Nederlandse huurlingen ondervraagd

LAATSTE KANS! Medewerkers Nintendo Wii + Wii Sports + Samsung C180 Accounting (m/v) GRATIS

PERSPECTIEF

Gerommel met ons brein Marketeers maken dankbaar gebruik van hersenscans

10

KONINKLIJKE ACADEMIE VAN BEELDENDE KUNSTEN DEN HAAG

18

€

Zelfstandig en in teamverband werken in een dynamische omgeving in Utrecht. Veel ruimte voor groei en ontwikkeling. Je bent een Änanciële professional, HBO werk- en denkniveau, ervaring met Oracle gewenst. Kijk snel op vijzelaar.com of bel 035 692 55 30.

28 Woensdag Januari2009

p/mnd

incl. 150 min / 300 sms

continuïteit in finance

www.kabk.nl

€22.50

Kijk voor deze en alle andere scherpe aanbiedingen op www.ritel.nl!

WWW.DEPERS.NL

GRATIS, MAAR NIET GOEDKOOP

Oorlogsmisdaden Wreedheden in Kroatië

Nederlandse ‘huurlingen’ ondervraagd Het Landelijk Parket onderzoekt opnieuw de betrokkenheid van Nederlanders bij de moord en mishandeling van Serviërs in 1993. Arnold Karskens

‘Ik heb na jaren een goede baan en heb geen zin in gezeur.’

AMSTERDAM

...

Het Landelijk Parket, dat onderzoek doet naar internationale misdrijven, ondervraagt dertien Nederlanders die mogelijk betrokken waren bij oorlogsmisdaden tijdens de Kroatisch-Servische oorlog tussen juni 1991 en augustus 1995. Acht van deze ‘Nederlandse huursoldaten’ zouden hebben deelgenomen aan moordpartijen tegen de Servische burgerbevolking in de Medak-pocket, een Servische enclave in West-Kroatië in september 1993. De rest was ‘huursoldaat in Kroatische dienst.’ De Brabander Joost van D. is door de Nationale Recherche opgeroepen voor een gesprek. Hij vocht als vrijwilliger bij het Kroatische leger. ‘Een rechercheur zei dat er grote druk is van buitenaf om het onderzoek op te pakken. Servië zeurt al jaren om onze uitlevering.’ Hij ontkent elke betrokkenheid bij het bloedbad. ‘Ik vertrok uit Kroatië op 18 september 1992 een jaar eerder.’ Zijn alibi is keihard. ‘Tijdens de operatie in Medak zat ik in het Huis van Bewaring in Den Bosch wegens

verboden wapenbezit.’ Ook oud-strijder J. S. is opgeroepen. ‘Ik was er niet bij. Ik zat in de dagen bij mijn ouders thuis in Friesland.’ Hij baalt van de vernieuwde belangstelling. ‘Ik heb na jaren een goede baan en heb geen zin in gezeur.’ Wim de Bruin, woordvoerder Landelijk Parket, bevestigt schoorvoetend het onderzoek naar Nederlandse betrokkenheid bij de Medakoperatie. ‘Het ligt gevoelig aan onze kant. We hebben tot nu toe geen bewijs gevonden van strafbare feiten.’ Hoewel de meeste Nederlandse vrijwilligers nog moeten worden ondervraagd, zou het onderzoek ‘vrijwel afgerond’ zijn. Het nieuwe onderzoek van het Landelijk Parket is opmerkelijk. Al in 2001 onderzocht officier van justitie militaire zaken mr. Arnout Besier in Arnhem, als leider van het Nationaal Opsporingsteam Joegoslavische Oorlogsmisdadigers, de zaak Medak. Toen bleek er ‘onvoldoende grondslag’ te zijn voor vervolging. Lees verder op pagina 3

Het waren zeven fantastische dagen Een vliegende start én immense problemen. Is Barack Obama de belofte die hij beweerde te zijn? Lees meer op pagina 2

AFP/ANP

NL/WERELD

SPORT

Eerste hulp bij management Managers hebben het moeilijk. Met een glimlach moeten ze hun werknemers de naarste mededelingen doen. Maar waar kunnen zij terecht met hun eigen zorgen? Bij onstuimig groeiende trainingsinstituten bijvoorbeeld. Het kost wat, maar uiteindelijk kunnen ze fluitend de crisis aan.

Lees meer op pagina 4

‘Ik heb besloten full monty te gaan’ IN BUSINESS

Ballenknijpers met inkijk Fashion scene kiest voor mini

8

Oud-sprinter Erik Wijmeersch biecht op dat hij zo’n beetje alle doping nam die er is. Pagina 18.

ARGENTINIË

Papa Máxima verliest geld Argentinië schrapt de uitkeringen aan bewindslieden uit de tijd van de militaire junta onder dictator Jorge Videla. Ook Jorge Zorreguieta , de vader van prinses Máxima, raakt zijn toelage kwijt. Die bedroeg zo’n 800 tot 1000 euro per maand. Zorreguieta was ondersecretaris tijdens de ‘vuile oorlog’ waarin tienduizenden Argentijnen verdwenen.

 

 

NL/WERELD

2

LANGE POTEN ...

PETER

MIDDENDORP

O

m redenen die hier onbesproken kunnen blijven, bevond ik me onlangs in het rookhok van RTL Nieuws op de derde of vierde verdieping van een smal pand aan het Haagse Plein. Het hok zag eruit zoals een rookhok eruit hoort te zien. Klein, ongemakkelijk, met een statafel in het midden waarop aanstekers gemakkelijk verloren gaan. Frits Wester zoog op zijn wijsvinger. Je stond er niet elke dag bij stil, maar Frits is een sportman. Hij schaatst, vroeger zelfs in wedstrijdverband – ‘Thuis heb ik een hele doos medailles’ – schaakt en zeilt. Ook doet hij veel aan tafeltennis, een bezigheid waarbij die middag een nagelriem geblesseerd was geraakt. ‘Het balletje kwam er keihard tegenaan’, zei hij. Opnieuw ging de vinger de mond in. Er was ook een jonge kerel in het rookhok, Fons, die ik kort geleden in een stukje ‘stagiair’ heb genoemd. Hij moet de feitelijkheden zijn toegedaan, want hij stuurde meteen een sms: ‘Ik ben geen stagiair meer.’

Frits kuchte, Jos frummelde aan zijn pakje sigaretten Na een tijdje kwam redacteur Jos Heymans het rookhok binnenzeilen. Sinds de Postcode Loterij enkele weken geleden in zijn wijk is gevallen, loopt hij geleidelijker, neemt hij zijn bochten wijder, en komt vreemd genoeg toch sneller bij je aan. Bij RTL had zich juist de jaarlijkse portefeuillewisseling voorgedaan, en Jos had zich achteraf gezien toch iets te coulant opgesteld. Zo was hij zijn geliefde Verkeer en Waterstaat kwijtgeraakt en had daarvoor niets soortgelijks teruggekregen. ‘Gelukkig’, zei hij, ‘dat ik nu om de week het liveprogramma van Frits op RTLZ ga overnemen.’ ‘Alleen als ik ziek ben hoor,’ zei Frits. ‘Of als ik niet kan.’ ‘Nee, nee,’ zei Jos. ‘Om de week. Dat heb ik met de chef afgesproken.’ ‘En ik,’ zei Frits, ‘heb afgesproken dat jij het doet als ik niet kan.’ ‘Dan doe ik niet mee,’ zei Jos. Hij stak een arm uit en liet zijn vingers wapperen. ‘Als een of ander invallertje of zo.’ Het werd stil in het rookhok. Frits kuchte, Jos frummelde met zijn pakje sigaretten, Fons keek de heren even doordringend aan, voordat hij zei: ‘Hier is het laatste woord nog niet over gezegd’. En verliet opgewekt het rookhok, om misschien wel weer nodig aan het werk te gaan. 1

Amerika De eerste zeven dagen van B.O. Barackus

Obama in week één vooral splijtzwam De eerste zeven dagen van Barack Obama zitten erop. Tijd voor een evaluatie.

AMSTERDAM

DAPPERE DODO ...

WIEGEL

R

uim een maand geleden voorspelden de vijf voorgangsters van de huidige minister van Verkeer en Waterstaat, in interviews met het Nederlands Dagblad, dat het plan in ons land een kilometerheffing in te voeren gaat mislukken. Die oud-ministers ( de dames Kroes,

DRINGEN OM PLAATJES Het is Albert Heijn alweer gelukt om een nieuwe rage te ontketenen. Ditmaal deelt het bedrijf voetbalplaatjes uit. Een Nijmeegs filiaal van de supermarktketen plaatste gisteren zelfs dranghekken om de winkel toegankelijk te houden. Hordes kinderen vroegen winkelende klanten om plaatjes die hun verzameling compleet moeten maken.

‘BOS EISTE VERTREK’

...

Franklin Delano Roosevelt gaf zichzelf in 1933 honderd dagen om de economie uit het slop te trekken en de recordhoge werkloosheid van 25 procent te verlagen. Sindsdien wordt elke nieuwe president na honderd dagen op de pijnbank gelegd. Maar gezien de immense problemen waarvoor Barack Obama staat, en zijn zucht naar een vliegende start, zijn wij minder geduldig. Wat heeft Obama in zeven dagen bereikt en hoe valt dat bij de doorsnee Amerikaan? De liberalen in Amerika zijn natuurlijk zonder uitzondering lyrisch. Harry Reid, leider van de Democraten in de Senaat, mailt dat Obama ‘rennend de grond raakte, waarbij hij de visie, het beoordelingsvermogen en de onpartijdigheid heeft getoond, die hij beloofde in de campagne.’ Maar Reid is voorzichtig en waarschuwt voor al te veel optimisme: ‘Ondanks als zijn sterke punten, kan hij het niet alleen. De grote uitdagingen die voor ons liggen, kunnen alleen worden aangepakt als de Democraten en de Republikeinen samenwerken.’ Het smeerseltje tussen beide partijen zou Obama moeten zijn. Tijdens de machtsoverdracht leek de kloof even gedicht. Obama wees enkele Republikeinen aan voor belangrijke posities. Helaas voor Obama was de partijdigheid maandagavond alweer terug. Timothy Geithner moest formeel nog worden aangenomen door de Senaat als de nieuwe minister van Financiën. Verrassend genoeg stemden 30 van de 41 Republikeinen tegen (Geithner werd met 60-34 aangenomen). De oorzaak was eenvoudig: Geithner betaalde geen belastingen voor zijn huishoudster. Maar, na een excuus en een naheffing van 42.704 dollar, zag Obama geen redenen een ander te benoemen. Door vast te houden aan Geithner laat Obama volgens Newsweek zien dat hij bereid is ethiek terzijde te schuiven om de meest competente man te krijgen. Dat dat enigszins tegenstrijdig is met de nieuwe ethische

Voetbalrage Appie

ING-topman Tilmant

Lars Anderson

HANS

Peter Middendorp doet als schrijver/journalist dagelijks verslag van zijn belevenissen in Den Haag.



  


Het ministerie van Financiën zou bij ING hebben aangedrongen op het vertrek van topman Michel Tilmant. Dat meldde de NOS gisteren. ING ontkent; Tilmant zou zijn vertrokken vanwege zijn slechte gezondheid en de crisis waarin de bank verkeert. Bos beaamt dat met ING over Tilmant is gesproken, maar zegt dat ING het besluit zelf nam.

ANP

‘Hij is alleen maar bezig hen te belonen die hem gekozen hebben.’ regels die hij de ambtenarij deze week oplegde, behoeft geen verder uitleg. Obama liet volgens het blad een kans liggen vanaf het begin de juiste toon zetten. Waarom? Omdat corruptie een ‘kwestie van alles of niets is’. Matt Lewis, politiek commentator voor het conservatieve Townhall. com, geeft Obama voor zijn eerste week een mager C-plusje. De haast waarmee Obama conservatieve wetten omdraaide zorgt dat de rechtse conservatieve hoek argwanend toekijkt, zegt Lewis. Obama’s opheffing van het verbod op subsidie aan klinieken en abortusorganisaties in het buitenland stuit, zoals verwacht, op fikse weerstand. Lewis: ‘Hij beloofde toch te regeren vanuit het centrum? Vooralsnog is hij alleen bezig hen te belonen die hem gekozen hebben. Maar hij heeft geen mandaat om liberale wetten te implementeren. Zijn pro-abortusbeleid is heus niet populair bij de doorsnee Amerikaan.’ Een andere snelle beleidswijziging waarmee Obama volgens Lewis de mist in ging is de nieuwe milieuwetgeving die staten zoals Californië per direct een limiet oplegt aan de uitstoot van personenauto’s. Bush en

May-Weggen, Netelenbos, Jorritsma en Peijs) waren achteraf wijs geworden. De vijf gelouterde ministers – samen goed voor meer dan 20 jaar bestuurlijke en politieke leiding van dat mooie departement - hebben gelijk, want zo’n kilometerheffing is razend ingewikkeld, kost ongelofelijk veel geld, niemand is er ooit echt voor geweest en de belofte – dat bij invoering de andere belastingen op de auto zouden worden verlaagd – vertrouwt niemand. Rekeningrijden, zei een doorgewinterde kenner van Den Haag eens, is meer belasting betalen om in de file te blijven staan.

de auto-industrie waren er altijd faliekant tegen. Onverstandig van Obama, zegt Lewis. ‘We zitten midden in een economische crisis. Met dit besluit maakt Obama het de auto-industrie alleen maar moeilijker.’ Dan is er nog het plan om binnen een jaar Guantánamo Bay te sluiten, een groot risico voor Obama. Lewis: ‘De Democraten staan erom bekend zwak te zijn op het vlak van criminaliteit, defensie en terrorisme. Trouwens, wat wil hij met de gevangenen van Gitmo doen? Die krijgt hij echt Amerika niet in!’ Eigenlijk wordt alleen de terugkeer van de Freedom of Information Act, die onder Bush in het gedrang is geraakt, door iedereen toegejuicht. Voor de Democraten is deze wet een vereiste voor een open democratische samenleving; voor de Republikeinen is ze vooral van belang als zij niet aan de macht zijn. Zo kunnen ze onbeperkt de Democraten controleren. 1

Cijfer

P

resident Obama krijgt vanuit Europees perspectief een 9 (hulde Guantánamo, milieuwet en pro-abortus!) Vanuit Amerikaans perspectief krijgt hij een 6. Het zaaien van tweedracht voorkom je door de invoering van liberale wetten een tikkie meer te spreiden. Dat valt minder op. 1

Maar het zijn wel dappere dodo’s dat pas nu te zeggen. Waarom hebben ze alle vijf – toen zij de ministeriële verantwoordelijkheid droegen – die conclusie toen niet getrokken? Is het optreden van het kwintet nu een dolk in de rug van de huidige minister Eurlings? Een van de vijf wijze vrouwen zei dat het nog een hele kunst zal zijn voor Camiel (zo heet hij van voren) om het draagvlak te behouden. Hoezo: draagvlak? Minister Eurlings is slim, wendbaar en kan een mooi verhaal houden. Dus als hij er in z’n hart ook niets voor voelt, of allerlei gedoe op zijn rit door het doolhof van dit verkeers-

ANP

Literatuur

JOHN UPDIKE OVERLEDEN De Amerikaanse schrijver en Pullitzer Prize-winaar John Updike (76) is gisteren aan longkanker overleden. Updike was een noeste werker, die naast tientallen romans ook gedichten en essays schreef. Meest gelezen is zijn Rabbit-trilogie. Updike staat bekend als chroniqueur van het na-oorlogse Amerika. Hij schreef veel over de seksuele spanning en spirituele en morele angsten in kleine gemeenschappen.

monstrum uit de weg wil gaan, dan gaven zijn voorgangsters een prachtkans. Hij zal er intussen op hebben zitten broeden. Het zal mij niets verbazen als de minister straks zegt er nog eens over te hebben nagedacht en tot de conclusie te zijn gekomen dat hij de kilometerheffing op het autokerkhof gaat deponeren. Pot voor meneer. En de zegen van Joop den Uyl, die iedere arbeider een eigen auto toewenste. Drie zetels voor het CDA erbij. Met dank aan zijn vijf voorgangsters. 1

Huis uit de loterij

Schaapjes, eh, auto’s tellen

Atheïstenbus rijdt SGP in de weg

Een Duitser is verboden zijn woning via internet te verloten. Een Oostenrijkse villa-eigenaar deed dat onlangs wel. Hij incasseerde zo bijna een miljoen.

Een Britse toerist deed gisteren pal langs de drukke A30 een dutje. Hij lag onder een brug bij Lotte aan de snelweg van het Duitse Osnabrück naar Nederland.

Drie atheïstische organisaties willen bussen laten rondrijden met daarop de mededeling dat ‘God (wellicht) niet bestaat’. Dat wil de SGP verbieden.

 

 

NL/WERELD



  


3

Woningmarkt Den Haag nog niet tevreden

Hypotheekfraude daalt voor het eerst sinds jaren Werkwijze werpt zijn vruchten af. ‘Dit is een historische daling.’ Merel van Leeuwen AMSTERDAM

... Nederlanders aan het Kroatische front in januari 1992. Derde van links is Johan Tilder.

Huurlingen Onderzoek oorlogsmisdaden Kroatië

Wat gebeurde er in Medak? Enkele tientallen Nederlanders vochten in de Joegoslavische burgeroorlog tussen 1991 en 1995. Vooral aan de zijde van de Kroaten. Eén was zeker betrokken bij oorlogsmisdaden in de Medak-enclave. Arnold Karskens AMSTERDAM

...

Op 9 september 1993 lanceerden Kroatische troepen ‘Operatie Zemlja Sprenja’ – Verschroeide Aarde – op de Medak-pocket, een Servische enclave in West-Kroatië. Het gebied meet circa vier bij zes kilometer waar naast vierhonderd burgers ook militairen van de Servische republiek Krajina verbleven. Een week later, op 17 september, hadden de Kroatische eenheden het gebied met de dorpjes Divoselo, Citluk en Pocitilj veroverd. Bij de strijd werden grove wreedheden begaan, volgens ooggetuigen en Canadese militairen die het gebied achteraf bezochten. Mensen waren onthoofd, geëxecuteerd en verkracht. Gevangenen werden achter een auto gebonden en weggesleept. Vrouwen in hun huis opgesloten en levend verbrand. Huizen met de grond gelijkgemaakt. Tientallen burgers kwamen om.

Momenteel onderzoekt het Landelijk Parket in Rotterdam of daar mogelijk Nederlanders bij betrokken waren. Een Servische getuige zou een Kroatische tolk in het Duits hebben horen zeggen: ‘Dit is een Servisch dorp. Slacht iedereen af, ook de katten.’ Naast vreemde stemmen droegen ze ook vreemde uniformen. Een Servisch getuige Dusan Milincic uit Divosela vertelde tegen Servische onderzoekers: ‘De buitenlanders droegen andere uniformen. Ze waren

Vrouwen werden in hun huis opgesloten en levend verbrand. langer, niet één met zwart haar zoals wij Joegoslaven. Ze leken vrij jong. Ze praatten luid met elkaar. Ik ben er niet zeker van wat voor taal dat was. Het leek op Duits.’ De aanwezigheid van één Nederlander staat vast. Dat was Enkhuizenaar Johan Tilder, plaatsvervangend commandant van de 9e Kroatische Gardistenbrigade gelegerd in Gospic. De voormalige beroepsmilitair zou de benen van een gevangene hebben

Argus Ophef over dronken chirurg

vastgehouden terwijl een collega-militair hem de ogen uitstak. Ook zou Tilder hebben geschoten op een groep van veertig vluchtende burgers. Tilder is niet te vervolgen. Hij overleed in mei ’94 in Servische handen. Ook oud-vrijwilliger Raymond van der L. staat op de lijst van dertien verdachten. Hij vocht begin jaren negentig in het Kroatische leger en woont nu bij de hoofdstad Zagreb. Hij was op huwelijksreis in Nederland tijdens de slachting in Medak. ‘Ik werkte toen via een uitzendbureau en dat is te controleren. De rol van Tilder beaamt hij: ‘Johan heeft het mij verteld.’ Verder waren er geen Nederlanders, volgens hem. Wel vochten er drie Hongaren en een Duitser mee bij de Kroatische eenheid. ‘Onderling spraken die Hongaars en Duits, vandaar de verwarring.’ Mocht het niet tot vervolging komen is dit de zoveelste tegenslag voor het Openbaar Ministerie. Ondanks beloften van justitieminister Hirsch Ballin het rechercheren naar plegers van genocide en oorlogsmisdadigers te intensifiëren zijn sinds augustus 2006 geen arrestaties meer verricht. De Servische ambassaderaad Vladimir Cvetkovic in Den Haag reageert verheugd. ‘Servië steunt elk onderzoek naar oorlogsmisdaden.’ 1

Hypotheekfraude lijkt op het eerste gezicht een papieren misdrijf, maar erachter gaat een hoop ellende schuil: een huisjesmelker die twintig illegalen in een pand stopt, een hennepkwekerij begint of een argeloze huurder die door de frauduleuze koper wordt ingezet als katvanger. Den Haag en Rotterdam, gemeenten met relatief veel goedkope woningen in de particuliere sector, hebben er veel last van. Sinds een paar jaar proberen de steden samen met notarissen, taxateurs, makelaars politie en justitie de hypotheekfraude terug te dringen. Met succes, zo blijkt. Hoe werkt het? Iemand probeert met een vals loonstrookje, en/of een vals taxatierapport een (hogere) hypotheek af te sluiten, meestal gedekt door de Nationale Hypotheek Garantie (NHG).

Optimistisch ’10 Procent van onze garantstellingen komen uit Rotterdam en Den Haag, maar de gedeclareerde schade uit die steden is bijna 50 procent’, vertelt Karel Schiffer, directeur van de NHG. Het gaat om miljoenen euro’s die de NHG moet uitkeren. Maar Schiffer is optimistisch. ‘Voor het eerst in jaren zien we het aantal garantstellingen dalen. In Den Haag gingen we van 133 gedwongen verkopen in 2007 naar 111 in 2008. In Rotterdam gingen we van 255 naar 239. Aan ongeveer eenderde van deze gevallen zit een luchtje.’ Schiffer geeft toe dat het een lichte daling is, maar een historische, na een jarenlange stijging. ‘De trend is doorbroken.’ En dat is allemaal te danken doordat de betrokken partijen in Den Haag en Rotterdam flink zijn gaan samenwerken. ‘Het aantal nieuwe fraudegevallen vanaf 2007 is op een hand te tellen’, aldus Schiffer.

ANP

De aanpak is nodig, omdat het ten koste gaat van de leefbaarheid in een stad, zegt Marnix Norder, wethouder Bouwen en Wonen van de gemeente Den Haag. Hij is nog niet tevreden over de samenwerking tussen alle partijen. ‘Het gaat beter, maar het aantal gevallen hypotheekfraude is nog lang niet tot nul gereduceerd.’

Zware jongens Volgens Norder gaan politie en het Openbaar Ministerie de zware jongens onder de huisjesmelkers aanpakken. ‘Het gaat om zo’n twintig namen die vijf tot dertig pandjes in hun beheer hebben. Alle partners moeten justitie helpen aan goede informatie.’ Notarissen spelen daarbij een belangrijke rol. Norder en Schiffer roemen allebei de veranderende houding van deze notabelen. ‘Ze brengen zelf foute zaken aan en houden elkaar niet meer het hand boven het hoofd.’ Wethouder Wonen in Rotterdam, Hamit Karakus, is al dik tevreden. ‘Het gemiddelde van driehonderd gevallen van hypotheekfraude is teruggebracht tot ongeveer vijf. De vastgoedwereld weet inmiddels dat ze hier geen kans meer hebben.’ 1

Irak-oorlog

KABINET OVERWOOG MEEDOEN RTL Nieuws heeft documenten gepubliceerd waaruit blijkt dat Nederland in 2003 heel dichtbij militaire deelname aan de Irak-oorlog was. Begin 2003 was bekend dat het demissionaire kabinet van CDA, VVD en LPF militaire steun wilde verlenen. RTL heeft zwart op wit dat de VS een militaire bijdrage vroegen, iets dat het kabinet destijds ontkende. Verrassend is ook dat Buitenlandse Zaken en Defensie vlak voor de oorlog werkten aan een Kamerbrief, voor het geval dat Nederland een militaire bij-

drage zou leveren. En op 17 maart, drie dagen voor de oorlog, werd er nog rekening mee gehouden dat Nederland een fregat zou inzetten. Die avond maakte het kabinet echter bekend alleen politieke steun aan de oorlog in Irak te verlenen. Dat was de uitkomst van een groot conflict tussen het CDA en beoogd coalitiepartner PvdA, die tegen de oorlog was. Met de nieuwe onthulling komt een parlementair onderzoek naar de Irak-oorlog weer dichterbij, hoezeer premier Balkenende daar ook op tegen is.

REUTERS

Jezus moet van het dak

Mysterieuze edelherten

Een inwoner van Giessenlanden moet de tekst ‘Jezus redt’ van zijn dak verwijderen. De tekst is volgens de gemeente te groot en te wit.

Gisteren is gezocht naar de edelherten die illegaal op Terschelling rondlopen. Ze zouden na een kroeggrap op het eiland zijn uitgezet.

4

 

 

NL

Meningsuiting



  


Crisistraining ‘Doordat je je bloot moet geven, leer je jezelf beter kennen’

Balkenende: Rutte is bezig aan politieke infiltratie

Managers op de pijnbank

VVD-leider Rutte probeerde in de Kamer een discussie over vrije meningstuiting te voeren. Dat viel niet mee. Hij stond er allenig bij.

Samen door loodzware tijden: cursussen stromen vol. Jojanneke van den Berge AMSTERDAM

Kustaw Bessems

...

DEN HAAG

...

VVD-fractievoorzitter Rutte vroeg minister-president Balkenende gisteren om de wet te veranderen en zo de vrije meningstuiting te verruimen. Aanleiding was mede de beslissing van het Amsterdams gerechtshof dat Geert Wilders moet worden vervolgd voor diens anti-islamitische uitspraken. Rutte vindt dat de wetgeving niet deugt wanneer die rechters in staat stelt iemand te laten vervolgen voor grove uitlatingen over een religie. Maar Balkenende vermaande de VVD-leider. Over de zaak-Wilders moesten politici wat hem betreft niet spreken. ‘Het is ongebruikelijk – en

Femke Halsema: ‘De politiek zwijgt als de rechter spreekt!’ terecht – dat politici gaan interveniëren in een lopende rechtsgang’, aldus Balkenende. GroenLinks-fractievoorzitter Halsema dankte de premier voor diens fermheid en viel hem bij: ‘De politiek zwijgt als de rechter spreekt!’ Pechtold van D66 vroeg aan Balkenende: ‘Hebben wij als wetgevende macht niet een uitspraak van een rechter nodig voordat wij daarover kunnen debatteren? Zal de rechter die nog moet oordelen anders niet worden beïnvloed?’ Dat vond Balkenende ‘interessante en relevante vragen’ van Pechtold. ‘U heeft volkomen gelijk.’ En weer tot Rutte: ‘Door op deze wijze het debat te entameren bent u wel bezig met politieke infiltratie. Dat is ongewenst.’ Balkenende wil dat Rutte wacht tot Wilders’ zaak helemaal is uitgeprocedeerd, desnoods bij de Hoge Raad. Maar zoiets kan jaren duren. Rutte wierp tegen dat een ongewenste vervolging van een politicus – en eerder een arrestatie van een cartoonist - voor de Kamer als wetgevende macht aanleiding zouden moeten kunnen zijn opnieuw naar de wet te kijken. Hij kreeg alleen bijval van Wilders’ PVV. 1

Nee, managers hebben het makkelijk tijdens de crisis. Ze moeten met een glimlach de naarste dingen doen (bezuinigen, ontslaan) terwijl ze geen flauw idee hebben wat henzelf te wachten staat. Maar bij wie moeten zij terecht met hun twijfels en zorgen? Bij een trainingsinstantie als Van Harte & Lingsma bijvoorbeeld, een van de duurste van het land. ‘We groeien de pan uit,’ zegt trainer Sandor Penninga. De aanmeldingen van vaste klanten als KPN, de overheid, Philips, de Rabobank, blijven maar toenemen. ‘We moeten een topvijftig van opdrachtgevers gaan maken om te kunnen focussen op de belangrijkste aanvragers.’ Van Harte & Lingsma, in Oegstgeest gevestigd en in 1985 opgericht, belooft voor zo’n 3.000 tot 6.000 euro per werknemer – ex btw en locatiekosten – ‘geïnspireerd leiderschap en bezieling op de werkvloer die het succes van organisaties vergroot’. Het krijgt per jaar gemiddeld 4.000 cursisten via 300 opdrachtgevers, van wie een flink deel een ton per jaar betaalt. Penninga: ‘Cursisten gaan gelukkiger weg, zitten beter in hun vel.’

Bewust en bekwaam Philips-manager Tamara Hofman werd door collega’s Van Harte & Lingsma aangeraden. ‘Bij andere cursussen leren ze je hoe je anderen kunt bespelen. Hier leren ze jezelf beter kennen doordat je je voortdurend moet blootgeven. En je leert inzien hoe je overkomt op anderen, doordat je continu reacties krijgt van de groep.’ Iets wat managers op de werkvloer zelden meemaken. ‘Het feit dat ik mezelf nu beter doorzie heeft me een meer bewuste en bekwame manager gemaakt. Juist in deze crisistijden is dat heel belangrijk.’ Ook een bankmanager van Fortis kan dankzij een cursus de crisistijden en bijbehorende turbulentie beter aan. ‘Ik geef nu probleemloos leiding aan teams die door grote veranderingen gaan.’ Het thema geluk op de werkplek slaat volgens Penninga sinds twee jaar aan en lijkt juist nu belangrijk: bedrijven met gelukkige werknemers zouden een hogere omzetgroei behalen dan bedrijven met ongelukkige werknemers. Volgens geluksexpert

‘Ik hoop dat dat de plaat voor je kop was die ik hoorde knappen.’ GETTY IMAGES

van het bureau Onno Hamburger blijkt uit onderzoek hiernaar, gedaan in de periode 1996-2005, dat ‘ongelukkige bedrijven’ de omzet toen jaarlijks zagen groeien met 0,1%. ‘Gelukkige bedrijven’ met 15,1%. Directeurs en managers opteren bij Van Harte & Lingsma veelal voor trainingen als Meesterschap in leiderschap, Persoonlijk en inspirerend leiderschap, en Communicatie, Interactie & Managementvaardigheden. Makkelijk zijn de trajecten niet. Voor cursisten vol nieuwe zelfinzichten weer vertrekken, worden ze dikwijls op de pijnbank gelegd. ‘Dat is nodig omdat hoge pieten geen feedback meer krijgen. Die zitten van acht tot negen in een dominante rol en zijn vaak blind voor hun eigen valkuilen. We proberen hen te breken, soms tot huilens toe maar altijd vanuit compassie.’ De trainers zien snel hoe iemand in elkaar zit, wat het probleem is en gaan daar prikken. ‘Ze weten precies op welke knoppen ze moeten drukken’, aldus een tevreden cursist die er veel van langs heeft gehad. En de medecursisten drukken mee. Trainer Tjeerd Bartelma: ‘Men ziet bij een an-

‘We proberen hen te breken. Soms gaat dat tot huilens toe.’ der vaak sneller wat er aan schort. Bij ons krijg je continu feedback van de rest.’ Een veelvoorkomend probleem bij managers is het onvermogen echt contact te leggen met anderen. ‘Door constante interactie verbetert dat.’ Maar niet altijd makkelijk. ‘Hoger management heeft vaak narcistische

trekjes, kan kritiek niet verdragen en staat moeilijker open voor gevoel.’ Penninga memoreert aan een training waarbij een manager net zijn hart uitstortte, iedereen muisstil luisterde maar een manager met een klap van een map een vlieg doodsloeg. ‘Het enige wat werkt is zo’n man dan even voor schut zetten. Ik zei: ‘Ik hoop dat dat de plaat voor je kop was die ik hoorde knappen. Iedereen moest lachen, hij werd knalrood.’ Hofman gaat met regelmaat met medemanagercursisten afspreken. ‘Even alles ophalen. Zo komen we samen door deze loodzware tijden.’ 1

Handgemaakte, Argentijnse, lederen tassen vind je bij Pampa Bags op de Denneweg in Den Haag. Kijk voor meer bijzondere shopadressen op www.nlstreets.nl.

Shopping by

Dag kuifleeuwerik

Limburgse landsdienaren verdacht van corruptie

Kamp Holland

VOGEL STERFT SPOEDIG UIT

AMBTENAREN AANGEHOUDEN

AANVAL MET RAKETTEN

De kuifleeuwerik gaat in rap tempo de al uitgestorven klapekster, duinpieper en ortolaan achterna, waarschuwt SOVON Vogelonderzoek. Van de drie- tot vijfduizend broedparen die er dertig jaar geleden nog waren, is er anno 2009 eigenlijk geen meer over. Het nekt de vogels, liefhebber van kale, zandige bodems op industrieterreinen, dat braakliggende terreinen nu sneller dan voorheen worden volgebouwd.

De rijksrecherche heeft gisterochtend zes gemeenteambtenaren en een ambtenaar van de provincie Limburg gearresteerd. De zeven overheidsdienaren worden verdacht van het aannemen van steekpenningen. Ook pakte de rijksrecherche drie medewerkers en een oud-manager van een bouwbedrijf op. Zij zouden de ambtenaren hebben omgekocht. Het OM vermoedt dat de ambtenaren het bouwbedrijf vertrouwelijke informatie over aanbestedingen hebben doorgespeeld. Daar zouden zij flink

voor zijn beloond, met onder meer auto’s, concertkaartjes en buitenlandse reisjes. Meer dan honderd rechercheurs onderzochten veertig adressen, waaronder de huizen van de ambtenaren, hun werkplekken en vestigingen van het bouwbedrijf. Volgens persbureau ANP zou het gaan om Janssen de Jong Infra. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMA) onderzoekt momenteel ook of bouwbedrijven in Limburg zich schuldig hebben gemaakt aan verboden prijsafspraken.

Op de militaire basis Kamp Holland in het Afghaanse Tarin Kowt zijn maandagavond drie raketten afgevuurd. Niemand raakte gewond. Het is de derde keer deze maand dat de basis onder vuur is genomen. Op 18 januari werd de Nederlandse basis voor het eerst sinds ruim twee jaar geraakt door 107 millimeterraketten. Vorige week gebeurde het ook. In geen van de gevallen vielen er gewonden of was er materiële schade.

Snoep verstandig, eet Obama

Tring!

Muzikale genen

In Doesburg is een nieuw appelras vernoemd naar de Amerikaanse president. De Obama-appel is klein, goudgeel van kleur en smaakt fris zurig.

Studenten gebruiken hun mobiele telefoon massaal tijdens colleges, maar ook op het toilet. 34 procent neemt zelfs tijdens de seks zijn/haar mobieltje op.

Muzikaliteit is een aangeboren eigenschap, ontdekten Amsterdamse wetenschappers. Baby’s van twee of drie dagen oud herkennen al een beat in muziek.

 

 

Wereld



  


EEN ANDER CHINA

5

Verenigde Staten

OPRAH FOR SENATOR?

...

PETRA

Oprah Winfrey was een goede opvolger geweest voor Barack Obama in de Senaat. Gouverneur Blagojevich van Illinois, die de zetel mocht weggeven, overwoog naar eigen zeggen Winfrey te vragen. Die reageerde zeer verbaasd op de uitspraken. Blagojevic dreigt te worden afgezet, omdat hij de zetel van Obama te koop zou hebben aangeboden.

QUAEDVLIEG

N

ieuwjaarsdag in Shanghai: de kruitdampen van het uitbundige vuurwerk zijn opgetrokken, het taaie Jaar van de Os is begonnen. Bijna iedereen heeft vrij, buiten is het koud en grijzig, bij ons thuis heerst een grieperig gevoel. Geen betere dag om ‘China’ te bekijken, de historische documentaire van Michelangelo Antonioni. De Italiaanse cineast liet zich in 1978 uitnodigen door de regering om het land te filmen. Het resultaat is een meer dan drie uur durende documentaire. Het oude meesterwerk ligt nu in de bakken van China’s dvd-winkels, tussen Hongkongse karatefilms en pulp uit Hollywood, voor de vriendenprijs van vijf renminbi, 60 eurocent. ‘China’ is een weldadig trage film, met lang uitgesponnen registraties van momenten uit het dagelijks leven. Sportoefeningen op school, een middagje sightseeing op het Plein van de Hemelse Vrede, een avondje naar het theater, met variété-acts van jongleurs en Sterke Mannen: het lijkt één grote knusse familie, het China van 31 jaar geleden. Je knippert even met je ogen 1978, was dat niet vlak na de Culturele Revolutie, die verhullende naam voor een van de wreedste periodes in de geschiedenis van het het moderne China? Klopt. Tien jaar lang, van 1966 tot 1976, was de Chinese bevolking geteisterd door een

Antonioni heeft zich grandioos laten inpakken door de Chinezen.

Congo

GORILLA’S DOEN ‘T GOED

Moskou heeft een nieuwe patriarch De zevenhonderd leden van de speciale kerkenraad hebben gisteren aarts-

Livni gaat de oorlog in Gaza verliezen Tzipi Livni zou met de Gaza-oorlog de verkiezingen gaan winnen. Ze is er echter niet in geslaagd de keiharde Benjamin Netanyahu voorbij te streven. Mark van Assen

...

Het leek politiek gezien een goede zet van Tzipi Livni, Israëls minister van Buitenlandse Zaken, vice-premier en – veel belangrijker in dit verband – de leider van de Kadima-partij. Een oorlog tegen het gehate Hamas zou haar net dat extra zetje in de rug kunnen geven om de verkiezingen van volgende maand te winnen. Haar grote tegenstrever, Benjamin

Netanyahu van de Likoed-partij, had in december een kleine voorsprong in de peilingen. Er moest dus iets gebeuren. Netanyahu was van 1996 tot 1999 ook al premier van Israël en staat bekend als een hardliner. Hij heeft weinig geduld met de Palestijnen, en al helemaal niet met organisaties als Hamas (in Gaza) en Hezbollah (in Libanon). Die propageren de vernietiging van de Joodse staat, en met dat soort mensen moet je niet praten, die moet je hard aanpakken, redeneert Netanyahu. Livni stond altijd bekend als gematigd. Althans, als iemand die bereid was te praten met de Palestijnen. Haar felheid aan de vooravond van de oorlog in Gaza (‘Er komt een mo-

ment waarop elk land en elke leider zegt: nu is het genoeg’) was in dat opzicht toch een kleine verrassing. Wat volgde, is bekend. Israël viel de Gazastrook binnen om een einde te maken aan de raketbeschietingen van Hamas en de smokkel van wapens vanuit Egypte. De oorlog duurde drie weken. Er stierven bijna 1.300 Palestijnen, tien Israëlische soldaten en drie Israëlische burgers (door raketten van Hamas). Beide partijen hebben een staakt-het-vuren afgekondigd, maar het is een wankel bestand. Aan de grens met Gaza kwamen gisteren weer een Israëlische soldaat en een Palestijnse boer om. In Israël was tijdens de oorlog nauwelijks een wanklank te horen, in weerwil van alle internationale kri-

tiek. De meeste mensen hebben meer dan genoeg van de raketten van Hamas. Zozeer zelfs, dat ze zich nóg massaler achter Netanyahu scharen. Die blijft roepen dat Israël met de oorlog niks heeft bereikt, behalve dan dat Hamas zich dankzij het staakt-het-vuren op het gemak kan herbewapenen. Er is niet hard genoeg opgetreden in Gaza, is de boodschap. En die wordt breed gedragen. Benjamin Netanyahu wordt dus hoogstwaarschijnlijk de volgende premier. Voor zijn coalitie zal hij steun gaan zoeken bij extreem-religieuze en nationalistische partijen, waaronder Yisrael Beitenu van Avigdor Lieberman. Dat is iemand die er ronduit voor uitkomt dat hij Arabieren haat. 1

 


 



 










 

Het weer Porto: 14°C/10°C, regen Faro: 16°C/11°C, zon Horta: 19°C/12°C, regen

kozen. Hij volgt Aleksej II op, die vorige maand overleed. 1 REUTERS

Analyse Havik Netanyahu heeft veel steun bij Israëlische bevolking

AMSTERDAM

door Mao ontketende campagne tegen andersdenkenden. Onder het mom van een heroïsche strijd tegen verderfelijke ‘bourgeois’. Miljoenen werden geterroriseerd door rode gardisten, de schooljeugd die op instructie van Mao de vrije hand had om elk huis binnen te vallen, kunstwerken en antiek kapot te slaan, boeken te verbranden en doodsbange burgers te mishandelen en te dwingen tot ‘bekentenissen’. Vele tienduizenden mensen overleefden deze donkere periode niet: ze werden doodgeslagen of pleegden zelfmoord, omdat ze de vernederingen niet langer konden dragen. Geen woord hierover, in Antonioni’s ‘China’. De Culturele Revolutie wordt in een bijzin in het commentaar genoemd, en dan gaan de toneelstukjes met beelden van gelukkige, arbeidzame Chinezen weer braaf verder. Hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer je beseft dat de Italiaan zich grandioos heeft laten inpakken door zijn Chinese gastheren. En waarschijnlijk vond hij dat nog wel prima ook. Antonioni kan last hebben gehad van dezelfde aandoening als de Nederlandse cineast Jorens Ivens en tal van andere linkse intellectuelen in Europa destijds. Ze zagen China ten tijde van Mao als een groot sociaal experiment, een alternatief voor het meedogenloze kapitalisme - en in hun bewondering vergaten ze even hun anders zo kritische blik. 1

bisschop Kirill tot nieuwe patriarch van de Russisch-Orthodoxe Kerk ver-

Het aantal berggorilla’s in het Nationaal Park Virunga in het noordoosten van de Democratische Republiek Congo is toegenomen, ondanks de oorlog in het gebied. Dat meldt het Wereld Natuur Fonds. Er zijn 81 gorilla’s geteld, tegen 72 in 2007. Dit is opmerkelijk. Juist berggorilla’s die gewend zijn aan mensen lopen gevaar in een conflict, omdat zij niet voor mensen vluchten.




!!






 




6  

Dagblad De Pers

FASHION FEESTJE

Crisis à la mode

In Business

Mini-minirokjes en te kleine ballenknijpers deden Koster en Jojanneke rillen. Ook in de mode breken barre tijden aan. 8

Banken Bos betaalde redelijke prijs

Fortis geen koopje voor Nederland Ook Belgische experts zijn het er over eens. Wouter Bos betaalde een prijs voor Fortis Nederland die volstrekt te billijken is. Tjeerd Wiersma AMSTERDAM

...

Banenmotor Schiphol crasht Schiphol gaat honderden banen schrappen. Eind volgend jaar moeten er 10 tot 25 procent minder mensen werken

op de nationale luchthaven. Vorig jaar zag Schiphol het aantal passagiers voor het eerst sinds 1947 afnemen.1 HH

Fraudeurs

Na oplichter Madoff kwam de zondvloed Edward Deiters AMSTERDAM

...

De kredietcrisis heeft een bizar neveneffect: het ene na het andere financiële piramidespel dondert in elkaar. De New Yorkse geldgoochelaar Bernard Madoff is met 50 miljard

zoekgemaakte dollars natuurlijk de ongekroonde keizer van het Ponzischeme, oftewel financiële piramidespel. Maar nu de hele wereld zich zorgen maakt over zijn spaargeld, vallen overal mini-Madoffjes als rotte appels uit de boom. Gisteren werd in New York Nicholas Cosmo, de baas van de financiële firma Agape World Inc. gearresteerd.

Hij zou met dit piramidefonds 400 miljoen dollar van investeerders hebben zoekgemaakt. Sinds de arrestatie van Madoff in december werden ook in Californië, Georgia en Florida soortgelijke piramidefondsen opgerold. Schade: tussen de 25 miljoen en honderden miljoenen dollars. Een van de fraudeurs was een hedgefundmanager uit Florida die zijn fonds op ruim 300 miljoen dollar waardeerde. Het bleek één miljoen waard. 1

Het gesteggel over de manier waarop Fortis vorig jaar ontmanteld werd, is verre van over. Het kostte vijf Belgische financiële experts maar liefst 94 pagina’s om onder meer de stelling onderuit te schoffelen dat minister Bos van Financiën te weinig betaald zou hebben voor de Nederlandse onderdelen van Fortis. Die stelling werd eerder geponeerd door de huidige topman van Fortis België, Karel de Boeck. Ook betichtte de Belgische Fortis-topman minister Bos bij die gelegenheid van typische Hollandse zuinigheid. Onterecht, zo oordeelden de Belgische experts, waaronder oud KBCtopman Remi Vermeiren. Zij maakten het lijvige rapport in opdracht van een Belgische rechter. Het rapport van de experts dient ter voorbereding op de aandeelhoudersvergadering van Fortis op 11 februari. Daar krijgen Belgische aandeelhouders de gelegenheid om te oordelen over de ontmanteling van Fortis. De Boeck zei destijds ook een gang naar de rechter te overwegen, indien hij door de groep van experts in het gelijk gesteld zou worden dat de overname van het Nederlandse deel van Fortis voor minister Bos een koopje was. Nu het document is verschenen, lijkt dat een stuk minder waarschijnlijk. Ook lijkt de kou tussen Nederland en België er enigszins door uit de lucht. Nederland hoeft wat de onderzoekers, die zich voor een belangrijk deel ook bezighielden met manier waarop het Belgische deel van Fortis ontman-

teld is, betreft niet terug naar de onderhandelingstafel. En de details van de overname hoeven door de Nederlandse staat ook niet opnieuw besproken te worden. Het ministerie van Financiën verwierf het Nederlandse deel van Fortis in hun ogen onder ‘redelijke voorwaarden’. Nederland kocht de Nederlandse onderdelen van Fortis vorig jaar oktober voor 16,8 miljard euro, inclusief de delen van ABN Amro die Fortis eerder overnam. Fortis was destijds onder meer in betalingsproblemen geraakt door de dure overname van ABN Amro.

Nu het document is verschenen, lijkt de kou enigszins uit de lucht. Jan Maarten Slagter, directeur van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB), betreurt de conclusie van de commissie. ‘Het had ons zeker geholpen als ze hadden gezegd dat Wouter Bos niet in redelijkheid heeft gehandeld, maar de conclusies van de Belgische experts raken de procedure in Nederland niet echt,’ aldus Slagter. De VEB zorgde er eerder voor dat een enquêtecommissie gaat onderzoeken of de verkoop van Fortis Nederland aan de staat ordentelijk is verlopen. Ook bereidt de stichting FortisEffect een rechtszaak voor tegen de Nederlandse staat. De Belgische deskundigen vinden dat het Belgische en het Nederlandse deel van Fortis niet herenigd moeten worden. Ze pleiten ervoor dat ongeveer driekwart van Fortis België wordt verkocht aan de Franse bank BNP Paribas. Fortis liet weten dat de Belgische staat de onderhandelingen met alle betrokken partijen moet hervatten om tot een akkoord te komen. 1

Cijfers

KPN DOET HET NIET SLECHT Telecombedrijf KPN heeft in het laatste kwartaal van 2008 een omzetstijging geboekt van 1,6 procent tot 3,7 miljard euro. De winst over het hele boekjaar 2008 halveerde ten opzichte van 2007, maar bedroeg alsnog 1,3 miljard euro. Het bedrijf zegt in het vierde kwartaal ‘beperkt’ gevolgen te hebben gemerkt van het slechte economische klimaat. ‘We zijn tevreden met de resultaten van 2008’, aldus topman Scheepbouwer gisteren.

ANP

Winstval Nomura Holdings, de grootste effectenhandelaar van Japan, is in 2008 onder druk van de financiële crisis op een recordverlies uitgekomen van 2,9 miljard euro.

 

 

In Business ECO-NOMIE



  


7

Irena Deze week opgericht

Mondiaal instituut voor duurzame energie Redactie economie AMSTERDAM

...

Voor 30 miljard euro per jaar hoopt Europa vrienden te worden met ontwikkelingslanden. REUTERS

Klimaatdebat ‘We eisten, maar gaven niets terug’

Europa wil steun kopen van ontwikkelingslanden In het wereldwijde klimaatdebat zoekt Europa naarstig naar vrienden. Voor 30 miljard euro per jaar hoopt het die te vinden bij de ontwikkelingslanden. Mathijs Rotteveel AMSTERDAM

...

In 2013 moet er jaarlijks tussen de 10 en 15 miljard euro vanuit Europa richting de ontwikkelingslanden stromen ter ondersteuning van hun klimaatbeleid. Dat bedrag moet oplopen tot 30 miljard euro in 2030. Dat staat in een uitgelekt ontwerpvoorstel van de Europese Commissie over klimaatverandering. De Commissie komt vandaag met de officiele voorstellen voor een wereldwijde aanpak van het klimaatprobleem. In het conceptrapport is een grote rol toebedeeld aan ontwikkelingslanden. Zij werden tot voor kort door de grotendeels aan hun lot overgelaten, waardoor Europa het tijdens de onderhandelingen in zijn eentje moest opnemen tegen de Verenigde

FIETSEN ...

NATASJA

VANDENBERG

D

e afgelopen jaren was mijn auto een tweede huis. Ik woonde op het platteland en kon gewoonweg niet zonder. Het dorpje kende geen middenstand meer en voor de meest eenvoudige boodschappen moest je al naar de dichtstbijzijnde stad. Dat was een half uur fietsen en dus niet te doen.

Er was al de International Energy Agency, nu is er de International Renewable Energy Agency (Irena), een door Duitsland opgezet instituut met mondiale ambities. Maandag werd het oprichtingscongres gehouden in Bonn, waar vertegenwoordigers uit ruim honderd landen aan deelnamen. Andere aanjagers van het initiatief zijn Spanje en Denemarken. Bedoeling is dat Irena hét aanspreekpunt wordt voor landen met duurzame energieplannen. Het instituut wil helpen met alle mogelijke informatie: juridisch, technisch en financieel. Tot nu toe wordt de ontwikkeling van duurzame energie geremd door langdurige vergunningsprocessen, internationale barrières als importheffingen en technologische hinderpalen, stelt Irena.

Dat Duitsland het voortouw heeft genomen is niet gek: het land heeft de meest progressieve overheidsbeleid ten aanzien van wind- en zonneenergie ter wereld. De industriepolitiek heeft Duitsland tot de grootste afzetmarkt gemaakt voor zonnecellen en -panelen. Dit jaar zal Irena proberen zo veel mogelijk landen te interesseren voor lidmaatschap van de organisatie, waarna het volgend jaar echt van start kan gaan. 1

Duits milieuminister Gabriel. EPA

Energie Bedrijven doen het licht uit

MKB trots op besparing

Staten en Rusland. Zonder veel succes. Europa wil namelijk relatief strenge internationale klimaatafspraken maken in tegenstelling tot de Amerikanen en de Russen, die hun klimaatzaken liever zelf regelen. Om de twee vervuilingsgrootmachten toch in beweging te krijgen heeft Europa de steun van de ontwikkelingslanden hard nodig. Met het nieuwe voorstel is de kans op steun volgens PvdA-Europarlementariër Dorette Corbey een stuk groter. ‘Totnutoe was er nauwelijks financiële compensatie voor de ontwikkelingslanden’, zegt ze. ‘Zij hebben het idee dat zij opdraaien voor schade die de westerse economieën hebben aangericht. Daar zit wat in.’ In december van dit jaar moet in Kopenhagen een nieuw wereldwijd klimaatverdrag worden getekend, ter vervanging van het Kyoto-verdrag dat in 2012 afloopt. De laatste conferentie, die daar in december in het Poolse Poznan over werd gehouden, leverde echter nauwelijks resultaat op. ‘Bij onderhandelen moet je geven en nemen’, zegt GroenLinks Europar-

lementariër Kathalijne Buitenweg. ‘In Poznan was wel duidelijk wat we eisten van de ontwikkelingslanden, maar niet wat we daarvoor teruggaven. Dat is nu veranderd.’ Het rapport laat ook zien dat de eigen ambities van de Europese Unie nauwelijks veranderen. De uitstoot van CO2 moet in 2020 wereldwijd met 30 procent zijn afgenomen. Dat gaat rond die tijd zo’n 175 miljard euro per jaar kosten, die moeten worden opgehoest volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’. Volgens McKinsey kan het allemaal veel goedkoper. Niet geheel toevallig publiceerde het onderzoeksbureau gisteren een rapport (gemaakt in opdracht van oliegigant Shell en energiebedrijf Vattenfall) waarin het concludeert dat de uitstoot van CO2 met wel 70 procent naar beneden kan in 2030. De investeringen zouden in totaal 810 miljard euro bedragen, maar zich snel weer terugverdienen door energiebesparing. Dan moeten we er wel nu mee beginnen. Over dat laatste zijn McKinsey en de Europese Commissie het dan wél eens. 1

Redactie economie

Nu we terug zijn in Amsterdam is de auto bijna niet meer nodig. Maar hij staat er wel. En ik geef toe dat het heel verleidelijk is om dat ding vaker te pakken dan nodig. Zeker omdat je bij ons in de buurt nog gratis kunt parkeren bij het winkelcentrum. Vast herkenbaar. Wij pakken namelijk met zijn allen veel te vaak de auto. Meer dan de helft van alle autoritten is korter dan 7,5 kilometer. Dat kan je natuurlijk makkelijk met de fiets doen. De auto krijgt vaak de voorkeur terwijl we het land met de grootste fietsdichtheid zijn. Er zijn circa 20 miljoen fietsen in ons land. We moeten echt vaker de fiets pakken. De meeste mensen weten dit,

maar doen het toch niet. Voor mij helpt het altijd om weer even de feiten om een rij te zien. Misschien voor jullie ook. Korte ritjes zijn extra vervuilend, omdat motor en katalysator nog koud zijn en de verbranding dus niet optimaal is. Door het vele optrekken en remmen tijdens korte (stads)ritten zijn het brandstofverbruik en de uitstoot van vervuilende stoffen per kilometer hoog. De uitstoot van korte ritten vindt bovendien voor een relatief groot deel in de woonomgeving plaats. Hierdoor is het effect op de volksgezondheid groot, want de inademing van de vervuilende stoffen is ongezond. Wanneer wekelijks 5 korte ritten van

5 km (retour 10 km) op de fiets worden gedaan bespaart dit gemiddeld circa 209 liter benzine en 673 kg CO2 uitstoot per jaar (een retourvluchtje naar Nice kost 500 kg CO2). Bij een gemiddelde benzineprijs van 1,30 euro/liter, bespaart het fietsen van korte ritten gemiddeld 375 euro aan brandstof per jaar. Uit het deze week verschenen onderzoek van TNO blijkt dat er nog een extra reden is om toch de auto vaker te laten staan. Regelmatig fietsen naar je werk zorgt dat je minder vaak ziek wordt dan collega’s die stug met de auto of trein gaan. Fietsende werknemers verzuimen gemiddeld één dag minder per jaar.

AMSTERDAM

...

Circa 150.000 ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf hebben in 2008 ongeveer 20 miljoen euro aan energie bespaard. Dat hebben MKBNederland en het Energiecentrum Midden- en Kleinbedrijf maandag bekendgemaakt. 20 miljoen, is dat nou veel of weinig? Een simpele rekensom leert dat de bedrijven gemiddeld 133 euro hebben bespaard op hun energierekening. Op het jaarlijkse energieverbruik van een gemiddeld bedrijf is dat niet erg veel. Niet voor niets zegt

MKB-Nederland dat er voor individuele ondernemers nog altijd ruimte is voor nog eens 10 tot 15 procent energiebesparing. Om energiebesparing meer te stimuleren, heeft de brancheorganisatie het kabinet onlangs gevraagd de energie-investeringsaftrek (EIA) direct toe te passen op investeringen. De EIA is nu alleen toepasbaar voor ondernemers die winst maken. Nu de winstgevendheid onder druk staat, neemt ook het aantal ondernemers dat de EIA kan toepassen snel af. Een directe verrekening op basis van een investering biedt volgens MKB-Nederland, meer soelaas. 1

Zelf schone energie oogsten? Neem een warmtepomp op groene stroom.











Ga naar www.milieucentraal.nl

Het is goed voor het milieu, goed voor de gezondheid en het levert miljoenen op. Heeft u nog meer redenen nodig? Voor diegenen die nu denken dat ik het Hollandse weer ben vergeten, verwijs ik naar de site hetregentbijnanooit.nl waarop iemand zijn eigen fietsweerdagboek bijhoudt. Daaruit blijkt het van de 100 dagen, 90 dagen niet regent. Ook dat argument gaat niet op. Allemaal wat vaker fietsen dus. 1

*Natasja van den Berg werkt bij

Llink en schreef het boek Praktisch Idealisme.

Zuinige hypotheek

Verantwoord gokken

Alweer een accumobiel

Jawel, daar is ie: de EnergieVoordeel hypotheek van Fortis Bank. Je krijgt advies voor besparende maatregelen en betaalt geen afsluitprovisie.

Holland Casino heeft een internationale MVO-prijs gewonnen tijdens de Gaming Awards in Londen. Al voor de tweede keer.

Ook Mitsubishi komt met een elektrische auto: MiEV Sport Air. De auto maakt zijn debuut op de autoshow van Genève begin maart.

8

 

 

In Business KOSTER & JOJANNEKE



  


Met medewerking van: Lorianne van Gelder en Suzanne Peters

Feestje van de week Prelude

‘Kredietcrisis betekent mini’ De vooravond van de Fashionweek toonde de crisis in vol ornaat.

Q&A Onderwereld in de ban van Paris Hilton Criminelen scheppen graag op over bezoekjes aan het Hilton Hotel en nachten met de blonde erfgename van de hotelketen, onthullen auteurs Harry Lensink en Marian Husken in het boek De Dodenlijst. AMSTERDAM

...

Meneer Lensink, waarom willen criminelen toch altijd in het Hilton afspreken? ‘Omdat ze het geld hebben. Dit is gedrag van sociaal opwaarts mobiele types. Het Okura is ook zo’n plaats waar de etages werden afgehuurd, de meisjes werden besteld en de drugs op dienbladen werd opgediend.’

AMSTERDAM

...

Levenskunstenares en moeder overste van de Club Love feesten Afke Reijenga had ons in de foyer van de Amsterdamse stadsschouwburg al voorbereid. ‘Kredietcrisis betekent kort, weinig stof. Mini zelfs. Ik voorspel rijen minirokjes.’ Maar zo mini? Van de Prelude, het vooravondhoogtepunt van de Amsterdam International Fashionweek (AIF) waarop aanstormend ontwerpertalent hun designs voor de herfst en winter van 2009/2010 etaleren, zijn we heel wat gewend. Maar de zonder uitzondering te kleine ballenknijpertjes met inkijk en waar halve billen onderuit piepten die ontwerper Sebastiaan Kramer het podium opstuurde, deden ons rillen. Enerzijds van plaatsvervangende koude, anderzijds omdat het een zo duidelijk teken aan de wand van deze barre tijden is – en sowieso omdat we in plaats van Cosmo’s en Mojito’s appelcider en sinaasappelcocktails te drinken kregen. Kramers collectie werd potjandorie ondersteund door het Materiaalfonds. Die hadden blijkbaar alleen nog stof op eco-malaise formaat voor handen. Dit is kre-

Een verdachte in het liquidatieproces reed in een gele Hummer naar een camping in Spanje. Als je nog niet verdacht ben, dan… ‘Als je stoute dingen doet, wil je er een ook een beetje van genieten toch?’

‘Normaal wordt er tijdens crisis juist meer stof gebruikt.’ FOTO’S GEERT SNOEIJER

editie volgens planning door, zij het met wat minder stof en appelcideren sinaasappelcocktails. Maar Frans Molenaar nam alvast The Secret methode ter hand en dreunde ritueel zijn mantra op: ‘Alle topmerken zullen goed gaan, je moet gewoon je best doen.’ Net als Frans paradeerde ook de rest van de fine fleur der modewereld rond in rouwtenue. Dutch Fashion Victim, pardon Icon 2008, Anyouk Tan, kwam zelfs compleet met treurhoofddeksel. ‘Dit was een salsahoed, maar daar heb ik alle kleurtjes afgetrokken.’ Wessel van Diepen kwam in een oud maar stijlvol zwart Joop pak. In deze tijden winkelt hij niet meer bij dat merk. ‘Het klinkt misschien een beetje suf, maar tegenwoordig koop ik ook vaak bij Suit Supply. Dat is niet duur, en die maken gewoon ook hele goede pakken.’ Laat het ome Molenaar het maar niet horen. 1

dietcrisis à la mode. Zangeres Wende Snijders is weinig amused. ‘Ik word niet opgewonden als mijn vriend zo uit bed komt. Doe mij maar een boxershort. Maar goed, de crisis vraagt om creativiteit.’ Volgens de zelfbenoemde ‘king of style’ Ruud van der Peijl moeten we ons echt zorgen maken. ‘Geil hoor die broekjes. Maar normaal is het zo dat er in tijden van crisis juist meer stof in de ontwerpen gebruikt wordt.’ Zelfs daar is dus geen geld meer voor. Ook de tendens dat ontwerpers in monetair moeilijke perioden terugvallen op vrolijke kleuren gaat niet meer op. Beginnende designers Catta Donkersloot, Conny Groenewegen, Marcha Hüskes, Sjaak Hullekes en Mattijs hulden hun modellen overwegend in zwart, grijs en een enkeling in bruin, of sober wit. Het is geen geheim dat de internationale fashion scene de klappen al

voelt. Modehuizen Cacharel, Valentino en Marni zeiden hun shows al af voor de fashionweek in New York in februari, Donna Karan en Vera Wang hebben soortgelijke plannen. En Chanel gaf onlangs aan 200 medewerkers te moeten ontslaan. Zoals met alle kredietellende zal ook de modevariant snel overzees waaien. Merle Deterink, de nieuwe directeur van de AIF die vandaag officieel van start gaat, fluisterde het ons enkele weken terug al in: de gemeente heeft de ton subsidie die het AIF normaliter krijgt ingetrokken. Gelukkig wilden onder andere Mercedes en Dior een duit in het zakje doen voor Prelude. En de Stadsschouwburg zelf. Reijenga: ‘Dat ze Prelude hier kunnen houden scheelt weer geld. De schouwburg is zo mooi, dan hoef je niks uit te geven aan versieringen. Love is the new money.’ In Nederland gaat deze Fashionweek

Fashionista’s in de rouw

‘Love is the new money’

‘Ik word opgewonden ‘Ik word opgewonden van boxershorts’ van crisisslips’

Ducth Fashion Victim Anyouk Tan (l.) en Dame Edna

Afke Reijenga (l.) en vriendin

Wende Snijders

King of Style Ruud van der Peijl

hebben verloren als ze met aandelen zouden hebben verloren. Of misschien net iets minder. Achteraf gezien was het natuurlijk een prima beslissing, maar normaal gesproken is het onverstandig om de volledige aandelenportefeuille te verkopen. Niet alleen vanwege de broodnodige spreiding die risicoverlagend werkt, maar ook omdat timing zeer lastig is. Beleggers die al hun aandelen verkopen stappen zelden op tijd weer in. De tip ‘sluit’ gaat dan ook niet over zo’n drastische maatregel, maar wel over individuele aandelen of fondsen. In de praktijk gaat het vaak mis bij het tijdig verkopen bij zowel verlies als winst. Als een positie op winst staat willen beleggers uit hebzucht graag ‘de rit uitzitten’ en bij verlies drijft angst hen tot een apathische vorm van besluiteloosheid. Uit mijn ervaring blijkt dat particuliere beleggers dan ook meestal verkopen bij geringe bewegingen

of als ze complete portefeuilles sluiten. Zoals ik vorige week al aangaf was teveel schuiven in de portefeuille vorig jaar niet erg zinvol, maar zodra de beurzen enigszins normaal bewegen zal ‘switchen’ wederom noodzakelijk blijken. Naar mijn mening beginnen de beurzen overigens nu al redelijk te normaliseren. Defensieve aandelen presteren veel beter dan cyclische aandelen, niet alle markten bewegen in één lijn en er is af en toe ruimte voor herstel, zoals afgelopen maandag (mede dankzij ING).

financierd zijn. Ook als ze 70% zijn gedaald en daardoor nu zo goedkoop lijken. Ik ruil ze in voor bedrijven waarvan de winstverwachting positief is bijgesteld (earnings momentum) of met weinig schulden onverwacht goed blijven presteren. Ook technisch momentum (een stijgende trend) is nu erg positief. Er zijn diverse aandelen die aan deze signalementen voldoen. Defensieve Chinese bedrijven als Zhongpin en China Pharmaceutical hebben volgens analisten nauwelijks last van de wereldwijde recessie en zijn dan ook minder hard geraakt op de beurs. Minder hard betekent overigens niet dat ze helemaal geen daling hebben meegemaakt. Vleesproducent Zhongpin noteert circa 40% onder het hoogste niveau van vorig jaar, ondanks een stijging van bijna 50% sinds het dieptepunt. De winstverwachting is niet aangetast en dat maakt het bedrijf dus simpelweg 40%

SPREID SLUIT(II) ...

MARK

LEENARDS

V

orige week introduceerde ik een belangrijke les voor beleggers die het hoofd boven water willen houden in deze onzekere tijden: spreiding levert op lange termijn altijd het beste rendement op. Deze week sta ik stil bij een andere klassieke beleggingswijsheid die helaas ook vaak wordt vergeten: sluit uw posities tijdig! Regelmatig hoor ik de trotse verhalen van beleggers die in de zomer van 2007 volledig uit aandelen zijn gestapt. Niet gevoelig voor de spreidingtheorie blijkt dan vaak dat ze met andere beleggingen net zoveel

Momentum Wellicht is dit het ideale moment om op zoek te gaan naar de parels tussen de tienduizenden aandelen wereldwijd. Dat betekent echter wel dat andere posities gesloten moeten worden. Aandelen waarvan de winstverwachtingen sterk zijn gedaald bijvoorbeeld. Of bedrijven die zwaar ge-

Maar waarom niet calvinistischer? Dit is vragen om gepakt te worden. ‘De goede boeven worden niet gepakt. Dit boek gaat niet over de corporate crime, maar over de sergeanten, majoors en de frontsoldaten. De uitvoerders, zoals kroongetuige Peter La Serpe uitlegt in de verhoren.’ Mark B, een vriend van Jesse R, ook verdachte van liquidaties, zou met Paris Hilton een affaire hebben gehad. Geritsel: ‘Het staat hier: Mark B. heeft Paris Hilton liggen douwen in Monaco. Of het waar is, weet ik niet. In de verhoren valt haar naam daarna dertig keer. Dit is het summum voor ze: een celeb in de onderwereld. In Amsterdam raakten ze ook niet uitgepraat over die kennelijke flirt tussen Katja Schuurman en Willem Endstra.’ 1

ANP

goedkoper dan eerder. Ook dichter bij huis zijn er bedrijven die vinden die onverwacht goed blijven presteren. Zo heeft Vopak met haar opslagactiviteiten bijvoorbeeld nauwelijks last van de dalende grondstofprijzen, terwijl de koersbeweging van het aandeel dat wel impliceerde. Inmiddels staat de koers een stuk hoger en heeft het bedrijf inderdaad de eerdere winstverwachting voor 2008 herhaald. Daarmee is het typisch een aandeel dat ik graag bezit in deze onzekere tijden. Maar daarvoor moet ik dus eerst wel andere posities sluiten. Ook al zijn dat misschien ook interessante aandelen die ook heel hard gedaald zijn. 1

Het door Mark Leenards beheerde SBS Global Equity Fund heeft een long positie in Zhongpin Inc., China Pharmaceutical Group Ltd. en Koninklijke Vopak NV

 

 

In Business DE MARKT



  


9

DE MARKT IN KAART VS DOW JONES

DUITSLAND DAX

VS NASDAQ KOERS:

1504,90

RUSLAND RTS-INDEX

KOERS:

4323,42

8174,73 KOERS:

JAPAN NIKKEI 225

LONDEN FTSE 100

% VERSCHIL:

0,72%

KOERS:

8061,07

% VERSCHIL:

KOERS:

-0,08%

4194,41

% VERSCHIL:

% VERSCHIL:

1,04%

-0,35%

% VERSCHIL:

4,93%

KOERS:

547,04

% VERSCHIL:

1,42%

FRANKRIJK CAC 40

KOERS:

BRAZILIË BOVESPA

HONGKONG HANG SENG

2954,53 % VERSCHIL:

-0,03% KOERS:

KOERS:

38698,92

12578,60

NEDERLAND AEX

% VERSCHIL:

0,57%

SINGAPORE STRAITS TIMES

% VERSCHIL:

0,00% KOERS:

Bron koersgegevens:

AEX Index

28 januari 08

VERSCHIL:

+0,71

248,59

27 januari 09

% VERSCHIL:

+0,29%

Dow Jones

28 januari 08

VERSCHIL:

+58,70

1685,23

% VERSCHIL:

% VERSCHIL:

0,29%

0,00%

8174,73

+0,72%

TJEERD WIERSMA

...

Telecom veilige haven in crisis oit had telecombedrijf KPN de slogan ‘Ik ben KPN’. Maar dat was een pay off die zelfs voor de medewerkers van KPN op een gegeven moment een vieze bijsmaak kreeg. Enkele jaren geleden balanceerde het bedrijf namelijk nog aan de rand van de afgrond. Dat kwam door de veel te dure overname van het Duitse e-Plus en door de aanschaf van zeer kostbare umts-licenties. ‘Ik ben KPN’ werd dan ook snel afgevoerd. Maar wie nu bij het telecombedrijf werkt, heeft weer alle reden om trots te zijn. KPN blijkt namelijk rots in de branding te

Eurostoxx50

27 januari 09

% VERSCHIL:

BEURS VANDAAG

O

KOERS:

248,59

zijn midden in de kredietcrisis. Dat bleek gisteren tenminste bij de presentatie van de jaarcijfers. De goede resultaten werden met gejuich ontvangen door beleggers op de beurs. KPN was gisteren dan ook een van de uitblinkers en wist 4,5 procent hoger te sluiten op 10,77 euro. Voordeel van beleggen in telecom-aandelen is dat ze een stabiele en voorspelbare kasstroom hebben. Ook mooi meegenomen is dat ze hoge dividenden uitkeren aan beleggers. Een tweede voordeel is dat telecombedrijven tegen-

28 januari 08

VERSCHIL:

-2,15

2224,62

Euro/Dollar

27 januari 09

% VERSCHIL:

-0,10%

woordig bulken van het geld. De grootste bedrijven uit de sector, zoals het Spaanse Telefonica en Vodafone hebben zelfs zoveel geld in kas dat de meeste banken er nu jaloers op zijn. Vodafone heeft zo’n tien miljard euro in kas, Telefonica zo’n vijf miljard en ons eigen KPN een miljard. Dat geld zullen de telecombedrijven waarschijnlijk gebruiken om overnames te doen, een nog hoger dividend uit te keren of om eigen aandelen in te kopen. Het zijn allemaal zaken die beleggers in deze economische tijden als muziek in de oren klinken. En bovendien maakt het de telecombedrijven tot een zeer veilige belegging midden in de kredietcrisis. KPN is overigens niet het enige telecombedrijf dat het verdienstelijk doet. Ook Verizon, het op een na grootste telecomconcern van de VS, maakte gisteren goede resultaten bekend en zag de winst in het afgelopen jaar toenemen. En dat ondanks een lagere groei van het aantal mobiele klanten. 1

28 januari 08

VERSCHIL:

-0,0038

1,3178

27 januari 09

% VERSCHIL:

-0,29%

STRESS TEST TJEERD WIERSMA

...

Beleggen in SBM Offshore oliedom

H

et zou oliedom zijn om nu in te stappen in voormalige beurslieveling SBM Offshore. Die presenteerde gisteren zijn voorlopige jaarcijfers over 2008. Die vielen nog mee. Ook lichtte het alvast een tipje van de sluier op door te vertellen wat we in 2009 kunnen verwachten. En wat blijkt? Er is een flinke storm op komst voor het bedrijf. Ook is het nog maar de vraag wanneer die storm weer gaat liggen. SBM Offshore is namelijk actief in een zeer kwetsbare markt. Het bedrijf levert varende productie- en opslagschepen aan de olie-industrie. De kredietcrisis maakt

44,69

Olie

28 januari 08

VERSCHIL:

-4,03

27 januari 09

% VERSCHIL:

-8,27%

het voor SBM Offshore, net als voor veel andere bedrijven, moeilijk om aan geld te komen. En het bedrijf heeft dat geld nu juist nodig om die schepen voor de olie-industrie te kunnen bouwen. Daarnaast houdt SBM er rekening mee dat klanten in de komende tijd orders zullen uitstellen. Dat komt met name door de aanhoudend onzekere economische omstandigheden. Tel daar nog de relatief lage olieprijs bij op en u heeft alle ingrediënten voor een potentieel beleggingsdrama. Ons advies voor dit moment luidt dan ook verkopen. U kunt, als u lol wilt beleven aan SBM, namelijk beter wachten totdat de kredietcrisis is uitgeraasd en totdat de olieprijs weer enigszins op peil is. Pas dan heeft het weer zin om in te stappen in deze voormalige beurslieveling. 1 Financiële bijsluiter: De Pers geeft advies over het kopen en verkopen van aandelen. Bedenk echter: deze adviezen verschijnen in een krant waarvan de hoofdredacteur z’n geld op een IJslandse bank had gezet. Mocht u zich überhaupt al aan aandelen wagen in deze tijd: het navolgen van onze adviezen is GEHEEL VOOR EIGEN RISICO!

10

 

 

Perspectief



  


Neuromarketing Manipulatie van de psyche

De marketeer zit in uw brein Marketeers hebben de hersenscan ontdekt. Met neuromarketing proberen ze te rommelen met ons onderbewuste. Wat hebben bedrijven in ons hoofd te zoeken? onbewuste werkt, dan is er maar één methode: in de hersenen kruipen.

Remco Tomesen AMSTERDAM

...

E

Rood en wit

en plaatje van een doodzieke long of de melding roken lijdt tot een langzame en pijnlijke dood. Schrikken ze rokers af? Ja, zeggen rokers in interviews. Niet waar, blijkt uit hersenscans. Een gebied in de hersenen dat lichamelijke behoeften aan alcohol, seks, drugs én roken stimuleert, licht juist op bij het zien van anti-rookuitingen. Wie een door kanker aangetaste long ziet, heeft juist meer zin in een sigaret. Het is een van de bevindingen van een hersenonderzoek dat de Deense marketinggoeroe Martin Lindstrom deed. Hij legde 2.000 vrijwilligers onder de hersenscan en bekeek welke gebieden van de hersenen oplichten bij het zien van producten en advertenties. Hij ontdekte bijvoorbeeld dat bij sterke merken zoals Coca Cola hersengebieden gaan oplichten die in verband worden gebracht met ‘plezier’ en ‘beloningen’. Dat bij het zien van een bekend merk als Apple dezelfde hersengebieden actief worden als bij mensen die bezig zijn met hun religie. En dat geuren grote invloed hebben op koopgedrag. Marketeers moeten inspelen op het onderbewuste, schrijft hij in zijn eind vorig jaar uitgebrachte boek Buyology. Hij beweert dat 85 procent van ons gedrag onderbewust is. Waarom grijpt iemand naar wasmiddel X in de supermarkt? Vraag het, en er komt een onduidelijk antwoord. ‘Ik weet het niet.’ Logisch, vindt Lindstrom. We weten het niet, omdat het onderbewuste de beslissing maakte. En wil je als marketeer weten hóe dat

Soms is inspelen op het onderbewuste trouwens heel eenvoudig en is hersenonderzoek niet nodig. Lindstrom: ‘Omdat sigarettenreclames bijna overal ter wereld verboden zijn, móeten fabrikanten wel iets anders doen.’ Lindstrom noemt diverse voorbeelden: ‘Kijk naar een gemiddelde Formule 1 race. Overal zie je rode en witte strepen, waar je vroeger de

Descanner ‘ziet’bijwelke momenten vaneen spotjede proefpersoon enthousiast isenzijn geheugen extragoed werkt.

naam en het logo van Marlboro zag. Ik heb het ook op andere plekken gezien, zoals laatst in Londen. In de buurt van sigarettenautomaten zag ik telkens tegels en meubels in de kleuren wit en rood.’ In Nederland is hersenonderzoek voor marketing in opkomst. Overdag zijn ziekenhuiszaaltjes met hersenscanapparaten het domein van artsen, ’s avonds soms dat van marketeers of economen. ‘De meeste apparaten in ziekenhuizen mag je gebruiken als de artsen naar huis zijn’, zegt hoogleraar marktonderzoek Ale Smidts, verbonden aan de Rotterdam School of Management (Erasmus Universiteit). Smidts doet onderzoek op het raakvlak van marketing en neurowetenschappen (hersenwetenschappen). De neuromarketing-wetenschapper onderzocht onder meer hoe zinvol het is als bekende personen producten aanprijzen. Werkt de combinatie Louis van Gaal en Keukenmaxx Keukens bijvoorbeeld? Voor wie het niet meer weet: in een tv-spotje prees Louis van Gaal ooit keukens aan. Om het ‘Van Gaal effect’ te onderzoeken, verzamelde Smidts een groep van 24 testpersonen. Liggend in een hersenscanapparaat kregen deze telkens eerst een foto van een bekende persoonlijkheid te zien, direct gevolgd door een foto van een product. Het onderzoek had resultaat. Smidts ontdekte dat een logische combinatie à la André Agassi en sportschoenen wel werkt, en een onlogische combinatie à la Van Gaal en keukens niet. De wetenschapper: ‘In het geheugen zagen we dat een logische link veel meer associaties oproept. Mensen herinneren zich een product een stuk beter als dat product gekoppeld is aan een geloofwaardig persoon.’ Met name de hippocampus werd volgens hem heel actief bij een logische koppeling tussen persoon

en product. De hippocampus bepaalt wat belangrijk is om te onthouden. Bij Van Gaal bleef dit hersengebied dus opvallend ‘rustig’. Wat de wetenschapper had ontdekt in de hersenen, bleek ook in de praktijk. De proefpersonen kwamen een dag na hun test weer terug. Ze kregen dezelfde productfoto’s als een dag ervoor te zien. Wat bleek? De producten die gekoppeld waren aan een ‘logische’ bekende persoon, hadden ze beter onthouden. Bovendien hadden ze er een positiever gevoel over.

Volgens Smidts was er 10 procent meer intentie om de producten te kopen.

Onbetrouwbaar bewustzijn Hersenonderzoek is nuttig, omdat ander onderzoek onvolledig is. Smidts: ‘Mensen doen vaak iets, zonder dat ze zelf weten waarom.’ Vragenlijstjes werken daarom vaak niet, via hersenonderzoek kom je veel meer te weten. In Nederland is neuromarketing vooral nog iets van wetenschappers.

Wat jij vindt, vind ik ook

Supersnel besluit

Niet te manipuleren

We laten ons sterk beïnvloeden door de mening van anderen, blijkt uit hersenonderzoek. Als we weten wat een ander vindt, draait de mening sterk.

Het hersengebied dat ‘besluit tot actie’, wordt pas anderhalf seconde voor we iets doen actief. Pas achteraf bedenken we waarom we iets deden .

‘ Onderschat het rationele brein van de mens niet. Mensen zijn echt niet zo snel te manipuleren’, zegt de Amerikaanse neurowetenschapper Paul Zak.

 

 

Perspectief



  


11

‘Overalindebuurtvan sigarettenautomatenzieje dekleurenroodenwit.’ Eat Popcorn, Drink Coca-Cola

N

euromarketing iets nieuws? Nee hoor, het idee is al heel oud. In 1957 zei een Amerikaanse marketeer dat hij de boodschap ‘Eat Popcorn, drink Coca-Cola’, in de film Picnic had verstopt. Kijkers kregen volgens hem tijdens de film af en toe tijdens een fractie van een seconde de boodschap te zien. Zo kort, dat alleen het onderbewuste de boodschap oppakte. De marketeer beweerde dat de reclameboodschap effect had: de verkoop van Coca-Cola en popcorn in de bioscopen zou tot 60 procent zijn toegenomen. Dit bekende verhaal bleek echter een fabeltje te zijn. De marketeer die het verhaal de wereld in

Bedrijven doen er wat geheimzinnig over. Unilever zou er mee bezig zijn, maar het bedrijf zegt alleen hersenonderzoek in te zetten om de effecten van producten te testen. Een woordvoerder: ‘Wij testen wat het effect is van thee op bepaalde hersenfuncties.’ Iets heel anders dus. In de Verenigde Staten en Engeland zijn meer bedrijven bezig met neuromarketing. Ze hebben namen als Neuroscent (gespecialiseerd in de invloed van geuren op het onbewuste) en Neurofocus. Dat laatste bedrijf

is een Amerikaans marketingbureau dat zegt te werken voor sommige van de grootste Amerikaanse bedrijven. Voor voedings-, drank-, auto- en televisiebedrijven. Het bedrijf gebruikt een zelf ontwikkelde test. Proefpersonen dragen een baseballcap met sensoren. Neurofocus werkt onder meer voor bedrijven die reclamespotjes willen inkorten voor gebruik op mobiele telefoons en internet. Het bedrijf laat proefpersonen naar commercials kijken. De hersenscanner

‘ziet’ tijdens welke momenten van een spotje de proefpersoon enthousiast is en zijn geheugen extra goed werkt. Marketeers weten zo welke fragmenten in een spotje het best werken. Ze korten het spotje in, uitsluitend gebruikmakend van de fragmenten die het best aanslaan.

Hersentrend ‘Neuromarketeers beweren consumenten heel goed te kunnen beïnvloeden’, zegt Joel Anderson, een filosoof die zich bezighoudt met neu-

rowetenschappen. ‘Dat roept angst op. Mensen zijn bang dat ze gemanipuleerd worden.’ Toch zijn we nog ver van doemscenario’s verwijderd, vindt de aan de Universiteit van Utrecht verbonden wetenschapper. ‘Neurowetenschappers zelf zijn nog erg bescheiden over de mogelijkheden van het gerichte aansturen van mensen.’ Er bestaat vaak een nogal simpel beeld van hersenwetenschap, vindt Anderson. Je kunt volgens hem echter niet zomaar zeggen dat iets als ‘belevenis X’ of ‘ wens Y’ in ‘hersengebiedje Z’ ligt. Daarvoor zijn de hersenen veel te complex; wetenschappers hebben nog maar heel weinig kennis over hoe ze precies werken. Teveel angst is niet nodig, maar aan de andere kant moeten we de invloed ook niet onderschatten. Het probleem is dat we niet weten wanneer marketeers ons proberen te beïnvloeden. Bedrijven proberen ons vol-

had gebracht, maakte namelijk later bekend dat hij gelogen had. Het verhaal was een reclametruc om aandacht voor de film te krijgen. Marketinggoeroe Martin Lindstrom (Buyology) denkt echter dat zulke reclame wel degelijk zou kunnen werken. ‘We hebben geleerd dat reclame die op het onderbewuste inspeelt het beste werkt.’ Dat kan onder meer door religieuze elementen te gebruiken, meent hij. De meeste sterke merken doen dat, en hebben volgens hem daarom succes. Ze werken met rituelen, sterke leiders, groepsgevoel en krachtige beelden. 1

gens hem met allerlei prikkels te beinvloeden, van geur en emoties tot het oproepen van associaties met seks. ‘Dat zijn invloeden die we nauwelijks in de gaten hebben.’ Neuromarketing is niet per se slecht, zegt Anderson. Met de marketinginzichten kunnen we overheidsgeld bijvoorbeeld aan betere antirookcampagnes besteden. Maar het blijft altijd belangrijk dat marketeers ons niet de baas worden. ‘Daarom zijn de regels strenger voor reclame die bedoeld is voor kinderen: zij hebben dat beoordelingsvermogen nog niet.’ Maar zijn volwassenen wel zoveel slimmer dan kinderen? Vooruit, we zijn tegenwoordig mediawise genoeg om niet meer in de reclamespotjes en advertenties van bedrijven te trappen. Maar van het onderbewuste begrijpen we nog heel weinig. En dat is goed nieuws voor de neuromarketeer, die ons net een stapje voor is. 1

Stuur, knuppel en handvat

Showroom

Beroemdheid

Een heel laboratorium en team van autofabrikant Fiat werkt aan slechts drie onderdelen: stuur, versnellingsknuppel en de binnenste deurhandels.

Fiat besteedt zoveel aandacht aan stuur, knuppel en handvat, omdat het de drie onderdelen zijn die een klant in een showroom als eerste aanraakt.

In 50 procent van de reclames waarin beroemdheden voorkomen, gaat het mis. Persoonlijkheid en merk passen niet bij elkaar.

12

 

 

De betere wereld



  


COLUMN

Duurzaam creatief

TANJA LUBBERS

WWW.DEBETEREWERELD.NL

Fashion Institute Arnhem maakt gebruik van Tetra

Klimaat Eén koude winter zegt niets

Duitse computer voorspelt klimaat nog nauwkeuriger GeenStijl? Wel Stijl!

N

ieuwsjaarsreceptie. Voorzitter Henk Hagoort van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) zegt dat het druk wordt in het publieke bestel. Er zijn nu 23 omroepen en er staan negen nieuwe omroepen te trappelen om het bestel in te mogen. Hij stelt voor dat er alleen nieuwe leden in het publieke bestel worden toegelaten als anderen eruit gaan. Ondertussen loopt een aspirant omroep zich nadrukkelijk warm langs de zijlijn, Publieke omroep Weldenkend Nederland (PowNed), van GeenStijl: ‘GeenStijl start een publieke omroep. Waarom? Gewoon, omdat het kan! En omdat wij ook wel eens een greep willen doen in de 500 miljoen die jaarlijks over de slagboom van het Mediapark wordt gekieperd.’ Al snel wordt duidelijk waar GeenStijl op uit is: PowNed erin, LLiNK eruit. In het televisieprogramma ‘Het tv-moment van het jaar’ zegt Dominique Weesie van GeenStijl onomwonden dat LLiNK moeten verdwijnen. Dat is in ieder geval duidelijk. LLiNK is inderdaad in alles de tegenhanger van GeenStijl. Wel Stijl versus Geen Stijl. Met ontregelende serieuze journalistiek op radio en televisie, wil LLiNK de zin van de onzin onderscheiden, zonder de toegankelijkheid van het programma uit het oog te verliezen. Journalistiek staat niet gelijk aan amusement. De aanval van GeenStijl maakt ons alleen maar duidelijker wat de inzet is van de strijd om ons voortbestaan. LLiNK blijft een zorgzame en duurzame wereld op de agenda houden. De programma’s worden gemaakt door en voor mensen die juist niet klagen, maar zelf wat doen. Niet door te moraliseren of te schoppen, maar door te inspireren. LLiNK kan niet wachten om een volwaardige omroep te worden en door te gaan met onze missie. En in de Groene wereld van LLiNK is inderdaad weinig ruimte voor de ZwartRoze wereld van GeenStijl. 1

Volgens een nieuwe klimaatprognose kunnen de temperaturen in zuidelijk en centraal Europa met meer dan drie graden stijgen tegen het eind van deze eeuw. AMSTERDAM

...

In de Scandinavische landen loopt de stijging dan tot vijf graden op. De berekening werd uitgevoerd met een nieuwe Duitse supercomputer, die zestig maal krachtiger is dan andere klimaatmodelcomputers. De supercomputer staat bij het Duitse Klimaatberekeningscentrum DKRZ in Hamburg. Joachim Biercamp, softwarespecialist van de DKRZ, zegt dat de berekeningen van de nieuwe computer ‘gedetailleerder prognoses mogelijk maken omdat er complexe processen en interacties in de modellen kunnen worden gevoegd.

Regionale fenomenen Ook de ruimtelijke resolutie zal toenemen. Zo kunnen regionale fenomenen aanzienlijk accurater worden geduid dan met de oudere modellen.’ De supercomputer maakt preciezere voorspellingen van regen, temperatuurstijgingen, overstromingen en droogtes mogelijk. Het laat ook voorspellingen van de veranderingen van fauna en flora in een bepaalde regio toe. De DKRZ, die samenwerkte met klimaatexperts van verscheidene Duitse universiteiten en onderzoekscentra, verdeelt Europa in honderdduizenden blokken van 18 vierkante kilometer. De meeste andere modellen verdelen de aarde in secties die tienmaal groter zijn. Het DKRZ-model verdeelde de komende 92 jaar ook in periodes van 72 seconden. De berekening van de klimaatevolutie duurde vier maanden.

Recente koude winter verandert niets aan voorspelde trends. van broeikasgassen komt. Er bestaat een ruime wetenschappelijke consensus dat de uitstoot van broeikasgassen door de mens verantwoordelijk is voor de klimaatwijziging. Het DKRZ-model hanteerde vier mogelijk scenario’s. Het meest optimistische gaat ervan uit dat de mens erin slaagt de uitstoot van broeikasgassen in de nabije toekomst drastisch te verlagen. In de meest pessimistische hypothese blijft de uitstoot gestaag stijgen.

Vier scenario’s

Koude winter

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de aarde blijft opwarmen als er geen substantiële vermindering

De recente koude winter verandert niets aan de voorspelde trends, zeggen de experts. Het is niet omdat het

Gulpener Slagzin afmaken

Eindhoven Energiebewust

JAAR LANG GRATIS BIER

LENING VOOR BESPARING

O

nline studentenmagazine duurzamestudent.nl geeft in samenwerking met bierbrouwer Gulpener een jaar lang gratis bier weg aan een student die de slagzin Duurzaamheid is... het best afmaakt. Gulpener is volgens de site de meest duurzame brouwer van Nederland, want de brouwer gebruikt alleen milieuvriendelijk geteelde hop en gerst, en produceert zelfs een klimaatneutraal biertje. Duurzamestudent.nl is een project van Morgen, een studentennetwerk voor een duurzame toekomst. De site is in het leven geroepen om ‘een online community te faciliteren voor studenten die geïnteresseerd zijn in duurzaam leven en daar tips over willen uitwisselen’, aldus Morgen-voorzitter Christopher Baan. Grootverbruikers hebben pech, de

in Europa wekenlang vroor dat het kraakte, dat de aarde niet verder zou opwarmen. ‘De winters zijn de voorbije twintig jaar gemiddeld warmer geweest dan voordien,’ zegt Mojib Latif van het Leibniz Instituut voor Oceaanwetenschappen van de Universiteit van Kiel (Duitsland).

Koude winter De kou van deze winter was niet meer dan ‘een schommeling in de trend van de voorbije twintig jaar’ zegt ook Fortunat Joos, professor klimaat- en milieufysica van de Universiteit van Bern in Zwitserland. ‘De voorbije twintig jaar waren er slechts zes winters kouder dan dit gemiddelde. De andere veertien waren warmer. En de winter van 2006/2007 was de warmste ooit gemeten sinds 1864. Daardoor geloven nu veel mensen dat deze winter zo koud is. En dat is niet het geval. Het is alleen een perceptieprobleem.’ 1

Marktleider in duurzame verpakkingen Tetra Pak werkt tijdens het Amsterdam International Fashion Week (AIFW) samen met aanstormend talent van Fashion Institute Arnhem (FIA). ARNHEM

...

Morgen vindt de fashionshow van de afstuderende generatie 10 van het FIA plaats. Om ook in de modewereld duurzame creativiteit te stimuleren, tonen negen fashionstudenten van generatie 11 hun creaties van kartonnen verpakkingsmateriaal. Een bruidsjurk vormt de afsluiting van de show en deze wordt achteraf verkocht. De opbrengst hiervan gaat naar een goed doel. Roderick Friend, Business Development & Key Account Director bij Tetra Pak Benelux: ‘Afgelopen zomer verbonden we ons als bedrijf aan het eindfeest van het AIFW en dat was een zeer positieve ervaring. Daarom zochten we naar nieuwe samenwerkingsvormen in de fashionwereld. Het in de modewereld toonaangevende opleidingsinstituut FIA is dan een logische partner. Wij werken met het FIA samen om jonge ambitieuze ontwerpers te ondersteunen met hun eerste voetafdruk in de internationale modewereld. Duurzaamheid vergt immers creativiteit en innovativiteit, en juist daarom doet Tetra Pak een beroep op de talenten van de FIA-studenten: vanuit de gedachte dat hun creatieve en open mind het gebruik van hernieuwbare grondstoffen in een nieuw daglicht stelt.’ De show van het Fashion Insitute Arnhem is op morgen om 20.00 uur in de Zuiveringshal van het Westergasterrein. De studenten worden gevolgd door het fashionprogramma Late Night Report van Net5. Dit programma zal vanaf vandaag rond middernacht uitgezonden worden. 1

Bron: Oneworld.nl

D

winnaar ontvangt ‘slechts’ 365 biertjes. Meedoen aan de prijsvraag kan tot 1 februari. 1

e gemeente Eindhoven wil bewoners stimuleren om energiebesparende maatregelen in hun huis te nemen. Dit middels de zogeheten ‘Energiebesparingslening’. Inge Kouw uit de Zandkever, deelneemster aan het Klimaatstraatfeest, is blij verrast door het nieuws. Met de Energiebesparingslening leen je op een ‘zachte’ manier geld om energiebesparende maatregelen te treffen in je huis. Het kostenvoordeel zit hem in het lage rentepercentage van twee procent. Voor veel maatregelen geldt dat de besparingen die deze je opleveren op termijn hoger zijn dan de kosten van rente en aflossing. Bovendien wordt je woning meer waard door

ANP

maatregelen te nemen. De te verstrekken lening bedraagt minimaal 2.500 en maximaal 15.000 euro. Met deze lening bespaar je dus uiteindelijk energie én geld! De gemeente Eindhoven laat hiermee opnieuw zien dat zij het hoog op

heeft met het klimaat. Eerder meldde de gemeente zich al aan als Klimaatgemeente bij het Nationale Klimaatstraatfeest. Daarmee geeft zij aan deze landelijke campagne in de regio te ondersteunen. 1

 

 

Doe het zelf



  


ZWEEDS RAADSEL:

CRYPTOGRAM:


judoterm uitroep v. schrik

OPLOSSINGEN: 

De oplossingen van de puzzels staan op de RTV-pagina’s elders in deze krant.

voor



1 

elite

4


SUDOKU 


7 6

9

9

5

4

1 8

6

8

1

2

1

3

6

6

3

1 7

8

9 Leg de bolletjes zó in het rooster dat elk horizontaal rijtje en elke verticale kolom twee bolletjes bevat

7

9 5

2 9

9 5

a

6 1

3 4 5

1 3

9

Speel mee met de Sudoku Prijspuzzel en win mooie prijzen. Los de puzzel op en sms ‘Pers’ gevolgd door de cijfers in de gele vlakken naar 7171 (60 cent p.o.b.). Bijvoorbeeld: Pers a4b8c1.

1

2

3 7

1

7

3

4

9

Vandaag te winnen: vijf exemplaren van het nieuwste boek Herman Dichtbij van Herman den Blijker. De winnaar wordt vrijdag bekendgemaakt.

1

8

8

9

De winnaars van 23 januari: mevr. I. de Bruijn uit Rheden, dhr. R. Tjassens uit Sluisdijk, dhr. M.J.G. Dreissen uit Heerlen, dhr. R. Pagie uit Rijswijk en dhr. R. Roetman uit Leiden.

1

Het goede antwoord was a1, b4, c9.

2

4 5

1

c

b

8

oprichter: Cornelis van den Berg

5

hoofdredactie: Jan-Jaap Heij, Alain van der Horst

2

art direction: Antoine Hamers

9

1

9

sales: [email protected] 020-3460512

uitgever: Ben Rogmans

3 1

distributie: [email protected] 020-3460530

4

3

SUDOKU PRIJSPUZZEL 4

3

2

6 4

9

1

5

4

5 7

9

7

2

3 9

5

3

8 5

4

website: www.depers.nl

marketing: [email protected]

SUDOKU 



BOLLETJES:

7 6 8 2 5 4 1 9 3

8

9 4 5 3 7 1 2 6 8

7

2 3 1 8 9 6 5 7 4

6

4 8 9 6 3 5 7 2 1

5

6 2 7 9 1 8 4 3 5

4

5 1 3 7 4 2 6 8 9

3

8 9 4 5 2 7 3 1 6

2

Horizontaal: 1. Door voorspoed zit er inderdaad gang in (8); 4. Vertragingsmechanisme van een platenspeler? (8); 6. Enkelspel (4); 8. Komt vaak in gezelschap (7); 9. Dwingende indruk (4); 10. Het niveau van een toneelstuk? (8); 11. Doorweekt spraakwater (8). Verticaal: 1. Groeiende kerk? (6); 2. Gratis briefje voor een onvaste bestemming (6); 3. Brandstof met karakter (7); 5. Schoen van een toneelschrijver (7); 6. Document voor een lat-relatie? (6); 7. Niets dan vis om te bakken (6).

vader

1 7 6 4 8 3 9 5 2

muzieksoort

3 5 2 1 6 9 8 4 7

3 smal boordsel

6

1

Anthony Fokkerweg 61 - 3 1059 CP Amsterdam tel: 020 - 3460560 fax: 020 - 3460596





plaats in België

2

6 5 1 4 9 8 7 2 3

broeikas

de dageraad soort kogel

Een uitgave van Mountain Media BV

rivier in Spanje

2 4 7 3 6 1 9 5 8

hoofdstad van Letland

3 8 9 5 2 7 6 1 4

insecteneter



haardracht

5 7 3 1 8 4 2 9 6

8

4 1 6 2 7 9 3 8 5

5

9 2 8 6 3 5 1 4 7

7 kunsttaal

koeienmaag kledingstijl





7 9 2 8 4 3 5 6 1

landtong

8 6 5 7 1 2 4 3 9

sprookjesfiguur op elkaar

1 3 4 9 5 6 8 7 2



Cryptogram Horizontaal: 1. Welvaart; 4. schÿfrem; 6. solo; 8. ongeluk; 9. moet; 10. spelpeil; 11. kletsnat. Verticaal: 1. Wasdom; 2. vrÿlot; 3. aardgas; 5. moliere; 6. skipas; 7. omelet.

bunzing



Bolletjes

aardappeltje Spaanse uitroep

Zweeds




 


 









 
   


 
 OORDELEN

langzaamaan aanstorming

13

7 5

Dagblad De Pers is een gratis kwaliteitskrant die wordt verspreid via NSstations, Bruna-winkels, TNT Business Points en kantoren. Kijk op www.depers.nl voor een uitgebreid overzicht van de distributiepunten.


 
  
 

 

2

Tijdelijke wijzigingen OV: 111

Dordrecht (bus)

Duur: 26 t/m 30 januari Arrivalijnen 7, 8, 13, 14, 16, 19, 116 en Veolialijn 231 richting station. Halten Transvaalstraat en Krommedijk Oost vervallen.

Gorinchem (bus) 111

111

Vandaag

Morgen

is er in het westen wat meer bewolking. In de loop van de dag trekt de bewolking weg en lost langzaam op. De temperatuur stijgt overdag naar 4 graden en de zuidoostenwind is zwak tot matig. Komende nacht neemt de bewolking af en daalt de temperatuur naar een paar graden onder het vriespunt. Lokaal kan er mist ontstaan.

schijnt overal de zon. Alleen aan de kustis ‘s ochtends af en toe een wolkje. Het wordt dus een prachtige winterdag. De temperatuur overdag is ongeveer 4 graden. In de nacht blijft het helder en koelt het af naar 3 graden onder het vriespunt. De zuidoosten wind is zwak tot matig aan de kust.

Duur: 26 t/m 28 januari Arrivalijnen 78 en 79. Halten Pompstraat en Krijtstraat tussen 19.00 en 22.00 uur vervallen.

Den Haag (bus)

Duur: tot nader bericht HTMlijn 23 richting Kijkduin en 25 richting Vrederust. Halten Gramsbergenlaan, Winkelcentrum Leyweg en Meppelweg vervallen. Meer op www.depers.nl/9292ov Onderweg? Bel 0900-9292 (€ 0,70 p/m) of kijk op mobiel.9292ov.nl

 

 

Uit & thuis STUKAFEST

14



  


Festival Stukafest

Unieke optredens in intiem studentenhok In grote, kleine en drijvende studentenkamers spelen de artiesten van het Stukafest-festival. 3 gastheren en 3 acts kijken vooruit op het negenstedenspektakel. The 101’s kan gewoon zo lekker koken! En een kamer, dat kost maar geld, en dat heeft deze muzikant nog niet. Net als de andere drie jongens volg ik mbo, ik doe de opleiding voor onderwijsassistent. Maatschappijleraar worden, dat is mijn doel. En muziek maken natuurlijk.

Mark Welten (19), bassist van The 101’s, de jongste act op Stukafest. Eindhoven, 12/02

TESSA POSTHUMA DE BOER

‘Dit is weer eens wat anders hè, spelen in een studentenkamer. Ik denk dat het een beetje vergelijkbaar wordt met de Popronde, waarmee je 11 steden afreist en in kleine kroegjes speelt. Dat was vorig jaar geweldig. Wij passen ons optreden niet aan, hoor. We maken harde punkrock en harde punkrock moet hard. Ik heb nog nooit op kamers gewoond, ik woon nog lekker thuis, net als de rest van de band. Moeders

Action painting ’Centrale thema is nog een verrassing’

‘Ik wil graffiti art in mijn kamer’ is nog een verrassing, ook voor mij. Ik vermoed dat er ook wel iets van muziek zal komen, want ik weet dat Hans graag met muziek werkt.’ ‘Graffiti vind ik erg mooi. Als ik geld zou hebben en het huis van mijn dromen zou kunnen kopen, dan zou daar ook zeker een graffitiwerk op de muur komen. Misschien wel twee als ik ook een vrouwtje heb die in graffiti is geïnteresseerd. Ieder z’n eigen graffiti zeg maar. Als de hond een bot op de muur wil, dan mag dat ook.’ 1

Stephan Borggreve (25), Nijmegen, 29/01

FOTO’S GE

‘Ons studentenhuis doet elk jaar mee met Stukafest. We wonen met acht man in een huis dus er is altijd wel iemand die z’n kamer beschikbaar wil stellen. Dit jaar had de organisatie iemand nodig die het geen probleem vond als zijn kamer beschilderd zou worden. Action painter Hans Kooijman wil namelijk in drie sets met 15 deelnemers een gezamenlijk kunstwerk maken. Mijn kamer is nu zo wit dus ik heb metéén ja gezegd!’ De kunstenaar krijgt drie muren en mijn hoogslaper tot zijn beschikking. Er is alleen één wand in mijn kamer waar ze niet aan mogen komen. Die is namelijk eerder door een vriend met graffiti bespoten. In grote bont gekleurde letters staat Stephan op de muur, met ph dus.’ ‘Wat de kunstenaar precies van plan is, weet ik eigenlijk niet precies. Dat maakt me ook niet echt uit. Als het de compositie van de kamer maar ten goede komt. Er komt wel een centraal thema. Maar wat dat is,

R LOEFFE

Emilio Guzman

N

‘Ik heb eerst in de Bijlmer gewoond, groot en goedkoop. Maar later kreeg ik zo’n echt klein rotkamertje in Oud-Zuid, letterlijk drie bij twee. Klein en smerig maar op stand. Vooral van de muizen werd ik he-lemaal gek. Ik kan namelijk niet goed tegen schrikken. En als er dan ook nog larven in je rijst zitten, ga je steeds vaker buiten de deur eten.’ ‘Ik kreeg het kamertje tijdens mijn studie Nederlands via een vriendin.

Je moest echt op gesprek voordat je er in mocht trekken, en het scheelde daarbij enorm dat ik een beroemde broer heb. De huisbaas vond dat machtig interessant, en dus kreeg ik de kamer. Daar heb ik met Javier nog hard om gelachen.’

Cabaretier Emilio Guzman, speelt in Amsterdam, 18/02, en is vooral te zien bij Comedy Train

Stukafest 2009

ters. Zijn show zal in het Engels zijn.

HIGHLIGHTS

Enschede

Nijmegen Signe Tollefsen Signe is altijd als eerste uitverkocht. Singer-songwriter maakt traditionele folk door de ogen van een twintiger.

Black gospel workshop André Bijleveld, jurylid bij Korenslag, komt de Enschedese studenten een lesje Amerikaanse black gospel leren. O happy day!

Mekanik met hun mechanische electrorock een overtuigende liveshow neer te zetten. Howard Komproe De Postbank-leeuw is van blauw in oranje veranderd en komt met zijn (ingekorte) theatershow.

Utrecht Eindhoven Maastricht Samba Schutte Winnaar Leids Cabaret Festival 2006. Inmiddels speelt hij zijn eerste avondvullende voorstelling Hakili Jambar in de Nederlandse thea-

The Mekanik Dansbare drum en hippe synthriffs mechanische electrorock. Tot twee maal toe hebben ze in de 013 gestaan met hun demo Sixty degrees and mechanical parts. Telkens weer weet The

Kurk Drie Utrechtse studenten, samen de winnaar van het Groninger Studenten Cabaret Festival 2008. Met een gemiddelde leeftijd van 19,88 jaar zetten de heren een voorstelling neer waarin liedjes en snelle sketches el-

Populair

Koud hè

De website kamernet.nl is genomineerd voor beste website van 2008. De site biedt met ruim 70.000 kamers per jaar het grootste aanbod in Nederland.

De afgelopen maand zijn door de kou heel wat meer straalkacheltjes gekocht voor studentenkamers: duizenden.

amba Krijger S echt met v e Schutt w in mijn een leeu kamer!

Sportief

De zijkant van een studentenflat op de UT-campus in Enschede is verbouwd tot klimwand. Het negen verdiepingen tellende gebouw is 30 meter hoog.

 

 

Uit &STUKAFEST thuis

15

FOTO’S

PEPIJN

VAN D E

N B RO

EKE



  


Elektropoprock

‘Piano op onze woonboot ongeschikt’ ‘Else en ik wonen op een woonboot, een hele charmante locatie voor Stukafest. De boot is tamelijk provisorisch in elkaar getimmerd maar kan vanwege de onlangs gerenoveerde bodem wel een feestje van 20 tot 25 mensen aan. Hoe oud de boot precies is, weet ik niet, alleen de eerste keer dat het gecheckt is, dat was in 1927.’ ‘Ik ben helemaal verliefd op die boot, ook al ontbreekt het natuurlijk wel aan luxe. Deze winter waren bijvoorbeeld de waterleidingen bevroren. Maar dat nemen we op de koop toe.

Het is toch fantastisch dat je je raam opent en ziet dat je op het water zit?!’ ‘Door dat water hebben we meteen ook huisdieren. Afgelopen zomer kwamen twee zwanen elke dag eten halen. Ja, vooral in de zomer is het zó gezellig! Dan zitten we lekker op het dek te eten en zwaaien we naar de rondvaartboten. De gedragscodes op het water zijn ook veel beter, iedereen zegt elkaar gedag.’ Voor Stukafest hebben we elektronische poprock op de boot. Van Evy,

een meisje die volgens mij van de popacademie komt. Of ze alleen komt of met haar band Flux is nog niet helemaal duidelijk. De piano die in de kamer staat zullen ze voor dit type muziek niet gebruiken. Maar ze kunnen er wel mooi al hun elektronica op kwijt.’ 1

Albert Meijer (22), in Groningen, 26/02

Cabaret

‘De bezoekers kunnen bij ons lachen om cabaretier Anne Jan Toonstra. Hij is winnaar van de jury- én de publieksprijs van het Groninger Studenten Cabaret Festival 2005. Het dispuut wilde ook heel graag een cabaretier. Niet van dat schilder gedoe ofzo. Gelukkig heeft de organisatie dat verzoek gehonoreerd.’ ‘Als ik helemaal zelf de keuze had mogen maken, dan had ik een jazzband laten komen. Zelf speel ik viool maar dan vooral klassiek. Ik heb wel eens een poging gedaan met een jazzband mee te spelen maar dan blijf je toch slechts een minieme toevoeging. Een sax is dan toch beter. Helaas ben ik de enige van het huis die een instrument bespeelt. Anders hadden we inderdaad met onze eigen huisband mee kunnen doen.’ 1 Leendert Nijstad (21), in Groningen, 26/02

kaar in een zo hoog tempo afwisselen, dat ze de Vliegende Panters voorbijvliegen.

genomen en nu met haar prachtige tongval menig Portugees voor de gek houdt. Als winnaar van de Edison Jazzism Publieksprijs 2008, terugkerende artiest op het North Sea Jazz festival.

Ingmar Heytze De Utrechtse dichter die niet op een ander Stukafest wil staan dan Stukafest Utrecht. Dichter des Vaderlands zal de man die zijn woonplaats zelden verlaat niet snel worden. Bewonder hem in zijn thuisbasis.

Amsterdam Sensuàl (#6) Braziliaanse topband, uit Nederland. Met een geweldige zangeres die zelf cursussen Portugees heeft

Eva Kroon en Aylin Sezer Twee jonge operazangeressen van de Dutch National Opera Academy zijn weg van klassieke zang, maar willen het graag toegankelijker maken in plaats van het continu optreden voor een select, liefhebbend publiek.

Groningen Renske de Greef

voor ik doorschoof naar een grotere kamer op de begane grond. Nee, mijn huisgenoten hebben nooit geklaagd over mijn pianospelen. Daar heb je zo’n plank voor, een digitale piano met koptelefoon. Kun je de hele nacht dooroefenen. Bovendien hadden we de sleutel van de toneelschool, daar konden we altijd repeteren. Die tijd is heel belangrijk geweest om te beseffen dat ik toneel fantastisch vind, maar dat muziek uiteindelijk veel belangrijker voor me is. Studeren en wonen botsten alleen toen ik een jaar boven een kroeg woonde. Gek werd ik ervan. Tot 1 uur ‘s nachts keihard heavy rock en metal. Bijna overdosis.’

Marielle Woltring, zangeres Lavalu, (eigenzinnige jazzy trippop) speelt in R’dam, A’dam, Enschede en Leiden

CLEO CAMPERT

‘Onze huiskamer ziet er ongeveer uit als een rommelmarkt, gevuld met allerlei snuisterijen die bij ‘Doctor Faustus’, ons dispuut horen. Er liggen allerlei attributen met het dispuutslogo: een zwarte duivelskop tegen een rode achtergrond. Er hangt bijvoorbeeld een enorm vaandel maar ook hebben we een hele oude editie van Goethe’s Faust in de woonkamer liggen. Het is een groot imposant boek uit 1876 met allemaal platen erin. De kamer ademt een diabolische sfeer.’ ‘Vorig jaar hebben we de woonkamer helemaal verbouwd en geprobeerd de ruimte terug te brengen naar de authentieke sfeer die het had, zo’n Lullo-kamer zeg maar. Volgens de organisatie van Stukafest passen er 50 man in. In mijn berekening zijn dat er 20. Dus laten we het houden op 30 tot 40 man. Die moeten dan maar op bierkratjes gaan zitten.’

‘Ik houd van intimiteit met het publiek, hoe minder afstand hoe beter. Dus als er vijf mensen in een studentenkamer zitten, vind ik dat geen enkel probleem. Dan kan ik ze helemaal meenemen in mijn songs, een spanningsboog opbouwen die iedereen raakt. Studentenpubliek is meestal ontvankelijk voor de aparte melodielijnen die ik zing. We zien wel wat we in de kamers aantreffen, daar pas ik de songs op aan. Mijn drummer gebruikt elk denkbaar oppervlakte, van wastafel tot vuile koffiekopjes voor zijn sticks. Aan mijn eigen studentenkamers heb ik vooral goede herinneringen. Toen ik in Arnhem de toneelopleiding deed, kreeg ik een klein hok. Maar het was wel een hok in een prachtig Jugendstil-huis aan het park. Het heeft drie jaar geduurd

FOTO’S PEPIJN VAN DEN BROEKE

‘Een kamer met diabolische sfeer’

Lavalu

Wie Renske de Greef zegt, zegt seks. Op 18-jarige leeftijd begon ze de seks-column Lust. Vrouwenblad Elle noemde haar de Nederlandse Carrie Bradshaw.

Deelnemende steden: Nijmegen 29/01 - Maastricht 11/02 Enschede 12/02 - Eindhoven 12/02 Groningen 12/02 - Utrecht 18/02 Amsterdam 18/02 - Leiden 19/02 Rotterdam 25/02. www.stukafest.nl

Vrees

Tilburgse studenten...

De LSVB vreest dat vanaf 2010 studenten studievertraging oplopen, als ze zoals Plasterk wil eerst hun hele bachelor moeten halen voor ze een master doen.

... betalen gemiddeld 280 euro huur per maand, aldus Kamernet.nl. Het landelijk gemiddelde is 343 euro.

er mee Wie gaat raire sunaar liteRenske? Ik perbabe r tjes XXX regel kaa

Bekijk ’t maar

In de Utrechtse wijken Ondiep, Zuilen, Overvecht, Hoograven en Kanaleneiland mogen geen studentenkamers meer komen.

20.30

DE NATIONALE IQ TEST, NED1 Voor de negende keer laat menig huiskamer zijn hersencellen weer kraken.

Nederland 1

Nederland 2 17:00 17:05 17:35 18:25 18:50 19:20 19:50 20:25 20:55 22:00 22:15 22:50 23:30

The A-Team Knight rider Married with children Star Wars: Episode IV - A new hope Sky cops

17:00 18:00 19:00 19:20 20:00 20:30

RTL 8

17:05 18:00 18:15 18:35 19:30 19:55 20:00 20:30 21:30 22:30 23:25 23:35 23:40

McLeod’s daughters Home and away ER Smaken verschillen Topstylist - Home edition Stylista Gordon Ramsay: Hell’s Kitchen Criminal intent

17:10 17:35 18:00 18:15 18:40 19:10 19:35 20:05 20:30 21:25 22:20 23:15

Gastronuts Blue Peter MySay Newsround The weakest link Nieuws en weerbericht Regionaal nieuws en weerbericht The One show Inside out Waterloo Road The secret life of elephants Nieuws en weerbericht Regionaal nieuws en weerbericht The National Lottery draws Match of the day

17:30 18:15 19:00 19:30

NET 5

RTL 5 As the world turns RTL Nieuws Editie NL RTL Boulevard RTL Nieuws RTL Weer Goede tijden, slechte tijden Werk aan de woning Secret millionaire Jouw vrouw, mijn vrouw RTL Nieuws RTL Weer RTL Boulevard

Veronica

BBC 1 17:05 17:35 18:00 18:05 18:15 19:00 19:30 20:00 20:30 21:00 22:00 23:00 23:25 23:35 23:45

Earth shocks: Megavolcano Animal 24/7 Animal inspectors Animal inspectors Seconds from a disaster: Zeebrugge ferry disaster Earth investigated: Landslides investigated Ancient megastructures: Chartres cathedral Master of disaster: Death trap

21:00 22:00 23:00

23:00 23:30

The king of Queens My name is Earl How I met your mother Wie is de chef? Dharma & Greg PostcodeLoterij: Deal or no deal Serendipity Little black book

Eén

Famous 5 Phineas & Ferb Politieachtervolgingen My wife and kids According to Jim Will & Grace Friends Joey Criminal minds Numb3rs The border Profiler

17:35 18:00 18:10 18:35 19:00 19:40 20:05 20:10 20:15 20:45 21:35 22:10 22:55 23:16 23:17 23:18 23:20 23:50

Ready steady cook Cash in the celebrity attic Eggheads Extreme dreams: The ultimate challenge Escape to the country It’s not easy being green Masterchef The City uncovered with Evan Davis QI Newsnight

20:00 20:25 21:15 21:40 22:05 22:30 22:55 23:20 23:50

BBC 2

20:00 21:00 21:30 22:00

17:40 18:05 18:30 19:00 19:30 20:00 20:30 22:10

Buren Het journaal De rode loper Blokken Het journaal Man bijt hond Joker- en lottotrekking Het weer Thuis Volt Huis te koop De slimste mens ter wereld Het journaal laat Winstverdeling joker en lotto KENO-uitslagen Het weer Schone schijn Man bijt hond

Comedy Central The Simpsons Dead like me Family guy American dad! That 70’s Show The Sarah Silverman program Malcolm in the middle The Simpsons Arrested development

Spraakmakend nieuws Volg het op depers.nl

Oplossingen puzzels

7 9 2 8 4 3 5 6 1

9 2 8 6 3 5 1 4 7

4 1 6 2 7 9 3 8 5

5 7 3 1 8 4 2 9 6

3 8 9 5 2 7 6 1 4

2 4 7 3 6 1 9 5 8

6 5 1 4 9 8 7 2 3

3 5 2 1 6 9 8 4 7

1 7 6 4 8 3 9 5 2

8 9 4 5 2 7 3 1 6

5 1 3 7 4 2 6 8 9

6 2 7 9 1 8 4 3 5

4 8 9 6 3 5 7 2 1

2 3 1 8 9 6 5 7 4

9 4 5 3 7 1 2 6 8

7 6 8 2 5 4 1 9 3

Biker build-off: Marcus Walz vs Michael Prugh Miami Ink: A disgruntled Yoji Mythbusters: Exploding pants Dirty jobs with Peter Schmeichel: France Ultimate survival: Panama Surviving Alaska Overhaulin’: Juvenile delinquent

National Geographic 17:00 18:00 19:00 19:30 20:00

8 6 5 7 1 2 4 3 9

21:00 22:00 23:00

17:35 18:30 19:00 20:00 20:30 21:30 22:25 23:20

Cryptogram Horizontaal: 1. Welvaart; 4. schÿfrem; 6. solo; 8. ongeluk; 9. moet; 10. spelpeil; 11. kletsnat. Verticaal: 1. Wasdom; 2. vrÿlot; 3. aardgas; 5. moliere; 6. skipas; 7. omelet.

18:05 19:00 20:00

Little house on the prairie De grote verbouwing Hart van Nederland - Vroege editie Shownieuws - Vroege editie Trauma centrum De 25 meest hilarische homevideo’s aller tijden Hart van Nederland - Late editie Piets weerbericht Shownieuws - Late editie Kliniek voor gênante aandoeningen

RTL 4

Lena en Cem Baasjes SpangaS Het Klokhuis NOS Jeugdjournaal Nederland 3 ONM NOS Journaal De Wereld Draait Door NOS Journaal Topverkopers Nieuwslicht ConsuMinderman NOS Sportjournaal NOS Journaal Raymann is laat

23.50

ARRESTED DEVELOPMENT COMEDY CENTRAL Komische perikelen van een voormalig steenrijke familie.

Bolletjes

Zoé Kezako Gawayn George van de jungle Op schok Karrewiet Amika Zo is er maar één: De cup En daarmee basta! Disney’s Zoom in op Maggie Karrewiet Op schok Pat & Stan Antarctica CANVAS Terzake Sporza: Voetbal Mijn vader De strip hertekend

Discovery Channel 17:05

17:20 17:45 18:00 18:23 18:45 18:59 19:00 19:22 19:30 20:20 20:30 21:15 21:50 22:30 22:55 23:10

22.55

SKY COPS RTL7 Hoog en droog spieden naar wegmisbruikers en andere vandalen.

Car tracks Oprah Winfrey show Dr. Phil Goede tijden, slechte tijden Heren maken de man Footsteps De bruiloft van...

Canvas 17:15 17:30 17:45 18:00 18:10 18:20 18:35 18:55 19:10 19:20 19:30 19:40 19:50 19:59 20:00 20:35 23:20 23:50

Nederland 3

NOS Journaal Kijk het Vaticaan Tijd voor MAX That’s the question Man bijt hond Goudzoekers Vroege vogels Netwerk Dichter des Vaderlands NOS Journaal Nova/Den Haag Vandaag Profiel VPRO’s Import: This film is not yet rated

SBS 6

22:30 22:45 22:50 23:15

17:00 17:15 18:10 19:05 19:35 20:30 22:10

22.50

PROFIEL FRANK BOEIJEN, NED2 Fons de Poel schetst het leven en de carrière van deze zanger.

1 3 4 9 5 6 8 7 2

22:55

22.10

FILM: LITTLE BLACK BOOK, RTL5 Komedie in Jerry Springerachtige setting met Brittany Murphy.

KRO Kindertijd Mijn mooiste prentenboek De grabbelton Birgit houdt niet van hooi Kikker Andrea maakt vruchtensap Sesamstraat VVD EénVandaag NOS Journaal EénVandaag NOS Sportjournaal Lingo AVRO De Centrale Huisartsenpost NOS Journaal De Nationale IQ test Pauw & Witteman NOS Journaal

RTL 7 18:00 18:55 19:55 20:30



  


Zweeds




 


 









 
   


 
 OORDELEN

17:00 17:01 17:05 17:10 17:14 17:21 17:25 17:51 17:59 18:00 18:15 18:40 19:00 19:25 20:00 20:30 22:50 23:50

 

 

Op de buis

16

Filmpje

Zuinig

Hap

Paleiswacht is geklier scholier zat

Poëzie bespaart wc-papier

Wasbeer bijt penis af

www.depers.nl/wacht

www.depers.nl/toiletpapier

www.depers.nl/wasbeer

 

 

Op de bank



  


17

Cd-recensie

Awards

In Anthony and the Johnsons herleeft Edith Piaf

LINDA IN DE PRIJZEN Linda de Mol was de grote winnaar bij de Beeld en Geluid Awards. Haar tv-show Ik Hou van Holland viel in de prijzen in de categorie amusement showprogramma’s. Gooische Vrouwen, waarin de presentatrice de hoofdrol speelt, won in de categorie fictie. Annet Malherbe, die in de serie een rol speelde, won de prijs voor beste actrice.

Arjan Terspra AMSTERDAM

...

Hoe had Edith Piaf geklonken als er in haar tijd al tachtig jaar popmuziek was gemaakt? Ongeveer als Anthony and the Johsons, aka de New Yorkse zanger Antony Hegarty. Vijf jaar geleden stond deze wonderlijke vogel ineens in de spotlights, met muziek die niet zomaar een gevoelige snaar raakte, maar hele akkoorden wegspeelde in de harten van mensen die daar voor open stonden. Emotionele muziek die in Nederland onder kleinkunst gevallen was: alle remmen gaan los om emotie over te brengen, met een overgave die in popmuziek verboden is maar die we in zangers als Piaf of Brel nu zo waarderen.

Waarschuwing

BERLIJN VS. TOM CRUISE De stad Berlijn waarschuwt mensen middels posters voor de Scientologybeweging in verband met het uitkomen van de film Valkyrie. De autoriteiten zijn bang dat mensen zich aangetrokken voelen tot Scientology, aangezien Tom Cruise de hoofdrol speelt in de film. De posters hangen rondom het hoofdkwartier van Scientology in Berlijn.

Parijs nachtcafé The Crying Light (Rough Trade/Konkurrent), Hegarty’s derde plaat, gaat verder op de ingeslagen route. Hegarty’s theaterachtergrond speelt door de nummers heen, want elk lied voelt aan alsof het live voor je wordt gezongen in een Parijs nachtcafé, waar weemoed verplicht is en de geest langzaam in de fles verdwijnt. Dat heeft de onbevooroordeelde luisteraar nodig ook, want tekstueel word je van Anthony niet veel wijzer. Het is poëzie van een even etherische als romantische soort; een kruising van Lord Byron en prinses Irene, maar dat mag de pret niet drukken. Wie aan de rafelranden van de popcultuur iets zoekt waar we het over vijftig jaar nog over hebben, van een artiest wiens graf we ooit massaal gaan bezoeken, die moet bij Anthony and the Johnsons zijn. Hegarty stuurt je dwars door je ratio de hoge Romantiek in, voorbij je weerstand tegen tranen. 1

Kirby Dick gebruikt een privédetective om filmkeurders te ontmaskeren.

Documentaire Vooral vrouwenseks de dupe

Schaamhaar is een nee, kogels zijn oké In de VS keurt MPAA, met verstrekkende gevolgen, bioscoopfilms. Maar wie keurt en hoe? Filmer Kirby Dick onderzoekt het in de docu This Film Is Not Yet Rated.

De Amerikaanse filmkeuring is de bad guy en moet hangen.

Maarten Bloem AMSTERDAM

...

‘Een vrouwelijk orgasme duurde volgens hen te lang. Dat iemand door zijn hoofd geschoten werd was geen probleem.’ Aan het woord is de regisseuse van de film Boys Don’t Cry, Kimberly Peirce. De ‘hen’ waar ze aan refereert, is de MPAA, de Amerikaanse filmkeuring. Beter gezegd, het keuringsonderdeel van de grote Hollywoodstudio’s ooit opgericht om overheidsbemoeienis buiten te houden. Peirce en haar confrères en filmcritici vragen zich allen af wat documentairemaker Kirby Dick ook wil weten: Hoe keurt de MPAA? En wie? Dick bedient zich van dezelfde technieken als regisseur Michael Moore. De MPAA is de bad guy en moet han-

gen, maar humor is nooit ver weg. In de VS kan je film ingedeeld worden in een van de vijf categorieën. Die lopen van G (geen drugs, geen seks), PG (beetje geweld, beetje naakt), PG13 (niet voor 13-, beetje drugs, seks en geweld), R (iets grover, ouders moeten mee als je onder de 17 bent) tot NC-17 (voor 17+). Om de laatste categorie is het Kirby Dick vooral te doen, voor filmmakers is hij vervelend. Bioscopen laten deze films over het algemeen links liggen, net als distributeurs. Het kan dus een flinke slok geld schelen. Maar hoe voorkom je dat je in deze categorie valt? En wie bepaalt dat hij erin komt? De MPAA blijkt vooral een broertje dood te hebben aan toefjes schaamhaar, seks tussen mensen van

hetzelfde geslacht, of slechts de suggestie daarvan. Een NC-17 rating is dan snel uitgedeeld. Filmhuisfilms, films uit het buitenland, krijgen hem ook vaak opgeplakt. Geweld blijkt vreemd genoeg maar een beperkte rol te spelen bij het besluit de film in de zwaarste categorie in te delen. Uitzoeken wie er werken bij de MPAA, blijkt nog geen makkie. Pottenkijkers worden buiten de deur gehouden en alle keurders moeten anoniem blijven. In de bijna veertig jaar dat de MPAA bestaat, klapten maar twee ex-keurders uit de school. Kirby krijgt ze voor de camera. Om uit te vogelen wie er nu een dagtaak, betaald door de studio’s, heeft aan het keuren van de films huurt Dick een privédetective in. Langzaam puzzelt hij uit wie de mensen zijn die een film kunnen maken of breken. Verklappen hoe dat afloopt zou erg flauw zijn, maar dat ze niet allemaal aan het criterium van de MPAA voldoen (je moet een ouder zijn met puberende kinderen) wordt al snel duidelijk. 1 *Ned2, 23.30

Remake

AB FAB KOMT NAAR LA The Office en Life on Mars viel de eer al te beurt. Nu zal ook van de BBC sitcom Absolutely Fabulous een Amerikaanse versie worden gebrouwen. De show zal Los Angeles als plaats van handeling krijgen. Het Amerikaanse Fox heeft een pilot van de serie die door Jennifer Saunders werd verzonnen besteld. Zij zal de serie produceren. Of ze ook weer de hoofdrol op zich neemt is nog niet duidelijk.

Lezerscolumn

Jip en Janneke Els Kerkhoven

...

D

eze tijd van het jaar is het misschien een beetje moeilijk om je er een voorstelling van te maken, maar afgelopen mei was het echt prachtig weer in ons doorgaans zo koude kikkerlandje. Het was zondagochtend. Ik zat te genieten van het zonnetje en was verrukkelijk aan het niksen. Manlief echter voelde zich op datzelfde mo-

ment helaas heel wat minder relaxed. Ons 5-jarig zoontje en zijn even oude vriendinnetje stonden namelijk, met hun handjes in de zij, voor zijn neus. Die twee zijn net de reïncarnatie van Jip en Janneke. Altijd samen en ze beleven de meest bijzondere avonturen. Dan spelen ze riddertje en jonkvrouw, zijn Harry en Hermelien of lopen allebei in een roze prinsessenjurk. Ja, Jip is behoorlijk ruimdenkend tegenwoordig. Jip en Janneke hadden dus besloten

dat het een mooie dag was om in het badje te gaan plonzen… en dat badje moest opgeblazen worden. Ze hadden gezamenlijk Jips pappa als slachtoffer uitgekozen. Na behoorlijk wat gemopper was na een goed half uur het onding eindelijk opgeblazen, alle lekken geplakt en volgestort met water. Jips pappa was intussen behoorlijk rood aangelopen en riep wanhopig dat hij ook wel een badje kon gebruiken. Jip en Janneke zelf waren helemaal gelukkig, liepen drie rondjes door het badje en vonden dat toen wel weer genoeg actie voor die dag. Ze deelden, als een echte Jip en Jan-

neke, een badlaken. Zich warmend aan de zon, puften ze uit van hun anderhalve minuut baddergeweld. Op hun buikjes en met een grassprietje tussen de tanden lagen ze te filosoferen, zoals alleen 5-jarigen dat kunnen. Opeens ziet Janneke een grote libel voorbij vliegen. De libel zweeft voor haar langs en gaat vlakbij op een bloem zitten. ‘Kijk!’, roept Janneke. ‘Een euhh, euhh…’ Je ziet haar denken: hoe heet zo’n beest nou ook al weer? Maar dan schiet het haar te binnen en roept ze triomfantelijk. ‘Een frikadel!’ Jip fronst zijn wenk-

brauwtjes, zich verbazend over zoveel domheid op deze zonnige zondagmorgen. Dan schuift hij nog wat dichter naar Janneke en fluistert haar vertrouwelijk toe. ‘Weet je… dat heet niet frikadel, dat heet gewoon vliegend stokje!’ 1

Uw column in De Pers? Stuur uw pennenvrucht (maximaal 350 woorden) naar [email protected].

Zwarte markt Oscarkaartjes

Einde Ugly Betty in zicht?

Zsa Zsa Gabor genaaid

Voor 175.000 dollar kan je naar de Oscars met zijn vieren. Handelaren bieden kaartjes voor de awardceremonie aan op de zwarte markt.

Zeker is het nog niet, maar het nieuwe seizoen van de serie Ugly Betty is verplaatst naar de zomerperiode. ABC trekt waarschijnlijk de stekker uit de serie.

Actrice Zsa Zsa Gabor is 7 miljoen dollar kwijtgeraakt aan zwendelaar Bernard Madoff. Eerder werd bekend dat Kevin Bacon ook een slachtoffer is.

18

 

 

Sport



  


Taboe De biecht van de Belgische oud-sprinter Erik Wijmeersch

‘Ja, ik maak reclame Erik Wijmeersch nam zo’n beetje alle doping die er bestaat. Hij kent geen spijt. ‘De schijnheiligheid van sport is voor mij een taboe.’ Roger Federer tijdens de kwartfinale tegen Juan Martin Del Potro. EPA

Australian Open Federer oppermachtig

‘Wat er gebeurde? Dat moet je Roger vragen’ Redactie sport AMSTERDAM

...

Roger Federer gaf gisteren een nieuwe dimensie aan zijn troetelnaam FedExpress. De Zwitserse tennisser walste in de kwartfinale van de Australian Open over Juan Martin del Potro heen. De nummer twee van de wereld gunde de als achtste geplaatste Argentijn slechts drie games (6-3 6-0 6-0) in een partij die amper 80 minuten duurde.

Bakoven van 40 graden De voormalige nummer één van de wereld staat voor de zesde achtereenvolgende keer in de halve finales in Melbourne. Hij won het toernooi al drie keer. Zijn tegenstander in de halve eindstrijd is de Amerikaan Andy Roddick, die titelverdediger Novak Djokovic uitschakelde. De Serviër speelde de partij niet uit. Hij bezweek in de vierde set (7-6 4-6 2-6 1-2) in de Rod Laver Arena, een bakoven waar de temperatuur was opgelopen tot 40 graden Celsius. Del Potro was op papier een geduchte tegenstander voor Federer. De 20-jarige tennisser brak vorig jaar door met vier toernooizeges en in dit prille tennisseizoen was hij alweer de

beste in Auckland. Federer domineerde echter. Twaalf aces, 38 winners en slechts 9 foutslagen noteerde de Zwitser. De arme Argentijn maakte in de derde set slechts zes punten.

Dood vogeltje ‘Ik speelde geweldig en ben verrukt over mijn spel. Het is fantastisch als alles zo klopt’, zei de Zwitser. Del Potro toonde diep respect. ‘Wat er gebeurde? Dat moet je Roger vragen. Ik bestond vandaag niet.’ Dan Djokovic. Als een dood vogeltje gaf de Serviër uitleg over zijn opgave tegen Roddick. ‘Ik had overal kramp en pijn’, zei de titelverdediger, die toegaf dat de hitte hem plotseling beving. ‘Ik heb echt mijn best gedaan, maar soms kun je niet vechten tegen je eigen lichaam.’ In het vrouwentoernooi bereikte Dinara Safina voor het eerst in haar tenniscarrière de halve finales van de Australian Open. De als derde geplaatste Russin schakelde in de kwartfinales Jelena Dokic in drie sets uit: 6-4 4-6 6-4. Daarmee kwam een einde aan de sensationele rentree van Dokic op het hoogste niveau. De Australische was met een wildcard toegelaten tot het grandslamtoernooi van Melbourne en verschalkte in haar opmars menig topspeelster. 1

TOPSPORT EN DOPING AFLEVERING 11 Topsport en doping zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In een serie verhalen laten wij voor- en tegenstanders, gebruikers, artsen en andere betrokkenen aan het woord. In deze elfde aflevering: Belgisch veelgebruiker Erik Wijmeersch.

Dominique Elshout AMSTERDAM

...

Een man van extremen, ‘een zwartwit-figuur’ zegt hij zelf. Sprinter Erik Wijmeersch, Europees indoorkampioen op de tweehonderd meter (1996) en negentien maal Belgisch sprintkampioen, deed een boekje open over zijn dopinggebruik tussen 1998 en 2001. Het is geen flauw boekje geworden. ‘Maar ik had ook geen flauwe carrière.’ Onder de titel Erik Wijmeersch, De puntjes op de ij verscheen eind vorig jaar zwart op wit het relaas van het sportleven van de inmiddels gestopte atleet. Tegen alle verwachtingen in werd Erik Wijmeersch hardloper. Vader wilde het niet, maar vader kreeg het nakijken. Eigenzinnige Erik dreef zijn zin door op onorthodoxe wijze. Spijbelen, stiekem trainen, regels omzeilen. Zo ging het ook later, in zijn sportloopbaan. In 1998 waagde Wijmeersch de sprong naar dopinggebruik, psychisch klaargestoomd door verhalen over collega’s die hetzelfde deden. Als zij gebruiken, dan ik ook. ‘Wie anders kiest en clean blijft, is eerlijker dan ik, maar ik weet niet of ze verstandiger zijn in een jungle waarin alles om winnen draait en ethiek in de praktijk meer een schaamlapje is dan een echte vereiste.’ Eerlijkheid is wel het uitgangspunt geworden in Wijmeersch’ dopingbiecht. De Belg beweerde in een eerder interview met deze krant op 5 augustus 2008 nog dat de doping-

controleurs zijn leven veel te moeilijk maakten. ‘Als je wordt verdacht van dopingbezit of -gebruik, kunnen ze je naar de gevangenis sturen, maar als je daadwerkelijk gebruikt hebt, word je alleen geschorst’, ontkende hij toen nog schuldig te zijn. Nu gaat Wijmeersch ver in zijn verhaal. De lezer mag weten dat hij na een affaire met een Congolese atlete tijdens de wereldkampioenschappen van 1999 koorts kreeg en niks meer presteerde. Dat hij zich aftrok voor een wedstrijd en ook toen slechte tijden liep wegens te vergaande ontspanning. ‘Ik denk dat die verhalen kracht geven aan mijn geloofwaardigheid. Als mensen dat lezen, weten ze dat ik mezelf niet spaar. Ik heb besloten full monty te gaan.’ Full monty, helemaal in zijn blootje. Ook over veelvuldig hoerenbezoek en een lijntje coke vlak voor het Belgisch kampioenschap 2002 gaat het. Wijmeersch won dat kampi-

We mogen alles weten. Ook dat hij masturbeerde voor wedstrijden. oenschap. Hij verhaalt over gokken, aan lager wal raken en door het lint gaan, alles in de periode dat hij doping gebruikte en zich mentaal uitgehold voelde. En over het hele scala aan dopingproducten dat Wijmeersch tot zich nam. IGF-1, dat de aanmaak van groeihormoon in het lichaam stimuleert. Groeihormoon in pure vorm. Groeihormoon in combinatie met insuline, waardoor het spul sneller wordt opgenomen. Anabolica per spuit, waaronder het middel clenbuterol dat ook wel in de veehouderij wordt gebruikt. En anabolica per tablet. Niets blijft onvermeld. Roken als een ketter en slaapmiddel stilnoct om aan rust te komen. Geen taboe blijft onderbelicht. ‘Wat is taboe?, vraagt Wijmeersch

zich af. ‘De schijnheiligheid van de topsport is voor mij taboe.’ Als het gaat om hypocrisie, wijst Wijmeersch vooral naar de sportartsen die bij zijn loopbaan betrokken waren. Dokter Theo Lebon uit Meerhout zou hem hebben geholpen aan een deel van zijn dopingbehoefte. Lebon laat via zijn advocaat Kris Luyckx weten niet meer op de affaire in te willen gaan. De arts heeft zich teruggetrokken uit de topsport. Dat gebeurde al in 2006, toen Wijmeersch op beschuldiging van dopinggebruik twaalf dagen vast zat. Ook Lebon werd toen opgepakt. De aanhouding had geen verdere juridische gevolgen. Renno Roelandt is de tweede arts die door Wijmeersch op de korrel werd genomen. Roelandt was onder-

Tennis

FC Groningen

HAASE MELDT ZICH AF

CAHAIS WEG UIT EUROBORG

Robin Haase heeft zich bij toernooidirecteur Richard Krajicek afgemeld voor het ABN Amro-tennistoernooi. De hoogst genoteerde Nederlander op de wereldranglijst (124e) is nog niet voldoende hersteld van een knieblessure. Haase was met een wildcard toegelaten tot het toernooi in Rotterdam, van 9 tot en met 15 februari. Jesse Huta Galung zal Haase vervangen.

FC Groningen heeft afscheid genomen van Matias Cahais. De Argentijnse verdediger keert terug naar zijn vaderland, waar hij gaat spelen bij Gimnasia y Esgrima. FC Groningen nam Cahais begin vorig jaar over van Boca Juniors. De verdediger werd in 2007 wereldkampioen met het Argentijnse elftal onder twintig jaar. Cahais was aanvoerder van die ploeg. In Groningen kwam de Argentijn nauwelijks aan spelen toe.

ANP

Boete

Stenen

Hij verliet het trainingskamp van ManCity, omdat hij boos was. Nu moet Robinho een boete van 210.000 euro betalen.

PAOK-speler Sergio Conceiçao was niet blij met de stenen die hij naar zijn hoofd kreeg in het duel met Aris. Dus gooide hij ze terug.

 

 

Sport



  


voor dopinggebruik’

19

Zeilen ‘We zinken nog niet’

Delta Lloyd keert terug na nieuwe problemen ANP AMSTERDAM

...

De Nederlandse zeilboot Delta Lloyd heeft gisteren voor de tweede keer in een paar dagen averij opgelopen in de Volvo Ocean Race. De Spaanse schipper Roberto Bermudez de Castro heeft daarom besloten terug te keren naar Keelong City in Taiwan voor inspectie en de nodige reparaties. De Delta Lloyd blijft vooralsnog in de race. Tijdens een routinecontrole is een barst ontdekt in de boegspant, die het schip stevigheid verleent. Ook was het grootzeil weer gaan scheuren. Zaterdag raakte het grootzeil ook al beschadigd tijdens een storm, maar na reparatie in een rustige baai – en een tijdstraf van 12 uur – was de Delta Lloyd weer op weg naar Qingdao. De Chinese kustplaats is het eindpunt van de vierde etappe.

Aan de boeg is gisteren ook delaminatie ontdekt, waardoor de buitenkant van de boot water opzuigt. ‘Daardoor wordt de boeg zachter en kan die door de harde klappen op de golven kapot slaan. Daarom is het voorste compartiment van de boot met een waterdichte deur afgesloten. En we hebben voor de zekerheid de pompen klaargelegd. We zullen dus niet zinken’, meldde meevarend mediaman Sander Pluijm. Volgens de bemanning is er geen direct gevaar, maar met extreme kou en ruige zee bij Qingdao in het vooruitzicht was het onverantwoord door te varen. De zware condities in de vierde etappe hebben ook andere boten in de problemen gebracht. Eerder bleef Telefonica Black al achter bij de Filipijnen en ook de Green Dragon kampt met structurele schade. Ericsson 3 week gisteren met soortgelijke problemen als de Delta Lloyd al naar Keelong City uit. 1

Voetbal Koploper koopt Ragnar Klavan

AZ versterkt defensie Redactie sport AMSTERDAM

... Wijmeersch: ‘Met doping kun je wel degelijk van een boerenpaard een renpaard maken.’ FRANK GROELIKEN

voorzitter van het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité BOIC, lid van de mondiale antidopingorganisatie WADA en als zodanig jarenlang hét gezicht van de dopingbestrijding in België. ‘Van de zes anti-dopingartsen die ik in mijn leven heb meegemaakt, was er maar één niet corrupt. Renno Roelandt heeft mij groeihormoon aanbevolen. Als een arts uit het anti-dopingsysteem zoiets al doet, waar blijven we dan?’ vraagt Wijmeersch zich af. Roelandt ontkent. In zijn boek laat Wijmeersch geen onduidelijkheid bestaan over de gunstige effecten van doping. Volgens de atleet hebben de verschillende middelen steeds een positieve invloed op zijn prestaties. ‘Met doping kun je

‘Van de zes antidopingartsen die ik heb gekend, was er één níét corrupt.’ wel degelijk van een boerenpaard een renpaard maken’, schrijft hij. In een toelichting vanuit zijn huidige woonplaats Boedapest erkent Wijmeersch dat hij op deze manier reclame maakt voor dopinggebruik. ‘Maar het is de waarheid. En tegelijk zet mijn verhaal mensen ook met twee voeten op de grond. Ik heb ook verteld over de schadelijke effecten van doping. Iedereen moet dan zelf maar een keuze maken.’

De schadelijke effecten traden het meest indringend aan het licht toen Wijmeersch op een kwade dag in 2001 zowat ten onder ging aan een suikertekort als gevolg van insulinegebruik. Bijna raakte hij in shock, net op tijd kon hij zich in een supermarkt tegoed doen aan Snickers, later de lege verpakkingen afrekenend aan de kassa. Het bleek een goed moment om met doping te stoppen. In Boedapest woont Wijmeersch nu met zijn Hongaarse vriendin. Hij traint een drietal Hongaarse atleten, naar eigen zeggen dopingvrij. Zijn reputatie als ex-dopingklant lijkt hem niet te schaden. ‘Geloof het of niet, maar ik heb contact gehad met twaalf mensen die mij als coach wilden.’ 1

AZ heeft de defensie gisteren versterkt met Ragnar Klavan. De speler uit Estland komt over van Heracles Almelo. Klavan had een aflopend contract in Almelo. Hij speelt de rest van het seizoen op huurbasis voor AZ en stapt daarna definitief over naar Alkmaar. De linksbenige speler tekent na dit seizoen een contract voor vier jaar bij AZ. Door blessures van Héctor Moreno (gebroken middenvoetsbeentje) en Niklas Moisander (scheur in binnenmeniscus) zat trainer Louis van Gaal krap in de verdedigers. De Alkmaarders wilden de selectie daarom versterken met een ‘multifunctionele linkspoot’. Klavan kan in de verdediging en op het middenveld uit de voeten, maar volgens technisch directeur Marcel Brands is de Est gehaald voor de verdediging. ‘We waren er al met hem uit voor volgend seizoen, maar door de blessures van Moreno en Moisander konden we achterin een linkspoot goed gebruiken.’

Zwemmen

Real Madrid

PHELPS STOPT NA LONDEN

HUNTELAAR MOET VREZEN

De Amerikaanse olympisch gouddelver Michael Phelps stopt met zwemmen na de Olympische Spelen in Londen. Dat onthulde de 23-jarige kampioen gisteren bij een internationaal sportforum in Riyad. ‘Over vier jaar berg ik mijn zwembroek op en begin ik een makkelijk leven.’ Phelps schreef in augustus vorig jaar sporthistorie door op de Olympische Spelen van Peking als eerste atleet acht gouden medailles te veroveren.

REUTERS

Real Madrid heeft de beroepszaak bij het CAS, over de inschrijving van Klaas-Jan Huntelaar en Lassana Diarra in de Champions League, ingetrokken. Het besluit kwam na een overleg tussen waarnemend voorzitter Vicente Boluda van Real en UEFA-baas Michel Platini vorige week in Nyon. De Spaanse landskampioen wil zowel Diarra als Huntelaar inschrijven voor het tweede deel van het Europese toernooi. De UEFA wees dat verzoek echter tot twee keer toe af. Volgens de regels mag de club slechts één win-

Ragnar Klavan. ANP

De 23-jarige international kwam eerder uit voor onder meer Valerengen IF en Flora Tallinn. Klavan speelde drieënhalf jaar voor Heracles. In 95 competitieduels maakte hij vier doelpunten. Klavan is tot nu toe de enige versterking in de winterstop voor de selectie van Van Gaal. AZ contracteerde eerder deze maand wel de talentvolle Australiër James Holland, maar hij gaat eerst in Jong AZ voetballen. 1

Voetbal

terstopaankoop inschrijven, die al eerder dit seizoen actief was in de UEFA Cup of Champions League. Huntelaar speelde met Ajax in het najaar al in de UEFA Cup. Diarra was met zijn oude club Portsmouth in hetzelfde toernooi actief. Real, dat op 25 februari en 10 maart tegen Liverpool speelt in de Champions League, moet voor eind januari beslissen wie van de twee speelgerechtigd wordt. Op de website van de Spaanse club staat vermeld dat die keuze nog niet is gemaakt.

EINDE VOOR GRAVESEN De Deense voetballer Thomas Gravesen (32) heeft zijn carrière per direct beëindigd. De voormalige middenvelder van HSV, Everton, Real Madrid en Celtic zat al een half jaar zonder club. ‘Ik heb twaalf geweldige jaren in het buitenland doorgebracht, gevoetbald en geleefd in vier verschillende landen. Maar ik ben nu 32 jaar, dus voordat mijn leeftijd en gezondheid de overhand nemen, ben ik zelf tot dit besluit gekomen.’

Held van een held

Hulpjes

Becks was boos

Cristiano Ronaldo zegt niet snel onder de indruk te zijn van anderen, maar heeft wel één held tegen wie hij opkijkt: golflegende Tiger Woods.

David en Victoria Beckham hebben twee nieuwe schoonmakers gevonden voor hun huis. Toevallig heet het duo ook David en Victoria.

Nog meer Beckham-nieuws. De voetballer moet voor de rechter verschijnen, omdat hij en zijn bodyguards een fotograaf zouden hebben mishandeld.

Betalen met idealen?

U heeft ’t nu in eigen hand… Beken kleur met de duurzame ASN Bankrekening! Banken veranderen sneller van kleur dan van gedrag. Daarom kunt u maar beter zélf kleur bekennen met de nieuwe ASN Bankrekening. Om uw geld bijvoorbeeld met kracht te laten werken voor een schoner milieu. Voor betere gezondheidszorg en onderwijs. En juist tegen kinderarbeid en wapenindustrie. Want de ASN bank doet alleen verantwoorde en eerlijke zaken met uw geld. Daar kunnen inmiddels 395.000 ASN-spaarders en -beleggers al bijna 50 jaar op vertrouwen. Onze nieuwe betaalrekening springt er bovendien uit door rente, service en gemak. U kunt er duurzaam al uw bankzaken mee doen. Betalen met idealen dus. De ASN Bankrekening is nu voor iedereen online, zodat u eenvoudig van bank kunt veranderen. Kijk voor meer informatie en het openen van een rekening op www.asnbank.nl

De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.