraakt met de politiek en het imago van de politiek is voor veel van de deelnemers verbeterd. Zo zei een deelnemer: ‘Ik had verwacht dat het allemaal grote ego’s zouden zijn, maar de politici waren ontzettend bevlogen en hadden echt hart voor de zaak waar ze voor stonden.’ Dat wekt vertrouwen. De deelnemers kregen het gevoel dat zij invloed konden uitoefenen en dat hun bijdrage door de partij werd gewaardeerd. Enkele deelnemers zijn opgevoed in een rijke politieke traditie en waren al erg maatschappelijk geëngageerd in hun land van herkomst. Bij NPT leerden zij hoe ze die traditie konden vertalen naar de Nederlandse politiek. De gemeentelijke politiek en de verschillende partijen hebben zich meer opengesteld voor diversiteit en bieden kansen aan allochtone vrouwen om toe te treden. Dat blijkt onder andere uit het feit dat zeven deelnemers zich kandidaat hebben kunnen stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Het project heeft een bijdrage geleverd aan het vergroten van de zeggenschap van allochtone vrouwen in politieke partijen. Het vergt een grote tijdsinvestering om lokale politiek te combineren met een baan en gezin. Daarom konden en wilden niet alle deelnemers de stap richting politieke activiteit (nu) zetten. Wel hebben zij veel bruikbare kennis en ervaring opgedaan, die nuttig zullen zijn in hun verdere leven. Denk aan zelfredzaamheid, netwerken uitbouwen, debatteren, goed luisteren, zelfinzicht of omgaan met mensen die andere standpunten hebben. Mede dankzij NPT voelden veel vrouwen zich serieus genomen in hun ambities. ‘Ik heb goede, mooie, sterke vrouwen ontmoet: ze zijn allemaal talentvol.’
14
Output: resultaten Doel van NPT was om het traject af te sluiten met 25 deelnemers, van wie tien vrouwen zouden doorstromen naar een partijbestuur, een adviesraad of zich eventueel verkiesbaar zouden stellen voor de gemeenteraad. Dat doel is zeer goed benaderd: • 32 Deelnemers stroomden in, maar door ziekte, tijdgebrek of het bestaan van andere verwachtingen hebben zij het niet allemaal afgemaakt. • 24 Deelnemers hebben het traject afgerond en een certificaat ontvangen: elf in Amersfoort en dertien in Utrecht. • Zeven deelnemers hebben zich kandidaat gesteld voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dat zijn: –– Amersfoort: Negin van den Berg-Shayanfar voor het CDA –– Amersfoort: Omaima Boudhan voor Groen Links –– Amersfoort: Mitra Gashti Khah voor de SP –– Baarn: Nona Salakory voor Groen Links –– Bunschoten-Spakenburg: Morea Veldhuizen-King voor het CDA –– Utrecht: Svetlana Surminskaya voor de VVD –– Utrecht: Melissa Romani voor de SP • Daarnaast zijn nog vijf deelnemers politiek actief als vrijwilliger bij een politieke partij. • Tweederde van de deelnemers is lid geworden van een politieke partij. • Deelnemers hebben hun netwerk vergroot en blijven onderling contact houden. Dat kan ook via een Ning, een online netwerk waaraan ze zelf inhoud kunnen toevoegen en waarvoor ze anderen kunnen uitnodigen.
15
Negin van den Berg:
16
portret
‘Ik heb met alle raadsleden samen campagne gevoerd’
Negin van den Berg (39) vertrok in haar tienerjaren, samen met haar familie, uit Iran. In Nederland voltooide ze de studie Journalistiek en na jaren voor vooraanstaande media gewerkt te hebben, is ze nu opbouwwerker bij een welzijnsinstelling. Samen met haar man en twee jonge kinderen woont ze in Amersfoort. ‘Nieuw Politiek Talent kwam voor mij precies op het juiste moment. Als journalist had ik altijd al buitengewoon veel interesse in politiek. Lid worden van een partij vond ik echter uit den boze, omdat je daarmee een stukje objectiviteit kwijtraakt. Inmiddels ben ik uit de journalistiek gestapt en is het tijd om actief met mijn politieke interesse aan de slag te gaan. Het project biedt de mogelijkheid om van het politieke leven te proeven en vormt een stok achter de deur om actief te worden. Bij de eerste bijeenkomsten van NPT was ik een beetje een buitenbeentje: ik ben in Nederland opgegroeid en weet redelijk veel van politiek af, waardoor ik een kleine voorsprong had op de andere deelnemers. Ik vind het echter geweldig dat ik deze vrouwen heb mogen ontmoeten. Het is prachtig om te zien hoeveel kracht er in hen huist. Wat ik heb geleerd, is dat ik nog niet zo goed ben in debatteren. Als ik iets wil zeggen over een bepaald onderwerp dan wil ik mijn
tegenstander per se overtuigen. Daarin kan ik nogal doorschieten, waardoor ik alleen gefocust ben op wat ik wil zeggen en de ander niet eens meer hoor. Dat moet ik zeker nog verder ontwikkelen. Oefening baart kunst, toch? Vaak krijgen politici het verwijt dat ze beleid ontwikkelen waarin mensen zich niet in herkennen. Dat is het gat tussen beleid en de praktijk. Ik zou graag een spin in het web willen zijn. Door contact te houden met burgers en door politici te voeden met de nodige informatie om beleid te maken. Bij allochtonenvraagstukken wil ik mijn kennis van andere culturen gebruiken om, zoveel als mogelijk, een verzoenende rol te spelen. Al tijdens Nieuw Politiek Talent heb ik mij daarom aangesloten bij het CDA in Amersfoort en mij gelijk kandidaat gesteld voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ik heb onder andere verkiezingsprogramma’s geschreven en ik ben met alle raadsleden mee geweest om campagne te voeren. Zo heb ik bijvoorbeeld folders uitgedeeld in de winkelcentra van Amersfoort. Met resultaat, want ik sta nu op nummer negen van de verkiesbare raadsledenlijst. Daarnaast ben ik fractiemedewerker geworden. Mocht ik onverhoopt niet in de gemeenteraad komen, dan wil ik toch graag actief blijven binnen het CDA. Het is een partij die mij aanspreekt en waar ik mij thuis voel.’
17
wie is allochtoon: Totale Nederlandse bevolking
16.487.000
100%
Autochtonen
13.197.000
80%
Allochtonen
3.290.000
20%
Waarvan westerse allochtonen
1.480.000
9%
Waarvan nietwesterse allochtonen
1.809.000
11%
Achtergrond: allochtonen in de politiek Verkiezingen worden wel eens het feest van de democratie genoemd. Alle kiesgerechtigden kunnen invloed uitoefenen op de samenstelling van het bestuur. Op het gemeentebestuur, het provinciale bestuur en de Tweede Kamer. Democratie komt van de Griekse woorden demos en kratia, wat letterlijk betekent ‘het volk bestuurt’. Het volk doet dat door zijn vertegenwoordigers te kiezen, de volksvertegenwoordigers. Wat is hierbij de inbreng van de allochtonen? Hebben zij stemrecht, gaan ze stemmen, stellen ze zich kandidaat en worden ze dan ook gekozen? Hoe staat het met de allochtone vrouwen? Over welke allochtonen hebben we het? Hoe zit het in Utrecht en Amersfoort?
Wie is allochtoon? wie is allochtoon in utrecht en amersfoort: Utrecht
Amersfoort
300.000
143.000
Autochtonen
69%
78%
Allochtonen
31%
22%
Waarvan westerse allochtonen
10%
8%
Waarvan niet-westerse allochtonen
21%
14%
Totale bevolking
18
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) hanteert de definitie dat iemand allochtoon is als tenminste één van zijn ouders in het buitenland is geboren. Het Statistisch Jaarboek 2009 van het CBS geeft een overzicht van aantallen allochtonen in Nederland naar herkomst per 1 januari 2009 (de cijfers van 2010 zijn nog niet gepubliceerd). Dit overzicht is links in de tabel weergegeven, evenals de cijfers voor de steden Utrecht en Amersfoort.
Wie heeft er stemrecht bij lokale verkiezingen? Stemrecht voor Nederlanders Als je inwoner bent van Nederland, achttien jaar of ouder bent, ingeschreven staat bij een gemeente én de Nederlandse nationaliteit hebt, mag je stemmen bij alle verkiezingen in Nederland. Bij de verkiezingen voor de gemeenteraad, het waterschap, de Provinciale Staten, de Tweede Kamer en voor het Europees Parlement. Dit wordt actief stemrecht genoemd. Ook heb je voor alle verkiezingen passief stemrecht, dat is het recht om je kandidaat te stellen bij verkiezingen. Stemrecht voor niet-Nederlanders In 1986 was de eerste gemeenteraadsverkiezing in Nederland waarbij burgers zonder de Nederlandse nationaliteit lokaal actief en passief stemrecht hadden. Hiermee wilde de overheid de integratie en politieke participatie van allochtonen bevorderen.
resultaten aantal allochtone raadsleden vier opeenvolgende lokale verkiezingen:
allochtonen:
Als je de Nederlandse nationaliteit niet hebt, heb je alleen (actief en passief) stemrecht voor de gemeenteraadsverkiezingen en de waterschapsverkiezingen. Er gelden wel een paar voorwaarden. Op de dag van de verkiezingen moet je achttien jaar of ouder zijn en je moet ingeschreven staan bij een gemeente. Ook geldt bij de gemeenteraadverkiezingen de eis dat je al minimaal vijf jaar legaal in Nederland woont. Geen Nederlander, maar wel EU-burger Als je de Nederlandse nationaliteit niet hebt, maar wel staatsburger bent in een land van de Europese Unie, dan is de termijn van vijf jaar niet van toepassing. Je hebt dan actief en passief kiesrecht voor de gemeenteraad en het waterschap als je achttien jaar of ouder bent en ingeschreven staat bij de gemeente.
Maken allochtonen gebruik van hun stemrecht? Er zijn geen landelijke cijfers bekend waaruit blijkt in hoeverre allochtone kiezers gebruik hebben gemaakt van hun stemrecht op lokaal niveau. Er zijn wel onderzoeken gedaan naar de opkomst van allochtone kiezers in de grote steden. Die opkomst schommelt nogal, maar in 2006 kwamen relatief veel allochtonen naar de stembus - vooral de kiezers van Turkse en Marokkaanse afkomst. Gegevens over allochtonen die in de gemeenteraad gekozen zijn, zijn er wel.
2006 Mannen
196
Vrouwen
106
Totaal
302
%
2002
%
1998 1994
151 35%
53
26%
204
150
73
afkomstig uit:
2006
2002
1998
1994
Turkije
157
113
74
32
Marokko
66
26
21
7
Suriname
38
36
33
21
Antillen
6
5
8
1
Overig
35
24
14
12
302
204
150
73
In 1978 werden de eerste twee allochtone raadsleden gekozen, één in Utrecht en één in Den Haag. Sindsdien is het aantal allochtone raadsleden enkel toegenomen. Het aantal allochtone raadsleden na de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 was 302 van de ruim 9500 raadszetels. Bij de verkiezingen van 2002 waren dat er nog 204 (de raadsleden uit Utrecht die in 2000 zijn gekozen, zijn hierbij meegeteld). Het aantal allochtone vrouwen in gemeenteraden is tussen 2002 en 2006 verdubbeld van 53 naar 106. Van de allochtone raadsleden is 35 procent vrouw, zie ook tabellen rechts. 19
De allochtone raadsleden die in 2006 zijn gekozen, zijn als volgt over de politieke partijen verdeeld. Het is daarbij interessant om te kijken naar de verdeling tussen mannen en vrouwen: Partij
Totaal
Man
CDA
28
24
D66
1
1
Groen Links
34
19
Duurzaam Nederland
1
1
0
1
1
0
Lokaal/ Leefbaar
26
19
7
27
PvdA
183
116
67
37
Solidair Nederland
1
1
SP
13
6
7
54
VVD
14
8
6
43
Totaal
302
196
106
35
Islam Democraten
Vrouw %Vrouw 4
14 0
15
44
0
Hoe zit het in de gemeenteraden van Utrecht en Amersfoort? Utrecht heeft 45 raadsleden. In 1994 werden vier allochtone raadsleden gekozen, in 1998 zes, in 20001 eveneens zes en in 2006 acht. Als we kijken naar het percentage niet-westerse allochtonen in Utrecht (21 procent) dan is het aantal van acht allochtone raadsleden (18 procent) heel netjes. In 2000 waren twee van de zes allochtone raadsleden vrouw; in 2006 zijn drie vrouwelijke allochtone raadsleden aangetreden. Alle gekozen allochtone raadsleden hebben de raadsperiode 2006-2010 vol gemaakt. Van de acht huidige Utrechtse raadsleden staan er vier weer kandidaat voor 2010, waaronder de drie in 2006 gekozen vrouwen. Alle allochtone raadsleden hebben hun termijn vol gemaakt. Amersfoort heeft 39 raadsleden. In 2002 werden drie allochtone raadsleden gekozen, waaronder geen enkele vrouw; in 2006 zijn er zeven gekozen waaronder twee vrouwen. Alle zeven staan weer kandidaat voor 2010. Op één na hebben alle allochtone raadsleden hun termijn vol gemaakt. Het aandeel niet-westerse allochtonen in de gemeente Amersfoort is 14 procent, met zeven raadsleden (dus 18 procent) is dit een heel goede vertegenwoordiging.
Uitkomst van project NPT De meeste deelnemers aan Nieuw Politiek Talent zijn lid geworden van een politieke partij en een aantal is ook politiek actief. Uit de gepubliceerde kieslijsten blijkt dat het zeven van de cursisten is gelukt om op de kandidatenlijst te komen: drie in Amersfoort, één in Baarn, één in Bunschoten-Spakenburg en twee in Utrecht. Weliswaar niet meteen op een verkiesbare plaats, maar toch! Het IPP telt na elke verkiezing hoeveel vrouwen en allochtonen een zetel hebben behaald. Het IPP zal dit ook weer doen na de gemeenteraadverkiezingen in maart. Wilt u het resultaat weten? Houd dan de website van het IPP in de gaten: www.publiek-politiek.nl. Op de website kunt u ook een dossier vinden van vrouwen en allochtonen in politieke functies van lokaal tot Europees: www.publiek-politiek.nl/participatie.
1 In Utrecht zijn er verkiezingen in 2000 gehouden vanwege de uitbreiding van de stad, Utrecht heeft in 2002 niet mee gedaan aan de lokale verkiezingen. Die gemeenteraad
20
heeft er dus zes jaar gezeten.
Adviezen en toekomst Ontmoeting Hoe kan politieke participatie nog verder bevorderd worden? Allereerst moet politiek bereid zijn om voorwaarden te scheppen voor verdere participatie. De werkwijze van politieke partijen en hun verwachtingen komen niet altijd overeen met wat allochtone vrouwen nodig hebben om in de politiek te participeren. Daarom moet elke politieke partij zoeken naar wat werkt en hoe zij mensen binnen kan halen en kan behouden. Dat betekent volgens ons: laagdrempelig zijn en in de beginfase de batterij aan eisen inperken. Als allochtone vrouwen zich willen inzetten voor uw partij, neem de tijd om te kijken naar de waardevolle bijdrage die zij kunnen leveren. De ontmoeting maakt dat het wederzijdse beeld wordt bijgesteld. Vaak volgt de match dan vanzelf.
Andere doelgroepen? De kracht van het project NPT: juist voor vrouwen zonder een heldere politieke voorkeur is het uitermate geschikt. Elke vrouw die werd getraind kon gedurende het traject de partij kiezen die het beste bij haar past. Mensen die precies weten waar hun politieke voorkeur ligt, kunnen als lid vaak een interne training volgen bij een politieke partij. Dit traject biedt echter een neutrale, algemene opleiding. Veel deelnemers zijn erg tevreden met Nieuw Politiek Talent en vinden het ook geschikt voor andere (autochtone) mannen en vrouwen. De uitdaging is om mensen uit de marge te halen en ze te prikkelen om te participeren in de lokale politiek.
Toekomstige ondersteuning NPT heeft een aanjagende functie gehad en heeft een aantal nieuwe politieke talenten voortgebracht, dat hopelijk nog lang actief blijft. De subsidie van het ministerie van OC&W is nuttig besteed. Vooralsnog is geen geld beschikbaar om het project nogmaals uit te voeren. Wel kunnen Alleato en het Instituut voor Publiek en Politiek onderdelen van het project in opdracht van een gemeenteraad of een gemeente verzorgen. Denk aan het trainen van nieuwe gemeenteraadsleden op specifieke vaardigheden, losstaand van partijpolitiek. Daarnaast kan Alleato politieke partijen ondersteunen bij het opstellen en uitvoeren van diversiteitbeleid.
tips voor politieke partijen • Zoek bij het samenstellen van besturen, commissies, kieslijsten of actiegroepen naar een evenwichtige vertegenwoordiging. Kijk daarbij naar etniciteit, geslacht, geloof, opleiding, leeftijd en woonwijk. • Begin ver voor de verkiezingen met het breed werven en opleiden van actieve leden die eventueel op de kandidatenlijst kunnen komen. Maak er geen haastwerk van. • Draag je boodschap op een laagdrempelige en heldere manier uit. • Leg uit waar je partij in het algemeen voor staat en voer niet alleen campagne op actuele thema’s. • Zet rolmodellen in om de belangstelling te trekken voor je partij, zodat potentiële kiezers of actieve leden zich met hen kunnen identificeren. • Probeer aansluiting te vinden bij migranten die in hun land van herkomst ook al maatschappelijk en politiek bewust waren. • Wees zichtbaar in alle wijken en treed in contact met diverse groepen.
21
Sabiet Balwant-Gir:
22
portret
‘Ik mis kleur in de Utrechtse gemeenteraad’
Sabiet Balwant-Gir (39) komt oorspronkelijk uit Suriname en runt met verve haar eigen re-integratiebedrijf. Samen met haar man en haar twee dochters woont ze in Utrecht. Haar oudere zoon woont op zichzelf. ‘Al heel lang wilde ik mijn stem laten horen. Dat gevoel werd alleen maar sterker na de moord op Theo van Gogh. Een docent op de school van mijn dochtertje vergoelijkte de moord min of meer door te zeggen dat Van Gogh veel mensen pijn heeft gedaan met zijn uitspraken. Dat iemand mijn kind leert dat vrijheid van meningsuiting verkeerd is, vind ik belachelijk. Zelfs als ik de hele wereld wil uitschelden, moet dat gewoon kunnen. Daarnaast heb ik in mijn carrière veel dingen gezien die misgaan op de arbeidsmarkt. Veel mensen raken tussen wal en schip. Er wordt niet meer gekeken naar de persoon, alleen naar BSN-nummers. De samenleving wordt harder en zakelijker. In mijn eigen bedrijf behandel ik juist iedereen als individu en ik zie dat het werkt. Toen Nieuw Politiek Talent op mijn pad kwam, wilde ik kijken of vanuit de politiek iets te doen is aan die ontwikkeling. Ik heb zo lang geklaagd, het werd tijd om er zelf iets aan te doen - hoewel ik helemaal geen fan was van de politiek. Het is veel muggenzifterij met veel overleg en
weinig actie. Ik besefte echter dat als ik iets wil veranderen, het vanuit de politiek moet gebeuren. Tijdens het traject heb ik vooral geleerd compromissen te sluiten, water bij de wijn te doen. Dat kan ik doorgaans niet zo goed. Ik wil graag mijn eigen opvattingen doorvoeren. Terwijl het in de politiek vooral belangrijk is om eerst te kijken naar wat belangrijk is voor de partij en dan pas te gaan staan voor wat jij persoonlijk belangrijk vindt. Maar bij compromissen sluiten moet mijn wijn ook weer niet naar water gaan smaken. Ik was vastberaden om mij verkiesbaar te stellen voor de komende gemeenteraadsverkiezingen. Door familieomstandigheden was ik echter genoodzaakt om mij terug te trekken. Maar de politiek is nog niet van mij af, hoor. Wellicht dat ik het over vier jaar weer probeer. Ik mis namelijk kleur in de Utrechtse gemeenteraad, net als ik gedreven allochtone politica’s mis. Je moet charisma hebben en van jezelf denken dat je de beste bent. Met dat laatste hebben veel vrouwen moeite, terwijl je als allochtoon juist moet aanleren om goed voor jezelf op te komen. Mijn voorbeeld is Condoleezza Rice. Zij heeft zo’n hoge functie weten te bereiken en is te allen tijde zo beheerst en gecontroleerd. Heel inspirerend.’
23
Nieuw Politiek Talent vond plaats in het kader van de Subsidieregeling Emancipatieprojecten 2007 van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en werd mede gefinancierd door de provincie Utrecht en Alleato.
Bemuurde Weerd Westzijde 4, 3513 BH Utrecht, t (030) 231 38 33, f (030) 232 87 77,
[email protected], www.alleato.nl
