Mijn Leven als Deelder Regievisie
Als filmmakers hebben wij, Bob Visser en
jaren zestig heeft Deelder een speciale plaats in
Michael Barzilay, beide een speciale band met Jules
de Nederlandse televisiegeschiedenis. Zijn eerste
Deelder. Regisseur Bob is van Deelders generatie
optreden als dichter in Carré in 1966. Zijn vlam-
en heeft veel affiniteit met de jongere Deelder.
mende presentaties in ‘Stadsgezicht’ in de jaren ’70
Co-regisseur en scenarioschrijver Michael Barzilay
en in het punkprogramma Neon in de jaren ’80. Zijn
is van een jongere generatie die bevriend is geraakt
eerste talkshow voor Veronica met regisseur Job
met een oudere Deelder. Waar Bob de eerste veertig
Pannenkoek tot en met zijn shows met Kamagurka,
jaar nauw betrokken was bij Deelders levensloop,
Herman Brood en Bart Chabot in de jaren ’90 en
heeft Michael het laatste decennium veel met hem
later. Maar ook van zijn talloze onderscheidingen
te maken gehad.
die hij de afgelopen veertig jaar ontving, tot aan zijn reclames voor het Algemeen Dagblad en wasmiddel
Als vrienden en Deelder-connaisseurs is het voor
Robijn, is meer dan genoeg beeldmateriaal beschik-
ons een uitdaging Jules Deelder te portretteren
baar en goed in ‘Mijn leven als Deelder’ te gebruik-
zoals men hem nog niet kent. Daar biedt de dichter
en. Dit archiefmateriaal zal echter niet de boventoon
steeds meer gelegenheid toe. Deelder is de laatste
voeren, maar slechts daar worden gebruikt waar het
jaren introspectiever geworden, opener, warmer en
een toevoegende waarde heeft.
meer bereidwillig ons een blik in de eigen keuken te gunnen.
We willen de persoon Jules Deelder in al z’n diversiteit ruim aan bod laten komen, maar het accent
Voor de film ‘Mijn leven als Deelder’ hebben we een
ligt op de ouder wordende Deelder die qua geest
uitgebreide researchperiode achter de rug.
nog steeds een jonge hond is, maar steeds vaker
We zijn het afgelopen jaar nagenoeg overal met
geremd wordt door het vege lijf.
hem mee naartoe geweest voor optredens. Ook zijn
Als het over zijn jongere jaren gaat zal de vorm van
we met hem en dochter Ari op reis geweest, hebben
de documentaire snel, rafelig en caleidoscopisch
uren met hem in de auto gezeten en heel wat tijd
zijn en kan het tv-programma Neon deels als voor-
doorgebracht in Café Ari met Deelder, zijn familie en
beeldformat worden gebruikt. Die vorm, het volgen
vrienden. Daarnaast hebben we bergen archiefma-
van gebeurtenissen, fragmentarisch, uit de losse
teriaal doorgespit om ons een doorwrocht beeld te
pols gedraaid plus een manier van montage waarin
verschaffen van Deelders levensloop, de voort-
alles met alles kan worden verbonden, is een
schrijdende jaren en de wapenfeiten in zijn leven.
belangrijk stijlmiddel. Als het over zijn recente
Dat alles is door het rijke beeldarchief dat van hem
jaren gaat, zullen we hem eerder kalm, esthetisch
voorhanden is goed te illustreren. Al vanaf eind
en stilistisch in beeld brengen. Net als Deelder
en zijn werk is de documentaire soms ingetogen
camera op Deelder, hoe ouder en kwetsbaarder
en verfijnd, dan weer lawaaierig en vol vaart. Een
hij overkomt. Hoe wijder de shots hoe kwieker en
voordeel is dat Deelder met het voortschrijden der
sjabloonachtig zijn verschijning, getrokken shots
jaren toegankelijker is geworden om verschillende
van afstand tonen Deelder meer als ‘beschouwend
kanten van zichzelf ongegeneerd naar voren te laten
mens.’ Door de cameravoering hierop aan te pas-
komen. Maar hij weet ook zijn charmes, diepere
sen en telkens specifiek de juiste manier te kiezen
gedachten en gevoelens immer oprecht te etaleren.
bij de situatie zullen de hoofdlijnen van de film uiteindelijk een eenheid vormen.
Zijn relatie met dochter en manager Ari wordt veelvuldig als bindmiddel tussen Jules en zijn omgeving
Actuele scènes met de hedendaagse Deelder
ingezet. We gebruiken dikwijls het perspectief van
worden opgenomen met de Canon 5D, vanwege het
dochter Ari om situaties te verfijnen en te duiden:
haarscherpe beeld bij nachtopnames (niet onbe-
het ouder wordende hulpbehoevende fenomeen
langrijk bij een portret van de Nachtburgemeester).
versus de jonge opstandige dochter.
We werken telkens met minimaal twee camera’s. Dit in tegenstelling tot de meeste beelden uit het
De cameravoering voor deze documentaire wordt
archief. De opgenomen scènes, waarbij Jules
bepaald vanuit de inhoud. In de geënsceneerde
gevolgd wordt in zijn dagelijkse beslommeringen of
scènes (‘Opening’ en ‘Einde’) zien we een
bij zijn bezoeken aan bijzondere plaatsen, worden
mysterieuze Deelder. Deze worden speelfilmachtig
door hem indien nodig, achteraf van commentaar
uitgevoerd, waardoor we het leven van het
voorzien. Dat kan zijn in de vorm van een voor-
Rotterdamse enigma iets geheimzinnigs denken
gedragen gedicht, een quote of voice-over.
mee te kunnen geven. Terwijl in de realistische documentairescènes de mens Deelder wordt
De muzikale invulling is duidelijk. Er bestaat alleen
onthuld. We kruipen bij hem onder de huid. Ook
maar jazz in het leven van J.A. Deelder. Dat houden
Deelder is sterfelijk en wordt steeds kwetsbaarder.
we zo. Jules i.s.m. ons bepaalt de samenstelling
Dat heeft een ontnuchterend effect. Voor hem en
van de soundtrack.
zijn omgeving. Dat willen we in beeld brengen. Concreet maken dat de oudere Deelder zachter is van karakter dan de harde speedfreak die Nederland gewend is. Per scène of gebeurtenis wordt bekeken hoe de cameravoering moet zijn om zijn juiste kant naar voren te halen. Hoe dichter de
Bob Visser & Michael Barzilay
MIJN LEVEN ALS DEELDER (werktitel)
1. 2. 3. 4. 5. 6.
WAAROM DEELDER? OPENING DOCHTER OF MANAGER? DE VRIENDSCHAP MET BOB VISSER DE DOOD EINDE
Bijlagen
1. WAAROM DEELDER? Dichter-performer Julius Anton Deelder (68) is
Hoe dat ingevuld gaat worden valt niet te voor-
al zo’n vijftig jaar een van de meest iconische
spellen, maar we kunnen ons daar nu wel al een
voordrachtkunstenaars van Nederland. Jong en
levendige voorstelling van maken op basis van
oud: iedereen kent hem. Alhoewel de straatpoëet
eerdere ervaringen. Tussen ons en Deelder is inmid-
onverstoorbaar doordendert, geen elixer schuwt en
dels een groot vertrouwen opgebouwd, daarom
geen feest mijdt, sluipt ook bij hem de sleetsheid er
durven we in dit plan te speculeren over voorval-
steeds meer in. Deelder wordt milder, ‘t harnas van
len die nog moeten plaatsvinden. Desalniettemin
de Rotterdamse Don Quichot roestig en de driftige
ligt niets vast. We houden een open vizier. Deelders
orator maakt steeds vaker plaats voor de zwijgzame
agenda zal bepalen wat we te zien krijgen, maar we
éminence grise. Waar Deelder vroeger volledig on-
weten wel waar we naar op zoek zijn. En wat we
toegankelijk was, is hij de laatste jaren steeds meer
graag zouden willen vinden.
aanspreekbaar. Dat maakt nieuwsgierig. Want wat borrelt er nu werkelijk achter die vlinderbril? Hoe is
Verder hebben we een aantal zeer gestileerde
de relatie met dochter én manager Ari? Hoe loyaal
filmische scènes beschreven die afwijken van de
is hij als vriend? En hoe gaat hij om met z’n ouder-
documentaireopnames, zoals de openingsscène
dom?
en eindscène. Deze dienen als een soort visuele hymne: aan het begin van de film zien we hem zijn
Drie verhaallijnen vormen de leidraad van deze film:
dag beginnen, aan het eind sluit hij die af; de cirkel is rond.
-
Zijn relatie met dochter Ari
-
Zijn vriendschap met Bob Visser
De nadruk van deze film ligt op de ontwikkelingen
-
Zijn jonge geest in een oud lichaam
van de mens Deelder, de hedendaagse oude van dage die worstelt met de innerlijke jonge blaag van
Gezien onze uitvoerige research, de vele ervaringen
vroeger. Aangezien zijn gedichten veelzeggend zijn
en talloze gesprekken die we met Deelder, zijn
over de innerlijke strijd van zijn karakter, zullen we
familieleden en aanverwanten gevoerd hebben,
ze bij tijd en wijle gebruiken, maar alleen wanneer
beschrijven we in dit filmplan bij tijd en wijle scènes
ze van toegevoegde waarde zijn.
alsof ze al hebben plaatsgevonden. Alsof we het al gedraaid hebben. Maar dit is geenszins het geval.
Een grappige illustratieve bijkomstigheid is dat
Wel zijn we het afgelopen jaar bij praktisch elk
Deelder zijn kledingkeuze laat afhangen van de luim
optreden aanwezig geweest en zijn we met hem
van de dag. Moet hij ’s nachts ergens optreden?
meegereisd als hij naar het buitenland ging.
Dan zal hij in negen van de tien gevallen een zwart
Een goed voorbeeld is ons relaas over de trip
pak aantrekken en komt de felle speedfreak naar
naar Kiev. Alhoewel de beschreven scènes op de
boven borrelen. Wanneer hij overdag op pad moet
werkelijkheid zijn gestoeld, kunnen de beschreven
zien we een gematigde performer die eerder grijs-
interacties tussen Jules en Ari ook van toepassing
tinten zal dragen, en een enkele keer bij speciale
zijn op elke andere reis die de twee ondernemen.
gelegenheden is hij zelfs helemaal in het wit. Dan is
Ook in 2012 staan er buitenlandse optredens op de
hij de rust zelve.
agenda, waaronder een naar Colombia.
7
Mijn Leven als Deelder
Bij zowel Deelders echtgenote AMC Fok als zijn zus was er aanvankelijk scepsis over de film die we van Deelder maken. Maar na onze researchperiode die bijna een jaar besloeg, hebben we meer vertrouwen gewonnen. Onlangs hebben we een oriënterend gesprek gevoerd met Deelders zus die in het noorden van Nederland woont. Een quote van haar is aan het eind van dit filmplan verwerkt (‘De Dood’).
9
Mijn Leven als Deelder
2. OPENING In enkele korte fragmenten willen we de crux van
zelfs het klappen van de vleugels) in een scheme-
deze film in een notendop presenteren: het contrast
rige slaapkamer langs een zwart fluwelen muur
en het innerlijke gevecht tussen de jonge venijnige
– soms wat uit focus – met ingelijste foto’s van de
Deelder versus de oudere meer versleten Deelder.
Deelders, musici, verwanten, een hond en memo-
We zien de hedendaagse Deelder ‘s nachts alleen
rabele momenten uit Deelder’s leven door de jaren
door de binnenstad van Rotterdam wandelen en
heen. Buiten schijnt de zon al in vol ornaat (te zien
horen Miles Davis (“Round about midnight”).
door een felle strook licht door een kier tussen de
We zien fragmenten van Deelder-persiflages van
donkere gordijnen), en hoor je vogels overdreven
bekende komieken als Kees van Kooten, Alex
vrolijk tsjilpen. Stilletjes hoor je een klok twee keer
Klaassen, André van Duin en Mike Boddé. Dan
galmen. Dan zie je van heel dichtbij een oog dat
zien we opnieuw Deelder die ’s nachts een afzak-
opengaat. Je hoort de wimper openzwaaien en de
kertje haalt bij Café Ari, versneden met beelden van
aderen van Deelder’s oogbal aantrekken. Het geluid
uitreikingen van prijzen die hij in de loop der jaren
van Charlie Parker neemt toe. Deelder stapt uit een
ontving: de Anna Blaman Prijs, voor zijn gehele
kreukloos bed in een zwarte krijtstreep pyjama.
oeuvre (’88), de Tollens-prijs (’05), Wolfert van
Één plukje haar staat overeind. Hij trekt een stijlvolle
Borselenpenning (’04), Edison Award, ‘bijzondere
ochtendjas aan, loopt langs een spiegel en brengt
uitgave van historische aard’ (’05), Boy Edgar Jazz
het plukje haar in ‘t gareel. Hij kiest een bril-van-
Award, samen met Benjamin Herman en NCC, (’06),
de-dag uit een enorme collectie. Hij steekt een joint
Influential Award (’07), Effie voor de Robijn-reclame
op die hij uit een Venetiaanse glazen asbak vist
(’11).) Dan zien we Deelder alleen in het uitgestor-
en blaast rook richting de binnenkomende zon-
ven Café Ari zitten, gelardeerd met recente beelden
nestralen. Deelder kiest neuriënd zijn outfit uit een
van een meer uitgebluste Deelder; de rasartiest die
enorme garderobekast. Hij hangt die klaar over een
buiten de spotlights moeilijker ter been is. We zien
speciaal daartoe ontworpen kledinghouder.
enkele grijze haren tussen de zwarte zitten.
Schoenen erbij, stropdas. Deelder schrijdt de trap
Een minder vaste hand. We zien hem backstage
af. Er staat een klein zwart taartje met een bran-
foeteren over een geluidsinstallatie. Knikkebollend
dende kaars. Hij steekt opnieuw zijn joint aan en
op de achterbank van de auto. Geërgerd reageren
blaast de kaars uit. De telefoon gaat, maar hij neemt
op chauffeur Krijn die de weg kwijt is. Snauwend
niet op. Hij gaat even later in een statig vrijstaand
naar dochter Ari. Dan horen we hem zijn gedicht
bad liggen. Op de achtergrond gaat een deurbel,
‘Zelfportret’ met tussenpozen voordragen:
maar hij doet niet open. Even later schrijft hij staand in badjas wat notities. De muziek op de achtergrond excelleert. (Bij de volgende scène laten we de fanta-
Soms zie je je zitten Bleek en sereen Hier en/op ginder Alleen of alleen
sie wat verder de vrije loop:) Telefoon gaat weer. Nu neemt hij wel op. Iemand probeert hem een verzekering te verkopen. Deelder maakt stellig bekend nog nooit ziek te zijn geweest, al helemaal niet binnenkort het loodje te leggen en knalt de hoorn op de haak. “Doodgaan, ik moet het nog maar zien!”
Zachtjes hoor je Charlie Parker op de achtergrond inzetten. De camera volgt een nachtvlinder (je hoort
Titel in beeld: ‘Mijn leven als Deelder’
11
3. DOCHTER OF MANAGER? Dochter Ari (25) is Jules’ steun en toeverlaat.
de deur en maant hem mee. “Ik kom er aan!” roept
Als filmmaker begint ze binnenkort aan haar film
Deelder en trekt zijn trenchcoat aan. Deelder, Ari en
‘Toegetakeld door de liefde’. Tegelijkertijd is ze ook
Krijn vertrekken naar Café Ari. Pal naast Deelders
manager van haar vader. Dat wringt. De verhouding
huis, vernoemd naar Jules’ dochter en dé plek
dochter/manager en haar eigen carrière als film-
waar de Deelder BV kantoor houdt. Ari somt de
maker komen onder druk te staan. Met al zijn
agendapunten op voor de komende week. Duidelijk
managers raakte Deelder in het verleden ge-
wordt dat Deelder niet bepaald de schaapjes op het
brouilleerd, maar sinds zijn dochter die taak vervult,
droge heeft. “Pensioen?” roept hij dikwijls, “dichters
zijn de verhoudingen veranderd. Het is lastig zijn
gaan niet met pensioen!” Zijn inkomsten genereert
oogappel het vuur aan de schenen te leggen. Maar
hij grotendeels uit schnabbels. Dat roept een gevoel
er is nu eenmaal geen geld voor een echte manager.
van compassie op. Je zou willen dat deze man van
En aangezien Deelder vooralsnog als enige brood
respectabele leeftijd wat meer op zijn lauweren zou
op de plank brengt in huize Deelder, lijken ze tot el-
kunnen rusten. Maar Deelder moet door. En mis-
kaar veroordeeld. “Eigenlijk willen we natuurlijk alle
schien is dat nu juist wat hem op de been houdt:
twee hetzelfde,” zei Ari onlangs. “Volle zalen. Ik met
een wachtend publiek. “Dinsdag zit je bij Radio
films maken, Jules als dichter/performer. Constant
Arrow Jazz te draaien,” zegt Ari, “donderdag draai
zoeken we naar een evenwicht. Ik moet me niet te-
je op een bedrijfsfeest. Zaterdag moet je voordra-
veel ergeren als hij loopt te hannesen, hij is tenslotte
gen na afloop van Sparta-Feyenoord…”. Er wordt
ook niet meer zo piep. Hij moet minder dominant
een afspraak gemaakt voor een gratis optreden in
zijn met mij in de buurt. Dat is lastig voor hem.”
een gevangenis, gesteggeld over diverse gages en
Ruzies tussen Jules en Ari kunnen hoog oplopen,
schoorvoetend gaat hij ermee akkoord om ergens
maar worden in het belang van de Deelder BV vaak
een bedrijf te openen: “De kachel moet roken!”
snel gesust. Ari moet er als manager op letten dat
Gezamenlijk verlaten ze het café en vertrekken in de
hij zich op zijn gemak voelt. Maar als dochter heeft
versleten Audi van Krijn.
ze ook haar eigen wensen. We zien timelaps waarbij het nacht wordt in We zien Deelder zitten achter zijn Gispen-bureau.
Rotterdam. Jazzmuziek start in. We zien Deelder
Hij tikt met een vinger op zijn oude typemachine.
tijdens allerlei schnabbels, als diskjockey in obscure
Achter hem hangt een spreuk:
clubs, als ceremoniemeester bij openingen van bedrijven, handtekeningen zettend op flessen van wasmiddel Robijn… Constant gechaperonneerd
‘Leve de dichter! Waarvan?’
door zijn dochter, die hem informatie in zijn oor fluistert, hem meetorst wanneer hij het podium op moet, zorgt dat haar vader goed eet en tijdig arriveert voor een afspraak.
Geregeld klinkt het gerinkel van een bakelieten telefoon. Deelder typt onverstoorbaar door. De deurbel
Dan krijgt Ari een telefoontje. Deelder wordt
gaat en de honden blaffen. Deelder doet open.
gevraagd nog een keer op een grote tournee met de
Chauffeur Krijn (type penoze-bodyguard) staat voor
New Cool Collective te gaan. Meteen stemt hij in. Je
13
We liepen door de duinen Het was een uur of vier We zagen de ochtend gloren We waren verschrikkelijk hier
ziet hem opveren, maar ondertussen Ari bezorgd kijken. Want zo’n grote tournee heeft voor haar vader nogal wat voeten in aarde. Zou dit zijn laatste grote landelijke tournee zijn? Of zal hij doorgaan totdat hij er bij neervalt, op het podium als een Tommy
Er werd geen woord gesproken De stilte was genoeg We werden opnieuw geboren We ware in korte broek
Cooper onder luid gejuich ineenzijgen Deelder zelf waant zich immer onverwoestbaar, maar steeds vaker heeft hij last van hartritmestoornissen, hoor je hem over kwaaltjes die dooretteren, ontstekingen die niet weggaan, artrosepijnscheuten...
M’n vader en ik en m’n vader We wisten meer dan ooit Dat wij dezelfde waren En die verandert nooit
Jules begint aan zijn nieuwe tour en tegelijkertijd begint Ari aan haar film. Dat legt een behoorlijke druk op Ari. Ze moet teveel ballen in de lucht houden. Je ziet Ari pakken naar de stomerij brengen. Schoenen gaan in de lak. Hij moet naar de barbershop. Zijn haar wordt zwart geverfd, sikje
Dat Ari in een spagaat komt te liggen in haar rol als
gecultiveerd. De Deelder BV draait op volle
manager/dochter én als regisseur is iets wat zich
toeren. Toch lijkt het voor Ari allemaal te veel van
anno 2011 al aftekende. We kunnen ons voorstel-
het goede. Haar zorgen over haar vader en het
len dat tijdens de opnamedagen van haar film het
draaien van haar film eisen alles van haar. Steeds
allemaal teveel wordt, waarbij een dialoog tussen
vaker schreeuwt ze om de aandacht van haar vader.
vader en dochter zal volgen. Over bijvoorbeeld
Deelder lijkt stoïcijns voor zijn dochters wroegingen,
dat de rolverdeling anders verdeeld zou moeten
maar wanneer Ari haar ongenoegen onmiskenbaar
worden. Om Ari te ontzien, zou Deelder bijvoorbeeld
duidelijk heeft gemaakt, besluiten vader en dochter
chauffeur Krijn meer taken kunnen toebedelen.
naar het strand van Oostvoorne te gaan voor wat
Inmiddels kennen we Krijn ook goed en kunnen we
qualitytime. We zien Deelder de horizon van de
voorspellen dat die dat wel ziet zitten, een functie
Noordzee afturen. De zon gaat onder. Deelder: “Ik
als deeltijdmanager.
keek enorm op tegen mijn vader. De man was een enigma. Hij verdiende goed als vertegenwoordig-
We zien Deelder bij Ari op de filmset, in een regie-
er, had als een van de weinigen uit de straat een
stoel zitten met de naam Ari er op. Hij speelt een
eigen auto en altijd een briefje van duizend op zak
kleine rol in haar film als zichzelf. Hij is onder de
‘voor noodsituaties’. Toch stierf hij berooid, ons
indruk van Ari’s regiecapaciteiten.
met schulden achterlatend. Waar zou hij toch al die poet aan hebben verbrast?” Deelder dicht ‘Vader op
Jules neemt ons mee naar de Thomassentunnel,
zoon’:
waar het gedicht over Ari aan de tunnelwand hangt. Met Chet Bakers’ ‘No greater love’ op de achtergrond hoor je Deelder het gedicht zacht voordragen terwijl de tekst leesbaar in beeld wordt gebracht. En zien we de eerste beelden van Ari als baby en oude VHS-beelden van Jules en een vierjarige Ari, lopend over het strand.
14
Lieve Ari Wees niet bang De wereld is rond En dat istie al lang De mensen zijn goed De mensen zijn slecht Maar ze gaan allen dezelfde weg Hoe langer je leeft Hoe korter het duurt En je komt uit het water En gaat door het vuur Daarom lieve Ari Wees niet bang De wereld draait rond En dat doettie nog lang
van passanten. Totdat hij zich realiseert dat hij Ari kwijt is. Ineens transformeert de grappenmaker in een zorgzame vader. De paniek van pa Deelder is bijna tastbaar… We zien beelden op de Nederlandse ambassade in Kiev. Daar is een speciale avond georganiseerd waar Jules gedichten zal voordragen en jazzplaten zal draaien. In de statige hal van de ambassade zijn talloze jonge genodigden aanwezig. Het merendeel studeert Nederlands aan de Universiteit van Kiev. Jules draagt zijn gedichten voor in het Nederlands en een taalstudente vertaalt dat met dezelfde intonatie in het Oekraïens. Dat levert hilarische beelden op. Met name tijdens Deelders ellenlange ‘Kutgedicht’ (“O kut, O snee, O pruim, O spleet , O gleuf, O naad, O kier, O reet…). Jules en tolk krijgen een staande ovatie.
Dan zien we de oudere fragiele Deelder de tunnel uitwandelen... en laten we ook beelden zien van
Deelders vereenzelviging met het gewone volk heeft
een Deelder die zich staande moet houden zonder
hem zijn ongekende populariteit opgeleverd. Het
beschermengel Ari. Hij lijkt verwarder, eenzamer
zijn vaak intense momenten wanneer fans zich aan
en chaotischer dan ooit.... Maar wanneer hem
hem opdringen. Deelder voelt zich daar nooit te
gevraagd wordt een optreden te verzorgen in de
goed voor. Hij geniet er met volle teugen van. Ieder-
Oekraïense hoofdstad Kiev stemmen hij en Ari me-
een krijgt een beetje aandacht van hem. Dochter Ari
teen in. Voor dit soort trips maakt Ari graag tijd vrij.
heeft daarbij vaak engelengeduld nodig. Dan staat
Maar niet zonder reden. Pas bij dit soort snoepre-
ze te dralen. Zij moet namelijk vaak knokken om zijn
isjes wordt duidelijk hoe hulpbehoevend haar vader
aandacht.
eigenlijk is geworden de laatste jaren. Ari’s film gaat in het najaar van 2012 in première. (De stad Kiev kan makkelijk veranderd worden in
De periode voorafgaand en de premièreavond zelf
een andere buitenlandse stad. De interacties tussen
vormen een rijke aangelegenheid om de relatie van
vader en dochter zijn vaak van gelijksoortige aard
vader en dochter mooi en veelzeggend in beeld te
als hieronder beschreven.)
brengen. We kunnen ons voorstellen dat Ari en haar film nu eens alle aandacht krijgen en Jules zich als
We zien ze zwerven door Kiev, soms kibbelend, dan
trotse vader een beetje in de periferie beweegt. Dat
weer knuffelend. Jules als autodidactische histori-
moet nieuw zijn voor hem. We zien Ari de scep-
cus, Ari als pseudoantropoloog. Hij vertelt korte
ter zwaaien op de filmset, waarbij paps komische
wetenswaardigheden over de Koude Oorlog en de
kanttekeningen verzorgt. We zien Ari in de montage-
oude gebouwen, Ari heeft als filmmaker meer oog
ruimte zitten, terwijl Deelder op de achtergrond
voor passerende mensen en aparte voorvallen. Dan
zijn gin-tonic drinkt en een joint rookt. We zien de
zien we Deelder voor de deur van een statig hotel in
premièreavond waarbij toute Rotterdam op de rode
Kiev een beetje de clown uithangen ten overstaan
loper verschijnt. Deelder verzorgt een komisch,
17
Mijn Leven als Deelder
maar hartverwarmend voorwoord. Ari en Deelder omhelzen elkaar en lopen gearmd het podium af. De film begint en we zien Deelder in zijn kleine rol zichzelf vertolken, terwijl je Ari en Jules in de filmzaal ziet grinniken. Vader en dochter zullen ongetwijfeld emotionele ontwikkelingen ondergaan, wanneer dochterlief steeds onafhankelijker wordt en vader juist steeds meer afhankelijk lijkt te worden. Juist nu Deelder zijn dochter steeds meer nodig lijkt te hebben, is ze steeds minder vaak aan zijn zijde te vinden. Ari heeft met de afronding van haar film zichzelf een plaats in de wereld verworven. Eindelijk wordt haar naam eens niet in een adem genoemd met die van haar vader. Jules’ dochter staat op eigen benen. Ze heeft haar vader steeds minder nodig. Jules lijkt het daar moeilijker mee te hebben dan je in eerste instantie van hem zou verwachten. Hij lijkt zich gaandeweg steeds bewuster te worden van zijn eigen houdbaarheidsdatum.
19
Mijn Leven als Deelder
4. DE VRIENDSCHAP MET BOB VISSER
Bob Visser leerde Jules Deelder kennen halverwege
niet eerder was vertoond. Dat sloeg in als een bom.
de jaren ’70. Hun wegen kruisten omdat Bob films
Rotterdam was ineens cool. Rotterdam betekende
maakte en Jules als dichter een platform zocht.
cultureel gezien eigenlijk niks. Het epicentrum van
Hun 40-jarige samenwerking en vriendschap kende
cultuur lag in Amsterdam. Toch was de strakke
pieken en dalen. Die vormen een belangrijk kader
hoogbouw in de havenstad eigenlijk best modern.
van deze documentaire. De schakelingen tussen
Er gebeurde ook ongelooflijk veel in de stad, altijd
heden en verleden worden rijk geïllustreerd met ar-
hoorde je wel ergens heipalen de grond in geramd
chiefmateriaal van Bob Visser. Is Deelder een loyale
worden. Rotterdam was dynamisch, Amsterdam
vriend of een onverbeterlijke einzelgänger?
statisch. Deelder zag dat als een van de weinigen
Bob: “Wijsheid komt met de jaren, zeggen ze. Waar
al snel in. In oktober 1979 werd de samenwerking
de jongere Deelder onvermurwbaar was in geschil-
tussen Jules en mij hechter. Voor de VPRO-televisie
len, is de oudere Deelder veel eerder bereid de hand
mocht ik 10 afleveringen maken over Jong Neder-
te reiken. De Deelder van vandaag de dag schat
land.
vriendschap veel meer op waarde dan de staalharde
Ik noemde het ‘Neon’ naar een gedicht van Jules:
speedfreak van weleer. Die walste overal doorheen.”
Boe! Om de hoek wacht de neonkomiek Je lacht je ziek
Allereerst maken we een sprong naar de tijd dat niemand nog wist wie Jules Deelder was. Hij zoekt naar een vorm. Met name de blowende hippiebeweging lijkt van grote invloed op hem, maar gaandeweg zien we de eerste schreden van het snoeiharde orakel dat hij zou gaan worden. Hij transformeert van bloemetjeskind in speedfreak. We zien vertederende zwart-wit beelden van de jonge Deelder (1966) op het podium van Carré in
We zien Deelder als razende zwartgeklede reporter
Amsterdam. Het is zijn eerste openbare optreden te
in Bob’s punkprogramma waarin hij verslag doet
midden van alle grote dichters van toen. Deelder is
van diverse absurdistische en politieke onder-
dan 21 jaar.
werpen. Zijn toon wordt scherper, zijn performance feller en zijn werkterrein veelzijdig.
Bob: “Ineens wist heel Nederland wie Deelder was. Maar de hele bonton zat in Amsterdam. Toch bleef
Bob: “Jules deed dat op onnavolgbare wijze, inven-
Jules zijn thuisstad trouw en werd daarmee de
tief, geestig en to the point. Door zijn rol in Neon en
eerste echte ‘Stadsdichter van Rotterdam’. In de
karakteristieke taalgebruik werd Jules hét symbool
eerste film die ik in 1975 met hem maakte presen-
van opstandig Nederland. Doordat we gebruik
teerde hij Rotterdam met een elan en trots zoals dat
maakten van de eerste draagbare video-opname-
23
recorders kwamen we op de meest illustere
niet alleen hoge idealen koesteren, doch bereidt zijn
plaatsen. Het programma was de spreekbuis
ernaar te leven. Wijs mij de mens, die vasthoudt als
voor alles dat recalcitrant was en werd prime time
anderen loslaten, ik zeg u dat dat de mens is, die
zondagavond uitgezonden. Het was een doorslaand
tenslotte overwint. Het Noorden te vinden zonder
succes.”
kompas, dat is wat ons voor ogen staat.”
We zien Deelder in de Duitse hoofdstad waar hij de
Bob recapituleert: “Er is de laatste jaren een nieuwe
graffiti ‘Beter maf dan mof’ op de Berlijnse Muur
Deelder opgestaan. Een wijzer iemand, meer in
kalkt, terwijl je hem zijn gedicht hoort voordragen:
balans. Eerlijk gezegd was die jongere Deelder minder aimabel dan de oudere. Sterker nog, een echte matennaaier soms. Zijn drugsgebruik dreef
Wie herinnert zich mij niet? Enkeldiep in versgevallen Sneeuw met een spuitbus voor De Muur waarop in zwarte verf BETER MAF DAN MOF op de achtergrond de stemmen van de Comedian Harmonists
ooit een wig tussen ons. Dat is in de 80’er jaren in de Franse plaats Verdun ontaard in een aanvaring. Ik had genoeg van die egocentrische dopehead.” Er wordt teruggeblikt naar 1981, wanneer Bob en Jules, samen met een grote filmploeg ‘Het veld van eer’ opnemen in Verdun. De vriendschap komt op het spel te staan.
We zien hem in 1980 door de stad fietsen. Zwarte
Terwijl we zachtjes krakerige marsmuziek horen,
hoed op, wapperende jas. Hij staat in de metro
zien we een jonge Bob Visser begin jaren tachtig,
naar Rotterdam-Zuid. De havengebouwen schieten
die met graafmachines een loopgravendecor uit de
als zeekastelen achter hem voorbij. Hij presenteert
Eerste Wereldoorlog graaft in een buitenwijk van
een ander programma van Bob, ‘Stadsgezicht’ en
Rotterdam. Bob: ‘De film maken ging niet zonder
declameert:
slag of stoot. Het scenario werd door Jules, Rien Vroegindeweij en mijzelf geschreven. Het was ontzettend moeilijk om op één lijn te blijven. Jules
Tegenwoordigheid van geest En realisme in het kwadraat Vieren onverstoorbaar feest In een opgebroken straat (…)
leefde voornamelijk ’s nachts, wij overdag.” We zien super-8 beelden van Verdun en fragmenten uit de film. Bob: “Om research te doen voor het scenario gingen Jules en ik naar de voormalige slagvelden van Verdun. Dat heb ik op super-8 beelden vastgelegd. We waren erg onder de indruk
We zien de dandypresentator in rake taal de wereld
van de lugubere omgeving. ’s Nachts zat Jules uren
om zich heen duiden. Deelder: “Groei of verdwijn,
in bad terwijl ik de slaap probeerde te vatten. Tegen
dat is het motto van deze tijd. Er is altijd nog een
de ochtend vielen we pas in slaap en kregen ver-
goede kans voor hen die zich met hart en ziel wijden
schrikkelijke nachtmerries. We hadden destijds een
aan één groot, onwankelbaar doel, voor hen, die
erg hechte band. Toch werd de film een keerpunt in
Mijn Leven als Deelder
25
onze relatie. Hetzelfde jaar waren we met een grote
Jules verweet Bob hem verraden te hebben door
filmploeg neergestreken in Verdun. Jules speelde
zijn naam te noemen bij de politie. Bob vond Jules
de rol van de Dood. Maar om zichzelf voor lange
een verrader omdat hij de drugs ter attentie van
tijd van dope te voorzien, had hij een behoorlijke
hém had opgestuurd. Met die actie liepen ze het
hoeveelheid amfetamine verstopt in een boek met
risico een lange gevangenisstraf in Frankrijk te
de titel ‘Dictators van Amerika’ en liet het opsturen
moeten uitzitten. We zien Deelder een gedeelte
naar ons Franse adres. Aan mij geadresseerd! Toen
voordragen uit zijn verhaal ‘Fun in Verdun’ dat ge-
ik het pakketje in het postkantoor ophaalde werd
baseerd is op het Franse proces-verbaal, waarbij de
ik meteen in de boeien geslagen door de Franse
heer D. en de heer V. hun verklaringen afgeven:
douane. En later Jules ook. Samen werden we in
‘We vragen de heer V. of hij ons kan vertellen voor
het douanekantoor aan een verwarmingsbuis vast-
welk lid van de filmploeg de drugs in het pakket
geketend. Ik zag het hele filmproject, waarbij veel
bestemd kunnen zijn.
geld was gemoeid, volledig in het water lopen. Het
De heer V. verklaart daarop: “Onder de leden van de
enige wat Jules constant riep in dat kantoor was:
filmploeg is er maar een die verdovende middelen
‘C’est n’est pas de cocaïne, c’est d’amfetamine!’
zou kunnen gebruiken. En dat is de heer D. (…)’
We zien oud filmmateriaal dat Bob draaide tijdens
(Onderstaande ontmoeting staat gepland voor het
de 65e herdenking van de slag bij Verdun. In de
voorjaar van 2012, maar voor nu maken we ons een
schouwburg werd dat gevierd met een defilé van
voorstelling van hoe dat zou kunnen verlopen.)
overlevenden. Met die oud-strijders gingen Jules en Bob naar de plaats waar zij hadden gevochten.
Terug naar het heden. Opnieuw ontmoeten Bob en
Bob: “Na veel ambassadedruk en door de invloed
Jules elkaar in Verdun. Het voorval in de ‘stad des
van de oud-strijders werden we ‘s avonds weer
doods’ van jaren geleden wordt eindelijk uitgespro-
vrijgelaten en konden we uiteindelijk de film af-
ken. Terwijl we sfeervolle rustige jazzmuziek van
maken. We hadden mazzel gehad met die oud-
krakerig vinyl horen, zien we Jules en Bob samen
strijders, anders hadden we een behoorlijk tijdje
op het ronde dak van Fort Douaumont ijsberen. Een
moeten brommen in een Franse gevangenis. De
grote oranje zon hangt vlak boven de horizon. Ze
volgende dag stond in ‘Le Journal de Verdun’ het
praten het uit. Bob wil weten hoe Jules er na al die
verhaal over die Hollanders en hun drugs. “Ils ne
jaren over denkt. “Het enige dat Jules zei toen ze
passerons pas.” (Ze kwamen er niet door). Dit
destijds werden vrijgelaten was: ‘Nu zijn we zeker
voorval zette een punt achter onze vriendschap.
geen vrienden meer?’
Alhoewel we nog wel projecten deden, hebben we de ruzie nooit echt uitgesproken.
Als ze terug zijn gekomen in Rotterdam lopen Bob
Jules schreef de geschiedenis van zich af in het
en Jules door de binnenstad, langs de Nieuwe Bin-
verhaal ‘Fun in Verdun.’ Ik zag het meer als het
nenweg waar op een muur recent een gedicht van
‘Verraad van Verdun’.”
Deelder in grote neonletters is onthuld: ‘De omgeving van de mens is zijn medemens’.
27
Bob en Jules gaan voor een aperitief naar Café Ari. Onderweg trekt Deelder de ene na de andere gevatte oneliner uit de hoge hoed over alles dat mis is in de stad. “De jeugd van tegenwoordig heeft geen enkel historisch besef meer!” foetert hij en draagt het gedicht voor uit zijn recente dichtbundel ‘Ruisch’:
Hartcore Het hart van Rotterdam uit puin en as herrezen klopt weer als een speer en niemand houdt het tegen Het is de motor van het land De bron van alle leven Het middelpunt van het heelal Het brood waarvan we eten Het hart van Rotterdam mag dan een kunsthart heten Het is het centrum van het nu De harde kern van heden
Dan zien we Deelder en Visser zitten in Café Ari en zegt Bob lichtelijk aangeschoten terwijl Deelder naar de toilet loopt: “Gezelligheid was een woord waar Jules vroeger een grafhekel aan had. Nu lijkt hij er best mee te kunnen leven.”
29
Mijn Leven als Deelder
5. DE DOOD De dood vormt het grote thema van al Deelders
ook sprake van een nachtploeg. Ik heb hier dan ook
werk. ‘Zonder de dood zou het leven niks waard
voor een opwaardering van de onderwereld gepleit.
zijn,’ is zijn credo. We brengen de hedendaagse
Ja natuurlijk man! Die horen er ook gewoon bij.
oudere Deelder in beeld waarin de jongere steeds
Zonder onderwereld geen bovenwereld snappie?”
meer gevangen lijkt te zitten: Deelder wil nog van alles, maar het lichaam kan steeds minder. Boven-
De grote vraag is, regeert de Rotterdamse nacht-
dien doet de dope ook niet meer wat het moet
vorst nog wel over de nacht? Deelder keert tegen-
doen. “Een leven zonder speed is het leven niet!” is
woordig steeds vaker eerder huiswaarts van een
zijn lijfspreuk. “Vroeger kon ik er dagen op door-
party. Zelden zie je hem ’s nachts na tweeën nog
gaan, tegenwoordig nog een paar uur. Hoe je het
rondstruinen in de binnenstad. Wordt het niet tijd
ook keert of went, het lijf wordt eens resistent (…)”
om het stokje eens door te geven? “Nee, nee, nee,”
Hoe ziet hij zijn eigen einde tegemoet? Is Deelder
antwoordt hij dan, “er valt niet aan te torsen: ik ben
niet te oud om het adagium ‘beter op te branden
Nachtburgemeester voor het leven. Maar naar een
dan uit te doven’ nog te hanteren? Zal hij net als
goeie secondant heb ik wel oor. Die mag dan zo nu
Herman Brood, wanneer het lichaam onwillig wordt,
en dan de honneurs lenen.”
de stekker eruit trekken? Nog nooit heeft Jules Deelder zich medisch laten Het contrast tussen de oude en jonge Deelder
keuren. Hij wordt vaak een medisch wonder ge-
wordt mooi geïllustreerd tijdens een jaarlijks terug-
noemd. Zelf houdt hij de schijn ook graag hoog,
kerend evenement, Het Nachtburgemeester Con-
zijn ‘onsterfelijke’ imago is nu eenmaal wat de kassa
gres, dat afgelopen jaar voor het eerst in het Bra-
doet rinkelen. Maar mensen die dichtbij hem staan
bantse dorp Middelbeers werd gehouden. Deelder
weten beter. Deelder heeft dikwijls ouderdoms-
is weliswaar de oude oppernachtburgemeester,
kwaaltjes, maar maakt daar zelden gewag van.
maar voert ten overstaan van zijn jongere
Dus willen we hem graag laten onderzoeken.
collega’s van de nacht nog steeds de boventoon.
Alvorens Deelder opnieuw met de New Cool Collec-
We zien hem telefonisch geïnterviewd worden, ter-
tive op een grote tour door het land trekt, laten we
wijl beelden voorbij schieten van het congres. “Kijk,
hem medisch keuren door een team artsen.
het is ooit bij mij begonnen, als bijnaam weet je wel.
Tegelijkertijd wordt zijn klassieke Citroën CX ge-
Een Rotterdamse fietsenmaker gaf mij die. “Kijk,
reviseerd door een team monteurs. Zowel zijn lijf als
daar loopt de nachtburgemeester,” riep hij ineens.
oude auto worden in snel versneden scènes onder
Nu zijn er overal nachtburgemeesters die gekozen
de loep genomen. De Citroën wordt na tijden onder
moeten worden en allerlei verplichtingen hebben.
het stof te hebben gestaan opnieuw startklaar
Naja. Dus nu zit ik hier in Middelbeers tussen de
gemaakt. Auto opgekrikt, banden vervangen. Auto-
varkensboeren met vijftien collega’s van de nacht
radio verwisseld voor een iPod-installatie. Tegelijker-
te discussiëren over het Nachtburgemeesterschap
tijd wordt Deelder gekeurd in het ziekenhuis.
en de stadsproblematiek. Kijk, bestuurders willen
Een CAT- en MRI-scan. Röntgenfoto’s. Reflex-
allemaal dat ‘s nachts iedereen in zijn nest ligt.
oefeningen. Een stethoscoop. Deelder: “Je kunt je
Dat gaat natuurlijk niet. In een beetje grote stad is er
afvragen of deze kijk in de keuken de maaltijd nu
31
Mijn Leven als Deelder
wel ten goede komt?” Wanneer de arts zijn speed-
We zien Deelder achter de draaitafel op het North
gebruik ter sprake brengt, steekt hij van wal: “Ik heb
Sea Jazz-festival, waar hij elk jaar eregast is, terwijl
altijd het gevoel gehad dat mij niks kan gebeuren.
hij Chet Baker draait en de plaat rechtop houdt
Stond er nooit bij stil dat het ook wel eens fout zou
zodat iedereen kan zien wat hij draait. We horen
kunnen gaan. Alsof ik een beschermengel heb.
Deelders stem: “De dag dat ik Chet Baker voor het
Ik kan er ook erg goed tegen moet ik zeggen. Ik
eerst hoorde vergeet ik nooit. Dat was een open-
heb een heleboel mensen gek zien worden van de
baring! Jazz was direct een liefde voor het leven.
speed en de pijp uit zien gaan. Het is natuurlijk ook
Twee dagen voor zijn dood speelde Chet Baker in
een keihard middel, maar ik word er ijzig kalm van.
café Dizzy. Ik sprak hem even. Ik vroeg hem hoe-
Dat is belangrijk geweest om de schroom die ik
lang hij hier nog zou blijven. Waarop hij antwoordde:
had als ik moest optreden te overwinnen. Ik ga het
‘Ik weet niet hoelang ik hier nog ben.’ Twee dagen
podium op en pats boem: muil houden! Ik ben aan
later namen die woorden ineens een heel andere
het woord.”
betekenis aan. Had ik m’n muil nou maar gehouden.”
Voor de medische uitslag van Deelders fysieke onderzoek (tegen het eind van de documentaire
We zien beelden van diverse filmploegen en horen
onthuld), gaat hij samen met chauffeur Krijn en Ari
een radioreportage van Rijnmond-verslaggever Jack
naar het Erasmus MC ziekenhuis. Hij heeft voor de
Kerklaan in de zomer van 1998: “Deelder is dood.
gelegenheid een wit kostuum aangetrokken. Dan
Het staat op de telex. De hele stad is in rep en
krijgt hij van een team artsen de uitslag. Deelder
roer. Hij is in geen velden of wegen te vinden voor
hoort het gelaten aan en zit schaapachtig voor zich
commentaar. Dat betekent dus dat hij misschien
uit te staren. (Is Deelder een medisch wonder? Hoe-
wel écht dood is. Ik sta bij hem op de stoep en er
lang hebben we hem nog in ons midden? Gezien de
staan allemaal busjes met cameraploegen voor de
onvoorspelbaarheid van de diagnose, kunnen we
deur. Ah, de deur gaat op een kier. Deelder kijkt om
niet anders dan benieuwd zijn waar de artsen mee
de hoek: ‘Ik ben niet dood!’ (Bam. Deur dicht.) Nou
gaan komen. Deelder heeft al ingestemd met de
beste luisteraars, zoals u hoort. Deelder leeft!’
eventuele medische check-up.) We zien archiefbeelden waarbij Deelder met een Een korte toevoeging wordt in beeld gebracht
dodenmasker op het podium staat en horen onder-
waarbij vrienden en aanverwanten het hebben over
tussen zijn woorden:
‘Deelder, de gedisciplineerde gebruiker’. Ondertussen zie je Deelder alleen in Café Ari een gin-tonic
‘Ons gaan is een komen ons komen is een gaan De zin van het leven is dat we vergaan.’
drinken terwijl hij een krant leest (hij heeft erg slechte ogen en leest een krant altijd met zijn neus er bovenop). “Nooit zul je hem dronken aantreffen,” zegt uitbater Ger Koedam. Een andere kroegbaas: “Hij komt aan de bar, bestelt twee of drie gin-tonics, en dan weer even niet. Ik heb hem nog nooit waggelend de deur uit zien lopen.” Een collega-speed-
We zien beelden van een jongere Deelder die ooit
gebruiker: “Ik ken niemand die er zo goed mee om
voor twintigduizend man publiek een popfestival
kan gaan als hij. Speed lijkt hem niet aan te tasten,
moest openen met een alarmpistool. We zien hem
maar juist te conserveren!”
dat pistool tegen zijn hoofd zetten en schieten.
33
Zijn hoofd klapt van de druk de andere kant op.
De camera zweeft om Deelder heen, op 160 meter
Deelder vertelt het verhaal. ‘Dat had ik zwaar onder-
hoogte, bovenop het dak van de wolkenkrabber
schat. Die knal was knoeihard! Maar goed, ik zat
Montevideo op de Kop van Zuid, terwijl je hem
ook zwaar onder de LSD en de speed. Sindsdien
hoort zeggen: “Een paar dagen voordat Herman
hoor ik constant een ruisch, piep of fluit in mijn
van het hoteldak sprong, hadden we het er nog
linkeroor. We horen Deelder voordragen uit zijn laat-
over. Dat wanneer je van grote hoogte springt, je
ste poëziebundel Ruisch:
dan waarschijnlijk al bent weggevlogen voordat je de grond raakt. Ik denk dat Herman nog drie keer
(…) ‘al was het alleen maar als alternatief voor de dodelijke stilte die bij afwézigheid van ruisch of piep of fluit in de bovenkamer in zou treden.
rond het Hilton vloog voordat-tie vertrok.” Terwijl de camera verder doorzweeft van Deelder over de Rotterdamse binnenstad, hoor je Deelders gedicht over de dood, terwijl de ondersteunende muziek van New Cool Collective accelereert:
De zus van Deelder komt aan het woord: ‘Het is frappant, maar de laatste jaren lijkt Jules steeds meer op dat broertje van toen we nog klein waren. Hij was altijd een beetje verlegen, ingetogen echt, maar een enorm lief mannetje. Hij leefde in zijn eigen wereldje. Ik ben blij dat hij de gekte van dat drugsgebruik in de jaren tachtig overleefd heeft. Toen dacht ik dikwijls, dat duurt niet lang meer. Tegenwoordig hebben we weer hele leuke gesprekken over vroeger...’ (Van chauffeur Krijn hebben we onlangs vernomen dat Deelder hem vertelde het liefst te willen stoppen met zijn speedgebruik, maar dat zoiets na 40 jaar nogal risicovol is voor zijn lichaam – zie Herman Brood. Deze woorden willen we graag op camera uit Deelders eigen mond zien te vissen)
Mijn Leven als Deelder
De dood is piep De dood is knor (…) De dood is punt De dood is uit
6. EINDE
Midden in de nacht zie je de voordeur van huize Deelder rustig opengaan en Deelder thuiskomen. De nachtvlinder die op de voordeur zat, fladdert met hem mee terwijl hij sluipend op zijn tenen zijn weg vindt in het karige maanlicht dat naar binnen schijnt. Een nummer van Charlie Parker (“All the things you are”) zet zachtjes in. Hij hangt zijn jas aan de kapstok, loopt de woonkamer in en schenkt zichzelf op de tast een cognac in. Hij wandelt naar zijn ‘studio’, steekt een joint op en begint te roffelen met z’n drumkwastjes. We zien hem met zwarte vlinderbril onder water liggen in zijn badkuip (bubbels met rook komen bovenborrelen) en horen hem dichten:
‘de treurige aanblik van een dooie grapjas op het kleedje tussen badkuip en wc gesneuveld in zowél het harnas als zijn blote reet.’
De nachtvlinder dwarrelt out-of-focus, het geluid van muziek neemt af. Een vogel tsjilpt zacht op de achtergrond. Een mooie timelap van Rotterdam is te zien waarbij het ochtend wordt en de drukte toeneemt. Na een paar seconden hoor je een ijzige schreeuw van Deelder (zoals hij zijn optreden met de New Cool Collective begint) en start het lied ‘Zonder jou’ (kan ik pas leven, zonder jou ben ik pas vrij, zonder jou ben ik pas mij...) De aftiteling begint, terwijl je Deelder met craquelé stem op het podium zijn smartlap ziet zingen.
37
Bijlagen CV Bob Visser CV Michael Barzilaij CV Roel van Tour CV David Spaans Bibliografie Filmografie
CV BOB VISSER Regisseur - Producent - Scenarioschrijver
DIVERSE TV PRODUCTIES Regisseur/Producent/Producer
2011 WHO THE F*CK IS DOX Documentaire over Rapper Unorthadox geproduceerd in samenwerking met Omroepvereniging BNN.
Creatief ontwerp App Juffrouw van Zanten voor uitgeverij Lemniscaat.
Portret Dirk Polak regie, producent voor uitgeverij Lebowski Roteb Journaal. 42 afleveringen voor intern gebruik sociale werkplaats Roteb.
Bob Visser Neon Media B.V. Lloydstraat 9a 3024 EA Rotterdam
2010 Last Tycon
25-09-1949
Regie voor vier portretten van Rotterdamse fotografen voor een tentoonstelling in Museum Rotterdam.
Internationale co-productie met MLK Production Spain. Première Spaans documentaire festival Malaga.
Rotterdamse School
[email protected] www.neonmedia.nl
Jasper de Beijer
+316-24238521 +3110-4367734
Commercials ‘Het Groene Hart’
Regie van een portret over de kunstenaar Jasper de Beijer t.g.v. zijn tentoonstelling in het Haags Gem. Museum. Regie van vier commercials voor St. het Groene Hart.
2009 Gaandeweg Producent documentaire over dichter Rien Vroegindeweij. Voor TV Rijnmond ondersteund door het Media Fonds.
Stencil King Documentaire over kunstenaar Hugo Kaagman.
2008 Gorcums Journaal Portret van de Stad Gorinchem met John Buijsman. 8 delen voor TV Rijnmond.
De Never Ending Story van de Delft Regie, scenario Real Life Soap over de Herbouw van een 18e eeuws Oorlogsschip. 13 delen voor TV Rijnmond.
2007 Muisje Pierieliepiepielo Producent van 17 afleveringen van korte animatiefilmpjes voor Omroep Brabant.
Studio Rotterdam.net Website met alle films van het Rotterdams Filmfonds
EXITING DVD release Documentaire Cornelis Bastiaan Vaandrager in eigen beheer.
2006 En Toen Regie en scenario van 6-delige geschiedenis avonturenserie voor Villa Achterwerk VPRO TV / Zapp 2002-2006
Eefje Wentelteefje Producent Animatie serie, regie Jeroen de Leijer. 17 afl. VPRO TV / Zapp
2005 Mr. Kahona Positive Happines Show i.s.m. RaNJ Digital Entertainment. 14 afleveringen voor omroep Llink.
Koken op Zee Regie, producent van Kookprogramma 7 afl. VPRO TV
2001-2004 NeON Media produceert en regisseert series, documentaires en mixed-media projecten voor o.a. NPS, VARA, VPRO TV Rotterdam Filmfestival, Rotterdam Culturele Hoofdstad 2001, TV Rijnmond
1996-2011 Moois Wekelijks cultuurprogramma voor TV Rijnmond NeOn Film-TV i.s.m stichting MOOIS-Media
1991
FICTIE TV JEUGDSERIE’S
Regisseur/Scenarioschrijver/Producent
2006 En Toen VPRO TV 2004 Villa Achterbuurt Zomerpresentatie Villa Achterwerk. VPRO TV 2000 Tampie Searchbabe ism Theo Wesselo.10 afl. VPRO TV ‘96-’97 ClipClup 17 delige jeugdserie. VPRO TV
JEUGD ANIMATIESERIE’S Producent/Scenarioschrijver
2005 Bombaj! Animatiefilm. Regie Didi Hovingh voor de VPRO TV
‘03-’04 Def Dada Platvorm voor nieuwe animatoren. VPRO TV
Presentatie ‘Gasthof zum Postmoderne’. VPRO TV
2002 Sinterklaas heeft zor gen
1994-2003 Het Was
2001 Sinterklaas en de struikrovers
Regie Didi Hovingh. 40 min. VPRO TV Regie Didi Hovingh. 40 min. VPRO TV
Wekelijkse historische programma. NeON Film-TV i.s.m.TV Rijnmond, TV Gelderland en TV West
‘94-’03 Verhalen van de Boze Heks
1987-1990 Buch
Regie Didi Hovingh. 26 afl. AVRO TV
Regie Didi Hovingh. 52 afl. VPRO TV
1992 Kleine Sjang 1990 Kniperdeknap
Regie Bob Visser. VARA
Regie Didi Hovingh. 15 afl. VPRO TV
SPEELFILMS
NeoN Media is zeer actief met het streamen (uitzenden) van video en TV op internet
Regisseur/Scenarioschrijver Bob Visser
1989 Plan Delta 1984 Klasses trijd 1983 Het Veld van Eer
DOCUMENTAIRES Regisseur
1996 Exiting C.B. Vaandr ager 1986 The Last Genius over Salvador Dali and Me 1977 Stads gezicht i.s.m. J.A. Deelder
‘01-’05 Publieke omroep Llink (voorheen De Nieuwe Omroep)
‘01-’04 Camera Poëtica Tientallen dichtersportretten voor de internetsite NeON Film-TV i.s.m. Poëtry International
1999 Eefje Wentelteefje Animatieserie. 80 afleveringen NeON Film-TV i.s.m. UPC
CV MICHAEL BARZILAY Regie - Montage - Scenario - Camera - Productie Interviews - Reportages - Presentatie - Artikelen Michael Barzilay Hoge Filterweg 608 3063 KL Rotterdam 06-10-1970
[email protected] www.michaelbarzilay.nl www.youtube.com/michaelbarzilay +316-55171544
CITY MEDIA ROTTERDAM [2008 - heden]
is een nieuw digitaal netwerk met websites en grote schermen in openbare ruimtes, het ‘virtuele spiegelbeeld’ van de moderne stad. Als filmer/journalist maak ik wekelijks drie tot vier films van typisch Rotterdamse zaken en actuele aangelegenheden. Daarbij verzorg ik het camerawerk, doe ik de regie, montage, productie en schrijf ik de tekst.
PRODUCTIEHUIS BARZILAY [2006 – heden]
als zelfstandig producent, regisseur, editor en redacteur maak ik zo’n vijf jaar korte filmproducties voor de commerciële en culturele industrie. Te zien op: www.youtube. com/michaelbarzilay
BLVD Man
[Juli 2007 – heden] is een brutaal en stijlvol mannenmagazine mét inhoud. BLVD MAN bericht niet over de toestand in de wereld, maar over de wereld van zijn lezers: leven, werk, auto’s, gadgets, mode, sport, vrije tijd en reizen. En dat alles met stijl, originele invalshoeken en een dosis eigenzinnigheid. Voor BLVD MAN doe ik tweemaandelijks de coverinterviews met bekende Nederlanders en reportages.
NL MAGAZINE [Juli 2010 – heden]
is een gratis magazine (landelijke oplage 500.000) dat in zes grote steden lifestyle- en uitgaansinformatie over de stad biedt. De NL-magazines brengen tweewekelijks interessante interviews en reportages vanuit de cultuuren uitgaanswereld, gecombineerd met een complete en actuele uitgaansagenda. Ik schrijf de column voor NL10.
GOODIES
[December 2006 - juli 2008] was het magazine voor een duurzame lifestyle. Als het alterego ‘Inspector Mike’ maakte ik films over ‘groene zaken’. Iedere zondagmiddag te zien bij RTL4 en elke week een nieuwe reportage op het internet. Daarbij verzorgde ik de regie, productie, camera- en redactioneel werk en schreef ik artikelen voor het magazine Goodies.
RTL 4
[April – juni 2007] Elke zondag was ik een vast onderdeel vaan het RTL 4-programma: ‘Goodies’, gepresenteerd door Isa Hoes en Antonie Kamerling. Als Inspector Mike zocht ik naar manieren om lekker te leven maar wel bewust.
TALPA
BARBAAR!
Entertainment Live, een dagelijks showbizzprogramma, bracht het laatste entertainmentnieuws voordat RTL Boulevard aanving. Presentatie: Evert Santegoeds, Anouk Smulders en Sjimmy Bruijninckx. Wat is er mooier dan deel te nemen aan de geboorte van een nieuwe omroep. Dagelijks als regisseur/verslaggever met een cameraploeg nieuwsitems maken.
Barbaar was een intermediair platform, een virtuele galerie, waar kunstenaars, vormgevers, particulieren en het bedrijfsleven elkaar konden vinden. Met een groepje virtueel designers bouwden we een virtuele ‘grot’ dat toegankelijk was via het internet. Er waren schilderijen, sculpturen, designmeubelen, installaties en filmpjes te bezichtigen, en aan te schaffen. Helaas was het idee te hoog gegrepen en niet haalbaar in de prille internettijd.
[December 2005 – december 2006]
DIF
[Juni 1998 – december 2001]
[Januari 2003 – juni 2008]
MAS VIDEO
terecht een bookazine genoemd (een glossy magazine in boekformaat van 350 pagina’s). Topjournalistiek pur sang qua onderwerpen, artikelen, fotografie en design. Bij Dif deed ik redactioneel werk en voor elke editie schreef ik twee a drie artikelen. Ik werkte er met de besten uit hun vak. De recensies logen er niet om.
Voor het Mexicaanse productiehuis Mas video maakte ik anderhalf jaar lang vijf dagen per week video’s van safaritochten en jungle-expedities. Daarnaast maakte ik ook promotiefilms voor diverse organisaties in Jalisco, Mexico. Daarvoor en -na trok ik backpackend door Mexico.
NORTH SEA JAZZ
WILLEM DE KOONING ACADEMIE
daar doe ik jaarlijks de live-presentatie in de Bol.comstand ten overstaan van een groot publiek, te zien op de Bol.com-website. In drie dagen tijd doe ik zo’n dertig interviews met nationale en internationale musici. Met drie vaste camera’s, een losse, een schakelwagen, geluids- en lichttechnici, een volwaardige studio, een aanzienlijk publiek, ‘grote’ artiesten en live-uitzendingen, voelde ik me als een vis in het water. Zeer leerzaam en enerverend.
Studie aan de Willem de Kooning Kunstacademie te Rotterdam. Opleiding: Audiovisuele vormgeving. Vakken: audiovisuele-, virtuele-, grafische vormgeving, illustratie, ideeontwikkeling en cultuur- en kunstgeschiedenis. Met: Adobe Photoshop, -Illustrator, -3D-dimensions, -Première, Director, Sound-edit, Final Cut.
[Juli 2008 - 2010]
AUDAX MEDIA
[Oktober 2003 – juli 2005] Voor Weekend (oplage: 190.000), Glossy (oplage: 110.000) en AktueelMAN (oplage: 55.000) deed ik weke lijks grote interviews met bekende Nederlanders en maakte ik sfeerverslagen van premières, gala’s en jetsetfeestjes etc. In Dif schreef ik er een (ironisch) artikel over: “De wonderlijke wereld van de bladen”.
BRIGHTER WORLD
[Juni 2001 – september 2003] Tweejarige privéopleiding journalistiek van Fons Burger (bekend van Nieuwe Revu en Nighttown), waaronder: persberichten, participerende journalistiek, reportages (zowel video als tekstueel), research, artikelen en andere redactionele exercities. Hier leerde ik de kneepjes van het journalistieke vak. Mijn AV-opleiding op de WdKA kwam goed van pas. Wekelijks maakte ik diverse filmpjes over ‘goede zaken’.
[september 1998 – januari 2000]
[Augustus 1995 – juni 1998]
CV ROEL VAN TOUR Fotograaf / Cameraman Roel van Tour Mathenesserweg 60 b 3026 HD Rotterdam 11-05-1976
[email protected] +316-44698111
CITY MEDIA ROTTERDAM
Regisseur, editor, cameraman, redacteur, productie
2008 - Heden City Media Rotterdam is een nieuw digitaal netwerk met websites en grote schermen in openbare ruimtes, het ‘virtuele spiegelbeeld’ van de moderne stad. Als filmer maak ik wekelijks drie tot vier films van typisch Rotterdamse zaken en actuele aangelegenheden. Daarbij verzorg ik het camerawerk, doe ik de regie, montage, productie en schrijf ik de tekst (onder auspiciën van de eindredactie).
STUDIE
2001-2002 Faculdade de Belas Artes, Porto 1999-2002 Willem de Koning Academie, R’dam 1996-1999 Grafisch Lyceum Rotterdam
BEURZEN
2006 Starterstipendium Fonds BKVB OPDRACHTGEVERS KPMG, Studio Dumbar, Christien Meindertsma, Frank Bruggeman, SV interieur groep, PROOFF, Architecture Work Room, NEON media, IN10, ARA, NAI, Hella Jungerius, OVG, Zeeuws Museum, Audax Textiel Museum, Studio REV, Canadian Embassy Berlin, Champalimaud Foundation, The Nature Conservancy, Rails Magazine, Studio Makkink & Bey, Innovatie Platform, SkipIntro Amsterdam, Syd Lee, Studio Beige, Gerrit Rietveld Academie.
AGENT PAR 31
FILMS / CAMERA 2011
2005
INTERZONE
TE GEK MOMENT
Een integer filmportret over Bart Chabot. Bekend, bemind, verguisd. I.s.m. Jeroen Rozendaal. Met o.a. Remco Campert, Ronald Giphart, Anton Corbijn, Raymond Thirry, Gerrit Komrij
Een filmportret van dichter, querulant en ‘enfant du kolere’ Frans Vogel. I.s.m Victor Vroegindeweij en NEON media.
HERTOGIN HEDWIGE
2004
Een museale film over gecultiveerde en wilde natuur in de Hedwige polder. I.o.v. Het Zeeuws Museum. I.s.m. Frank Bruggeman
OP PAPIER BESTA JE NIET
2010
LES HANGARS
VLA S Z59
Een video drieluik over oude hangarpanden aan de Garonne in Bordeaux. I.o.v. Mairie de Bordeaux
Een serie korte films over het maak proces van vlas i.o.v. Christien meindertsma
GEVONDEN VOORWERPEN
BUILDING FOR BRUSSELS
Een analytisch stadsportret van Den Helder. i.s.m. Vincent van Duin.
Een 5-tal films over urbanisme in Brussel toekomst van de europese hoofdstad. i.o.v. Architecture Workroom / BOZART brussel i.s.m. Victor Vroegindeweij
2009 THE PERFUME ROUTE Vooronderzoek en korte film over antieke parfumroute tussen India en het Midden-Oosten. O.a. in Iran, Bahrein en India
12 Een documentaire over de fretclick. Een legendarische groep skateboarders. Over jongensdromen en teleurstellingen. I.s.m. Gyz La Rivière
EINFACH SO Een zes-tal filmportretten over bijzondere berlijners. Fantastische verhalen op, rond, voor en na De Muur. I.o.v. Canadese Ambassade Berlijn. i.s.m. Graham Smith. Vertoning in Marshall Mc Luhan Art Space, Berlijn.
2008 GAANDEWEG Een documentaire over dichter Rien Vroegindeweij. Een film over ambitie, onvoltooide dromen en verwachtingen. I.s.m Victor Vroegindeweij
2007 NOLI ME TANGERE Een impressionistische short over het schrijven en de lotgevallen van schrijver Jeroen Brouwers
Een korte film over 2 uitgeprocedeerde meisjes (10 en 11 jaar) uit Afghanistan en Tsetjenië.
CV DAVID SPAANS
2011 HOLLANDSE MEESTERS VAN DE 21STE EEUW Een serie portretten van hedendaagse beeldende kunstenaars, waarvan 2 door Sonia Herman Dolz
KINDEREN MET KOPZORGEN Documentaire over de Riagg Rotterdam van Ingeborg jansen
VAST
Geluidsman
Documentaire over jeugdetentie Rotterdam van Ingeborg jansen
29-12-1970
2010 DE NIEUWE HEILIGE Documentaire van Allard Detiger over Yevgeny Rodionov, een gewone Russische jongen die sneuvelde tijdens de eerste Tsjetsjeense oorlog en door het volk werd uitgeroepen tot heilige.
FLOWERBOMB Documentaire van Menna Laura Meijer over trompettist Colin Benders die met zijn hiphoporkest Kyteman in 2009 furore maakte. NPS
2009 KANKER (in produktie) Documentaire van Sonia Herman Dolz over de ziekte kanker. IKON
STEM VAN DE MEESTER (in produktie) Documentaire van Hester Overmars over de jonge en veelbelovende counter tenor Oscar. NCRV
MODELLEN MET KARAKTER Documentaire van Nadine Kuipers over de modellenwereld. NCRV
2008 BLANCO Documentaire van Sonia Herman Dolz over dansgroep Conny Jansen. TV Rijnmond
2007
2003
SWEETY
JIM
de vrienden, het verraad en de moord op Maja Bradaric Documentaire van Menna Laura Meijer over Maja Bradaric-het meisje dat op 17 november 2003 werd vermoord door haar beste vrienden. BNN
MEISJES/GIRLS
2006 MARTHA Documentaire van Hester Overmars over een handige Turkse tapijtverkoper in Istanbul. NCRV Dokument genomineerd voor een Gouden Kalf 2007
JEUGDZORG Documentaire van Solly Schwarz over jeugdzorg in Nederland. NCRV Dokument
DE BOUWMANSTICHTING Documentaire van Eugene Paashuis over verslaafde vrouwen in Rotterdam. VPRO Tegenlicht
JONGERENLOKET documentaire van Eugene Paashuis over jongeren en werkeloosheid. VPRO Tegenlicht
SEXY 7-delige documentaire-serie van Menna Laura Meijer over jongeren en seks. VPRO
2005 JONGENS/BOYS Vervolg op documentaire MEISJES – drie meisjes praten over wat er nu eigenlijk mis is met die jongens van tegenwoordig. Regie Menna Laura Meijer. VPRO
ECHTE MANNEN Documentaire van Menna Laura Meijer over mannelijkheid anno 2004. HUMAN. Premiere Nederlandse Filmdagen 2005 – in Gouden Kalf competitie
2004 KOKEN OP ZEE Documentaire serie van Bob Visser over koken op schepen. VPRO
VILLA ACHTERBUURT Zomerprogramma van Mike Redman voor Villa Achterwerk. VPRO
Documentaire van Menna Laura Meijer over Jim Bakkum. IKON
Documentaire van Menna Laura Meijer over drie jongens die praten over wat hen het meest fascineert en wat zij het minst begrijpen : meisjes. winnaar vakjury Kinderkastprijs winnaar Dutch Academy Award/Gouden Beeld eerste Prijs Prix de Jeunesse Jubileumprijs Kids & Docs 2004
Bibliografie
De volgende literaire werken zijn geraadpleegd voor de opzet en het verhaal van de documentaire. Hieruit zijn ook de gedichten en verhalen geselecteerd die in gedeeltelijk in het filmplan voorkomen.
De Mensch Deelder
Pieter van Oudheusden en Herbert Verhey Veenuitgeverij 1986. Waarin opgenomen: J.A. Deelder teksten 1962-1985 Dit boek geeft een goed beeld van de ontwikkeling van Jules Deelder tot de dichter die hij nu is. Het is geschreven door echte Jules Deelder kenners bij uitstek.
Dromen van een Metropool
Patricia van Ulzen 2007 Uitgeverij 010, 2007 Dromen van een Metropool is een wetenschappelijke studie over Rotterdam in de periode van 1970 tot 2000 een periode waar het stedelijke en culturele klimaat van Rotterdam ingrijpend veranderde. Er staat een hoofdstuk in over de film ‘Stadsgezicht’ waarin de schrijfster het vertonen van deze film op televisie als het keerpunt in de beeldvorming ten opzichte van Rotterdam neerzet.
Ruisch J.A. Deelder
gedichten 2011, Uitgeverij De bezige Bij Dit is de recente dichtbundel van Jules Deelder die in drie weken tijd al aan een tweede druk toe was. In deze dichtbundel staat onder andere het grote gedicht over de dood een belangrijk element in de film.
Bzzulletin
J.A. Deelder-nummer, September 1992 Een literair magazine uit 1992 wat aan Deelder is gewijd. We lezen onder andere diepte interviews met Jules Deelder van Henk Blanken, Patrick van den Hanenberg, Bart Chabot, Rob Schouten.
J.A. Deelder: Vrijwel alle gedichten 2010, Uitgeverij De Bezige Bij
J.A Deelder: Vrijwel alle verhalen 2009, Uitgeverij De Bezige Bij
Filmografie
Er zijn diverse documentaires en films over Jules Deelder gemaakt. De meeste gingen over zijn liefde voor de jazz of over zijn gedichten. Een ander onderwerp wat is belicht in een film is de ontmoeting tussen Jules Deelder en Jimmy Hendrickx, gemaakt door Thorvald Kleve en Jeroen Kostense. Matte Maurik maakte een intiem portret over de dichter, waarin Deelder vooral werd geinterviewd. Het verschil tussen de al verschenen documenten en de film die willen maken ligt hem in de persoonlijke benadering van de maker Bob Visser en de gekozen themathiek. We brengen een ‘zwarte’ en een ‘witte’ Deelder aan het licht wat een totaal ander perspectief brengt dan reeds gemaakte documentaires. De paradox van de gespleten persoonlijkheid van J.A. Deelder. Bovendien worden er een aantal filmische en geënsceneerde scenes in de film verwerkt waarin Deelder zichzelf speelt.
Toelichting bijgevoegde DVD’s:
DvD Stadsgezicht, J.A. Deelder
Bijgevoegd om het vertrekpunt aan te geven van Jules Deelder als Televisie fenomeen. Door deze korte film, die in première ging op het IFFR Rotterdam 1976 en in VPRO-Gat van Nederland werd vertoond is Deelder’s leven als bekende dichter begonnen. Wij gebruiken het als vertrekpunt voor de film die we nu gaan maken. Diverse scènes in de film worden in het archief gedeelte van “Mijn leven als Deelder”opgenomen.
DvD EXITing
Bevat de door Bob Visser gemaakte documentaire over de nadagen en de dood van een andere bekende Rotterdamse dichter: Cornelis Bastiaan Vaandrager. Deze documentaire gemaakt in eigen beheer met ondersteuning van het Prins Bernhard is eveneens in première gegaan op het IFFR. Deze film waarbij in de montagefase Martin Bril heeft geadviseerd, wordt nog steeds als standaard werk gezien over deze bijzondere dichter. In de vormgeving is rekening gehouden met vertoning op een groot scherm, vandaar dat de door graficus Rick Vermeulen vervaardigde teksten op een klein scherm niet altijd duidelijk te lezen zijn. De eigenzinnige vormgeving en de wil om een literair fenomeen te vereeuwigen zie ik als overeenkomst met de film die ik nu van Deelder wil maken.
Lloydstraat 9a 3024 EA Rotterdam The Netherlands telefoon 0031 (0)10.4366001 email www
[email protected] www.neonmedia.nl