MINDFULNESS Workshop NVN, Lunteren, 26 september 2015
Erik van den Brink, psychiater, www.mbcl.nl; www.behoudenhuys.nl; www.centrumintegralepsychiatrie.nl
Definities Mindfulness Aandacht geven op een speciale manier: doelbewust, op het moment zelf en nietoordelend (Jon Kabat-Zinn) Milde open aandacht (Edel Maex) Kreeg in het Westen een ruimere betekenis dan het oorspronkelijke boeddhistische begrip. SECULIERE MINDFULNESS TRAININGEN Mindfulness-Based Stress Reductie (MBSR) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT)
1
Mindfulness-Based programma’s • MB Stress Reductie allerlei fysieke & stressgerelateerde aandoeningen; chronische pijn; kanker; psoriasis; angststoornissen; ook preventief: studenten, hulpverleners, werknemers
• MB Cognitieve Therapie depressie; kanker; medisch onverklaarbare klachten • MB Pain Management / Breathworks chronische pijn / fysieke beperkingen • MB Relapse Prevention verslaving • MB Eating Awareness Training eetstoornissen • Aangepaste programma’s • specifieke aandoeningen adhd, autisme, psychosen, persoonlijkheidsstoornissen
• specifieke levensfasen partnerrelaties, zwangerschap, ouders, kinderen, adolescenten, ouderen
• Vervolgtrainingen: compassietraining, interpersoonlijke MF
2
Mindfulness-Based Stressreductie Jon Kabat-Zinn v.a.1979 Stressreductie kliniek Aanvankelijk vooral chronische en/of uitbehandelde patiënten Center for Mindfulness, University Massachusetts
Stressreductie of Stressproductie?
3
De interne stressgenerator Trouble
stress ↑
Primair lijden: ongemak / gemis
Double Trouble
stress ↑↑
Automatische reactie: afkeer / begeerte Niet willen wat er wel is. Wel willen wat er niet is.
Triple Trouble
stress ↑↑↑
Negatief innerlijk commentaar: Stom van je. Dat moet beter. Ze zullen je uitlachen. Piekeren: Wat ging er mis? Hoe zal dit eindigen?
4
Lijden aan de doe-modus Ongewenste ervaringen nemen toe naarmate we ze krampachtiger vermijden en afhouden Gewenste ervaringen nemen af naarmate we ze krampachtiger najagen en vasthouden In stand gehouden door onwetendheid (mindlessness)
Mindfulness oefent de zijns-modus
Van automatische reactie naar bewuste respons Van bezig zijn naar aanwezig zijn… Erkennen wat er is, hoe het verandert, komt en gaat… Zintuiglijk, fysiek, emotioneel, mentaal… Benoemen: horen, voelen, denken… Reacties en oordelen erkennend opmerken… Bewust erbij blijven, niet-oordelend, nietidentificerend… Met mildheid, vriendelijkheid, mededogen… Niet meegaan in wat schadelijk effect geeft… Bewust kiezen voor wat heilzaam effect geeft…
Zo krijgt de interne stressgenerator minder brandstof en groeit keuzevrijheid en flexibiliteit
5
Onderzoek
MBCT MBSR
Black, 2011
Biologische effecten Stresshormonen ↓ Bloeddruk ↓ Adem-/hartcoherentie ↑ Immuniteit ↑ Ontsteking ↓ Slaapkwaliteit ↑ Energie ↑ Veroudering cellen ↓ Brein langzame golven ↑ grijze stof ↑
6
Veranderingen in het brein gerelateerd aan… Aandachtregulatie aandacht focussen, verschuiven, verdelen
Lichaamsbewustwording Emotieregulatie emoties erkennen, benoemen, begrijpen, verdragen, uiten, verwerken
Perspectiefverschuiving soepeler relatie met bewustzijnsinhoud en met ‘het zelf’
Psychologische effecten
Minder angst en depressie Betere aandacht- en geheugenfunctie Meer veerkracht bij tegenslag Meer genieten van het moment Meer acceptatie pijnlijke gevoelens en gedachten Minder piekeren en oordelen Meer zinbeleving en minder ego-gericht Meer (zelf)compassie Meer verbondenheid
7
Positieve effecten aangetoond bij… Vele psychische klachten Kanker Chronische pijn Fibromyalgie Rheumatoïde arthritis Hart- en vaatziekten Diabetes HIV/aids Prikkelbare darmsyndroom Orgaantransplantatie (o.a. nier)
Geen wondermiddel Niet altijd verbetering op symptoomniveau Vaak wel verbetering op stressniveau, stemming en levenskwaliteit, zinbeleving en verbondenheid Bij voldoende motivatie vaak een waardevolle aanvulling op specifieke behandelingen Meer gericht op care dan op cure Leent zich goed voor gemengde (‘transdiagnostische’) groepen
8
Ik merk nog niets…
Een doorsnee mindfulness training 10-15 deelnemers 8 sessies van 2,5 uur/week; 1 stiltesessie 1 uur/dag thuis oefenen m.b.v. werkboek en cd’s Formele oefeningen: bodyscan, mindful bewegen, zitmeditatie Informele oefeningen: ademruimtes, aandacht bij dagelijkse bezigheden (b.v. eten, routinehandelingen, prettige/onprettige gebeurtenissen) Ongedwongen nabespreken oefeningen en huiswerk Psycho-educatie: stressregulatie, emoties en gedachten, communicatie, zelfzorg Eigen ervaring is de beste leermeester!
9
Mindfulness = Heartfulness M I L D H E I D
Niet-streven Niet-oordelen Acceptatie Loslaten
H I E R
Geduld
en
Ontvankelijkheid
N U
Vertrouwen
DANK VOOR UW AANDACHT
Informatiesites: www.fritskoster.nl, www.mbcl.nl, www.aandachttraining.info, www.levenindemaalstroom.be
Trainer zoeken: www.vmbn.nl
10
