Nabestaanden in de knel; wat kunnen cliëntenraden doen? 9 april 2015
Dr. Rienk Prins Lector Capabel Hogeschool Utrecht
Inhoud • Afbakening en doel • Een verkennend onderzoek naar re-integratie naar werk van nabestaanden • Internationale rondblik • Buurlanden • Nieuw-Zeeland • Discussie: • Klopt beeld? • Wie moet in actie komen? • Wat kunnen/moeten cliëntenraden doen? 2
Nabestaanden 1 • Verlies à Positie onder druk door: • Inkomensverlies • Werk • Gezondheid/Steun • Zorg voor kinderen • Diverse dienstverleners / betrokken organisaties: • SVB (uitkering Anw) • Terug naar eigen werk: • Arbodienst (reguliere werknemers) • UWV (uitkering vangnetters)
• Gemeente: hulp naar (nieuw) werk (Participatiewet) 3
SZW: Verkennend Onderzoek 2011 • Rouw en Werk: re-integratie van nabestaanden • Thema: • Hoe worden mensen die een partner verloren toe- of teruggeleid naar een baan? • Wat kan daarin worden verbeterd? • Bronnen: • Literatuur, • Interviews (nabestaanden, casemanagers gem., werkcoaches UWV, werkgevers, hulpverleners, reint.bureau, bedrijfsartsen, bedr.maatsch.werkers) • Expertmeeting • Ook internationale rondblik
4
Literatuur 1: enkele cijfers • Omvang problematiek: schatting: jaarlijks: • Ca. 680.000 personen: partnerverlies • Ca. 230.000 daarvan: werknemers • Schatting: na overlijden van een partner • 1 op 4 werkenden: niet terug naar oude werk • 1 op 4: in deeltijd terug in oude werk • 50% : volledig terug in oude functie • Ziekteverzuim na verlies partner: • Duurt gem. 5 maanden • Indien aan het werk: 40% weer ziekmelding i.v.m. rouw • Oorzaken: onvoldoende / verkeerde opvang en ondersteuning op werkvloer
5
Literatuur 2: Rouw en werk • • • •
Rouw à functioneren en inzetbaarheid Te vroeg naar het werk à vaak: ziekteverzuim Cruciaal: rol van leidinggevende en collega’s Bij onvoldoende of verkeerde opvang: weer ziekmelding • Rouwproces kost veel energie à lagere productiviteit
6
Literatuur 3: Rouw en werk • Re-integratie-lit.: weinig aandacht nabestaanden • Consensus: Werken: • Van belang voor verliesverwerking: positieve invloed op rouwproces • Geeft structuur, ritme en afleiding • Moment van werkhervatting: varieert per individu à maatwerk nodig
7
Nabestaanden met uitkering • WW, WIA, WWB: • Geen specifiek regelingen voor nabestaanden • Evt. bij calamiteiten: tijdelijke ontheffing arbeids- en re-integratieplicht • Anw-uitk. ontvangers (2006): • 40% van Anw-ers werkt • 20%: op zoek naar een baan
8
Werkende nabestaanden • Voorzieningen: • Calamiteitenverlof (1 dag) • Bijzonder verlof (4 dagen; Wet Arbeid en Zorg) • In enkele cao’s: rouwverlof, bijv. Bouw (2004): Verlof voor stervensbegeleiding en rouwverlof: • Voor beide verlofvormen: max. 10 dagen • Aansluitend recht op onbetaald verlof • Stervensbegeleiding: 10 aaneengesloten dagen vóór de datum van het overlijden. • Rouwverlof: 10 aaneengesloten dagen, binnen 5 dagen ná het overlijden op te nemen • Een combinatie: is mogelijk (maximaal 20 dagen).
9
Re-integratie naar werk 1 • Werkgevers en leidinggevenden: • Er zijn cursussen en trainingen • Rouwprotocol: handleiding voor collega’s en leidinggevenden
• Bedrijfsartsen: • Doorverwijzen, advies (gedeelt.) werkherv. • Niet specifiek geschoold in ondersteuning rouwenden
• Bedrijfsmaatschappelijk werkers: • Gericht op verliesverwerking • Soms ook advies aan leidinggevenden
10
Re-integratie naar werk 2 • Gemeenten en UWV: • • • •
Geen specifieke informatie, geen specifieke regeling Kennisachterstand (herkennen rouw gerelateerde klachten) Geen coaching voor omgaan met rouw bij niet werkenden Maatwerk: soms tijdelijk opschorten sollicitatieplicht, grote variatie
• Evaluatie: • Veel onbekendheid (taboe) • Grote variatie in rouwverwerking à maatwerk nodig • Geen systematisch inzicht in effecten van begeleiding naar werk(hervatting)
11
Aanbevelingen 1 • M.b.t.: werkende nabestaanden • Meer kennis bij werkgevers/leidinggevenden/ collega’s: (omgaan met) rouw/inzetbaarheid • Sociale partners: rol bij voorlichting, rouwprotocollen in cao’s • Bedrijfsartsen en maatschappelijk werkers: voorlichting en coachen leidinggevenden • Specifieke trainingen voor bedrijfsartsen en maatschappelijk werkers • NVAB: richtlijn “omgaan met rouw” opstellen
12
Aanbevelingen 2 • M.bt. Nabestaanden met WW-WGA- WWBuitk.: • Werkwijze ontwikkelen voor klantmanagers, werkcoaches en arbeidsdeskundigen m.b.t (tijd. ) ontheffing re-integratieplichten • UWV en VNG: meer initiatieven: scholing eigen staf t.b.v. rouwherkenning, kennis inzetbaarheid, etc.
13
Aanbevelingen 3 • M.b.t. Nabestaanden met Anw-uitkering: • Anw. Uitk. combineren met “activerend” gesprek met Anwcliënt t.b.v. (geleidelijke) toeleiding naar arbeidsmarkt • Verbeteren ondersteuning door gemeenten van Anwcliënten bij het zoeken van werk
• Achtergrond: arbeidsparticipatie werkt positief t.a.v. rouwproces en algemeen welzijn:
14
Internat. : Elders (1) • Nabestaanden regelingen: i.h.a.: • Beperkt tot nabestaanden die niet zelf in levensonderhoud kunnen voorzien • Indien recht op uitkering: geen arbeidsverplichting • Behalve: • NOR: nabestaanden met uitk.: verplicht: – ingeschreven bij arbeidsbureau, of – deeltijd werk, of – onderwijs volgen
• AUS, NwZ, UK: verplicht intake/adviesgesprek m.b.t. arbeid / maatschappelijke participatie
• Weinig onderzoek / evaluatie 15
Internat. 2: Nieuw Zeeland • Gelijktijdig: • Nabestaandenuitkering EN • Meewerken aan verbetering inzetbaarheid op arbeidsmarkt • Instrumenten (verplicht): • Deelname aan intake gesprekken (t.b.v. reintegratieplan) • Opstellen persoonlijk plan (“Personal Development and Employment Plan”) • Regelmatige toetsing van het plan • Evaluatie: m.n. effectief voor nabestaanden met beperkingen 16
Vragen en discussiepunten • Nabestaanden zonder werk : 1. Klopt het beeld? Aanvullingen? 2. “Vanzelfsprekendheden”: 1. 2.
Nabestaanden als aparte categorie onderscheiden? Arbeid heilzaam voor rouwverwerking etc.?
3. Participatie (in arbeid en maatschappij) : 1. 2. 3.
Vallen nu tussen wal en schip? Meer maatwerk nodig? In regeling en/of uitvoering? Wie moet daarbij helpen: Gemeente? SVB? UWV? Anderen, nl.: …….
4. Wat kunnen/moeten cliëntenraden doen? 17
+
