<em>
<em>
<strong>
<em>
<em>
<em>
<strong>
<em>
<em>
december 2013
Doorbraak
3
perswijs
kortjes
Hendrik Bogaert in De Tijd, 16 november: ‘Als er geen communautaire afspraken worden gemaakt in een regeerakkoord, komt er niets in huis van die staatshervorming. Het zal pas na de volgende regeerperiode zijn dat opnieuw communautaire stappen gedaan worden.’ Koen Geens in De Morgen, 16 november: ‘Vlaanderen is voor veel zaken het epicentrum geworden. Dat is een realiteit.’ Noël Slangen in De Tijd, 16 november: ‘Ik geloof dat een politieke partij alleen het verschil kan maken als ze een grote tent is waaronder veel mensen kunnen schuilen, zelfs als die het niet allemaal 100 procent eens zijn. Alle partijen die succes boeken, zijn in principe met een verruimingsoperatie bezig. Kijk naar wat Bart De Wever met de N-VA deed. Of Steve Stevaert met de sp.a, begin jaren 2000. Het is de grote fout die partijen altijd weer maken. In ideologisch barre tijden plooien ze terug op hun ideologische kern, terwijl ze net dan op verbreding zouden moeten mikken.’ Rik Van Cauwelaert in De Tijd, 11 november: ‘Decennialang al worden Brussel en het Hoofdstedelijk Gewest bestuurd door een nomenclatuur van politieke farceurs als Kir en Thielemans. Als burgemeester van de hoofdstad van het federale koninkrijk paste Thielemans in een lange traditie van “viveurs” als Hervé Brouhon (PS) en gewezen dancingportier Michel Demaret (PSC).’ Herman Matthijs in Het Belang van Limburg, 9 november: ‘Het valt op dat de politieke wetenschappers zich de laatste jaren massaal op Europa hebben gestort. Dat is sexyer. Maar geld interesseert de mensen wel. Als je in Vlaanderen, en zeker in Limburg of WestVlaanderen, over Brussel-Halle-Vilvoorde gaat spreken, ligt na een halfuur driekwart van de zaal in slaap. Begin je over geld, dan blijft iedereen wakker.’ Annemie Turtelboom in Gazet van Antwerpen, 9 november: ‘Wij kunnen met de N-VA in de regering. Maar die partij moet wel bereid zijn alles op het sociaaleconomische te zetten. De N-VA kan niet verwachten dat wij meegaan in haar communautaire fetisj.’
december 2013
Rik Van Cauwelaert in De Tijd, 2 november: ‘De al dan niet geveinsde consternatie bij de andere politieke partijen maakt duidelijk dat de N-VA de inzet van de verkiezingen van 25 mei 2014 heeft bepaald.’ Bart De Wever in Het Laatste Nieuws, 2 november: ‘We zijn in dit land zo vergroeid geraakt met het PS-beleid dat al wat daarvan afwijkt meteen neoliberaal wordt genoemd.’ Koert Debeuf (Europese Liberalen) over de houding van Vlaanderen voor Brussel in dSAvond, 30 oktober: ‘Ze beschouwen Brussel als een veeltalige teek die zich in de Vlaamse pels heeft vastgebeten en die op onze rug is groot geworden.’ Marc Hooghe in De Standaard, 2 november: ‘De N-VA heeft zichtbaar geprobeerd tegelijk haar rechts-liberale en haar Vlaams-nationalistische kiezers te paaien, met als onvermijdelijk gevolg dat geen van beide erg tevreden is.’ Ben Weyts in De Standaard, 2 november: ‘De Brusselse nationalisten, van het slag Vanhengel, zijn enkel Brussels nationalist als ze niet moeten betalen. Pas als de rekening komt, zien ze Vlaanderen graag.’ Prof. André Decoster over de besparingsvoorstellen van de N-VA in De Standaard, 2 november: ‘Je krijgt de indruk dat het er hen vooral om te doen is om na de afbetaling van de schuld België te kunnen splitsen. Maar dan zouden ze misschien beter nu ineens onderhandelen over de splitsing van de schuld.’ ■
Eurofilie Het grootste gevaar voor het verenigd Europa zijn niet de rechtspopulisten als de Franse Marine le Pen, maar de zogenoemde eurofielen zoals zijn fractievoorzitter Guy Verhofstadt. Dat zei Mark Verheijen, Europa-woordvoerder van de VVD, in TROS Kamerbreed. Hij werd er wel voor op de vingers getikt door de jongerenorganisatie van de conservatief-liberale partij. Daarmee klinkt in Nederland een zoveelste Europakritisch geluid. (AD, 9 nov.) Bruxel De Brusselaar Bram Boriau – oud-communicatiemedewerker van de sp.a – is bevallen van een geweldig idee. ‘Ik zou willen dat de namen Brussel, Bruxelles en Brussels vervangen worden door Bruxel, als nieuwe naam in alle talen, voor een stad die van iedereen is. Een kruispunt van taal en cultuur, van verschillende gezindten, die samen de stad met de nieuwe naam rijker en mooier maken.’ (Brusselnieuws, 14 nov.) Verkeerspalen Brussels parlementslid Emmanuel De Bock (FDF) vraagt het ontslag van vervoersminister Brigitte Grouwels (CD&V). Aanleiding is het proefproject (!) om verkeerslichten blauw en geel (!!) te kleuren. Volgens de politicus oogt het gebruikte blauw te donker en dus ‘te Vlaams’(!!!). En neen, het was géén 1 april. (HLN, 4 nov.) Financieringswet Aan de universiteit van Namen en de Brusselse ULB onderzochten specialisten in de materie de impact van de nieuwe financieringswet op de middelen van het federale Belgische niveau en de diverse deelgebieden. De winnaar heet België. Vlaanderen moet veruit het grootste
38 742 000 Voor het eerst kan – door de nodige transparantie van de federale regering – de totale kostprijs van het koningshuis worden berekend. Het was nieuws in alle media, dankzij het rekenwerk van Knack-
Doorbraak
journalisten. Desondanks willen we het astronomische bedrag niet onthouden. Denk na dit cijfer nog ‘euro’s’. En u weet wat de monarchie (ons) kost..
4
kortjes
Enkele practica bij de overschakeling
Voor het laatst op papier. Met deze dus. Een woordje uitleg om ten volle van het elektronische alternatief te genieten, is zeker op z’n plaats. Uiteraard loont een uitstapje naar www.doorbraak. be zelfs meerdere keren per dag, aangezien we ook meerdere keren daags nieuw materiaal aanvoeren. Wie zich registreert via de balk bovenaan, kan inschrijven op onze nieuwsbrief. Dan volgt geregeld een mail met daarin de meest opvallende bijdragen van de voorbije periode. Na registratie kan iedereen zich ook gratis inschrijven op elektronische waarschuwingen. Wil u in uw mailbox een bericht bij elk nieuw artikel, dagelijks of wekelijks? U kiest zelf.
En nog deze afsluiter: wij kunnen wat medewerkende handen gebruiken. Voelt u zich geroepen om op één of andere manier ons project concreet mee te helpen uitbouwen? Een seintje volstaat en dan nemen wij contact op.
De redactie
<em>
<em>
<strong>
6
© Reporters
interview
Jean-Pierre Rondas: ‘Bij ons winnen stijgers tenzij het N-VA of Vlaams Belang is. Omdat men in de modus zit van één tegen allen.’
bijkomende reden om symmetrische regeringen te hebben. De traditionele partijen zullen die problemen ad hoc proberen op te lossen, zonder een nieuwe grote communautaire ronde. Maar een patroon of niet, Rondas wil toch waarschuwen voor de inhoud van die weerbots. Het is meer dan de sentimentaliteit waarmee de media dat invullen. ‘Je kent dat wel: we zijn voor verzoening en harmonie en ook tegen een zevende staatshervorming.’ Rondas vergelijkt dat met het fameuze ‘witte blad’. ‘Als ze zeggen dat ze niets willen, poneren ze ook iets anders. Ze willen een rebelgisering en pas op, die zitten al in de akkoorden: de federale kieskring, symmetrische regeringen en de herfinanciering van Brussel bijvoorbeeld.’
december 2013
meerderheid heeft tijd gekocht. Anderzijds kun je het ook positief bekijken. Stel dat de traditionele partijen onder elkaar over een nieuwe staatshervorming zouden onderhandelen in 2014. Dat zou pas een nachtmerrie zijn voor Vlaanderen! Aan het lijstje van Jean-Pierre kan ik trouwens nog toevoegen: de afschaffing van het systeem van taalgesplitste lijsten in Brussel. Dat stond ook in de nota’s van Vande Lanotte en Di Rupo.’
De bocht van Bracke Hoe confederaal is dat confederalisme van de N-VA dan eigenlijk? Volgens Rondas is Ook Rondas bekijkt ‘de bocht van Bracke’ het N-VA-voorstel een 2+2-voorstel, verge- niet zo negatief. ‘Eigenlijk wisten we dat lijkbaar met het Van Den Brande-voorstel al lang. Het is nog niet zo kwaad. Alleen zoals in de fameuze resolutie van het vraag je aan N-VA om te ont-N-VA-iseren. Vlaams Parlement in 1999. Maddens is het Ze laten een verzuchting vallen. Ze komen daar niet mee eens: ‘Het is radicaler. Die daaraan tegemoet in hun confederalismeresoluties waren echt federalisme. Wat programma.’ Maddens kan zich inbeelden N-VA nu voorstelt, is zo goed als echt con- hoe dat door de partijtop is geconstrufederalisme. Het enige dat nog ontbreekt, eerd. ‘De argumentatie is: het huis staat is dat de deelstaten geen rechtstreeks lid in brand, dus moeten we blussen. Dat zijn van de EU.’ Rondas noemt het ‘een is een regering vormen die een krachtig redelijk confederalisme, met veel com- economisch beleid kan voeren. Na het passie voor de ex-partner. En met behoud blussen verbouwen we, we werken zo de van de transfers.’ Dat andere partijen niet constructiefouten weg die de oorzaak zijn echt ingaan op het confederalisme van de van de brand.’ u N-VA verwondert Maddens niet. ‘Ze willen
<strong>
<strong>
december 2013
Bart Maddens: ‘Wat kan in Antwerpen moet ook kunnen in België: de socialisten buiten knikkeren en het centrum-rechtse beleid voeren waar de Vlamingen nu al zo lang om vragen.’
lijnen. Nu zijn er te veel verschillende stemmen’, meent Rondas. Maddens ziet drie contradicties. ‘De N-VA wil vanaf dag één een regering, maar wil tegelijkertijd een akkoord over confederalisme. Een tweede contradictie is dat N-VA een regering wil zonder PS, maar diezelfde PS wel nodig heeft voor het confederalisme. Confederalisme staat gelijk aan de PS in de regering. Ten derde en daar hebben we het nog niet over gehad: wat zal er in de verklaring tot herziening van de Grondwet staan? Dat zal niet veel zijn. Confederalisme zal puur legaal niet kunnen worden gerealiseerd.’ Geen probleem toch, volgens prof. Hendrik Vuye zijn alle grote hervormingen buiten grondwet gerealiseerd. ‘Intellectueel is dat waar’, beaamt Maddens. ‘In de praktijk is de Grondwet vaak een vodje papier. Ook in het buitenland is dat zo. Kijk naar de manier waarop de Vijfde Republiek is ontstaan in Frankrijk. Maar dat is een moeilijke boodschap om mee naar de kiezer te trekken. Hoe kan een legalistische, niet-revolutionaire partij ervoor pleiten om de Grondwet naast zich neer te leggen? De N-VA zal uit die contradicties moeten geraken of ze zal er tijdens de campagne steeds mee worden geconfronteerd.’
<strong>
onverbloemd pleiten voor onafhankelijkheid, ook Grammens en ’t Pallieterke spraken eigenlijk heel positief over die voorstellen. Volgens Rondas is de reden niet ver te zoeken. ‘Het confederalisme van de N-VA is een stapsteen naar onafhankelijkheid. Die goede oude Baertdoctrine. Je moet het zien met het oog op de toekomst. Daar schuilen veel mogelijkheden in’. Maddens is bezorgd. ‘Op dit moment bespreken ze de teksten van de zesde staatshervorming in het parlement. Daar is niemand mee bezig. De pers zwijgt dat dood. Ik vrees dat we zullen moeten wachten tot het vervolg van het schitterende boek van Vuye om geïnformeerd te worden over die parlementaire bespreking. De Vlaamse Beweging speelt daar niet de kritische rol die ze zou moeten spelen. Ze moeten die teksten tegen het licht houden, aanklagen en blijven aanklagen. Ik weet het, we gaan dat niet tegenhouden. Maar toch is de Vlaamse Beweging het aan zichzelf verplicht om op die nagel te blijven kloppen: dit is de slechtste staatshervorming sinds die van 1970.’ ’Dat zou ook de rol moeten zijn van een kritische pers’, vult Rondas aan. ‘Maar de kranten zijn verworden tot partizanenpapier. Ze geven maar één mening en noemen dat debat.’ ■ <em>
Doorbraak
Het volledige verslag van het gesprek kunt u lezen op www.doorbraak.be
8
economie Voorpublicatie
Vlerick-boys en politiek: een gespannen relatie
De Vlerick Business School levert al zestig jaar topmanagers en ondernemers af. Maar het aantal politici dat langs de school is gepasseerd, ligt ontstellend laag. Bovendien geldt voor Vlerickalumni hetzelfde als voor het gros van de bedrijfsleiders: politici worden vooral gewantrouwd. Alain Mouton Wat in 1953 begon als een seminarie en beperkte opleiding aan de Gentse Universiteit is nu een begrip geworden in de Vlaamse zakenwereld: de Vlerick Business School is Vlaanderens, ja zelfs Belgiës meest succesvolle internationale managementschool. Een top-drie in de Benelux, top-20 in Europa en op sommige domeinen top-30 in de wereld. De Vlerick Business School heeft generaties bedrijfsleiders opgeleid en draagt tot vandaag bij tot de economische ontwikkeling van Vlaanderen. De rol van de school op de Vlaamse economische opgang wordt uit de doeken gedaan in Vlerick Boys. Een Vlaamse meritocratie. Eén hoofdstuk van het boek besteedt bijzondere aandacht aan de relatie van de school met de politieke wereld. En die relatie is niet eenvoudig te duiden. Wel vallen twee zaken op. Ten eerste zijn er bitter weinig politici die zichzelf Vlerick-alumnus mogen noemen. Ten tweede hebben oudstudenten van de Vlerick-school die succesvolle bedrijfsleiders en ondernemers zijn geworden steeds meer kritiek op het politieke bedrijf.
<em>
<strong>
december 2013
de Vlaamse regering stapte. Een andere alumnus die een link heeft met de politiek is Wouter Gabriëls. De zoon van voormalig VU-voorzitter en VLD-minister Jaak Gabriëls was aan het einde van de periode dat Guy Verhofstadt premier was diens houdende rechtsonzekerheid (onder meer kabinetschef. Momenteel werkt Wouter de onduidelijkheid bij fiscale controles en Gabriëls bij zakenbank Lazard. Fernand het regelmatig aftoppen van de notioneHuts, topman van Katoen Natie en alum- le intrestaftrek). De uitspraken van Luc nus van de school, was in de jaren 1990 een Bertrand over de marxistische regering-Di tijdlang kamerlid voor de VLD. Het werd Rupo en de ergernissen van baggerkoning geen groot succes. Hetzelfde kan worden Jan De Nul zijn ondertussen algemeen gezegd van Peter Leyman. De voormalige bekend. Wat de Vlerick-alumni betreft, topman van Volvo Cars Gent werd in 2007 kwam Luc De Bruyckere bij zijn speech verkozen op de CD&V-kamerlijst. Na een op het Voka-congres in november 2011 zeer aantal maanden gaf hij er de brui aan. scherp uit de hoek. ‘De werkgevers zijn Luc De Bruyckere (ex-Ter Beke, ex-Voka het beu’, gaf hij Di Rupo mee. Een minder voorzitter en nu nog bestuurder bij Vlerick bekende Vlerick-alumnus die zich steeds Business School), een echte Vlerick-boy, meer in het politieke debat mengt is Pieter werd in het verleden meermaals aange- Casneuf van het informaticabedrijf Adam sproken om in de politiek te stappen. Hij Software. In verschillende interviews in de loop van 2012 liet Casneuf herhaaldelijk hield telkens de boot af. weten dat hij voor de uitbreiding eerder ’We zijn het beu’ naar Oost-Europa dan naar België zelf Dat alumni van Vlaanderens belangrijkste kijkt. Casneuf: ‘Het kader voor ondernebusinessschool zich niet in de politiek men heeft in België geen toekomst voor engageren, betekent niet dat ze er zich ons. Als we aanwerven, werven we aan in ver van houden. Integendeel, ook hen het buitenland.’ Over de regering-Di Rupo vinden we terug bij wat we ondertussen stelde hij dat de Vlaamse partijen de stekhet legioen van malcontente CEO’s mo- ker uit de regering moet trekken zodat ‘het gen noemen. Op een niet gecoördineerde PS-profitariaat moet kiezen: anarchie of manier uiten ze zelden geziene scherpe aanvaarding van de marktrealiteit.’ Zelden kritiek op het regeringsbeleid. Het gaat kwam het wantrouwen tegenover de polidan vooral om de maatregelen die de fe- tiek bij bedrijfsleiders zo sterk naar buiten derale regering-Di Rupo sinds haar aantre- als in de uitspraken en standpunten van den eind 2011 heeft genomen. De ergernis Casneuf. ■ heeft betrekking op de hoge loonkost die de concurrentiekracht van de onderne- & Alain Mouton, Vlerick Boys. Een mingen aanzienlijk aantast, de hoge be- Vlaamse meritocratie, Pelckmans, 2013, lastingdruk in het algemeen en de aan- 236 blz, € 24,95, isbn 978 90 2897 137 0
<strong>
<em>
Tinneke Beeckman (TB): ‘Mij viel vooral dat sociale engagement op, van jonge leeftijd af al. Veel jongeren vandaag zijn een stuk TB: ‘Wat me ook opviel, is dat voor de linindividualistischer. En hoe moeilijk Nelly kerzijde van ’68 het feminisme niet altijd het als vrouw vaak had. Ze kon als getrouw- prioritair was. Nelly noemt de terughoude vrouw in die tijd slechts bijlid worden dendheid van iemand als Paul Goossens, van een politieke partij, bijvoorbeeld. Bijna die toen wel vurig streed voor “Leuven onvoorstelbaar.’ Vlaams”. De conservatieven waren op sommige vlakken, het vrouwenstemrecht Nelly Maes (NM): ‘En tot dan had nooit ie- bijvoorbeeld, betere bondgenoten. De remand er tegen geprotesteerd dat vrouwen aliteit blijft ingewikkelder dan de clichés per definitie als bijlid werden beschouwd. doen vermoeden.’ De Volksunie was dan ook een erg patriarchale partij, zeker in die beginjaren.’ Doorbraak: Nelly groeide op in een hechte TB: ‘Die inzet voor de samenleving is niet dorpsgemeenschap, met het voordeel van meer vanzelfsprekend: vandaag slagen TB: ‘Nu leid je als vrouw je eigen leven, los de warmte en het nadeel van de strikte betekent vooral je eigen doelen kunnen van je man. Je bent jezelf. De samenleving sociale controle. Ook op dat punt is onze bereiken. Dat vinden jongeren normaal. Er is erg geëvolueerd want zo heel lang is wat wereld heel anders. is weinig aandacht voor wat er dankzij de Nelly beschrijft nu ook weer niet geleden. inzet van vorige generaties is opgebouwd. Als de kinderen op straat werden ingezet NM: ‘De groep waarin we samenleefden, Dat geldt misschien ook voor nieuwkomers. in de Schoolstrijd, dan mocht dat samen was vanzelfsprekend. Onze gezinnen waren Alsof de welvaartstaat, vrijheid, en demomet jongens. Daarbuiten was de scheiding groot, we speelden met de vriendjes toneel cratische rechten altijd vanzelfsprekend tussen jongens en meisjes heel strikt. Nu op zolder en ze schoven haast ongemerkt waren. Maar alles is moeizaam tot stand is het zo vanzelfsprekend dat we gemengd mee aan tafel. Er was maar één zuil in ons gekomen. Nelly’s boek biedt dus niet alleven.’ Wase dorp. In Sinaai woonde één socialist.’ leen Nelly’s verhaal, maar een boeiend stuk geschiedenis.’ NM: ‘Ik ben erg blij dat je dat zegt. Ik ben TB: ‘Nelly maakt ook duidelijk dat die veral heel lang bezig met de vraag hoe immi- enigingen plaatsen zijn om te oefenen in NM: ‘Ja, zo’n perspectief is belangrijk. granten – zo heette dat vroeger – kunnen debat, discussie, in democratie eigenlijk. Geschiedenis speelde in onze opvoeding integreren. De Vlamingen zijn daarover zo De inzet was sterk gericht op de gemeen- een grote rol. Ik verzette me als jonge ongeduldig. Die strijd gaat stap voor stap. schap, en verenigingen durfden openlijk vrouw te veel tegen de samenleving van
december 2013
Doorbraak
10
interview toen om die nu te gaan verheerlijken maar het is toch goed om de ogen open te houden voor alle zijden van de medaille.’
‘Vrouw en Vlaams’ is de ondertitel van Nelly’s boek. Vlaanderen speelde een hoofdrol in uw leven.
NM: ‘Mijn Volksunie-verhaal is persoonlijk gekleurd. Elke militant kan het zijne schrijven. Ik vind dat er zo weinig getuigenissen over het politieke leven verschijnen.
TB: ‘Mijn ouders waren niet partijpolitiek betrokken. Maar ik herinner me toch levendig het ontslag van Hugo Schiltz als minister over de wapenvergunningen naar dictaturen in 1991. Toen dreigde PS’er Philippe Moureaux om de federale consensus te omzeilen, in het belang van de Waalse wapenindustrie. Dat was tweemaal schandalig: als linkse partij ijverden ze voor wapenhandel, én ze bleven loyaal aan de federale regering zolang het hen goed uitkwam.’ ’Ook aan Wilfried Martens heb ik geen goede herinneringen. Toen Martens overleed,
klonk bijna uitsluitend lof. Maar voor mij zijn die jaren 1980 de tijd van volmachten, vallende regeringen, corruptieschandalen, roze balletten, de Bende van Nijvel, de CCC. En van bedenkelijke constructies, zoals een koning die tijdelijk in de onmogelijkheid was om te regeren, maar daarna weer overging tot de orde van de dag. Alsof in functie van het Belgische staatsbestel ongeveer alles kon. Ik vond het een ongeloofwaardig land met een gebrek aan zelfrespect. Voor mij als jonge buitenstaander was de Volksunie een partij die zo’n mistoestanden aankaartte, maar vaak tevergeefs en zelfs machteloos.’
NM: ‘De grote tegenstellingen binnen de Volksunie waren niet eens die tussen links en rechts. We respecteerden een grote bandbreedte. Ik maakte uiteraard geen deel uit van de traditionele vleugel, die dikwijls wortelde in het repressieverleden. Mijn prioriteiten lagen elders en in SintNiklaas functioneerden wij in feite zelfs binnen twee gescheiden afdelingen. Dat was zeer pijnlijk.’ ’De vraag hoe ver we konden meegaan
Vlaams-nationalisten van centrum tot uitgesproken rechts worden vandaag partijpolitiek bediend maar aan de linkerzijde blijft het voor Vlaamsgezinden erg leeg.
NM: ‘Met Spirit hadden we dat gat moeten opvullen. Wij wilden een moderne Vlaamsnationale partij die in tijden van grote mobiliteit en verscheidenheid op zoek ging naar een specifieke Vlaamse invulling van de vraag waar we naartoe willen met Europa en dat met een brede mondiale visie. Maar belangrijke figuren bij Spirit zoals Bert Anciaux en Patrik Vankrunkelsven geloofden niet in de leefbaarheid en wilden te snel deelnemen aan de macht. Het kartel met de sp.a had de linkse versie van de samenwerking CD&V/N-VA kunnen zijn. Maar als zelfs de eigen partijtop van Spirit niet in het zelfstandige project gelooft, tja ...’ ’Spirit was een verfrissend initiatief. Ik heb genoten van de bijeenkomsten van het partijbestuur. Het tweede kartel met sp.a werd echter een ramp. Het was de nadrukkelijke bedoeling om ons op te slorpen en Bert (Anciaux - red.) werkte daar actief aan mee.’
Tinneke Beeckman: ‘Voor de burgers lijkt het alsof linkse partijen geen toekomstvisie uitstippelen.’
december 2013
Doorbraak
11
interview Nelly Maes: ‘Groen koestert de zogezegde grote verhalen als klimaat, opwarming enzovoort. Terecht. Maar op het terrein staan ze aan de kant van de dienaars van het oude systeem.’
TB: ‘Ik denk niet dat solidariteit via de overheid kan worden georganiseerd – de linkse stelling – zonder na te denken over de politieke gemeenschap als een geheel. Europa kent hetzelfde probleem: tussen noord en zuid ontstaan spanningen als er geen politiek concept is dat burgers geloofwaardig vinden.’
© Reporters
je een partij moreel veroordelen, maar je mag kiezers niet verweesd achterlaten. Ondertussen lijkt federale machtsdeelname dé bekommernis, zelfs na electorale nederlagen. Voor de burgers lijkt het alsof linkse partijen geen toekomstvisie uitstippelen.’
TB: ‘Doordat partijen te weinig de maatschappelijke omwentelingen volgen, ontstaan vreemde combinaties. De sp.a is sociaal-ethisch zeer progressief, maar zet ook in op het nieuwe electoraat van allochtonen, waarbinnen heel conservatieve stromingen bestaan. Groen is dé partij die gelooft in de maakbaarheid van de samenleving maar zoekt steun bij hetzelfde conservatieve electoraat, dat soms zelfs anti-modern is. In de toekomst zullen die profielen opnieuw veranderen. Het verzuilde politieke denken bepaalt nog te veel de politiek, maar dat zal verdwijnen.’
NM: ‘In dossiers die met macht te maken hebben, waren de Franstalige partijen altijd heel erg bij de pinken. Ik hoop dat de Vlaamse partijen daar voldoende aandacht aan besteden bij de verkiezingsstrijd van 2014. Open Vld voert echter liever slecht amateurtoneel op.’
NM: ‘En aan de rechterzijde wordt dikwijls allergisch gereageerd op alles wat anders is. Solidariteit uitbouwen is niet het eerste waar die mee bezig is. Groen ontgoochelt dan weer omdat ze daar als laatste vasthouden aan de Belgische structuren. Dat TB: ‘België als land van twee democratieën die partij over het communautaire amper lijdt aan een groot democratisch tekort. nadenkt, viel me heel erg tegen. Groen Het heeft weinig zin om dat te blijven ontkoestert de zogezegde grote verhalen als kennen. Dat democratische thema wordt klimaat, opwarming enzovoort. Terecht. Op te weinig expliciet behandeld en daarom het terrein staan ze aan de kant van de voelen veel burgers zich vervreemd van dienaars van het oude systeem. In Europa de politiek. En daarom functioneert ons zijn de ecologisten verdeeld tussen cen- Belgisch systeem, over het geheel genotralistische jacobijnen en confederalisten.’ men, veel slechter dan het zou kunnen.’ ■
<strong>
december 2013
gemeenschappelijke belangen. Als het hiernaar de knoppen gaat, geldt dat voor ons allemaal.’ Bij de introductie werd meteen duidelijk gemaakt dat de aanwezige moslims geen sharia-aanhangers zijn. ‘Als Jejoen iets zegt, lijkt hij wel dé moslimwoordvoerder’, ergerde Kurtal zich. ‘Doet een racist een uitspraak, dan is dat een individueel geval. De media mogen bij zulke boodschappen hun verantwoordelijkheid opnemen.’ De Roover vertelde dat hij opgroeide in een wit Antwerpen. ‘Binnen een half mensenleven is die structuur volkomen veranderd. Tien jaar geleden stonden werknemers veel meer weigerachtig tegenover allochtonen dan vandaag. Maar hoop dat quota achterhaald zullen worden als je door vier mensen moet passeren en omdat ze stempels drukken. Het voordeel er zit één weerbarstige tussen, kom je er aan genderquota is dat je man en vrouw niet. Drie staan open, maar één volstaat vrij duidelijk kan onderscheiden. Wat doe om het tegen te houden. Dat proces heeft je daarentegen met allochtone leerlingen zijn tijd nodig. Ik heb dat versneld door- van wie de thuistaal het Nederlands is?’ gemaakt, omdat ik als leerkracht dagelijks Azeroual vond dat ze geen binding heeft met allochtonen werk.’ om flamingant te worden. ‘In mijn jeugd was Vlaming een synoniem voor Vlaams Anoniem solliciteren Blokker. Veel minder dan nu gingen er Nelly Maes maakte de vergelijking met de stemmen op voor een onafhankelijk vrouwenbeweging. ‘Langzaam is de vrou- Vlaanderen. Bij onafhankelijkheid vreesde wendiscriminatie geslonken en als vrou- ik dat die partij dan aan de macht zou kowen hebben we ons met politieke instru- men. Nu ben ik daarentegen Vlaming, Belg, menten kunnen weren. Ik geloof niet dat Antwerpenaar, Marokkaan en moslim.’ het daarom enkel afhangt van diegene die ‘Ik heb ooit enkele allochtone leerlingen gediscrimineerd wordt. Ik wil niet zomaar uitgedaagd racisten te jennen door een overal quota opleggen, want dat kan ave- Vlaamse leeuw op hun schouder te dragen’, rechts werken. Ik pleit wel voor wettelijke vertelde De Roover. ‘Zo neem je hun manier inhaalmechanismen en dat voorstellen zo- van Vlaming zijn af. Vlaming is een begrip als anoniem solliciteren moeten au sérieux dat jullie mee omvat. Uiteraard is identiteit genomen worden.’ gelaagd, maar je moet je niet afvragen of je Kurtal zag als VDAB-medewerker echter Vlaming mag zijn. Nee, je zit in de ruimte geen wonderoplossing in anoniem sollici- Vlaanderen en als je van Turkije komt, ga teren. ‘Ik geloof nooit dat je tolerantie wet- je naar huis. Dus dit is je thuis en jij bent telijk kan opleggen’, meende De Roover. ‘Ik Vlaming.’ ■ © Doorbraak
In een goed gevulde zaal Rubens in Berchem met een verscheiden publiek (ook sp.a-politica Meyrame Kitir was present) gingen twee schijnbaar tegengestelde groepen met elkaar in debat: Vlaams-nationalisten en moslims. De Tijd-columnist Rik Van Cauwelaert modereerde het debatpanel bestaande uit Yilmaz Kurtal (VDAB-medewerker), Samira Azeroual (islamleerkracht), oud-Volksuniepolitica Nelly Maes en onze chef-politiek Peter De Roover. Die laatste deed de afgelopen maanden mee aan enkele moslimdebatten en stelde een cliché vast: bijna altijd kom je terecht in een haast homogeen witte of gekleurde omgeving. Daaruit rijpte het idee om een debat met een gemengd publiek te organiseren. ‘Het zou mooi zijn om op termijn andere debatten te houden, waaruit blijkt dat beide groepen onderling van mening verschillen en een autochtone het ook eens kan zijn met Ali’, vertelde De Roover.
<strong>
stemmen. De klassieke Belgische staatshervormerij stootte sedertdien steeds nadrukkelijker op de eigen grenzen. We beleefden een systeemcrisis met een 541 dagen lange zoektocht naar een uitweg. Vijftien jaar is dus ook een lange periode. Doorbraak ontplofte, van een goede 4500 papieren lezers naar zowat 7000 en dan de grote wip naar 60 000 bezoekers per maand voor www.doorbraak.be. Nooit werd Doorbraak en werden de mensen van Doorbraak meer genoemd in de media, nooit waren wij zo prominent aanwezig in het debat. Het heeft tijd gekost maar we hebben ons een weg gebaand, als het al niet door de instellingen is dan toch op een opvallende manier parallel met de instellingen. En daarom zetten we binnen dat langetermijnproject, net zoals in 1999, een stevige stap. Logisch, noodzakelijk en een stap vooruit, met zo veel meer inhoud, ik weet het. En toch die brok in de keel nu. We winnen veel nieuwe lezers, veel nieuwe contacten, veel jonge ontdekkers. Maar wellicht verliezen we ook enkele trouwe makkers als lezer. Alles heeft zijn prijs, maar toch. Slikken dan maar en bewust de deur openen van die veel ruimere woonst, met zoveel grotere vensters. Want als we niet meer ambitieus zijn – met alle nodige zin voor realisme – dan doen we best de boeken toe, letterlijk én figuurlijk. Wij doen het omgekeerde en gooien de vensters open: wagenwijd. Onze boodschap is te mooi om ze in een doosje op te bergen. De lijn blijft: wij kiezen voor de vrij-spraak als weg naar de door-braak.■
<em>
em>
december 2013
precies één jaar nadat de ‘toekomstige oud-hoofdredacteur’ in De Kruitfabriek had aangegeven dat men ‘de mediakritiek die er is, ernstig moet nemen. Gelijktijdig met zijn gram, erkent nu ook Desmet dat ‘de Vlaamse journalistiek’ met een probleem zit opgezadeld. Meer nog: dat hij deel is van het probleem, is
<em>
Doorbraak
een inzicht dat de meesten al een tijd had bereikt. In die zin was het ook redelijk lachwekkend dat Desmet de zwarte piet van zijn verloren journalistieke eer afwentelde op ‘de mediakritiek’. Sedert collega Luc Van der Kelen onlangs in Humo de hoofdredacteur outte als ‘het mannetje van Karel De Gucht bij de redactie <em>
em>
14
geschiedenis
sprekershoek
Jacques Claes
Omgang
Woorden zijn vlaggen die dienen om ladingen te dekken. Er moet veel gedekt worden, want in dit dal van tranen wordt er veel in- en uit-, op- en afgeladen. Daarom is het goed dat, vanwege de bontheid van de ladingen, de vlaggen ruim zijn. Vlaggen van woorden moeten breed uitvallen teneinde enige speling in het te dekken gedachtegoed te waarborgen. ‘Federaal’ en ‘confederaal’ zijn zulke woorden, er wordt trouwens ijverig gezocht naar hun gedekte, zo niet verborgen (politieke) lading. Maar daar gaat het hier nu niet over. Wel blijft het bevorderlijk om in die druk gebezigde woorden naar de wortel te peilen: een soort van linguïstieke archeologie, waarbij men naar de grondvesten van die platgetreden termen zoekt. Vaak levert dit interessant erts op voor nieuw gedachtegoed. Van federaal en confederaal is de wortel natuurlijk foedus, belangrijk Latijns woord voor verdrag, pact, overeenkomst, alliantie, omgang met. Eigenlijk voor elke vorm van verbond. De hele Bijbel met zijn Oud en zijn Nieuw Verbond staat bijna ‘voor-beeldig’ voor een diepe alliantie, in dit geval tussen God en zijn volk. Allianties (tussen geallieerden) kunnen worden afgesloten tussen landen, delen van landen, partijen en zo voort. Van elke alliantie zijn vertrouwen en trouw zowel de basis als het gevolg. Zonder vertrouwen geen enkel uitzicht op welk verbond ook. Zonder vertrouwen (en trouw) is eender welk bondgenootschap een fata morgana. In een moderne staat – dat wil Vlaanderen worden – in confederaal verbond (of verband) is hoogst belangrijk de alliantie of
p>
De Morgen’, is Desmet niet meteen de oudgediende van de vierde macht waarmee nog langer ernstig rekening wordt gehouden. Bij de andere collega’s stokt de analyse over de crisis in de branche veelal bij de financieel-economische realiteit van het mediabedrijf. Die analyse komt, samengevat, neer op de vruchteloze zoektocht naar duurzame digitale businessmodellen die de tanende verkoop van bedrukt papier moeten opvangen. En zo komt het dat een hoofdredacteur van een krantentitel bij het Mediahuis – die straks een stevige hap van de ruim 200 sneuvelende banen moet verteren – doodgemoedereerd in zijn krant komt jokken dat er dankzij die kortwiekoperatie
december 2013
het verdrag dat men sluit met geld. Beter: met degenen die het te zeggen hebben over geld: de bankiers en de mannen van de markt. Geld is in moderne beschavingen een oer-stof. Iedereen heeft er mee te maken. Niemand kan zonder. Nu is geld verraderlijk. Zoals men kan worden bedrogen in de liefde, zo kan men worden bedrogen in en met geld, zo op micro- als op macroschaal. Geld is vreselijk dubbelzinnig. Freud vergelijkt het ergens met mest (of beer): je kweekt er mooie oogsten mee, maar je krijgt er gemakkelijk vuile handen van. Uit geld kan toekomst gebouwd, maar met dat geld wordt de mens vaak veel illusie en luchtspiegeling aangepraat. In de groeiend ingewikkelde maatschappij van ons wordt velen op grond van ‘onvast’ geld, van alles ‘wijs’ gemaakt. Op altijd maar meer geld beluste nerds voeren met technisch goed klinkende rekwisieten als ‘producten’, ‘derivaten’ en luchttrappende hypotheekkredieten een stuk op dat klucht zou kunnen worden genoemd als er tenminste nog een scenario was. Zelfs in de om haar betrouwbaarheid alom en hoog geroemde Rabobank (Raiffeisen-boerenleenbank) blijkt er kak aan de knikker te zitten: het stinkt er vanwege vieze geheime afspraken met andere banken. Voor bankiers blijkt de bekoring om casino te spelen blijkbaar groot. Met geld moet ernstig worden omgegaan: stof voor een belangrijk verdrag (foedus). Zoniet ontstaan er zeepbellen. Kleur hebben die bellen wel, maar ze spatten zo akelig in- en uiteen. ■
Doorbraak
ratie verder zijn en talloze redacties de digitale vluchtheuvel hebben opgezocht of roemloos van de kaart zijn geveegd, zal het papier probleemloos zijn hierintrede maken als hippe journalistieke drager.) Ondertussen blijft de lichtzinnigheid waarmee sommige hoofdredacteurs hun laatste druppel journalistieke geloofwaardigheid verspelen aan figuren als de keizer van Oostende, de koningin van Hasselt of de viticulteur van Toscane verbazen. Ook en met name in de journalistiek komt geloofwaardigheid te voet en gaat ze te paard. De problematische situatie die daardoor in Vlaanderen is ontstaan, noopt niet tot nieuwe businessmodellen, maar in eerste instantie tot een herwonnen vertrouwensmodel. ■
<em>
em>
Ijzerbedevaart, ergens einde jaren negentig: Karl Drabbe op zoek naar nieuwe lezers door gratis exemplaren van Doorbraak uit te delen.
In 1959 werd Wilfried Martens hoofdredacteur van het Berichtenblad van de Vlaamse Volksbeweging, dat een jaar vroeger het levenslicht zag. De vereniging is dan drie jaar oud en spreekt heel wat latere bekenden aan, zoals Jos Dupré,
<em>
december 2013
Gaston Eyskens, Herman Deleeck, Frans van Mechelen, latere ACW-politici en sociaalprogressieve proffen van de Katholieke Universiteit Leuven. In 1959 werd een opening gemaakt naar ‘links’, zoals al wat niet-katholiek was toen heette, en lag de Vlaamse Volksbeweging (VVB) mee aan de basis van het Vlaams Actiecomité voor Brussel en Taalgrens (VABT). Dat zorgde voor een doorbraak voor de naoorlogse Vlaamse Beweging, met ca 100 000 beto-
Doorbraak
16
geschiedenis gen van méér en duidelijker stappen in de staatshervorming, in het voordeel van de ‘Vlaamse volksgemeenschap’. Daarin was Doorbraak een sleutelelement: als ledenblad gaf het niet enkel commentaar bij het Wetstraat- en wereldgebeuren, het leverde ook onderbouwde opinies en argumenten voor leden, die daarmee gewapend de Blijde Vlaamse Boodschap verder konden verkondigen. Volksverheffing was toen geen vies woord. Vlaanderen moest zich nog emanciperen. <em>
<strong>
<em>
<strong>
Doorbraak
oud-journalisten werkten mee, en politiek secretaris Peter De Roover had zelf een kortstondige journalistieke carrière achter de rug als hoofdredacteur van het conservatieve magazine Punt. Marketeers werkten vrijwillig en enthousiast mee. In mei 2010 werd een nieuwe stap gezet: nieuw formaat, meer pagina’s, vier kleuren, nieuwe medewerkers (o.a. Jean-Pierre Rondas, oud-journalisten Frans Crols en wijlen Roger Van Houtte, prof. Hendrik Vuye) en met Pieter Bauwens een nieuwe hoofdredacteur en oud-De Standaardjournalist Marc Van de Woestyne een bijkomende eindredacteur. Ook steeds meer journalisten werkten mee onder schuilnaam, om in Doorbraak te berichten wat ze in eigen media niet kwijt konden. Een website werd in het leven geroepen – www. doorbraak.be – en er werd vooropgesteld dat het maandblad ‘binnen afzienbare tijd’ volledig op eigen benen zou staan, los van de Vlaamse Volksbeweging, die het blad wel aan haar leden zou blijven aanbieden. <em>
<strong>
Vanaf januari 2014 is Doorbraak er voor iedereen: online én gratis. Geen maandblad meer, eigenlijk een beetje een dagblad geworden. Wilfried Martens was begonnen met opinievorming voor meer dan 10 000 lezers. Rondas, De Roover en co gaan voor een veelvoud. ■
17
francofonië Technocraat klaar om in 2014 Waals minister-president te worden
De ambities van Jean-Claude Marcourt
Regionalist zonder confederalist of separatist te zijn. Links genoeg om de vakbonden te paaien en dat zonder de Waalse ondernemerswereld te veel af te schrikken. Waals minister van Economie Jean-Claude Marcourt is klaar om in 2014 Rudy Demotte op te volgens in het Naamse Elysette. Frederik Dekeyser Een notaris. Zo wordt Rudy Demotte (PS) de laatste tijd door zijn collega’s politici genoemd. De Waalse minister-president lijkt vooral op de winkel te letten. Demotte neemt akte van de beslissingen die de Waalse regering moet nemen. Het einde van de legislatuur nadert natuurlijk en dan is het normaal dat een regeringsploeg wat uitgeblust raakt. Maar volgens politieke waarnemers is de vermoeide Demotte een belangrijk signaal: Wallonië heeft nood aan een nieuwe numero uno. En het ziet ernaar uit dat dit Waals minister van Economie Jean-Claude Marcourt wordt. Het wordt natuurlijk wachten op de uitslag van de verkiezingen van 25 mei 2014 maar het moet al zeer slecht lopen dat de PS niet langer de grootste Waalse partij is. Dus zullen de Franstalige socialisten hoogstwaarschijnlijk de nieuwe minister-president mogen leveren. Luikenaar
Marcourt heeft zijn ambities op dat vlak nooit onder stoelen of banken gestoken. De man lijkt ook het juiste profiel te hebben voor de functie.
Jean-Claude Marcourt (rechts), gedoodverfd minister-president?
<strong>
<strong>
december 2013
Doorbraak
Daerden, Alain Mathot ...). Rudy Demotte, die al een tijd op gespannen voet leeft met Marcourt, kreeg tijdens een televisieinterview volgende vraag voorgelegd: ‘Wat wenst u Jean-Claude Marcourt toe?’. Antwoord van Demotte: ‘Electoraal succes.’ Demotte is trouwens niet van plan om zich zomaar uit zijn Naamse ambtswoning te laten verdrijven. Binnen de PS zal dit nog voor aardig wat spanningen zorgen. Andere factor van belang zijn de ambities van de overige Luikse PS’ers. Alain Mathot maakt weinig kans op een ministerpost omdat hij net als wijlen zijn vader te veel met gesjoemel in verband wordt gebracht. Maar Luiks PS-burgemeester Willy Demeyer heeft duidelijk ambities die verder gaan dan de Vurige Stede. En minister van Overheidsbedrijven JeanPascal Labille is door zijn optreden in de Bellens- en Belgacom-saga populairder geworden. Wat als deze heren straks een stuk beter scoren dan Marcourt? Een vaak onderschatte hinderpaal op weg naar het Elysette is de score die het radicaal-linkse PTB (de Franstalige PVDA+) zal halen. Een paar zetels, zeker in het Luikse, zijn niet uitgesloten. Marcourt beseft dat hij deze extreem-linkse sirenenzang moet onderdrukken. Maar dat doet hij met voorstellen die in bedrijfskringen voor paniek zorgen. Zo stelde Marcourt dat de Waalse overheid bedrijven moet kunnen nationaliseren wanneer die zware herstructureringen moeten doorvoeren. Een uitspraak die de PS’er deed in de nasleep van de plannen van ArcelorMittal om 1300 banen te schrappen in het Luikse staalbekken. De Waalse werkgevers van UWE vinden zo’n voorstel een drama voor de aantrekkelijkheid van Wallonië als investeringsregio. Vincent Reuter van UWE had het over ‘een terugkeer naar de bolsjevistische planeconomie’. Marcourt moest dringend bijsturen om op de steun van de Waalse bedrijfsleiders te kunnen blijven rekenen. ■
<strong>
<em>
© Reporters
© Reporters
<em>
<strong>
<strong>
<em>
<strong>
december 2013
Doorbraak
20
boeken
Europa!
Waalse Bewegingen
Tegen
De 84-jarige Duitse denker Jürgen Habermas heeft het niet zo begrepen op de natiestaat. Wellicht spelen zijn eigen oorlogservaringen mee een rol in het afwijzen van het nationalisme als concept en al die zich daarop entende ‘dwergstaatjes’ ten voordele van een slagvaardige Europese Unie (EU). Habermas stelt dat de problemen van onze tijd alleen nog kunnen worden aangepakt wanneer ‘de internationale gemeenschap van staten [zich verder ontwikkelt] tot een kosmopolitische gemeenschap van staten en wereldburgers.’ (p. 11) Het zou verkeerd zijn te denken dat volks- en staatssoevereiniteit samen moeten vallen. De naties zijn volgens Habermas immers geen ‘cultureel homogene eenheden’ meer dankzij de immigratie en de nationale grenzen zijn doorlaatbaar geworden dankzij internet en massatoerisme. Daarom moeten de politici zich volgens Habermas uit hun ‘nationale kooien’ (p. 101) bevrijden en werken aan de transnationalisering van de democratie. De inperking van de nationale soevereiniteit ten voordele van een supranationale instantie zoals een zich in die richting ontwikkelende EU zou niet ten koste gaan van de mondigheid van de burgers. Voorwaarde is dat de burgers van de verschillende staten binnen de EU mee betrokken worden bij de supranationale wetgeving. Habermas begeeft zich hier op het terrein van een Verhofstadt die droomt van een ‘Europe of the citizens.’ Het hoeft niet te verwonderen dat Habermas niet hoog oploopt met de ‘herontdekking van de Duitse natiestaat’ door de nieuwe generatie van Duitse politici. (DR) Jürgen Habermas, Over de constitutie van Europa, Pelckmans/Klement, 127 blz., € 18,95, isbn 978 90 2896 682 6
In 2013 promoveerde Chantal Kesteloot, doctor in de geschiedenis aan de Université Libre de Bruxelles, over de Waalse Beweging. Haar lezing ging over ‘Waals regionalisme tegenover Vlaams nationalisme / andere projecten of enkel een andere naam’. De auteur overloopt weliswaar uitgebreid het Waals regionalisme in diverse verschijningsgronden maar kan daarbij niet aan het Belgisch nationalisme voorbij. Ook de Vlaamse Beweging begon erg België-vriendelijk maar het Vlaams-nationalisme bood nadrukkelijk en steeds nadrukkelijker een alternatief voor het als vreemd aangevoelde België. De Waalse Beweging situeerde zich evenwel van meet af aan vooral als onderdeel van een Belgisch nationalisme, met af en toe Parijsgerichte oprispingen. Dat de Waalse feesten worden gevierd op de derde zondag van september als herinnering aan de Waalse deelname aan de Belgische revolutie van 1830 is alleszeggend. In tegenstelling tot wat in Vlaanderen wordt gedacht, stond de Waalse Beweging zeker niet altijd aan de kant van de winnaars binnen België en is de twee-eenheid Wallonië-Brussel dikwijls meer een ‘twee-’ dan een ‘eenheid’. Zoveel maakt Kesteloot in haar korte maar boeiende boekje wel duidelijk. Dat er ooit drie Waalse bewegingen bestonden – een Waalse, een Vlaamse en een Brusselse – zal in Vlaanderen ook wel niet algemeen geweten zijn. In amper 50 pagina’s geeft de auteur mooi weer in welke mate de Vlaamse en Waalse beweging samen spoorden of juist sterk van elkaar verschilden. Aanbevelingswaardig leesvoer, zonder meer. (PDR)
In Tegen verkiezingen legt David Van Reybrouck met veel gevoel voor pathos (‘de boel staat op ontploffen’) de inefficiënte werking van ons democratisch bestel bloot. Boosdoener daarbij zijn verkiezingen. Volgens de auteur drinken wij net tijdens die hoogmis ‘de gifbeker van de democratie’. Om die pikante stelling wetenschappelijk te staven bestudeerde de auteur onder meer correlaties tussen democratisch wantrouwen en de toename van het aantal twitteraccounts. Bij wijze van remedie pleit hij voor de stapsgewijze herinvoering van de aleatorische democratie: een systeem van loting zoals dat lange tijd in de klassieke stadsstaat Athene in zwang was. Zodra het parlementaire halfrond met lotelingen volloopt, zo beweert Van Reybrouck, keert niet alleen de politieke stabiliteit terug, maar zou ook die brug of die tunnel in Antwerpen er al hebben gelegen. En indien u zoveel voortvarendheid weigert te geloven, speldt Van Reybrouck u in dit vlotgeschreven boekje enthousiast nog tientallen andere halve waarheden en hele leugens op de mouw. Hoe willekeurige IJslanders hun nieuwe grondwet zelf herschreven bijvoorbeeld. Bij de verkondiging van zijn democratische onheilsleer botst de lezer op schrale historische inzichten en ergerlijke monocausale analyses over onze falende democratie. Liefhebbers van historische, bronnen- en statistische kritiek halen met deze fantaisistische ‘non-fictie’ echter een leerrijk oefenboekje in huis. (FT)
Chantal Kesteloot, Waals regionalisme tegenover Vlaams nationalisme, VUBpress, 53 blz., € 9,5, isbn 978 90 5718 262 4
David Van Reybrouck, Tegen verkiezingen, De Bezige Bij, 128 blz., €14,9, isbn 978 90 2347 459 3
december 2013
Doorbraak
21
portret
Derk Jan Eppink: Nederbelg naar New York
De bekendste Nederlander in Vlaanderen gaat ons verlaten. Derk Jan Eppink (1958) volgt zijn echtgenote, vertaalster bij de Verenigde Naties, naar New York. Vele Vlamingen zullen hem missen, want recht voor de raap was hij wel, die Nederbelg zoals hij zichzelf noemde
© Reporters
Dirk Rochtus
Het leven in Vlaanderen, in bibberland België, had Derk Jan Eppink uit Gelderland er niet gedweeër op gemaakt. Integendeel, met zijn scherpe tong sprak Eppink vele Vlamingen naar het hart, zei hij wat ze zelf niet durfden zeggen. Zijn voordeel was natuurlijk wel dat hij als buitenlander én dus als buitenstaander meer kon en meer mocht. Een Vlaming die even ongezouten zou spreken, mag zich aan pek en veren verwachten in het land van de gestroomlijnde meningen.
<em>
december 2013
(Lannoo 1998). Het boek maakte hem op slag beroemd in Vlaamse middens. Eppink was een veel gevraagd causeur bij talloze verenigingen en serviceclubs. Ook de politiek wierp een begerig oog op een man die zo'n originele kijk op de wereld had en die haar dan ook nog zo welbespraakt kon uitdragen. De N-VA polste of hij op haar lijst voor de Vlaamse verkiezingen van juni 2004 wilde staan. Eppink bedankte voor het aanbod. Erop ingaan zou hebben betekend dat hij de 'snelbelgwet' had moeten ondergaan. Minder praktische problemen leverde de vraag van Jean-Marie Dedecker op om in 2009 op de Europese lijst van diens partij, de LDD, te gaan staan. Dat kon perfect voor Eppink als buitenlander en als Europeaan. Europa was nu eenmaal ook zijn ding. Van 1999 tot 2007 had Eppink achtereenvolgens voor de Europese commissarissen Frits Bolkestein (Interne Markt) en Siim Kallas, vicevoorzitter van de Europese Commissie, gewerkt. Hij zag wel wat in Dedecker over wiens 'verstandig rechtse' inzichten hij oordeelde: 'Niets is krachtiger dan een idee waarvan de tijd is aangebroken.' Bovendien gaf Dedecker hem de nodige ruimte om zijn eigen ideeën verder uit te werken in het Europese verkiezingsprogramma. Eppink is kritisch over
Doorbraak
de Europese Unie, maar hem daarom tot vijand van Europa bestempelen zou van intellectuele lafheid getuigen. Hij heeft er nooit enige twijfel over laten bestaan dat het Europese eenwordingsproces 'het beste [is] dat Europa ooit is overkomen.' Maar hij heeft genoeg gezien en gehoord om niet als 'eurorealist' te gaan voor een Europa dat 'nood aan meer ondernemingslust, transparantie, democratie en realiteitszin' heeft, zoals hij in het essay De eurorealisten komen! (Pelckmans 2009) schreef. De topambtenaren van de Commissie willen meer Europa ten koste van de natie en beseffen niet dat hoe groter Europa wordt, 'hoe groter de behoefte aan een eigen identiteit' opflakkert bij de burgers. Maar voor die 'Europese mandarijnen', zoals Eppink ze noemt in een ander boek met die titel, was het kiespubliek nooit een realiteit. De Europese leiders verwijt hij bovendien de eigen, in het christendom gewortelde identiteit van Europa niet te willen erkennen. Deze 'culturele capitulatie' zou op middellange termijn wel eens de grootste bedreiging voor Europa kunnen vormen. Toen Eppink zich nog als ambtenaar van de Commissie kritisch uitliet over de EU in een wekelijkse column voor De Standaard, wekte dat de toorn van toenmalig premier Guy Verhofstadt op. Later greep Eppink, ook als Europees parlementslid, weer de pen om zijn vlijmscherpe, maar niet van ironie gespeende gedachten te ventileren in columns voor bijvoorbeeld Trends en de Volkskrant. Zijn levenslange ervaringen met zowel België als Europa hadden hem alvast dit geleerd over de Europese economie: 'Duitsland is Vlaanderen en Zuid-Europa is Wallonië.' Ook vanuit het verre New York zullen we nog van Eppink horen. ■ <em>