Masterclass Financieel & Strategisch Management in de zorg Het verhaal achter de cijfers en sturen op ratio’s
Drs. ing. Sander Oude Luttikhuis 27-05-2015
Leadership • Entrepreneurship • Stewardship
Even voorstellen Drs ing. Sander Oude Luttikhuis Oprichter en directeur Capax Capital Partners B.V.
Mobiel: E-mail: Web:
2
+31 6 10 89 25 11
[email protected] www.capaxcapitalpartners.com
Profiel • Gespecialiseerd in project financieringen, structureren en aantrekken van bancair krediet en risicodragend kapitaal, beoordelen kredietvoorstellen van banken en uitonderhandelen van financieringsvoorwaarden met banken, uitonderhandelen participatievoorwaarden met investeerders. Opleiding • • Ervaring • • • • • •
Business Valuation, Rotterdam School of Management Business administration, Erasmus University Rotterdam Capax Capital Partners, oprichter Zanders Corporate Finance, director M&A Zanders Corporate Finance, senior consultant Corporate Finance Troostwijk Introman Fusies en Overnames, M&A consultant Havenbedrijf Rotterdam, project manager vastgoed transacties Gemeente Rotterdam, financial trainee
Recente projecten • Waardebepaling van Diagram Research en begeleiden onderhandelingen met UMC St Radboud • Banken en investeerders aantrekken voor zorgvastgoed • Beoordelen financierbaarheid van afdeling radiologie • Beoordelen business case en financierbaarheid van huisartsenklinieken • Groeifinanciering aantrekken voor keten van apotheken • Beoordelen business case en financierbaarheid van Abrona restaurants Overzicht enkele huidige projecten • Herfinanciering ziekenhuizen • Banken en investeerders aantrekken voor lease van medische apparatuur en factoring van vorderingen • Structureren van ouderenzorgvastgoed als beleggingsproduct Overige • Sinds 2007 als senior lecturer Corporate Finance verbonden aan Nyenrode Business Universiteit
3
Over Capax Capital Partners Capax Capital Partners biedt investeerders inzicht in de markt van middelgrote bedrijven in Noordwest Europa met het oog op investeringsmogelijkheden. Capax Capital Partners is hierbij een vooruitstrevende aanbieder, coördinator en adviseur van privaat en project gerelateerd eigen vermogen en vreemd vermogen. Hoofdzakelijk richt Capax Capital Partners zich op situaties waarbij behoefte is aan gestructureerde en innovatieve financiering. Capax Capital Partners opereert in een internationale context waarbij haar focus voornamelijk ligt op het vormgeven en uitvoeren van portfoliostrategieën. Sectoren - Zorg - Publiek - Energie Focus op Noord-West Europa - Risicodragend Kapitaal - Vreemd Vermogen - Alternatieve Financiering
4
Agenda voor vandaag 27 mei 2015 •
Nederlandse zorgmarkt in vogelvlucht
•
Financiële analyse & ratio’s
•
Quiz Rijnstate
5
Leerdoelen voor 27 mei 2015 •
Het belang van financiële overzichten > meer dan cijfers alleen …
•
Leren lezen en interpreteren van financiële informatie > het verhaal achter de cijfers…
•
Het maken van een financiële analyse aan de hand van ratio’s > kijken door de bril van investeerders & financiers…
Na afloop van vandaag de basisprincipes van financiële analyse toe kunnen passen op eigen organisatie en business cases in relatie tot de eisen van banken en investeerders.
6
Agenda voor vandaag 27 mei 2015 •
Nederlandse zorgmarkt in vogelvlucht
•
Financiële analyse & ratio’s
•
Quiz Rijnstate
7
De Nederlandse Zorg in cijfers….. Hoeveel Nederlandse zorginstellingen waren er in 2013? Hoeveel opbrengsten hebben alle Nederlandse zorginstellingen in 2013 gegenereerd? Wat is het bedrijfsresultaat dat alle zorginstellingen in 2013 hebben gegenereerd? Hoeveel bancair krediet (langlopende schulden) hadden de Nederlandse zorginstellingen in 2013? Welk percentage van de opbrengsten van een zorginstelling is personeelskosten? Welk percentage van de opbrengsten van een zorginstelling is interestlasten Welk percentage van de bedrijfsopbrengsten (EBIT) van een zorginstelling is interestlasten
8
De Nederlandse zorg vanuit kredietverstrekking Ontwikkeling
Consequentie voor zorginstelling
Gewijzigde bevoorschotting uit hoofde van prestatie bekostiging en DOT
Toenemend beslag op werkkapitaal in de komende jaren
Minder nieuwbouw en daarbij verstrekken banken geen 30 jarige leningen meer
Langlopende financiering neemt naar waarschijnlijkheid af > 10 - 15 jarige leningen is tegenwoordig vaak max tegenwoordig > dit leidt weer tot herfinancieringsrisico’s
In de periode 2012 – 2018 verdwijnt vergoeding van kapitaallasten (op budget basis) voor interest en afschrijving
Minder makkelijk verkrijgen van financiering
Omzet daadwerkelijk afhankelijk van productie
Minder stabiele cash flow
Banken en Basel III
Herijken en mogelijk afbouwen van financieringen in de zorg
9
De Nederlandse zorg vanuit kredietverstrekking Ontwikkeling
Consequentie voor zorginstelling
Banken en financiers zullen strenger toe gaan zien op het naleven van convenanten
Business cases + scenarioplanning + liquiditeitsplanningen + weten wat de impact is van de grootste risico’s
Banken zullen concentratierisico in de zorg in de komende jaren willen afbouwen
Noodzaak tot alternatieve financieringsmogelijkheden
Financieel management (mede afgedwongen door zorgverzekeraars en financiers) is daarom ontzettend belangrijk!!
10
Agenda voor vandaag 27 mei 2015 •
Nederlandse zorgmarkt in vogelvlucht
•
Financiële analyse & ratio’s
•
Quiz Rijnstate
Profiel Ruwaard van Putten Ziekenhuis Algemeen profiel •
Algemeen ziekenhuis gevestigd in Spijkenisse
•
Opgericht in 1986
•
Biedt nagenoeg alle basisspecialismen voor regio: Spijkenisse, Hoogvliet, Voorne-Putten, Rozenburg en Albrandswaard
•
Medewerkers: 973 (per 1 januari 2013)
Financieel profiel
Omzet (mln)
Winst (mln)
Balanstotaal (mln)
2010
64
-1
70
2011
66
-5
74
2012 (voorlopige cijfers)
68
-4
73
Managementsamenvatting Ruwaard van Putten Ziekenhuis Balans Ruwaard van Putten Ziekenhuis X 1.000,-Aciva
2010
2011 Passiva
2010
2011
Vaste Activa
51,068
51,296 Eigen vermogen
15,497
11,177
Vlottende activa
19,025
20,017 Vreemd vermogen
32,241
26,983
107
3,158 Vlottende passiva
22,462
36,311
70,200
74,471
2010
2011
-2% 1% 22% 2.2X 6.4X 0.3X 1.6X 85%
-8% -10% 15% 2.6X 21.0X -3.1X 0.4X 64%
Liquide middelen Totaal activa
Resultatenrekening: Ruwaard van Putten Ziekenhuis x 1.000,-Resultatenrekening
70,200
74,471 Totaal passiva
Ratio's: Ruwaard van Putten Ziekenhuis 2010
2011
64,759 64,378 381 -1,375 -994 -994
66,630 70,455 -3,825 -1,228 -5,053 -5,053
afschrijvingen vaste activa EBITDA
4,960 5,341
5,201 1,376
Aflossing langlopende schulden
-1,945
-1,945
Omzet (bedrijfsopbrengsten) Totaal bedrijfslasten Bedrijfsresultaat / EBIT financiële lasten Resultaat voor belasting Vennootschapsbelasting Resultaat na belasting
Rentabiliteit ROIC Solvabiliteit Debt / Equity Debt / EBITDA ICR DSCR Current ratio
Delta 2010 - 2011
-6% -10% -7% 0.4X 14.6X -3.4X -1.2X -21%
Managementsamenvatting Ruwaard van Putten Ziekenhuis Balans Ruwaard van Putten Ziekenhuis X 1.000,-Aciva
2010
2011 Passiva
2010
2011
Vaste Activa
51,068
51,296 Eigen vermogen
15,497
11,177
Vlottende activa
19,025
20,017 Vreemd vermogen
32,241
26,983
107
3,158 Vlottende passiva
22,462
36,311
70,200
74,471
2010
2011
-2% 1% 22% 2.2X 6.4X 0.3X 1.6X 85%
-8% -10% 15% 2.6X 21.0X -3.1X 0.4X 64%
Liquide middelen Totaal activa
Resultatenrekening: Ruwaard van Putten Ziekenhuis x 1.000,-Resultatenrekening
70,200
74,471 Totaal passiva
Ratio's: Ruwaard van Putten Ziekenhuis 2010
2011
64,759 64,378 381 -1,375 -994 -994
66,630 70,455 -3,825 -1,228 -5,053 -5,053
afschrijvingen vaste activa EBITDA
4,960 5,341
5,201 1,376
Aflossing langlopende schulden
-1,945
-1,945
Omzet (bedrijfsopbrengsten) Totaal bedrijfslasten Bedrijfsresultaat / EBIT financiële lasten Resultaat voor belasting Vennootschapsbelasting Resultaat na belasting
Rentabiliteit ROIC Solvabiliteit Debt / Equity Debt / EBITDA ICR DSCR Current ratio
Delta 2010 - 2011
-6% -10% -7% 0.4X 14.6X -3.4X -1.2X -21%
Return On Invested Capital (Rendement op geïnvesteerd vermogen) ROIC Ruwaard
EBIT / (Eigen Vermogen + Rentedragende schulden)
10.0% 8.0% 6.0% 0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
2.0%
0.8%
4.0% 0.0% -2.0%
2010 2011
-6.0% -8.0%
-9.5%
-4.0%
-10.0% -12.0%
ROIC
Balans Ac#va
Norm
Resulatenrekening Passiva
Omzet (bedrijfsopbrengsten) Totaal bedrijfslasten
Materiële vaste activa
Eigen vermogen
Bedrijfsresultaat (EBIT) financiële lasten
Vlo*ende ac#va
Vreemd vermogen
Resultaat voor belasting Vennootschapsbelasting
Liquide middelen Totaal activa
Vlottende passiva Totaal passiva
Resultaat na belasting
Mate waarin de investeringen van een organisatie geld genereren. Wordt vaak afgezet tegen de totale vermogenskosten van de organisatie.
Solvabiliteit (financiële weerbaarheid)
Solvabiliteit Ruwaard
Eigen vermogen / Balanstotaal.
25.0% 22.1%
20.0%
Mate waarin een organisatie over een buffer beschikt om eventuele verliezen op te vangen.
15.0%
15.0% 10.0%
0.0%
Balans
Materiële vaste activa Vlo*ende ac#va Liquide middelen Totaal activa
Passiva Eigen vermogen Vreemd vermogen Vlottende passiva Totaal passiva
Norm
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
Solvabiliteit
2010 2011
Ac#va
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
5.0%
Debt / Ebitda (mate van financial leverage)
Debt / EBITDA
Totaal rente dragende schulden / EBITDA.
25.00
21.02
20.00 15.00
2010 2011
0.0%
0.0%
Debt / EBITDA
Norm
Resulatenrekening
Balans Ac#va
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
5.00
6.40
10.00
Passiva
Omzet (bedrijfsopbrengsten) Totaal bedrijfslasten
Materiële vaste activa
Eigen vermogen
Bedrijfsresultaat (EBIT) financiële lasten
Vlo*ende ac#va
Vreemd vermogen
Resultaat voor belasting Vennootschapsbelasting
Liquide middelen Totaal activa
Vlottende passiva Totaal passiva
Resultaat na belasting afschrijvingen vaste activa EBITDA
Mate waarin een organisatie in staat is haar rentedragende schulden terug te betalen. Geeft een ruwe schatting hoeveel tijd een organisatie hiervoor nodig heeft.
Debt service cover ratio: capaciteit om vreemd vermogen te servicen
EBITDA / (te betalen interest + reguliere aflossingen).
DSCR 1.80 1.40
1.61
1.60 1.20 1.00 0.80
2010 2011 Resulatenrekening Omzet (bedrijfsopbrengsten) Totaal bedrijfslasten Bedrijfsresultaat (EBIT) financiële lasten Resultaat voor belasting Vennootschapsbelasting Resultaat na belasting afschrijvingen vaste activa EBITDA Aflossing rentedragende schulden (reguliere aflossingen)
DSCR
Norm
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.20
0.0%
0.43
0.40
0.0%
0.60
Mate waarin een organisatie in staat is haar financiële verplichtingen te voldoen.
Current ratio (liquiditeitsratio)
Kortlopende vorderingen incluis liquide middelen / kortlopende schulden
Current ratio 1.60 1.40 1.20 1.00 0.85
0.80
2010 2011
Current ratio
Balans Ac#va Materiële vaste activa Vlottende activa Liquide middelen Totaal activa
Passiva Eigen vermogen Vreemd vermogen Vlottende passiva Totaal passiva
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
0.20
0.0%
0.40
0.0%
0.64
0.60
Norm
Mate waarin de verschaffers van het kort vreemd vermogen uit de vlottende activa kunnen worden betaald
Wrap-up 1. Ratio’s zijn af te leiden vanuit de (1) de operationele activiteiten (resultatenrekening), (2) investeringsactiviteiten (activazijde balans) en (3) financieringsactiviteiten (passivazijde balans) • Operationeel > voortbrengen diensten en producten • Investeren > in kapitaalgoederen en werkkapitaal uit hoofde van operationele activiteiten • Financieren > eigen vermogen en vreemd vermogen 2. Winst representeert geen koopkracht. Free cash flow wel! 3. Ratio’s geven verantwoordingsinformatie, stuurinformatie, en benchmarkinformatie; met ratio analyse is de free cash flow in perspectief te plaatsen 4. Ratio’s vervullen een signaalfunctie voor de financiële positie van een organisatie 5. De belangrijkste ratio’s zijn: i. ROIC (return on invested capital) ii. Solvabiliteit (financiële weerbaarheid) iii. Debt / EBITDA (mate van vreemd vermogensfinanciering > schuld) iv. DSCR (Debt service cover ratio > capaciteit van de geldstroom om interest en aflossing te voldoen) v. Current ratio (vlottende activa / vlottende passiva)
20
Agenda voor vandaag 27 mei 2015 •
Nederlandse zorgmarkt in vogelvlucht
•
Financiële analyse & ratio’s
•
Quiz Rijnstate
60 min.
Investor Healthy Quiz
22
Quiz: Ziekenhuis Rijnstate benadert u als potentiële investeerder / financier. In eerste aanleg wordt een investeringsbedrag van 50mln gevraagd. 1.
Bereken de volgende financiële ratio’s van Rijnstate voor 2010 en 2011: • Return on invested Capital (ROIC) • Debt / EBITDA • Debt Service Cover Ratio (DSCR)
2.
Vul de berekende ratio’s in het spreadsheet “Ratio Dashboard”.
3.
Beoordeel de financiële positie van Rijnstate.
4.
Zet uw bevindingen en overwegingen als potentiële investeerder op een slide en licht uw aanpak en bevindingen kort toe.
5.
Wat is uw oordeel als potentiële investeerder; bent u bereid de gevraagde EUR 50mln te investeren en onder welke voorwaarden? Licht uw oordeel kort toe.
23
Quiz:
U bent gevraagd de volgende ratio’s (in het rood) van Rijnstate Ziekenhuis te berekenen. Ratio
Definition
Norm
Interpretatie
Rentabiliteit
Resultaat / Totale opbrengsten
> 1.5%
Relatieve resultaatmarge van een organisatie
Rendement op geïnvesteerd kapitaal (ROIC)
EBIT / (EV + Rentedragende schulden)
> 7.5%
Mate waarin de investeringen van een organisatie geld genereren. Wordt vaak afgezet tegen de totale vermogenskosten van de organisatie
Solvabiliteit
Eigen vermogen / Balanstotaal
> 20%
Mate waarin een organisatie over een buffer beschikt om eventuele verliezen op te vangen
Debt / Equity
Totaal rente dragende schulden / Eigen vermogen
< 2.0X
Mate waarin een organisatie met vreemd vermogen is gefinancierd
Debt / EBITDA
Totaal rente dragende schulden / EBITDA
< 3.5X
Mate waarin een organisatie in staat is haar rentedragende schulden terug te betalen. Geeft een ruwe schatting hoeveel tijd een organisatie hiervoor nodig heeft
ICR (interest coverage ratio)
EBIT / te betalen interest
> 2.0X
Mate waarin een organisatie in staat is interest te betalen
DSCR (debt service coverage ratio)
EBITDA / (te betalen interest + reguliere aflossingen)
> 1.3X
Mate waarin een organisatie in staat is haar financiële verplichtingen te voldoen
Current Ratio
Kortlopende vorderingen incluis liquide middelen / kortlopende schulden
> 1.5X
Mate waarin de verschaffers van het kort vreemd vermogen uit de vlottende activa kunnen worden betaald
2010
2011
Balans Rijnstate 2010 - 2011
Resultatenrekening Rijnstate 2010 - 2011
Kasstroomoverzicht Rijnstate 2010 - 2011
Uitwerking Ratio Quiz: de ratio’s zonder additionele 50mln
27
Uitwerking Ratio Quiz: de ratio’s met additionele 50mln
28
29
Wrap-up: de behandelde thema’s ü Begrijpen van het Nederlandse zorglandschap tegen achtergrond van wet- en regelgeving ü Interpreteren van financiële overzichten ü Sturen op de vrije geldstroom ü Strategie en scenario’s in de zorg ü Kijken vanuit een investeerder / financier naar de zorg (eigen vermogen / vreemd vermogen)
ü Sturen op financiële kengetallen en ratio’s ü Keuze tussen vreemd en eigen vermogen (Financieringsstructuur) ü Begrijpen van de kosten van vermogen (WACC)
30
Wrap – up: Financieel Management in de Zorg
Zorgproducten en Diensten
Opera#oneel TOEGEVOEGDE WAARDE
Investeringen
1. Vreemd vermogen
Financiering
= EBIT -‐ ( IC t -‐1 x WACC ) Opera#oneel resultaat
FINANCIËLE OVERZICHTEN
Financiële markten
Markt = zorg-‐ consument
2. Eigen vermogen
Opbrengsten minus Inkoopkosten minus Bedrijfskosten = EBIT(DA) Resultatenrekening
Geïnvesteerd kapitaal Activa Gebouwen Materieel
Vermogens kosten Passiva Eigen vermogen Langlopend vreemd vermogen Kortlopend vreemd vermogen
Debiteuren OHW Voorraad Liquide middelen Balans
Crediteuren
31
