LOKALE VALUTA IN HET GROENE WOUD SYLVIE DE KOCK, LOTTE OLDENHAVE & KRISTY VAN WEL 16 JANUARI 2015
LOKALE VALUTA IN HET GROENE WOUD SYLVIE DE KOCK, LOTTE OLDENHAVE & KRISTY VAN WEL ! ! ! ! !
Auteurs:! ! Opdrachtgever:! Projectbegeleider:! Onderwijsinstelling:! StudierichGng:!!
Sylvie!de!Kock!Lo4e!Oldenhave!Kristy!van!Wel! Anja!Verweij!(Streekhuis!Het!Groene!Woud)! Bram!Smeijers! HAS!Hogeschool! Stad!en!streekontwikkeling!
! 16!Januari!2015,!‘sPHertogenbosch!
Voorwoord
VOORWOORD
Dit rapport is opgesteld door drie vierdejaars studenten van de opleiding Stad en streekontwikkeling aan de HAS Hogeschool (locatie ’s-‐ Hertogenbosch). Wij hebben in het kader van de module “De Uitdaging” een onderzoek uitgevoerd naar verschillende vormen van lokale valuta die mogelijk zijn in Het Groene Woud, een streek gelegen tussen de steden Eindhoven, Tilburg en ’s-‐Hertogenbosch. Dit rapport is geschreven in opdracht van Streekhuis Het Groene Woud, met als contactpersoon Anja Verweij. Voor de totstandkoming van dit onderzoek en het rapport willen wij Anja Verweij bedanken voor de samenwerking en de feedback. Ook willen wij docent en projectbegeleider Bram Smeijers bedanken voor de ondersteuning en de feedback gedurende de projectperiode. Verder gaat onze dank uit naar: Anske Heerkens (LETS beweging) Anita Remijn (Regiogeld Brabant) Jaap Vink (STRO) Désiré van Laarhoven (SPPiLL) Martien Roestenburg (Meubelmakerij Den Berg) Amanda Schiltmans (Q-‐studio Design & Creation) Emely Jonkers (Provincie Noord-‐Brabant) Wout Janssen (De Oversteek) Ernst Jonkers (Streekpark Oisterwijk) Frans van Beerendonk (Aardbeienkwekerij Best) Projectgroep P4-‐6, HAS Hogeschool 16 januari 2015, ’s-‐Hertogenbosch
Samenvatting
SAMENVATTING
Dit rapport is opgesteld in opdracht van Streekhuis Het Groene Woud, om de mogelijkheden voor lokale valuta te bekijken. Om de lokale economie en de sociale samenhang te verbeteren in Het Groene Woud, is het Streekhuis opzoek naar een valuta die dit kan bereiken. Door middel van een interne-‐ en externe analyse en interviews met inwoners en ondernemers uit Het Groene Woud, is voldoende informatie verzameld om een passend advies te geven aan Streekhuis Het Groene Woud. Uit het vooronderzoek is gebleken dat over heel de wereld maatschappelijke groepen bezig zijn met het opzetten van lokale valuta. Het Groene Woud heeft veel ondernemende activiteiten, zoals lokale producten en diensten. Daarnaast is in het gebied een netwerk aanwezig. Dit netwerk wordt verbonden door de organisatie Het Groene Woud. Uit gesprekken is gebleken dat dit netwerk in de toekomst versterkt zal moeten worden. Uit de gevonden trends blijkt onder andere dat het huidige geld systeem niet duurzaam is en dat men weinig vertrouwen heeft in banken sinds de recessie. Met een lokale valuta kunnen deze problemen verminderd worden. Op basis van opgestelde voorwaarden zijn de verschillende valuta’s geëvalueerd. Hierbij komen BerkShares en Op Liemt Gemunt goed uit de verf. Als men kiest voor een combinatie tussen deze twee valutavormen, worden de twee hoofddoelen van Het Groene Woud (stimuleren van de lokale economie en sociale samenhang) meegenomen.
Verder is STRO volgens de randvoorwaarden ook passend in Het Groene Woud, alleen door het ingewikkelde systeem zal het creëren van draagvlak erg moeilijk zijn. Om dit te verbeteren zal veel voorbereiding gepleegd moeten worden, zoals het organiseren van bijeenkomsten en het ontwikkelen van communicatiemiddelen. Uit interviews is gebleken dat men een verschillende kijk heeft op het gebruik van lokaal valuta en welke vorm er geschikt zou zijn voor Het Groene Woud. De meerderheid van de geïnterviewden vinden lokale valuta een toevoeging aan Het Groene Woud, omdat het kan zorgen voor meer eenheid binnen het gebied. De valuta vorm moet dan wel begrijpelijkheid zijn. Dit zorgt volgens hen namelijk voor een groter draagvlaak. Ondernemers vinden ook het economisch belang een zeer belangrijk aspect waar een valuta vorm aan moet voldoen. Tijdens de interviews kwam nog niet duidelijk naar voren welke valuta de geïnterviewden het meest schikkend vinden voor Het Groene Woud. Om nog meer duidelijkheid te krijgen over de wensen van bewoners en ondernemers is het van belang nog meer inwoners, ondernemers en organisaties te benaderen. Daarnaast kunnen de genoemde vormen van lokale valuta, na verder onderzoek, ook aangepast worden. De nadelen kunnen verbeterd worden en de voordelen kunnen elkaar versterken, waardoor zij beter passen binnen Het Groene Woud. Om de lokale economie en de sociale samenhang in Het Groene Woud te verbeteren met een lokale valuta, zal er eerst draagvlak bij een van de lokale valuta gerealiseerd moeten worden door bijvoorbeeld het organiseren van bijeenkomsten. Deze valuta zal van onderuit in de samenleving opgezet moeten worden met een sterke community. Voor de keuze van een bepaalde valuta kan de toekomstige community gebruik maken van dit rapport, om te onderzoeken wat voor hen de beste valuta is.
BIJLAGE A: LOCATIE HET GROENE WOUD ................................................................... 49 BIJLAGE B: LOKALE ECONOMIE ................................................................................. 50 BIJLAGE C: STRO .................................................................................................. 51 BIJLAGE D: LETS-‐KRINGEN IN HET GROENE WOUD ...................................................... 55 BIJLAGE E: OP LIEMT GEMUNT ................................................................................. 56 BIJLAGE F: INTERVIEW SPPILL ................................................................................. 57 BIJLAGE G: INTERVIEW LETS ................................................................................... 58 BIJLAGE H: INTERVIEW MEUBELMAKERIJ DEN BERG ..................................................... 59 BIJLAGE I: INTERVIEW Q-‐STUDIO DESIGN & CREATION ................................................. 60 BIJLAGE J: INTERVIEW PROVINCIEHUIS NOORD-‐BRABANT .............................................. 61 BIJLAGE K: INTERVIEW DE OVERSTEEK ....................................................................... 62 BIJLAGE L: INTERVIEW STREEKPARK OISTERWIJK .......................................................... 63 BIJLAGE M: INTERVIEW AARDBEIENKWEKERIJ BEST ...................................................... 64
Inhoud
INHOUD
VOORWOORD ................................................................................................... 3 SAMENVATTING ................................................................................................ 4 1.
INLEIDING ................................................................................................. 5 1.1 1.2 1.3
2.
VOORONDERZOEK .................................................................................... 7 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
3.
AFWEGING .............................................................................................. 41 DEELCONCLUSIE 2 .................................................................................... 42
DRAAGVLAK ............................................................................................ 43 4.1 4.2
5.
LOKALE VALUTA ......................................................................................... 7 TRENDS & ONTWIKKELINGEN ....................................................................... 7 INTERNE ANALYSE .................................................................................... 10 EXTERNE ANALYSE .................................................................................... 14 DEELCONCLUSIE 1 .................................................................................... 39
AFWEGING .............................................................................................. 41 3.1 3.2
4.
AANLEIDING .............................................................................................. 5 OPDRACHT ................................................................................................ 5 LEESWIJZER ............................................................................................... 6
AFWEGING DRAAGVLAK ............................................................................ 43 DEELCONCLUSIE 3 .................................................................................... 44
EINDCONCLUSIE ...................................................................................... 45 5.1 5.2
CONCLUSIES ............................................................................................ 45 AANBEVELINGEN ...................................................................................... 46
BIBLIOGRAFIE .................................................................................................. 47 BIJLAGEN ......................................................................................................... 49
1.
Inleiding
1. INLEIDING
Het project is uitgevoerd door vierdejaars studenten van de HAS Hogeschool aan de opleiding Stad en streekontwikkeling. Het is in opdracht van Streekhuis Het Groene Woud, met als opdrachtgever Anja Verweij. De opdracht wordt georganiseerd in Het Groene Woud in de provincie Noord-‐Brabant. Het Groene Woud is een nationaal landschap van tien gemeenten. De organisatie het Streekhuis bestaat uit een samenwerking van verschillende partijen die samen werken aan Het Groene Woud.
1.1
Aanleiding
Een belangrijk uitgangspunt van Het Groene Woud is: wie verdient in Het Groene Woud, investeert in Het Groene Woud. Deze investering kan door geld, maar ook door kennis, materialen, etc. Een eis van de projecten van Landschappen van Allure is dat er verdienmodellen zijn bij deze projecten. Het Groene Woud wil graag dat deze projecten op financieel gebied meer samenwerken en dat deze verdiensten in Het Groene Woud blijven door gebruik van een lokale valuta. Afgelopen jaren is door de crisis het huidige economische systeem ter discussie gesteld. Het MKB in het Groene Woud moet zich staande zien te houden en het huidige geldsysteem zorgt ervoor dat natuurlijke rijkdommen uitgeput raken. De macht van het geldsysteem is in handen van de bank en de rijken die steeds rijker worden, waardoor het vertrouwen van de burger wordt geschaad. Door de problemen in het huidige geldsysteem wordt er steeds meer een beroep gedaan op de sociale cohesie. Mede hierdoor ontstaat meer vraag naar lokale valuta en ontstaan er in Het Groene Woud initiatieven, zoals nieuwe alternatieven voor geld tussen burgers, bedrijven en verenigingen. Lokale valuta zou de oplossing kunnen zijn om de sociale cohesie en een duurzaam economisch systeem te versterken.
1.2
Opdracht
De projectopdracht luidt: Verricht onderzoek naar de toepasbaarheid van lokale valuta in Het Groene Woud en ga na hoe deze een bijdrage kunnen leveren aan de leefbaarheid en de lokale economie van het gebied. De doelstelling van dit project is om lokale valuta te verkennen en te onderzoeken wat de toegevoegde waarde ervan is. Daarbij wordt de behoefte (of draagvlak) in Het Groene Woud onderzocht. Dit onderzoeksrapport levert enkele mogelijkheden voor lokale valuta in Het Groene Woud. Het is aan de ondernemers, bewoners en/of andere organisaties in Het Groene Woud om vervolgens een vorm van lokale valuta te kiezen die zij op willen zetten. De hoofdvraag van dit project luidt als volgt: Welke vormen van lokale valuta zijn geschikt voor Het Groene Woud en zorgen voor toegevoegde waarde aan Het Groene Woud? De volgende deelvragen zijn geformuleerd om de hoofdvraag te beantwoorden: − Wat wordt er verstaan onder lokale valuta? − Wat is de huidige situatie betreffende de lokale economie in Het Groene Woud? − Welke vormen van lokale valuta spelen in Nederland? − Welke vormen van lokale valuta spelen in het buitenland? − Welke trends en ontwikkelingen kunnen van invloed zijn op ontwikkelingen van lokale valuta? − Welke partijen zullen betrokken moeten worden bij het ontwikkelen van de lokale valuta? − Op welke manier kunnen de lokale valuta via een afdracht bijdragen aan het Streekfonds? − Is er voldoende draagvlak van burgers en ondernemers voor de ontwikkeling van lokale valuta?
Pagina | 5
1.3
Leeswijzer
In het vooronderzoek wordt omschreven wat “lokale valuta” inhoud en Na de afweging worden de overgebleven vormen van lokale valuta welke trends en ontwikkelingen er momenteel spelen op het gebied van voorgelegd aan ondernemers en inwoners van Het Groene Woud. In deze lokale valuta en in de economische sector. Vervolgens wordt in de interne gesprekken komt naar voren hoe groot het draagvlak is voor elk van de analyse Het Groene Woud omschreven. De externe analyse richt zich op vormen. Dit wordt uitgewerkt in hoofdstuk 4 en eindigt in deelconclusie 3. de verschillende vormen van lokale valuta die al bestaan. Aan het eind In deze deelconclusie wordt duidelijk welke valutavormen – die voldoen van dit hoofdstuk bevindt zich deelconclusie 1. In deze eerste aan de voorwaarden én succesvol bleken uit de afweging – ook draagvlak deelconclusie komt naar voren aan welke voorwaarden een lokale valuta hebben vanuit Het Groene Woud. moet voldoen om succesvol te zijn. Tot slot staat in hoofdstuk 5 de eindconclusie en wordt antwoord gegeven Vervolgens worden in hoofdstuk 3 de gekozen lokale valuta’s tegen elkaar op de hoofdvraag. Daarbij worden aanbevelingen gedaan voor eventuele afgewogen. De afweging is gebaseerd op de voorwaarden die in vervolgstappen. Na de eindconclusie bevindt zich de bibliografie, waarin hoofdstuk 2 naar voren zijn gekomen. Dit gebeurt middels een plus en alle gebruikte literatuur en andere bronnen zijn opgenomen. Achterin het min systeem. Dit hoofdstuk eindigt met deelconclusie 2. In deze rapport zijn de bijlagen verwerkt. deelconclusie komt naar voren welke vormen van lokale valuta na de afweging het meest succesvol blijken voor Het Groene Woud. Afweging lokale Vooronderzoek valuta Draagvlak -‐ Lokale valuta Eindconclusie -‐ Succes-‐ -‐ Interviews -‐ Trends en ontwikkelingen betrokkenen -‐ Het Groene Woud voorwaarden -‐ Conlusie -‐ Vormen lokale valuta -‐ Aanbevelingen -‐ Afweging -‐ Afweging Deelconclusie 1 Deelconclusie 2 Deelconclusie 3
Pagina | 6
2.
Vooronderzoek
2. VOORONDERZOEK
Om een duidelijk beeld te krijgen van Het Groene Woud en de ontwikkelingen op het gebied van lokale valuta is in eerste instantie een definitie gegeven aan het begrip “lokale valuta”. Vervolgens is gekeken naar trends en ontwikkelingen die spelen op het gebied van lokale valuta. Daarna zijn een interne analyse en een externe analyse gedaan. In de interne analyse staat beschreven wat Het Groene Woud is en hoe de huidige situatie is van de lokale economie en de producten en diensten die er geleverd worden. In de externe analyse is gekeken naar welke vormen van lokale valuta er al zijn in binnen-‐ en buitenland. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met deelconclusie 1. In deze deelconclusie komt naar voren aan welke voorwaarden een lokale valuta moet voldoen om succesvol te zijn. Hier wordt ook de opgedane kennis over Het Groene Woud meegenomen.
2.1
Lokale valuta
Lokale valuta heeft betrekking op een overeenkomst tussen een groep mensen en/of ondernemingen om een niet-‐traditionele valutaeenheid als ruilmiddel te accepteren. Zij willen niet de conventionele munteenheid vervangen, maar moeten dienen om sociale functies te vervullen. Andere termen die vaak in eenzelfde soort context gebruikt worden zijn ‘alternatieve muntsoort’ of ‘complementaire munteenheden’. Lokale valuta kan echter ook bestaan uit waardebonnen, een ruilhandel in tijd of diensten of een andere vorm van valuta. Lokale valuta zorgt ervoor dat de lokale ondernemers beter kunnen concurreren met internationale bedrijven omdat ze unieker zijn. Complementaire munteenheden komen steeds meer voor. Regio's of gemeenschappen in de financiële periferie die het ontwikkeltempo niet kunnen volgen zoeken naar nieuwe economische ontwikkelingsstrategieën. Daarnaast speelt het digitale tijdperk een rol. Hierdoor is de automatische verwerking van informatie zeer goedkoop (FTM, 2013) (InfoNu, 2013) (Lietaer, 2001).
2.2
Trends & Ontwikkelingen
In deze paragraaf wordt gekeken naar het economisch systeem waarin ontwikkelingen gaande zijn, omdat dit veel invloed uitoefent op de lokale economie. Daarnaast worden trends en ontwikkelingen op gebied van lokale valuta beschreven. Dit wordt gedaan om meer inzicht te krijgen in het gebruik van lokale valuta.
2.2.1 Economisch systeem -‐ Geldsysteem is niet duurzaam en zorgt dat we bronnen uitputten Bij een belastingsysteem waarin niet arbeid, maar het verbruik van grondstoffen is belast, zouden ook mensen zonder enige vorm van milieubewustzijn een duurzame keuze maken (Een @nder soort geld, 2014). Het huidige geldsysteem is gebaseerd op schuld, waardoor het continu vergroten van de geldhoeveelheid nodig is om rentes van leningen te kunnen blijven betalen. Daardoor is economische groei noodzakelijk. Economische groei leidt tot vervuiling en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Om dit te verminderen zal er gekeken moeten worden naar een alternatief geldsysteem die dit probleem niet heeft (Ons Geld, 2014). -‐ Rijke regio’s worden steeds rijker en arme regio’s steeds armer Afgelopen jaren is te zien dat de economie het minst organiseert op plekken waar organisatie het meest nodig is. Het valt op dat geld uit arme gebieden wegvloeit naar steeds rijker wordende gebieden. Een groot deel van al het geld dat in omloop is, is niet beschikbaar voor de werkelijke economie, waarin consumenten en bedrijven elkaar betalen voor verleende diensten en geleverde producten. In arme regio’s stokt de economie doordat er nauwelijks geld wordt besteed en er dus ook niets te verdienen valt. Rijke landen kunnen in ‘vette’ jaren een eventueel tekort aan geld nog wel aanvullen met nieuwe kredieten, maar arme regio’s krijgen niet genoeg geld in omloop, omdat banken hen geen geld durven te lenen (Een @nder soort geld, 2014).
Pagina | 7
-‐ Rente zorgt voor beperkingen Veel mensen zijn onnodig arm doordat ze geen toegang hebben tot geld als organisatiemiddel. Dat komt doordat men de premie (rente op de lening) niet kan opbrengen om de rijken aan extra inkomsten te voorzien. De uitsluiting van deze mensen is ook nog eens een inefficiënte manier waarop onze economie hebben ingericht. Als de marktrente 0 procent zou zijn, dan is te zien dat mensen die alleen hun financiële eigenbelang nastreven automatisch duurzame keuzes gaan maken, omdat die tot lagere maandlasten leiden. Dankzij de rente concentreert het geld zich bij die rijkste 1 procent en tegelijk dwingt rente mensen en bedrijven, die dat geld van de allerrijksten lenen om extra productie te maken, om boven op hun eigen kosten ook de rente te verdienen. Weliswaar leid een lage rente aanvankelijk tot groei maar dat duurt maar kort, terwijl een hoge rente geld concentreert dat belegd moet worden en dus even afgezien van het risico dat het geld voor speculatie wordt gebruik. Rentedruk vormt de basis van een doorgaande groei, die in absolute omvang almaar versnelt. Het rentemechanisme leidt er toe dat 80% van de Nederlanders en meer dan 95% van de wereldbevolking voortdurend geld afdraagt aan de rijkste paar procent. Dit komt door de manier waarop er geïnvesteerd is voor productie van aankoop. In de kostprijs van de productiemiddelen zit ook weer een rentecomponent. Kortom: Hoe meer vreemd geld en hoe meer investering er nodig zijn voor een specifieke dienst of product, des te hoger de rente kosten zijn. Zo liggen de prijzen van elk product en dienst door al die tranches rentkosten een stuk hoger. En daardoor vindt er een continue overheveling van geld plaats naar het allerrijkste deel van de bevolking (Een @nder soort geld, 2014). -‐ Banken hebben steeds meer macht in het geldsysteem Gezamenlijk vormen de banken een soort kartel. Door hun enorme omvang blijven ze bestaan en tevens bepalen ze voor een groot deel hoe onze financiële wereld er uitziet. De Nederlandse bankensector is ongeveer vier keer zo groot als de Nederlandse economie en is daarmee één van de grootste bankensectoren in Europa.
Van echte concurrentie tussen de banken is geen sprake. Banken doen in feite allemaal hetzelfde. Overstappen naar een andere bank komt weinig voor. Feitelijk zijn de banken door de overheidssteun en –garanties afhankelijk van de overheid. De hele bancaire sector met het betalingssysteem samen met de overheid vormen een soort machtsblok. Deze partijen hebben het beheer en zeggenschap over het geld (Welbergen, 2013). -‐ Mensen hebben steeds minder vertrouwen in banken Door de economische crisis hebben mensen steeds minder vertrouwen in banken. Dit komt onder andere doordat de Nederlandse banken in de economische crisis staatssteun nodig hadden. Ook zijn er verschillende banken failliet gegaan of overgenomen door grotere banken. Door de overnames is bij veel mensen het oude, vertrouwde gevoel bij de banken verdwenen. Door faillissement van onder andere DSB, zijn veel mensen geld verloren. Doordat dit groot in het nieuws is geweest, ontstond er de angst dat dit vaker zou gaan voorkomen. Door meerdere incidenten durven mensen minder snel te sparen voor hun oude dag of om te beleggen, omdat ze bang zijn dat ze worden opgelicht (ANP, 2014) (Weinig vetrouwen in banken, 2013).
2.2.2 Lokale valuta -‐ Gedrukt lokaal geld zorgt voor juridische problemen Als er aan een munt of papiergeld een bepaalde waarde wordt gebonden gaan veel banken en overheden het als een probleem zien. Er is te meer duidelijk dat de aanpak met gedrukt lokaal geld potentieel een juridisch probleem geeft. Uit onderzoek van STRO blijkt dat in veel landen de rechters het lokale geld (op papier of in een munt) verbieden. De monopolie van de centrale banken op de uitgifte van papieren geldachtige biljetten is wettelijk gezien erg sterk verankerd. Het recht op het drukken van bankbiljetten is namelijk heel expliciet voorbehouden aan de Centrale Bank (Een @nder soort geld, 2014).
Pagina | 8
-‐ Veel lokale valuta worden ontwikkeld maar redden het niet Mensen proberen steeds vaker een lokale valuta op te zetten, maar deze zijn vaak maar van korte duur. De initiatiefnemers doen weinig onderzoek, waardoor plannen vaak niet goed slagen. Pas als het economisch slechter gaat, zal de noodzaak tot het gebruik van een alternatieve munt toenemen. Wel is de aandacht voor alternatieve valuta in Nederland de laatste jaren toegenomen (Munsterman, 2013). -‐ Lokale valuta groeien tijdens crisis periodes Het midden-‐ en kleinbedrijf staat te springen om geld, maar banken verstrekken amper krediet. Burgers staan te springen om werk maar vinden geen baan. Lokale ondernemers proberen het gebrek aan euro’s te compenseren met een lokale valuta. In de zuidelijke eurolanden, waar de crisis al langere tijd diepere sporen achterlaat, zijn er lokale valuta die wel goed van de grond komen. Zo heeft Spanje inmiddels al meer dan dertig complementaire geldsoorten naast de euro, plus zo’n driehonderd tijdbanken (Munsterman, 2013). -‐ Steeds meer lokale valuta digitaal Tegenwoordig gaat het huidige geldsysteem al grotendeels digitaal. De trend is dat dit door zal zetten. Dit is ook te zien bij ontwikkeling van valuta’s. Door ICT ontwikkelingen zoals sociale media en bijbehorende online gemeenschapsvorming, zijn de mogelijkheden voor complementaire geldsystemen enorm gegroeid (Een verkenning van ons geldsysteem, 2012).
Pagina | 9
2.3
Interne Analyse
In de interne analyse wordt eerst een algemeen beeld geschetst van Het Groene Woud. Vervolgens wordt ingegaan op de organisaties die samen een netwerk vormen in Het Groene Woud. Daarna komen de lokale economie en de producten en diensten die de streek heeft te bieden aan bod.
2.3.1 Het Groene Woud Het Groene Woud is een Nationaal Landschap van 35.000 hectare gelegen tussen de steden ’s-‐Hertogenbosch, Eindhoven en Tilburg (bijlage A). Het bestaat uit tien gemeenten: -‐ Best -‐ Schijndel -‐ Boxtel -‐ Sint-‐Michielsgestel -‐ Haaren -‐ Sint-‐Oedenrode -‐ Oirschot -‐ Son en Breugel -‐ Oisterwijk -‐ Vught De samenwerking met het Streekhuis bestaat uit dertien gemeenten, namelijk bovengenoemde gemeenten en ‘s-‐Hertogenbosch, Tilburg en Eindhoven. De streek is herkenbaar langs de weg (zie figuur 1). Daarnaast bestaat Het Groene Woud uit grootschalige aaneengesloten natuurgebieden en authentieke landschappen. Er bevinden zich 21 natuurgebieden met veel biodiversiteit in Het Groene woud, die samen met veel bijzondere landschapselementen en cultuurhistorie zorgen voor een kenmerkende identiteit. De opvallende landschapstypen zijn het afwisselende agrarische cultuurlandschap met zijn typische streekeigen kenmerken, waaronder bolle akkers, populieren en knotwilgen, houtwallen, coulisselandschappen, goed bewaarde dorpskernen en cultuurhistorische en aardkundige monumenten. Het gebied bestaat uit 7.500 hectare aan natuur met Oisterwijkse bossen en vennen tot aan de Geelders, via Kampina, Mortelen en Scheeken (Het Groene Woud, z.d.).
Figuur 1. Gebiedsaanwijzingsbord "Het Groene Woud" (ANWB, 2014)
2.3.2 Organisatie Het Groene Woud Het netwerk in Het Groene Woud is een brede verzameling van betrokken en actieve overheden, maatschappelijke en andere organisaties, bewoners-‐ en ondernemersgroepen uit de streek. Het zijn allen ambassadeurs van Het Groene Woud, zij vormen de ‘community’. Een deel van deze groep mensen maakt actief deel uit van Het Groene Woud door projecten op gang te brengen en mee te denken aan ontwikkelingen. Verder is uit gesprekken gebleken dat deze community nog geen sterk geheel is en niet heel de doelgroep Het Groene Woud bereikt (zie bijlage H t/m M). Door veel bewoners wordt er geen verbinding gezien met Het Groene Woud.
Pagina | 10
Ondernemers van het buitengebied voelen zich daarentegen eerder verbonden met Het Groene Woud. Voor het realiseren van een sterk netwerk die samen achter Het Groene Woud staan zal in de toekomst voor de stad-‐ en plattelandsbewoners en ondernemers meer betrokkenheid gecreëerd moeten worden. Daarnaast is een belangrijk doel van Het Groene Woud de relatie te versterken met de omliggende steden. Bijkomend gaat het om de versterking van de recreatieve beleving, de toegankelijkheid en de bereikbaarheid van Het Groene Woud en de economische en sociale relaties. Zo is de groene omgeving van de steden een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor hoogwaardige bedrijven. Binnen het netwerk zijn drie uitvoeringsorganisaties actief: -‐ Stichting Streekhuis Het Groene Woud -‐ Coöperatie Het Groene Woud -‐ Stichting Streekfonds Het Groene Woud Stichting Streekhuis Het Groene Woud Stichting Streekhuis Het Groene Woud heeft als taak initiatieven te faciliteren en ondersteunen. Dit kan door samenwerking te zoeken en door programma’s te ontwikkelen. Daarnaast faciliteert het Streekhuis het bestuur, het netwerk en initiatiefnemers uit de streek. Coöperatie Het Groene Woud Coöperatie Het Groene Woud bestaat uit een groep ondernemers die zich verenigd heeft om samen met maatschappelijke partners Het Groene Woud uit te laten groeien tot een streekmerk. De verbinding en samenwerking tussen deze leden zal in de toekomst moeten groeien. Samenwerking tussen de leden zal meer versterkt moeten worden op economisch en social gebied zodat allen er meer van kunnen profiteren.
De coöperatie heeft inmiddels bijna honderd leden. Alle bedrijven die zich verbonden voelen met Het Groene Woud en duurzaam ondernemen belangrijk vinden, kunnen lid worden van de coöperatie. Zij mogen het logo van Het Groene Woud voeren op de communicatiemiddelen van hun bedrijf. De voordelen van aansluiting bij de coöperatie zijn onder andere de deelname aan netwerkbijeenkomsten, kennisgeving van evenementen via de website en social media en mogelijkheden om nieuwe activiteiten op te starten (Het Groene Woud, z.d.). Stichting Streekfonds Het Groene Woud Streekfonds Het Groene Woud keert jaarlijks gelden uit aan projecten die bijdragen aan de verdere, duurzame ontwikkeling van Het Groene Woud. Het wordt beheerd door Stichting Streekfonds Het Groene Woud. Het fonds wordt gevuld vanuit de RaboStreekrekening Het Groene Woud en middels donaties. De doelstelling van het Streekfonds is jaarlijks een bedrag van minimaal 200.000 euro uit te keren aan duurzame projecten in Het Groene Woud. Projecten die in aanmerking willen komen voor een bijdrage uit het Streekfonds, moeten voldoen aan een aantal voorwaarden. Zo moet zij beschikken over een RaboStreekrekening. Ook moet het project bijdragen aan het versterken van de kernkwaliteiten van Het Groene Woud (Het Groene Woud, z.d.). Een deelnemer die een streekrekening bij een van de samenwerkende Rabobanken in Het Groene Woud opent, ontvangt marktconforme rente. De Rabobank zet hier een rentepercentage (bonus) bovenop en zorgt dat rente (geheel of gedeeltelijk) en bonus ter beschikking komen van Stichting Het Groene Woud. Dit fonds stelt geld beschikbaar aan projecten die Het Groene Woud ten goede komen. Zo wordt via de Streekrekening geld vrijgemaakt voor duurzame projecten binnen het gebied. Door het openen van deze RaboStreekrekening geeft een organisatie of bedrijf invulling aan maatschappelijk betrokken ondernemen (Het Groene Woud, z.d.).
Pagina | 11
2.3.3 Lokale economie De regio Noordoost-‐Brabant laat jarenlang zien een economische topregio te zijn. Door de samenwerking van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden worden sterke clusters gebouwd waar ontwikkeling en innovatie centraal staan. Belangrijke economische thema’s in dit gebied zijn Food, Health & Farma, arbeidsmarkt & onderwijs, logistiek, metaal en machine industrie en toerisme. Omdat van Het Groene Woud geen statistieken bekend zijn worden de statistieken van de tien gemeenten die zich (gedeeltelijk) in Het Groene Woud bevinden samengenomen en wordt er gekeken naar de economie in Noordoost-‐Brabant. De economie in Noordoost-‐Brabant herstelt in 2014 (0,6%) en 2015 (1,2%) in ongeveer hetzelfde tempo als de rest van Nederland. De toename van de export blijft zorgen voor een positieve stimulans, maar 2014 was ook het jaar waarin bedrijven geleidelijk meer gingen investeren. Regionaal is sprake van een bovengemiddelde aanwezigheid van de industrie en dat levert een plus op voor de economische groei. De agrifoodsector is een stabiele kracht binnen de economie van Noordoost-‐Brabant en zorgt voor 1/3 van de regionale werkgelegenheid. Naast landbouwbedrijven gaat het hierbij vooral ook om verwerkende bedrijven, groot-‐ en detailhandel en bedrijven actief in de foodservice-‐markt. De clustering van agrifoodbedrijven zorgt onder andere voor een stimulans op de arbeidsmarkt door gerichte scholing en binding van kennis en talent bij werknemers in het gebied. Daarnaast is er een samenwerkingsverband AgriFood Capital opgericht (zie figuur 2). Binnen AgriFood Capital werken ondernemers, overheden en onderwijs samen in concrete projecten en programma’s met een gezamenlijke ambitie: in 2020 is Noordoost-‐ Brabant topregio in agrifood. Naast de agrifoodsector kent de regio nog een aantal belangrijke economische dragers. Denk hierbij aan logistieke dienstverlening waarbij optimaal geprofiteerd wordt van de strategische ligging van de regio. Ook toerisme en machine bouw zijn stevige pijlers onder de regionale economie (Regio in bedrijf, 2014) (ING, 2014).
Figuur 2. Logo AgriFood Capital (AgriFood Capital, 2014)
Inkomen Het gemiddeld inkomen van de gemeenten in Het Groene Woud was in 2011 €30.540. Dit ligt boven het landelijk gemiddelde van €28.900 (bijlage B). De Gemeenten Vught en Son en Breugel hebben binnen Het Groene Woud het hoogste persoonlijke inkomen per inkomensontvanger. De gemeente Schijndel heeft binnen Het Groene Woud het laagste persoonlijk inkomen. Dit bedrag ligt onder het Nederlands gemiddelde. Over het algemeen kan gesteld worden dat inwoners van Het Groene Woud meer te besteden hebben dan de gemiddelde Nederlander. Werkgelegenheid In de laatste jaren is de werkgelegenheid regelmatig gestegen en gedaald. Er zijn grote verschillen per werkregio (bijlage B). Dit heeft onder andere te maken met de ligging, de grootte en het aantal inwoners van de kernen. Zo liggen bij de gemeente Son en Breugel en Schijndel grote bedrijven-‐terreinen. Wanneer alle gemeenten samen worden genomen is er een stijging te zien van 2006 naar 2011 (CBS, 2011). De bewoners van de gemeenten in Het Groene Woud werken voornamelijk in de commerciële dienstverlening, ongeveer vijftig procent (bijlage B). Een derde van de bewoners werkt in de niet-‐commerciële dienstverlening, ongeveer twintig procent in de nijverheid en energiesector en een kleine twee procent in de landbouw, bosbouw en visserij.
Pagina | 12
2.3.4 Producten en diensten Het Groene Woud bevat veel verschillende bedrijven die voornamelijk bezig zijn in de agrofoodsector met veel producten en diensten. Er zijn 100 ondernemers lid van de Coöperatie Het Groene Woud. Streekmerk Het Groene Woud Bedrijven en producten die bijdragen aan behoud en ontwikkeling van het landschap mogen het logo (het streekmerk) van Het Groene Woud dragen (zie figuur 3). De ondernemers werken gezamenlijk aan een distributienetwerk, waarmee zij hun streekproducten bij afzetlocaties in de regio proberen te krijgen, zoals winkels en horecagelegenheden (Het Groene Woud, z.d.).
Figuur 3. Logo "Het Groene Woud" (Het Groene Woud, z.d.)
Producten De producten die verkocht worden binnen Het Groene Woud zijn erg verschillend. Zo zijn er ondernemers in fruitsoorten zoals appels, peren en aardbeien. Ook groenten als asperges zijn te vinden in Het Groene Woud. Naast groenten en fruit is spelt een belangrijk product. Van dit graan worden onder andere bier en brood gemaakt. Ook de minder voor de hand liggende producten vlees en vis zijn te vinden in Het Groene Woud. Zo is er een meervalkwekerij aanwezig. Op het gebied van vlees zijn er verschillende ondernemers die bezig zijn met biologisch produceren en het gebruik van bijzondere rassen. De locaties waar de producten aangeboden worden staan weergegeven in bijlage B.
Diensten In Het Groene Woud is een verscheidenheid aan diensten te vinden. Vanuit het Streekhuis zijn er een aantal ondernemers in het gebied aangesteld tot bezoekerscentra. Deze bezoekerscentra zijn op de overzichtskaart in bijlage A aangegeven met de cijfers in de rode cirkels. Naast deze bezoekerscentra is er ook veel horecagelegenheid aanwezig. Een belangrijk deel van de economie in Het Groene Woud wordt geleverd door de toerisme-‐ en recreatiesector in de vorm van beleving. Deze sectoren zijn voornamelijk ook bezig met het versterken van de kwaliteit van het landschap (Het Groene Woud, z.d.). Valuta en ruilhandel in Het Groene Woud In Het Groene Woud zijn enkele systemen te vinden om de euro te ontwijken en een ruilhandel of ander geldsysteem toe te passen. LETS-‐ kringen zijn voornamelijk in de steden te vinden (bijlage D). Deze worden in ’s-‐Hertogenbosch, Tilburg, Eindhoven en het dorp Schijndel toegepast. De deelname aan de Lokale Ruilkring 's-‐Hertogenbosch en omstreken staat open voor inwoners van 's-‐Hertogenbosch, Empel, Rosmalen, Berlicum, Den Dungen, Sint Michielsgestel, Vught, Esch, Boxtel, Haaren, Liempde, Cromvoirt, Helvoirt, Drunen, Haarsteeg, Nieuwkuijk, Vlijmen, Engelen, Bokhoven en Hedel. Verder heeft de organisatie SPPiLL in Liempde een munt ontwikkeld om de leefbaarheid en economie in het dorp te bevorderen. In het paragraaf 2.4.5 staat op Liemt Gemunt beschreven.
Pagina | 13
2.4
Externe analyse
In de externe analyse worden verschillende buitenlandse en binnenlandse valuta beschreven. Eerst worden twee organisaties benoemd die in Nederland en in het buitenland bezig zijn met het opzetten van lokale systemen. Uit deskresearch en gesprekken met professionals (zie bijlage F en G) zijn verschillende binnenlandse en buitenlandse valuta naar voren gekomen. Over heel de wereld zijn veel verschillende lokale valuta. Deze valuta zijn al grotendeels afgewogen op basis van bestaansduur, gebruik en met kennis van professionals. Verder worden deze vormen van valuta beschreven en toegelicht met voor-‐ en nadelen, verbeelding en factsheets.
2.4.1 Algemene organisaties voor lokale systemen In Nederland zijn er enkele organisaties die bezig zijn met het ontwikkelen van lokale valuta’s en lokale systemen. Onderstaand zijn deze organisaties benoemd: -‐ Transition Towns Nederland is een netwerk voor lokale transitie in Nederland. Transition Towns willen de lokale economie versterken, bijvoorbeeld door het invoeren van een vorm van lokaal of regionaal geld; -‐ Social TRrade Organisation (STRO) is een organisatie die alternatieven voor het geldsysteem ontwikkelt. Dit doen zij omdat ze vinden dat het huidige geldsysteem armoede en milieuproblemen veroorzaakt. STRO creëert al ruim twintig jaar nieuwe geldsystemen in de praktijk.
2.4.2 Lokale valuta’s Tijdens het keuzeproces voor de alternatieve geldsystemen is gekeken naar (lokale) valuta’s die succesvol zijn opgezet. Verder is onderzocht welke valutavormen al aanwezig zijn in Het Groene Woud (Op Liemt Gemunt en LETS-‐systemen). Deze vormen zijn al succesvol opgezet.
Ook is gekeken welke valutavormen in het buitenland succesvol zijn op regionale schaal (BerkShares in Berkshire en Ithaca Hours in Ithaca). Dit zou vergelijkbaar kunnen zijn met een regionale schaal als Het Groene Woud. Daarnaast bestaan er systemen die op meerdere locaties en schalen zijn toegepast, zoals Time/Bank, LETS-‐systemen, Airmiles, STCC en JAK-‐banken. Het feit dat deze valutavormen op meerdere locaties toegepast zijn geeft aan dat de opzet ervan niet ingewikkeld is en dat het systeem flexibel is. Daarom is besloten om deze lokale valutavormen verder uit te werken. Tot slot is ook een systeem bekeken dat al decennialang gebruikt wordt in Zwitserland, namelijk WIR. De ouderdom van dit systeem is te danken aan de economische stabiliteit die het systeem geeft. In de volgende paragrafen worden onderstaande valutavormen beschreven: Digitale systemen: 1. Social Trade Credit Circuit (STCC) Tijdsystemen: 2. Time/Bank 3. LETS-‐systemen 4. Ithaca Hours Spaarsystemen: 5. Airmiles 6. Op Liemt Gemunt Banksystemen: 7. BerkShares 8. WIR Overig: 9. JAK-‐banken
Pagina | 14
2.4.3 Digitaal systeem 1. Social Trade Credit Circuit STRO doet al 20 jaar onderzoek naar een eerlijker en duurzamer soort geld. Het is gericht op het vinden van een alternatief dat voor iedereen aantrekkelijk moet zijn, omdat het effectiever en minder verspillend is dan het huidige geld. Een alternatief dat meer mensen de kans geeft zich te ontplooien en zuiniger om te gaan met het milieu. Bij het ontwikkelen van een ander soort geld moeten mensen en bedrijven er zelf belang bij hebben het nieuwe geld te gebruiken. Het systeem is al meerder malen uitgetest in verschillende regio’s in het buitenland. Over heel de wereld zoals in Latijns-‐Amerika, Zuid-‐Afrika, maar ook in Europa zijn ze met verglijkbare systemen bezig. Het Digipay4Growth project, dat wordt uitgezet in Sardinië, Barcelona en Bristol om de crisis te onderdrukken, wordt gesteund door de Europese Commissie. Uit deze voorbeelden blijkt dat het een systeem is dat lokale economie verbeterd en de samenhang versterkt. Sinds kort hebben de ontwikkelaars een digitale structuur kunnen opzetten zodat het systeem overal toegepast kan worden. Digitaal Het geldsysteem vindt plaats in het zogenaamde Social Trade Credit Circuit. Dit is een bundeling van bedrijven en consumenten die met elkaar handelen buiten het reguliere geld. In dit systeem vinden transacties tussen afzonderlijke bedrijfsonderdelen alleen binnen de boekhouding van het bedrijf plaats. Aan de basis van deze geldvernieuwing staat een boekhouding van onderlinge transacties met claims op geld dat in de toekomst beschikbaar komt. Transacties tussen mensen en bedrijven worden daarbij mogelijk in een digitale administratie van die claims, waarbij het gewone geld dus gebruikt wordt als rekeneenheid.
Termijn-‐euro’s Termijn-‐euro’s zijn in eerste instantie boekhoudkundige claims, die aan het eind van de termijn waarin ze lokaal gebruikt worden, vrijwel een euro waard zijn. Zolang de termijn niet is verstreken, zijn het nog geen euro’s en is er juridisch gezien geen sprake van geld maar slechts van onderlinge contracten, gerepresenteerd door ‘bites’ op internet. De termijn van een termijn-‐euro geeft het moment aan dat de geleende euro wordt terugbetaald en dus als gewone euro beschikbaar komt voor degene die de claim op de specifieke termijn-‐euro op zijn of haar rekening heeft staan. Hierdoor worden deze termijn-‐euro’s een efficiënt betaalmiddel. Ze komen elke dag een dag dichter bij het aflopen van de termijn. Het bedrijf met het krediet is intussen druk bezig zowel termijn-‐ euro’s te verdienen (aan klanten binnen het Circuit), als euro’s (aan klanten erbuiten). Zo is het bedrijf aan het eind van de termijn in staat de lening af te lossen zonder rente. Dat zal deels in aflopende termijn-‐euro’s zijn, en voor de rest in regulier euro’s. Krediet verlening zonder rente Het betaalmiddel in een Social Trade Credit Circuit is dus niet anders dan een (terug)betaalbelofte op een bepaalde datum. Dat kost niets, dus kan het Circuit heel goedkoop krediet geven. De enige kosten die gemaakt moeten worden, zijn die voor het afdekken van het risico dat het lenende bedrijf niet kan terugbetalen en uiteraard de kosten voor de beoordeling van de kredietaanvraag. Om een lening te kunnen krijgen gaan bedrijven aan leveranciers vragen (waar men het krediet uitbesteedt), om een bepaalde commissie af te dragen aan het garantiefonds van het Circuit. Daar staat tegenover dat er onmiddellijk uitbetaald wordt in termijn-‐ euro’s (tot de termijn van een bepaalde periode verstrijkt).
Pagina | 15
De reden dat leveranciers deze commissie meebetalen is dat zij ervan profiteren dat zij een nieuwe klant(en) erbij hebben. Deze samenwerking maakt het mogelijk een verzekering af te sluiten voor hogere risico’s dan die een bank accepteert en zelfs gemakkelijker naarmate het minder goed gaat met de economie. Als het gewone geld blokkeert, ontstaat er voor het Social Trade-‐krediet juist extra ruimte. Er ontstaat een nieuwe dynamiek doordat de marktpartijen die geen lening kunnen krijgen en partijen die weinig klandizie hebben, beter af zijn als ze elkaar helpen. De overcapaciteit bij de leveranciers schept ruimte om de garanties te financieren die de kredieten mogelijk maken. Degene die van de leveranties profiteren betalen ook mee aan die garanties (Toxopeus, Een @nder soort geld, 2014). Het Social Trade Credit Circuit is een gecompliceerd systeem. In deze paragraaf staan de belangrijkste onderdelen kort besproken. Een gedetailleerde uitleg is te vinden in bijlage C. Op de volgende pagina bevindt zich een factsheet en op de pagina erna een verbeelding van het systeem.
Voordelen: -‐ De valutavorm is digitaal; -‐ Het systeem berekent geen rentekosten; -‐ Het is mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld; -‐ Burgers, MKB’s en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ Het systeem stimuleert de lokale economie; -‐ Het systeem is op streekniveau (in HGW) toepasbaar; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam; -‐ Er is gemakkelijk geld beschikbaar voor MKB’s en burgers. Nadelen: -‐ Het is niet voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk; -‐ Geen hulp verwachten van banken omdat dit een concurrerend systeem is. Het gaat namelijk buiten de banken om; -‐ Het systeem heeft geen grote maatschappelijke waarde.
Pagina | 16
SOCIAL TRADE CREDIT CIRCUIT 1. GARANTIEFONDS
2.ONDERNEMER
3. ONAFHANKELIJKE INSTELLING
ONAFHANKELIJKE INSTELLING BEOORDEELT MOGELIJHEID TOT HET VERKRIJGEN VAN HET KREDIET VOOR DE ONDERNEMER
ONDERNEMER KRIJGT GOEDKOPER KREDIET DOOR RUIMERE CRITERIA IN TERMIJN-EURO’S,
6. TERMIJN-EURO NAAR EURO
DE LENING WORDT AFBETAALD IN VERDIENDE TERMIJN-EURO’S EN EURO'S DE ONDERNEMER ZOEKT LEVERANCIERS MET OVERCAPACITEIT WAARDOOR DE LEVERANCIER DE TERMIJN-EURO’S ZAL ACCEPTEREN
LEVERANCIER DRAAGT EEN COMMISSIE AF OM HET RISICO VAN HET KREDIET TE DEKKEN
BEDRIJVEN BETALEN HET KREDIET GEZAMENLIJK DOOR MIDDEL VAN EEN COMMISSIE AAN HET GARANTIEFONDS EN BETALEN NEGATIEVE RENTE OP ONGEBRUIKT GELD
3. ONDERNEMERS
2. LEVERANCIERS
BEDRIJVEN WORDEN LID VOOR MEER KLANDIZIE
5. BEWONERS
BETALEN IN TERMIJNEURO’S
4. ONDERNEMERS
NA AFBETALING VAN DE LENING KOMEN ER EURO’S BESCHIKBAAR OM DE TERMIJN-EURO’S VAN HET GELEENDE KREDIET INTEWISSELEN VOOR EURO’S.
TERMIJN-EURO’S WORDEN UIT-GEGEVEN IN DE LOKALE ECONOMIE
Pagina | 17
FACTSHEET
TOELICHTING VALUTA SOCIAL TRADE CREDIT CIRCUIT Oprichting: 1970 (STRO)! Werkveld: Wereldwijd
1. Werking: binnen een ‘community’ worden onderlinge transacties verrekend met digitale termijn-euro’s. 2. Valutavorm: de termijn-euro’s worden vertegenwoordigd in een digitaal systeem. 3. Waarde: termijn-euro’s zijn gekoppeld aan de Euro (wisselkoers: 1 TE = €1,-). 4. Aanvraag: bedrijven(bewoners) die behoefte hebben aan krediet vragen een lening aan bij STCC of kunnen hun euro inwisselen voor termijn-euro’s. 5. Gebruikers: MKB’s en bewoners. 6. Kosten: aan inschrijving zijn kosten verbonden, heel de community vangt gezamenlijk de kosten op door negatieve rente op positieve saldi. 7. Omwisseling: een digitale datumteller houdt bij hoe ver het bedrag verwijdert is van omwisseling in euro’s. 8. Banken: Garantiefonds is een vorm van een bank waar negatief saldi wordt afgedragen en zonder rente geld geleend kan worden. 9. Rentekosten: STCC berekent voor het lenen geen rentekosten. 10. Garantie: Bedrijven krijgen gemakkelijker krediet en gezamenlijk met leveranciers wordt er een commissie afgedragen aan de bank om het krediet af te dekken. 11. Economische waarde: termijn-euro’s voor vastgestelde termijn in de regio en stimuleren werk, inkomen, werkgelegenheid en investeringen. 12. Maatschappelijke waarde: de versterking van lokale economie zorgt ook voor een verbetering van de leefbaarheid wat uiteindelijk de maatschappelijke waarde verbetert. 13. Schaal: het doel van van dit systeem is voornamelijk op regio niveau. Pagina | 18
2.4.4 Tijdsystemen Time/Bank komt veel overeen met het LETS-‐systeem en Ithaca HOURS. Daarom worden deze valuta in dezelfde paragraaf behandeld. De valuta werken grofweg hetzelfde, met als verschil dat in LETS-‐systemen en Ithaca Hours afgerekend wordt in eenheden die over het algemeen dezelfde waarde hebben als de euro of dollar. Bij Time Dollars wordt afgerekend, zoals de naam al doet vermoeden, in tijd. Aan het eind van deze paragraaf bevindt zich een factsheet en een verbeelding van deze systemen. 2. Time/Bank “Time Banking” is een instrument waarmee een groep mensen een alternatief economisch model kan creëren, waarin zij hun tijd en vaardigheden uitwisselen, in plaats van goederen en diensten verwerven door het gebruik van geld. Time Banking vindt plaats over de hele wereld. Time/Bank maakt transacties op basis van tijd in plaats van conventioneel geld: één Time/Bank-‐uur is gelijk aan één uur werk. De deelnemer krijgt voor ieder uur werk een coupon. Deze coupon kan hij gebruiken voor een uur van iemand anders zijn tijd. Voorbeelden van diensten zijn een tekst vertalen, een fotograaf helpen met zijn archief en een fietstaxi rijden.
Voordelen: -‐ De valutavorm is tastbaar; -‐ Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ De sociale samenhang in de streek wordt gestimuleerd; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam; -‐ Het systeem is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk. Nadelen: -‐ Het is niet mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld; -‐ Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar, maar het systeem werkt beter op kleinere schaal; -‐ Er komt geen geld beschikbaar, slechts geld besparen.
In mei 2011 is in Den Haag de Nederlandse Time/Bank opgericht door de stichting Stroom. Vanaf september 2014 zijn er in Nederland meer dan 1.200 geregistreerde gebruikers. Time/Bank heeft ook een fysieke winkel in Den Haag, genaamd de Time/Store. De Time/Store accepteert alleen Hour Notes, die je verkrijgt door je positieve balans op je Time/Bank account in te wisselen (Timebank.cc, 2014) (Aranda & Vidokle, 2014) (Stroom, 2014).
Pagina | 19
3. LETS L.E.T.S. staat voor Local Exchange Trading System. Het is een lokaal ruilhandel systeem met een eigen valuta, zonder rente of inflatie. In Nederland zijn ongeveer honderd LETS-‐ruilkringen actief. Ook in andere landen zijn ruilkringen actief, die onder verschillende namen en met verschillende systemen werken. Deze verschillende LETS-‐kringen hebben ieder andere regels. LETS is een systeem waarbinnen de aangesloten leden onderling allerlei prestaties verrichten tegen betaling van aangewezen betalingseenheden. Het is mogelijk zowel diensten als goederen uit te wisselen. Voor deze diensten en goederen wordt geen geld betaald of ontvangen, maar betaling geschiedt door middel van een eenheid of munt, die een waarde heeft en alleen op papier of online bestaat. Elke transactie moet doorgeven worden aan de betreffende LETS-‐bank. Vertrouwen is bij deze valuta erg belangrijk (Rijksoverheid, 2008) (Local Exchange Trading System, z.d.).
Voordelen: -‐ De valutavorm is tastbaar; -‐ Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ De sociale samenhang in de streek wordt gestimuleerd omdat er met meerdere mensen contact moet worden gemaakt; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam; -‐ Het systeem is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk. Nadelen: -‐ Het is niet mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld; -‐ Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar, maar het systeem werkt beter op kleinere schaal; -‐ Er komt geen geld beschikbaar, slechts geld besparen; -‐ Het systeem stimuleert de economie nauwelijks.
Pagina | 20
4. Ithaca Hours Ithaca Hours is een lokaal muntsysteem dat er op gericht is om de lokale economie te ondersteunen en dat tegelijkertijd werk maakt van economische en sociale rechtvaardigheid en gemeenschapsvorming in Ithaca, New York. Verschillende bedrijven in het New Yorkse plaatsje Ithaca hanteren het nog altijd als geldig ruil-‐ en betaalmiddel. Ithaca Hours zijn in feite 10-‐dollarbiljetten. 10 dollar per uur is het gemiddelde uurloon in de streek. Er zijn 110 duizend Hours gedrukt verdeeld in zes denominaties: 2 HR, 1 HR, ½ HR, 1/4 HR, 1/8 HR en 1/10 HR. Via advertenties vermelden deelnemers, zoals bewoners en bedrijven, of zij Ithaca Hours accepteren. Duizenden mensen in de streek en 500 bedrijven accepteren het geld. Een voorbeeld is dat een loodgieter zich aanbied voor 15 dollar per uur 80-‐20. Dat wil zeggen dat hij 80% van zijn loon in Ithaca Hours accepteert en 20% in dollars. Met Ithaca Hours kan men aanbiedingen doen om klandizie te vergroten. Het etablissement bouwt dan naast de reguliere omzet een tegoed in Ithaca Hours op waarmee bepaalde diensten kunnen worden verkregen. De leningen die via Ithaca Hours verstrekt worden zijn met een lage rente (Ithaca Hours, z.d.) (Kamp, 2000).
Pagina | 21
Voordelen: -‐ De valutavorm is tastbaar; -‐ Stimuleert de economie door vermindering van werkloosheid/ overcapaciteit; -‐ De sociale samenhang in de streek wordt gestimuleerd; -‐ Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam; Nadelen: -‐ Het is niet mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld. -‐ Het is niet voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk.
Pagina | 22
TIME BANK, L.E.T.S. & ITHACA KEES DOET GRAAG BOODSCHAPPEN EN HELPT EEN LID ANJA MET BOODSCHAPPEN DOEN. KEES KRIJGT HIER COMMUNITY UREN VOOR.
EEN BEWONER KEES IS MET PENSIOEN EN BESLUIT OM MEE TE DOEN AAN DE COMMUNITY.
KEES WIL GRAAG LEKKER ETEN EN GAAT ETEN BIJ EEN LID. KEES BETAALD DE COMMUNITY UREN UIT.
KEES KAN NIET MEER KLUSSEN EN VRAAGT EEN LID OM WAT KLUSJES TE DOEN. KEES BETAALD COMMUNITY UREN UIT.
Pagina | 23
FACTSHEET TOELICHTING VALUTA’S TIME BANK, L.E.T.S. & ITHACA Oprichting: 2011 (Nederlandse Time/Bank), 1993 (eerste Nederlandse L.E.T.S.), 1991 (Ithaca Hours) Werkveld: Wereldwijd / Ithaca, New York, U.S.A.
1. Werking: in plaats van het reguliere geld wordt er betaald met tijd, diensten en goederen. 2. Valutavorm: de uren worden vertegenwoordigd door munten, biljetten of coupons. 3. Waarde: Waarde is gekoppeld aan uren. Ithaca Hours is gekoppeld aan de Amerikaanse Dollar (wisselkoers: 1 HOUR = $10). 4. Aanvraag: door ruilhandel ontstaat er een systeem waarbij een lid in de plus staat en de ander in de min. 5. Gebruikers: het systeem is voornamelijk gericht op ruilhandel tussen burgers. 6. Kosten: er zijn geen grootschalige investeringen nodig bij het opzetten van het systeem. 7. Omwisseling: het is niet mogelijk om de valuta te wisselen voor bijvoorbeeld Euro’s of Dollars. 8. Banken: de systemen werken buiten de banken om. 9. Rentekosten: alleen bij Ithaca Hours wordt wel gerekend met een (lage) rentevoet. 10. Garantie: diensten zijn niet altijd professioneel en dus bij voorbaat op individueel vertrouwen. 11. Economische waarde: Burgers kunnen hun talent aanbieden en daarnaast diensten verkrijgen. 12. Maatschappelijk waarde: Iedereen kan meedoen met zijn of haar eigen talent. Verder wordt het sociale netwerk in dit systeem versterkt. 13. Schaal: Komt voornamelijk voor op stedelijke niveau. Pagina | 24
2.4.5 Spaarsystemen “Op Liemt gemunt” en Air Miles bestaan allebei uit een spaarsysteem. Om deze reden worden deze beide in één paragraaf behandeld. Na de beschrijving wordt het systeem verbeeld en toegelicht op een factsheet. 5. Air Miles Air Miles is een spaarpuntensysteem waarbij “Air Miles” gespaard kunnen worden bij aankoop van producten bij bepaalde bedrijven. De spaarpunten hebben in principe een inwisselwaarde van één eurocent. In het verleden werd het gebruik voor het sparen voor vliegtickets, tegenwoordig is het alleen mogelijk om korting op producten, reizen en dagattracties te krijgen. Het sparen en vervolgens inwisselen kan gedaan worden bij de Air Miles partners. Dit zijn grote winkelketens, zoals Albert Heijn, Shell, V&D, Praxis, Etos en Gall & Gall. Bij aankoop van producten bij deze winkels krijgt de consument Air Miles bij vertoning van zijn Air Miles-‐kaart. Het deelnemende bedrijf bepaalt hoeveel Air Miles de spaarder ontvangt en geeft het aantal gespaarde Air Miles periodiek door aan de Air Miles-‐ organisatie. Bij sommige aankopen worden Bonus Miles verstrekt. Deze Bonus Miles zijn niets anders dan gewone Air Miles, maar ze worden verstrekt als speciale actie (naast de reguliere verstrekking). Het spaarsaldo is online via de website te vinden. Zodra er genoeg Air Miles gespaard zijn kan men deze gebruiken om producten of diensten te kopen bij aangesloten winkels of organisaties. De Air Miles-‐organisatie in Nederland heeft rond de 6 miljoen leden. Door het spaarpuntensysteem worden consumenten gestimuleerd om bij bepaalde winkels te gaan consumeren. Daarnaast kunnen de bedrijven de gegevens van de consument gebruiken voor strategische marketing (Air Miles, 2014) (DDMA, 2013).
Air Miles wordt niet verder behandeld omdat deze het doel van Het Groene Woud, de lokale economie stimuleren, niet bereikt. Voordelen: -‐ De valutavorm is digitaal; -‐ De valutavorm is tastbaar; -‐ Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar; -‐ Het is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk. Nadelen: -‐ Het is niet mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld; -‐ Airmiles heeft nauwelijks voordelen voor de lokale economie door de hoeveelheid multinationals die erbij zijn aangesloten. -‐ De sociale samenhang wordt door dit systeem niet gestimuleerd.
Pagina | 25
6. Op Liemt Gemunt In 2009 constateerde Ondernemers Vereniging Liempde (OVL) dat het economische klimaat in Liempde achteruit ging. De samenwerking tussen ondernemers, verenigingen en inwoners is noodzakelijk om Liempde een impuls te geven. Vanuit deze gedachtegang ontstond ‘Op Liemt Gemunt’. Op de volgende pagina bevindt zich een factsheet en op de pagina erna een verbeelding van het systeem. Het werkt als volgt: iedere centrumondernemer geeft bij een bepaald aankoopbedrag een bonus in de vorm van muntjes. De standaard muntverstrekking is één muntje bij €15,-‐. Het muntje vertegenwoordigt een waarde €0,15. Hiervan gaat €0,11 naar een deelnemende vereniging en € 0,04 is voor organisatiekosten. In bijlage E is te zien wat de huidige stand is bij de deelnemers en wat de feitelijke opbrengst in euro’s is. De afgelopen jaren is deze opbrengst al opgelopen naar €100.000 euro. De koper geeft deze muntjes aan een deelnemende vereniging. De verenigingen krijgen jaarlijks tijdens de kerstmarkt in december hun gespaarde bedrag uitgekeerd in Op Liemt Gemunt Waardebonnen. De bedragen worden afgerond en de restantbedragen worden meegenomen naar het volgende jaar. Er zijn momenteel 22 deelnemende ondernemers en 45 deelnemende verenigingen. Op drie plaatsen staan muntverzamel-‐ rekken met voor iedere deelnemer een aparte koker. Periodiek worden de muntkokers geleegd. Tevens staat er bij elke deelnemende ondernemer een spaarpot waar men de munten in kan doneren. Deze spaarpotten worden jaarlijks geleegd en alle munten uit deze spaarpotten worden evenredig verdeeld over alle deelnemende verenigingen. Omdat hier gebruik wordt gemaakt van een tastbare munt, raken veel verkregen muntjes verloren en worden deze dus niet uitgegeven.
Het doel van Op Liemt Gemunt is meerledig. Enerzijds is de opzet dat de omzet bij Liempdse winkels en horecabedrijven positief beïnvloed wordt. Op Liemt Gemunt zorgt er namelijk voor dat bestedingen in het eigen dorp structureel populairder worden gemaakt. Daarnaast leveren de bestedingen een rechtstreeks voordeel op voor de Liempdse verenigingen. Ook wil OVL met Op Liemt Gemunt een sterker wij-‐gevoel creëren(SPPiLL, 2012) (OVL, z.d.). Voordelen: -‐ De valutavorm is tastbaar; -‐ Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ Versterkt de sociale samenhang doordat men het verenigingsleven stimuleert; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam; -‐ Er is gemakkelijker geld beschikbaar voor MKB’s en burgers; -‐ Het is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk. Nadelen: -‐ Het is niet mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld, alleen voor waardebonnen; -‐ Het systeem stimuleert de economie nauwelijks; -‐ Het is niet op streekniveau (in HGW) toepasbaar, omdat er een bepaalde mate van sociale controle nodig is;
Pagina | 26
OP LIEMT GEMUNT
DE VERENIGINGEN KUNNEN MET DEZE MUNT ALLEEN UITGEVEN BIJ DE PLAATSELIJKE ONDERNEMER
ONDERNEMERS
EEN BEWONER DOET ZIJN BOODSCHAPPEN BIJ DE PLAATSELIJKE ONDERNEMER EN KRIJGT DAARVOOR EEN MUNT
LEEFBAARHEID
VERENIGINGEN
BEWONERS
DE BEWONER KAN DEZE MUNT INVESTEREN IN VERENIGINGEN
Pagina | 27
FACTSHEET TOELICHTING VALUTA OP LIEMT GEMUNT Oprichting: 2009 Werkveld: Liempde, Noord-Brabant, Nederland
1. Werking: spaarmunten worden verkregen bij lokale bedrijven en uitgegeven bij lokale verenigingen. 2. Valutavorm: de valuta wordt vertegenwoordigt door munten. 3. Waarde: Op Liemt Gemunt is gekoppeld aan de Euro (wisselkoers: 1 munt = €0,15). 4. Aanvraag: de consument krijgt een muntje bij besteding van €15,- aan een lokale onderneming. 5. Gebruikers: ondernemers, consumenten en verenigingen 6. Kosten: €0,04 per munt gaat naar organisatiekosten, €0,11 per munt gaat naar verenigingen. 7. Omwisseling: geld wordt jaarlijks uitgekeerd aan verenigingen via bonnen die alleen uitgegeven kunnen worden bij leden. 8. Banken: het systeem werkt buiten de banken om. 9. Rentekosten: in het systeem worden geen rentekosten berekend. 10. Garantie: Bedrijven die meedoen hebben de garantie dat het geld van de verenigingen besteed worden bij hun. Verder is voor de dorpsbewoners de garantie als men koopt bij de lokale winkelier geld naar (hun) verenigingen toe gaat. 11. Economische waarde: winkels en horeca worden positief beïnvloed door meer bestedingen. 12. Maatschappelijke waarde: creëert saamhorigheid in gebied omdat verenigingen, ondernemers en consumenten verbonden worden. Pagina | 28 13. Schaal: op liemt gemunt is op dorpsniveau georganiseerd.
2.4.6 Banksystemen BerkShares en WIR worden beide ondersteund door lokale banken. Onderstaand staan deze valuta beide verwerkt en onderbouwt met verbeelding en een factsheet. 7. BerkShares BerkShare wordt gebruikt in de regio Berkshire in Massachusetts. De lokale munt wordt uitgegeven door BerkShares, Inc, een non-‐profit organisatie, in samenwerking met lokale banken, bedrijven en non-‐profit organisaties. Vijf lokale banken geven deze munt uit en meer dan 400 bedrijven accepteren de munt. De waarde van deze munt is gekoppeld aan de Amerikaanse Dollar. BerkShares worden in omloop gebracht wanneer burgers federale Dollars inwisselen voor BerkShares. De wisselkoers is $0,95 cent per BerkShares. 95 Federale Dollars kunnen worden ingewisseld voor honderd BerkShares. BerkShares zijn gedrukt in coupures (biljetten) van 1, 5, 10, 20, en 50. Dit om de lokale bevolking te stimuleren deze munt te gaan gebruiken. Bedrijven accepteerden de BerkShare als een munt met Dollarwaarde. Als bedrijven te veel BerkShares in bezit krijgen, kunnen ze deze weer inwisselen bij de banken voor 95 dollarcent per BerkShare. Afgelopen jaren is het gebruik van het systeem afgenomen doordat het nog door een beperkte groep gebruikt wordt. De stimulans om het BerkShares gebruiken is beperkt doordat de gebruiker alleen een korting krijgt van 5% (Grunsven, 2011). Om dit te versterken is BerkShares momenteel bezig om de munt ook digitaal te gaan verwerken middels rekeningen, elektronische overboekingen en pinautomaten. Maar ook leningen aan lokale en nieuw op te richten bedrijven kunnen met BerkShares gefinancierd worden.
Federale Dollars blijven bewaard in de BerkShare Exchange Banken om overtollig BerkShares weer in te kunnen wisselen. Honderd BerkShares kunnen worden ingeruild voor vijfennegentig federale dollars. De vijf procent korting is een onderdeel van de wisselkoers en nadrukkelijk geen korting die ten goede komt aan de bank. Die 5% gaat ´nergens heen´ en niemand maakt aanspraak op een percentage van de BerkShares transacties (Summer foundation , 2013) (Berkshares, 2014).
Pagina | 29
Voordelen: -‐ De valutavorm is digitaal; -‐ De valutavorm is tastbaar; -‐ Het systeem berekent geen rentekosten; -‐ Het is mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld, maar er hangen voorwaarden aan de inwisseling, waardoor mensen het geld blijven besteden; -‐ Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ Samenwerking met banken is mogelijk, de banken in dit systeem staan garant voor de vergoeding; -‐ Stimuleert de lokale economie doordat er kortingen worden gegeven; -‐ Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam; -‐ Er is gemakkelijker geld beschikbaar voor MKB’s en burgers; -‐ Het is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk. Nadelen: -‐ De sociale samenhang in de streek wordt nauwelijks gestimuleerd;
Pagina | 30
Pagina | 31
FACTSHEET TOELICHTING VALUTA BERKSHARES Oprichting: 2006 Werkveld: Berkshire Region, Massachusetts, U.S.A.
1. Werking: iedereen binnen de Berkshire regio kan BerkShares ontvangen en uitgeven. 2. Valutavorm: de valuta wordt vertegenwoordigt door biljetten (een digitale versie is in aanmaak). 3. Waarde: BerkShares is gekoppeld aan de Amerikaanse Dollar (wisselkoers: 1BS = $0,95). 4. Aanvraag: BerkShares worden aangekocht via Amerikaanse Dollars. 5. Gebruikers: naast bedrijven kunnen ook particulieren en burgers er gebruik van maken. 6. Kosten: de vijf procent wisselkoerskorting is een korting die niet ten goede komt aan de bank. De bank moet bij opstart dus investeren. 7. Omwisseling: BerkShares kunnen terug omgewisseld worden naar Amerikaanse Dollars. 8. Banken: samenwerking met vijf lokale banken, bedrijven en non-profit organisaties. 9. Rentekosten: BerkShares berekend geen rentekosten. 10. Garantie: Federale Dollars bewaard in BerkShare Exchange Banken voor omwisseling. 11. Economische waarde: burgers krijgen korting bij gebruik, gaan daardoor eerder naar lokale bedrijven. 12. Maatschappelijk waarde: Berkshares heeft een lage maatschappelijke waarde, deze waarde wordt gedeeltelijk versterkt doordat de lokale economie verbeterd en daarop volgende de leefbaarheid versterkt wordt. 13. Schaal: Het systeem vindt plaats in een streek. Bedrijven die producten inkopen uit andere streken kunnen de BerkShares niet gebruiken. Pagina | 32
8. WIR De WIR is al sinds 1934 een bestaande lokale munt in Zwitserland. Het is waarschijnlijk ook het grootste alternatieve geldsysteem van de wereld, met ruim 80.000 deelnemende bedrijven. De WIR Bank heeft zeven vestigingen plus een agentschap, allen in Zwitserland. Op de volgende pagina bevindt zich een factsheet en op de pagina erna een verbeelding van het systeem. Leningen aan bedrijven worden verstrekt met een lage rente. Via het WIR-‐ systeem kunnen bedrijven onderling handel drijven en elkaar betalen in WIR, Zwitserse Frank of een combinatie van beide. Ook kunnen individuele klanten een spaarrekening openen, deelnemen in pensioenfondsen in Zwitserse Frank en leningen krijgen. Hierdoor is het ook voor particulieren mogelijk geworden om gebruik te maken van de WIR. Ook kan bijvoorbeeld in een restaurant op een WIR creditcard zowel in Zwitserse Franken als in WIR worden betaald (bijvoorbeeld 75% Zwitserse Franken en 25% WIR). Het grote voordeel van deze uitbreiding is, dat de aan het WIR-‐systeem deelnemende bedrijven ook hun werknemers (gedeeltelijk) in WIR kunnen uitbetalen. Er zijn twee manieren waarop een lid WIR-‐eenheden kan krijgen: -‐ Het verkopen van een goed of dienst aan iemand anders in de kring; -‐ Door een WIR-‐tegoed te krijgen van het coördinatiecentrum.
Met andere woorden, de WIR is een hybride vorm van onderling krediet. Zo’n krediet heeft een zeer lage rentevoet (1,75% per jaar). In de praktijk worden deze kredieten vaak gegarandeerd door onroerend goed of door een ander bezit. De WIR-‐kredieten worden automatisch uit de circulatie verwijderd wanneer een lid een lening aan het centrum terugbetaalt. De waarde van de WIR is gekoppeld aan de Zwitserse franc (dat wil zeggen 1 WIR = 1 CHF), maar alle betalingen moeten in WIR gedaan worden. De WIR is een digitale munt. De betalingen gaan door middel van cheques, creditcards of digitale overboeking. Bij een betaling in cheques wordt het bedrag gesteld op naam van de ontvanger. Als de cheque bij de WIR Bank wordt gedeponeerd dan wordt het bijgeschreven bij het tegoed van de ontvanger ervan, onder inhouding van 1% administratiekosten. Hiermee onderhoudt de WIR Bank het betalingsverkeer. Met haar ouderdom heeft het WIR systeem in Zwitserland al bewezen dat het de economie stabiliteit bezorgd. In slechte tijden wordt het systeem meer gebruikt en in economisch goede tijden laten mensen het links liggen. Het is daarmee een stabiliserende factor en dat is goed voor de economie. Deze vorm van valuta heeft verder geen maatschappelijke waarde (WIR bank, 2014) (Summer foundation , 2013).
Pagina | 33
Voordelen: -‐ De valutavorm is digitaal; -‐ De valutavorm is tastbaar; -‐ Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ Samenwerking met banken is mogelijk; -‐ Het stimuleert de economie, maar in economisch goede tijden wordt het systeem vrijwel niet gebruikt; -‐ Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam, omdat het een buffer tegen externe economische verstoringen; -‐ Er is gemakkelijker geld beschikbaar voor MKB’s en burgers; -‐ Het is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk. Nadelen: -‐ Het systeem berekent rentekosten; -‐ Het is niet mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld; -‐ De sociale samenhang wordt nauwelijks gestimuleerd.
Pagina | 34
Pagina | 35
FACTSHEET TOELICHTING VALUTA WIR Oprichting: 1934 Werkveld: Zwitserland
1. Werking: bedrijven kunnen onderling handel drijven en elkaar betalen in WIR, Zwitserse Frank of een combinatie daarvan. 2. Valutavorm: de valuta is sinds 2008 in een digitale vorm. 3. Waarde: WIR is gekoppeld aan de Zwitsers Frank (wisselkoers: 1WIR = ₣1,00). 4. Aanvraag: WIR d.m.v. een goed of dienst verrichten te verkrijgen of door Franken in te ruilen voor WIR. 5. Gebruikers: naast bedrijven kunnen ook particulieren en burgers er gebruik van maken. 6. Kosten: Bij verwerking van de WIR is bij de bank 1% administratiekosten inbegrepen. 7. Omwisseling: WIR is niet terug te wisselen naar Franken. 8. Banken: WIR werken samen met banken. 9. Rentekosten: WIR heeft een lage rentevoet (1,75%). 10. Garantie: De WIR heeft een waarde in het economisch systeem en wordt bij veel bedrijven geaccepteerd. 11.Economische waarde: burgers geven het geld sneller uit doordat men geen rente kan verkrijgen. 12. Maatschappelijke waarde: de versterking van lokale economie zorgt ook voor een verbetering van de leefbaarheid wat uiteindelijk de maatschappelijke waarde verbetert. 13. Schaal: WIR is gerealiseerd op landelijk schaal. Pagina | 36
2.4.7 Overig 9. JAK-‐banken JAK-‐banken kan niet gezien worden als een lokale valuta maar als een systeem om gemakkelijker aan krediet te komen zodat de lokale economie gestimuleerd wordt. Het systeem kan toegepast worden op andere valuta om gemakkelijk aan krediet te komen. De JAK-‐bank in Zweden bestaat sinds 1970 en heeft al meer dan 38.000 leden. JAK neemt deposito’s in van haar leden en leent deze uit aan andere leden. Leningen worden ondersteund door onderpand of garanties. Deze rentevrije leningen zijn gemakkelijker om terug te betalen. Leden zijn veel meer toegewijd dan klanten en JAK vereist haar leden te sparen om het recht tot lenen te verkrijgen.
Voor het verkrijgen van het recht op een lening, moeten nieuwe leden voor ten minste zes maanden hebben gespaard. Gedurende deze tijd verwerven spaarders “spaarpunten”. Spaarpunten zijn een product van de spaargelden en de spaarfactor. Het grootste probleem met de JAK-‐bank is dat het problemen heeft zichzelf te financieren. Leden zijn niet bereid om hoge kosten te betalen. Nieuwe leden betalen 200 kronen (ongeveer 22 euro) en jaarlijkse lidgelden zijn ook 200 kronen. Dit is net genoeg om haar activiteiten te betalen (Ons geld, 2012) (JAK Medlemsbank, z.d.).
Pagina | 37
Voordelen: -‐ Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem; -‐ Samenwerking met banken is belangrijk; -‐ Stimuleert economie doordat men gemakkelijk aan krediet kan komen; -‐ Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar; -‐ De lokale valutavorm is duurzaam; -‐ Er is gemakkelijker geld beschikbaar voor MKB’s en burgers; -‐ Het moet voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk zijn. Nadelen: -‐ De sociale samenhang in de streek wordt nauwelijks gestimuleerd.
Pagina | 38
2.5
Deelconclusie 1
Uit het vooronderzoek is gebleken dat over heel de wereld en in Nederland maatschappelijke groepen bezig zijn met het opzetten van lokale valuta. De systemen die in de vorige paragrafen benoemd zijn worden in de volgende hoofstukken niet allemaal behandeld. Dit zijn de Airmiles en Jak-‐banken omdat zij beide niet aan de randvoorwaarden voldoen van Het Groene Woud en omdat deze systemen de lokale economie of sociale samenhang nauwelijks stimuleren. Airmiles en Jak-‐ banken kunnen wel op andere systemen toegepast worden. Het Groene Woud heeft veel ondernemende activiteiten zoals lokale producten en diensten. Economische dragers van het gebied zijn naast de agrofoodsector ook de logistieke dienstverlening, waarbij optimaal geprofiteerd wordt van de strategische ligging van de regio. Verder zijn recreatie en toerisme en de machinebouw stevige pijlers onder de regionale economie. Daarnaast is in het gebied een netwerk aanwezig. Dit netwerk wordt verbonden door de organisatie Het Groene Woud. Uit gesprekken is gebleken dat deze community nog geen sterk geheel is en niet het gehele Het Groene Woud bereikt. Omdat veel mensen niet bekend zijn met het fenomeen Het Groene Woud, is de saamhorigheid beperkt. Uit andere lokale valuta blijkt dat de slagingskans groter is als er meer samenhang in het gebied aanwezig is. Bij de opstart van een lokale valuta is het belangrijk dat een grote groep burgers en ondernemers achter de doelen staan van de lokale valuta. Echter kan het ontwikkelen van een lokale valuta zorgen voor meer eenheid en de sociale samenhang in Het Groene Woud versterken. Verder is in Het Groene Woud het Streekfonds aanwezig met een Rabobankstreekrekening. Het Streekfonds is een belangrijke speler voor het versterken van Het Groene Woud. De toekomstige lokale valuta zal zich in moeten passen in dit huidige systeem.
Uit het vooronderzoek is gebleken dat er al veel verschillende vormen van lokale valuta zijn (geweest). Een aantal hiervan is succesvol doorgezet, maar een deel heeft het ook niet gered. Het feit dat deze alternatieve valutasoorten wel of niet geslaagd zijn heeft verschillende oorzaken. Een goed vooronderzoek over de behoeften van de gebruikers kan er voor zorgen dat plannen slagen. Het is van belang dat er een sterke community is bij de opstart van een lokale valutavorm. Hoe groter en gedrevener de community, des te groter het draagvlak. Het is dus van belang dat veel burgers en bedrijven de valuta accepteren als betaalmiddel en dat de lokale valuta begrijpelijk is. Dit zorgt ook voor een bepaalde garantie van gebruik van de lokale valuta waardoor het eventueel ingewisseld kan worden voor de euro (STRO, z.d.). Uit andere lokale valuta’s blijkt wel dat het geld niet al te gemakkelijk ingewisseld moet worden, maar er een bepaalde voorwaarde aan moet zitten(waardedaling). Die voorwaarde zorgt er voor de lokale valuta langer in het gebied rond blijft gaan. Er bestaan veel verschillende soorten lokale valuta’s waarin waardes op verschillende manieren uitgedrukt kunnen worden. Aan veel lokale valuta zit een waarde verbonden. Deze waarde kan in uren zijn maar ook een nieuwe vorm van geld. Waarde bestaat uit meer dan alleen geld. Het meedoen aan een lokale valuta kan ook zorgen voor een sociale verbondenheid, wat ook een waarde geeft. Verder worden lokale valuta op verschillende schaalniveaus gerealiseerd. Veel van deze systemen zijn op stads-‐ of dorpsniveau. De lokale valuta voor Het Groene Woud zou toepasbaar moeten zijn op een regionaal niveau.
Pagina | 39
Daarnaast is tijdens een recessie minder geld in omloop omdat banken minder risico’s nemen. Zij verstrekken minder snel een lening en zijn geneigd om veel geld te beleggen in onroerend goed, waardoor het ook uit de omloop verdwijnt (Ons Geld, 2014). Ondernemers en burgers gaan steeds meer opzoek naar nieuw krediet en een middel om bij elkaar te besteden. Daarbij verdwijnt het vertrouwen van burgers in banken tijdens economisch zware tijden. Mensen zijn daardoor eerder geneigd om over te stappen op een alternatieve valutavorm (ANP, 2014) (Weinig vetrouwen in banken, 2013). Om de lokale economie te stimuleren zal het geld langer rond gaan in het gebied waardoor heel het gebied profiteert. Een andere reden is dat, als er aan munten of papiergeld een bepaalde waarde wordt gebonden, veel banken en overheden het als een probleem gaan zien. Dit zorgt er mede voor dat veel valuta’s kiezen voor een systeem dat digitaal ingezet wordt (Een verkenning van ons geldsysteem, 2012). In veel systemen is te zien dat men gebruik maakt van een tastbare vorm omdat men hier meer beleving bij heeft en een waarde aan hecht. Verder blijkt dat het huidige geldsysteem natuurlijke hulpbronnen uitput, door de continue vergroting van de tastbare geldhoeveelheid. Aangezien mensen steeds meer waarde gaan hechten aan duurzaamheid en milieubewustzijn, zal er in alternatieve geldsystemen rekening moeten worden gehouden met dit probleem (Een @nder soort geld, 2014) (Ons Geld, 2014). Daarbij valt het op dat veel bestaande vormen van lokale valuta geen rentekosten berekenen of slechts een lage rentevoet hebben. Waardoor in economisch slechte tijden mensen terug kunnen vallen het economische stabiele lokale valuta. Goedkope leningen maken het voor (startende) bedrijven aantrekkelijk om zich aan te sluiten.
Voorwaarden voor succesvolle lokale valuta Bovenstaande oorzaken zorgen er voor dat bepaalde valuta het wel of juist niet halen. Deze zaken kunnen omgezet worden in voorwaarden waaraan een lokale valuta moet voldoen om succesvol te zijn: -‐ Maatschappelijke waarde: Achter het systeem moet een sterke community staan die deze nieuwe lokale valuta wil organiseren; -‐ Variatie in deelnemers: Burgers, MKB’ers en organisaties kunnen meedoen aan het systeem (deelnemers); -‐ Begrijpelijk: Het systeem moet voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk zijn; -‐ Valutavorm: De toekomstige valuta vorm zal zich moeten inpassen in de regels van het huidige economische systeem. Dit kan in digitale-‐ of papierenvorm; -‐ Omwisseling: Het is mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor het reguliere geld (hier moet een bepaalde voorwaarde aan verbonden zitten); -‐ Economische waarde: Het stimuleert de economie door vermindering van werkloosheid en overcapaciteit. Verder zorgt het ervoor dat het geld langer rond gaat in het gebied; -‐ Samenwerking banken: Samenwerking met banken (het Streekfonds) is mogelijk; -‐ Duurzaam: De valuta zal voor lange termijn toepasbaar zijn en duurzaamheid en milieubewustzijn stimuleren. -‐ Goedkoop krediet: Er is gemakkelijker geld beschikbaar voor MKB’s en burgers (krediet); -‐ Rentekosten: De nieuwe valuta zal zorgen voor een stabiel economisch systeem met lage tot geen rente. -‐ Schaal: De schaal van het systeem moet toepasbaar zijn op Het Groene Woud.
Pagina | 40
3.
Afweging
3. AFWEGING
De keuze voor de meest schikkende valutavorm voor Het Groene Woud hangt af van verschillende voorwaarden. Deze voorwaarden zijn gebaseerd op zaken waarop andere valutavormen juist wel of niet gerealiseerd zijn en doelen die Het Groene Woud hangt aan de lokale valuta. De hoofddoelen van Streekhuis Het Groene Woud zijn dat het de lokale economie en de sociale samenhang stimuleert.
3.1
Afweging Voorwaarden Digitale valutavorm Tastbare valutavorm Rentekosten Inwisseling Deelnemers Samenwerking met banken Economische waarde Maatschappelijke waarde Regioniveau Duurzaam Krediet Begrijpelijk Gemiddeld
1. 2. 3. 4. 5.
1 +/-‐ ++ ++ + ++ ++ ++ +/-‐ ++ +/-‐ + ++ 4,1
BerkShares Op Liemt Gemunt Social Trade Credit Circuit Time/Bank, LETS en Ithaca Hours WIR
2 -‐-‐ ++ + + ++ + +/-‐ ++ -‐ ++ + ++ 4,1
3 ++ -‐-‐ ++ ++ ++ -‐ ++ +/-‐ ++ ++ ++ -‐-‐ 3,8
4 -‐ ++ + -‐ -‐ -‐ +/-‐ ++ -‐-‐ ++ +/-‐ ++ 3,8
5 ++ +/-‐ -‐ -‐-‐ ++ ++ ++ +/-‐ ++ ++ ++ + 3,9
Legenda Beoordeling waarde -‐ -‐ 1 -‐ 2 +/-‐ 3 + 4 + + 5 Toelichting Digitale valutavorm: Tastbare valutavorm: Rentekosten: Inwisseling:
Deelnemers: Samenwerking banken: Economische waarde: Maatschappelijke waarde: Regioniveau: Duurzaam:
Krediet: Begrijpelijk:
Betekenis Zeer slecht Slecht Voldoende/n.v.t. Goed Zeer goed De valutavorm is digitaal; De valutavorm is tastbaar; Het systeem berekent geen tot nauwelijks rentekosten, wat uiteindelijk zorgt voor economische stabiliteit. Het is mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld (met voorwaarde); Burgers, MKB’ers en organisaties van HGW kunnen meedoen aan het systeem; Samenwerking met banken is mogelijk; Stimuleert economie door vermindering werkloosheid/overcapaciteit; De sociale samenhang in de streek wordt gestimuleerd; Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar; De lokale valutavorm zal voor lange termijn toepasbaar zijn en duurzaamheid en milieubewustzijn stimuleren; Er is gemakkelijker geld beschikbaar voor MKB’s en burgers; Het is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk.
Pagina | 41
3.2
Deelconclusie 2
In bovenstaand hoofdstuk zijn verschillende vormen van valuta afgewogen. Daaruit is het volgende naar voren gekomen: -‐ BerkShares is nauw verbonden met banken. In dit systeem is het goed mogelijk om het Streekfonds erop in te laten spelen. Daarbij zal in dit systeem de bank wel de bijkomende kosten op zich moeten nemen. Het systeem is, kijkend naar de voorbeelden goed toe te passen in Het Groene Woud. Uit praktijkvoorbeelden van BerkShares zelf is gebleken dat na verloop van tijd het gebruik van het systeem afneemt. Het heeft geen blijvend stimulerend effect voor gebruik omdat het maar beperkte kortingsvoordelen heeft. -‐ Op Liemt Gemunt is een systeem dat zich vooral inzet op maatschappelijk vlak. Op Liemt Gemunt is gericht op een kleine regio en zal daarom aangepast moeten worden om het in een groter gebied op te zetten. Doordat het spaarsysteem tastbaar is raken veel van deze munten kwijt waardoor deze verdwijnen. Hiervoor zou een digitaal systeem mogelijk een oplossing kunnen zijn. -‐ Het Social Trade Credit Circuit richt zich, net als WIR, op een economische sterk systeem. Het grootste nadeel van dit systeem is dat het op het eerste gezicht zeer ingewikkeld is, waardoor het moeilijk is om draagvlak te ontwikkelen. Verder is dit systeem goed uitgedacht omdat er jarenlang onderzoek is verricht. Het systeem scoort daarom op veel randvoorwaarden ook zeer hoog. Het systeem ligt klaar voor Het Groene Woud om het in gebruik te nemen. Een groot draagvlak is van groot belang om het uit te voeren. -‐ LETS, Time/Bank en ITHACA zijn valuta met veel overeenkomsten. Deze valuta werken allemaal op basis van tijd. Bij deze systemen is voornamelijk de maatschappelijke waarde van groot belang. Deze systemen staan voor een sterk netwerk waar veel draagvlak voor nodig is. Een nadeel van deze systemen is dat ondernemers nauwelijks betrokken worden. Verder is veel sociale controle nodig omdat de deelnemers veel vrijheid krijgen. Vanwege deze sociale
-‐
controle kunnen deze systemen niet op Het Groene Woud niveau neergezet worden. Het systeem WIR maakt gebruik van een vergelijkbare valuta zoals de euro. Deze valuta kan bijvoorbeeld als een nieuwe gulden gezien worden in een kleiner gebied. Verder heeft het systeem nauwelijks maatschappelijke waarden. Om het op te kunnen zetten is draagvlak van groot belang zodat het bij veel bedrijven gebruikt kan worden. Dit eenvoudige systeem zorgt er wel voor dat de lokale munt langer in het gebied rondgaat en de economie stimuleert.
Omdat Het Groene Woud bestaat uit een grote groep mensen, is het van belang dat de afweging voor draagvlak zorgt binnen Het Groene Woud. Hierdoor is het niet mogelijk om op dit moment een keuze te maken tussen de verschillende vormen van valuta. Om het idee van een lokaal valuta binnen Het Groene Woud te laten slagen, kan eventueel een combinatie van meerdere valuta een oplossing bieden. Hierbij komen Berkshares en Op Liemt Gemunt erg goed naar voren. Als men voor deze combinatie kiest, worden de twee hoofddoelen van Het Groene Woud (stimuleren van de lokale economie en sociale samenhang) meegenomen. Verder is STRO volgens de randvoorwaarden ook passend in Het Groene Woud, maar door het ingewikkelde systeem zal het creëren van draagvlak erg moeilijk zijn. Om hiervoor te kunnen zorgen zal er veel voorbereiding gepleegd moeten worden, zoals het organiseren van bijeenkomsten en het maken van communicatiemiddelen. Daarnaast kunnen deze verschillende valuta na verder onderzoek ook aangepast worden op hun nadelen, waardoor ze sterker zijn en beter passend zijn binnen Het Groene Woud.
Pagina | 42
4.
Draagvlak
4. DRAAGVLAK
Om te onderzoeken of er in Het Groene Woud draagvlak is voor de introductie van een vorm van lokale valuta zijn enkele personen uit Het Groene Woud geïnterviewd. Deze geïnterviewden hadden vooraf al interesse getoond in alternatieve geldsystemen.
4.1
Afweging draagvlak
Voorwaarden 1 2 3 4 Digitale valutavorm -‐ +/-‐ -‐ +/-‐ Tastbare valutavorm ++ ++ ++ +/-‐ Rentekosten +/-‐ +/-‐ + + Inwisseling + +/-‐ ++ + Deelnemers +/-‐ ++ + +/-‐ Samenwerking met banken + +/-‐ +/-‐ + Economische waarde + + + + Maatschappelijke waarde ++ + ++ +/-‐ Regioniveau + ++ + +/-‐ Duurzaam + + + + Krediet + ++ + +/-‐ Begrijpelijk ++ ++ ++ ++ 1. Martien Roestenburg (Meubelmakerij Den Berg) 2. Amanda Schiltmans (Q-‐studio Design & Creation) 3. Emely Jonkers (Provincie Noord-‐Brabant) 4. Wout Janssen (De Oversteek) 5. Ernst Jonkers (Streekpark Oisterwijk) 6. Frans van Beerendonk (Aardbeienkwekerij Best)
5 ++ + +/-‐ + ++ + ++ ++ ++ + + ++
6 Gem. ++ 3,4 4,8 -‐ +/-‐ 4,0 -‐ 4,4 ++ 5,0 +/-‐ 4,2 ++ 5,2 +/-‐ 5,0 ++ 5,2 ++ 5,0 + 4,8 ++ 6,0
Legenda Beoordeling Waarde -‐ -‐ 1 -‐ 2 +/-‐ 3 + 4 + + 5 Toelichting Digitale valutavorm: Tastbare valutavorm: Rentekosten:
Inwisseling:
Deelnemers: Samenwerking banken: Economische waarde: Maatschappelijke waarde: Regioniveau: Duurzaam: Krediet: Begrijpelijk:
Betekenis Zeer onbelangrijk Onbelangrijk Geen mening Belangrijk Zeer belangrijk De valutavorm is digitaal; De valutavorm is tastbaar; Het systeem berekent geen tot nauwelijks rentekosten, wat uiteindelijk zorgt voor economische stabiliteit. Het is mogelijk om de lokale valuta in te wisselen voor regulier geld (met voorwaarde); Burgers, MKB’ers en organisaties van HGW kunnen meedoen aan het systeem; Samenwerking met banken is mogelijk; Stimuleert economie door vermindering werkloosheid/overcapaciteit; De sociale samenhang in de streek wordt gestimuleerd Het is op streekniveau (in Het Groene Woud) toepasbaar; De lokale valutavorm zal voor lange termijn toepasbaar zijn en mensen duurzaamheid en milieubewustzijn stimuleren. Er is gemakkelijker geld beschikbaar voor MKB’s en burgers; Het is voor iedere (potentiële) deelnemer begrijpelijk.
Pagina | 43
4.2
Deelconclusie 3
Uit de interviews is gebleken dat er veel verschillende perspectieven zijn op het gebied van lokale valuta. Het is duidelijk geworden dat de geïnterviewden open staan voor een vorm van lokale valuta in Het Groene Woud. Hierbij moet niet te veel administratieve ‘rompslomp’ komen kijken. Zij vinden lokale valuta een toevoeging aan Het Groene Woud, omdat he kan zorgen voor meer eenheid in het gebied. Ook zorgt het voor een grotere naamsbekendheid van Het Groene Woud en verbetering van de lokale economie, wat vooral voor ondernemers in het gebied voordelig kan zijn. Alle geïnterviewden waren het erover eens dat de begrijpelijkheid van het systeem van groot belang is bij het opzetten van een lokale valuta. Dit zorgt voor een groot draagvlaak voor de lokale valuta. Daarnaast moet het systeem continuïteit en duurzaamheid waarborgen. Verder bleek dat de geïnterviewden inzagen dat veel systemen zoals LETS en op Liemt Gemunt niet toepasbaar zijn op Het Groene Woud niveau, omdat de sociale samenhang in Het Groene Woud niet sterk genoeg is. De geïnterviewde ondernemers zijn vooral gericht op economisch belang en de versterking van de lokale economie. Verder wordt economie als belangrijke drager gezien van maatschappelijke verbeteringen in Het Groene Woud. Vooral de ondernemers zijn geïnteresseerd in het verkrijgen van goedkoop krediet. Dit is voor hen een belangrijke randvoorwaarde van de lokale valuta. Ook is er veel verschil in meningen waar te nemen over de vorm van de valuta. Sommigen streven meer naar een digitaal systeem, terwijl anderen meer waarde hechten aan een tastbare vorm. Het digitale systeem gaat mee in de trends van het digitale tijdperk en is gemakkelijker in gebruik wanneer het draait om grotere bedragen. Echter oefent een tastbare vorm meer invloed uit op de beleving van mensen.
Ook is inwisselbaarheid van de valutavorm gewenst, maar moet er wel gezocht worden naar een stimulans om de valuta niet in te wisselen maar juist uit te geven, zodat de valuta in het gebied blijft rouleren. Tijdens de interviews kwam nog niet duidelijk naar voren welke valuta de geïnterviewde het meest schikkend vinden voor Het Groene Woud. Om nog meer duidelijkheid te krijgen over de wensen van bewoners en ondernemers is het van belang nog meer mensen te benaderen om te vragen naar hun mening over lokale valuta.
Pagina | 44
5.
Eindconclusie
5. EINDCONCLUSIE
5.1
Conclusies
Uit het vooronderzoek is gebleken dat over heel de wereld en in Nederland maatschappelijke groepen bezig zijn met het opzetten van lokale valuta. Het Groene Woud heeft veel ondernemende activiteiten zoals lokale producten en diensten. Daarnaast is in het gebied een netwerk aanwezig. Dit netwerk wordt verbonden door de organisatie Het Groene Woud. Uit gesprekken is gebleken dat dit netwerk in de toekomst versterkt zal moeten worden. Omdat er veel verschillende mogelijkheden zijn om lokale valuta toe te passen en Het Groene Woud een erg groot gebied is met veel verschillende partijen, is het van belang om draagvlak te creëren binnen de gemeenschap. Om deze reden is er nog geen exacte lokale valuta gekozen, maar kan een combinatie van meerdere valutavormen een uitkomst bieden. De voorwaarden die hiervoor belangrijk zijn, staan beschreven in deelconclusie 1. Op basis van deze voorwaarden zijn de verschillende valuta’s geëvalueerd. Hierbij komen BerkShares en Op Liemt Gemunt erg goed naar voren. Als men kiest voor een combinatie tussen deze twee valutavormen, worden de twee hoofddoelen van Het Groene Woud (stimuleren van de lokale economie en sociale samenhang) meegenomen. Verder is STRO volgens de randvoorwaarden ook passend in Het Groene Woud, alleen door het ingewikkelde systeem zal het creëren van draagvlak erg moeilijk zijn. Om dit te verbeteren zal veel voorbereiding gepleegd moeten worden, zoals het organiseren van bijeenkomsten en het ontwikkelen van communicatiemiddelen.
Uit interviews is gebleken dat er veel verschillende perspectieven zijn op het gebied van lokale valuta. Duidelijk is geworden dat de geïnterviewden open staan voor een vorm van lokale valuta. Zij vinden lokale valuta een toevoeging aan Het Groene Woud, omdat het kan zorgen voor meer eenheid binnen het gebied. Ook zorgt het voor een grotere naamsbekendheid van Het Groene Woud en verbetering van de lokale economie. Dit is vooral voor ondernemers in het gebied voordelig. Alle geïnterviewden waren het erover eens dat de begrijpelijkheid van het systeem van groot belang is bij het opzetten van een lokale valuta. Dit zorgt namelijk voor een groter draagvlaak. Daarnaast moet het systeem continuïteit en duurzaamheid waarborgen. Verder moet het schaalniveau van de valuta passend zijn bij Het Groene Woud. Het economische belang is ook zeer bepalend om ondernemers mee te trekken in een nieuwe valuta. Over de keuze van de valutavorm zijn de meningen verdeeld. Daarnaast zal er wel een mogelijkheid moeten zijn om het geld in te wisselen voor regulier geld, maar wel met een bepaalde voorwaarde). Tijdens de interviews kwam nog niet duidelijk naar voren welke valuta de geïnterviewden het meest schikkend vinden voor Het Groene Woud. Om nog meer duidelijkheid te krijgen over de wensen van bewoners en ondernemers is het van belang nog meer inwoners, ondernemers en organisaties te benaderen. Daarnaast kunnen de genoemde vormen van lokale valuta, na verder onderzoek, ook aangepast worden. De nadelen kunnen verbeterd worden en de voordelen kunnen elkaar versterken, waardoor zij beter passen binnen Het Groene Woud. Tot slot komt naar voren dat draagvlak een van de belangrijkste voorwaarden is om een lokale valuta te organiseren. Deze valuta zal van onderuit in de samenleving opgezet moeten worden met een sterke community. Partijen van bovenaf kunnen het wel stimuleren maar niet realiseren zonder deze community. Voor de keuze van een bepaalde valuta kan de toekomstige community gebruik maken van dit rapport, om te onderzoeken wat voor hen de beste valuta is.
Pagina | 45
5.2
Aanbevelingen
Aan de hand van ons onderzoek en met een blik op de toekomst, doen wij enkele aanbevelingen. Deze aanbevelingen kunnen bruikbaar zijn voor de opdrachtgever en voor mensen die het onderzoek voort willen zetten. Workshop organiseren Om het idee van een vorm van lokale valuta in Het Groene Woud te laten leven onder de inwoners en ondernemers, is het verstandig om een workshop te organiseren. In deze workshop kan duidelijk uiteen worden gezet welke lokale valutasoorten er bestaan en hoe deze werken. Vervolgens kunnen de deelnemers van de workshop opgesplitst worden in groepen. In deze groepen kan gediscussieerd worden over de toepasbaarheid van de valutavormen in Het Groene Woud. Op deze manier worden mensen bekend met het initiatief en bestaat er de mogelijkheid om draagvlak te creëren. Community creëren Om een lokale valuta te laten slagen zal in de toekomst een sterke community moeten staan. Daarom moet er goed gekeken worden naar de partijen die betrokken gaan worden bij het opzetten van een lokale valuta. De al bestaande Coöperatie met verschillende ondernemers binnen Het Groene Woud is hierbij een belangrijke speler.
Pagina | 46
Bibliografie
BIBLIOGRAFIE
AgriFood Capital. (2014). Home. Retrieved from AgriFood Capital: http://www.agrifoodcapital.nl/nl/ Air Miles. (2014). Retrieved november 6, 2014, from https://www.airmiles.nl/Paginas/default.aspx ANP. (2014, April 22). Retrieved November 10, 2014, from z24, Steeds minder vertrouwen in financiële sector, waarschuwt toezichthouder: http://www.z24.nl/geld/kern-‐crisis-‐nog-‐steeds-‐niet-‐opgelost-‐455559 ANWB. (2014). Vrije tijd. Retrieved from ANWB: http://www.anwb.nl/fietsen/fietsroutes/meerdaagse-‐en-‐lage-‐ landen/lage-‐landenroute Aranda, J., & Vidokle, A. (2014). About. Retrieved from Time/Bank: http://e-‐ flux.com/timebank/ Berkshares. (2014). Retrieved oktober 4, 2014, from http://www.berkshares.org/ CBS. (2011). CBS Statline. Retrieved from CBS: http://www.cbs.nl/nl-‐ NL/menu/home/default.htm DDMA. (2013, december 9). Retrieved november 2, 2014, from https://ddma.nl/ddma-‐nieuws/erik-‐essen-‐merken-‐hebben-‐klantdata-‐ sleutel-‐handen/ FTM. (2013, september 6). Dossiers. Retrieved from Follow The Money: http://www.ftm.nl/exclusive/steeds-‐meer-‐alternatieve-‐valuta-‐ nederland/ Grunsven, M. v. (2011, mei 5). Klein is prachtig -‐ alternatieve dollar voor een betere en schonere wereld. Retrieved from
http://www.bataaf.nu/wp/wp-‐ content/uploads/2011/05/NRC_20110505_1_017_Klein-‐is-‐prachtig.pdf Het Groene Woud. (z.d.). Retrieved september 26, 2014, from Het Groene Woud: http://www.hetgroenewoud.com/streekfonds/anbi-‐gegevens InfoNu. (2013, september 13). Lokale geldalternatieven. Retrieved from InfoNu.nl : http://financieel.infonu.nl/geld/119516-‐lokale-‐geldalternatieven.html ING. (2014, september 5). Retrieved oktober 22, 2014, from https://www.ing.nl/nieuws/nieuws_en_persberichten/2014/09/ing_regi obericht_economie_noordoostbrabant_veert_op.aspx Ithaca Hours. (z.d.). Retrieved oktober 4, 2014, from http://www.paulglover.org/hourintro.html JAK Medlemsbank. (z.d.). JAK Explained. Retrieved from JAK Medlemsbank: https://www.jak.se/jakexplained Kamp, J. (2000). Omdat mensen er toe doen. Nieuwegein. LETS Eindhoven. (2014). Retrieved from Lokaal Eindhovens Talenten Systeem: http://www.letseindhoven.nl/index.html LETSkring De Linde Tilburg. (2014). Wat is een LETSkring? Retrieved from LETSkring De Linde Tilburg: http://www.letskring-‐ delinde.nl/info/more.php Lietaer, B. A. (2001). Het geld van de toekomst. Amsterdam: De Boekerij bv. Local Exchange Trading System. (z.d.). Letscontact Home page. Retrieved oktober 2, 2014, from Letscontact: http://www.letscontact.nl/ Lokale Ruilkring 's-‐Hertogenbosch en omstreken. (2014). Retrieved from Lokale Ruilkring 's-‐Hertogenbosch en omstreken: http://www.niksvoorniks.nl/nieuws_pag.php?publish=3# Munsterman, R. (2013, september 6). Alternatieve munt in nederland is vaak kort leven beschoren. Retrieved from Follow the Money:
Pagina | 47
http://www.ftm.nl/exclusive/steeds-‐meer-‐alternatieve-‐valuta-‐ nederland/ Ons geld. (2012, december). Retrieved oktober 2014, from http://onsgeld.nu/use-‐cases/jak-‐bank-‐de-‐vol-‐reserve-‐bank-‐in-‐zweden-‐2/ Ons Geld. (2014). Retrieved November 10, 2014, from Ons Geld: http://onsgeld.nu/gevolgen/ OVL. (z.d.). Op Liemt Gemunt. Retrieved from Liempde.info: http://liempde.info/lmpd_olg_verenigingen.php?wpgid=13&wpgid2=3& wpgid3=0 PWO. (2002). Duurzame verwantschappen. Tilburg: Drukkerij van Gerwen. Regio in bedrijf. (2014). Sectoren noordoost brabant. Retrieved oktober 22, 2014, from http://www.regioinbedrijf.nl/brabant/noordoost/sectoren-‐8/ Rijksoverheid. (2008). Documenten en publicaties. Retrieved from Rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-‐en-‐ publicaties/besluiten/2008/12/17/inkomstenbelasting-‐resultaat-‐uit-‐ overige-‐werkzaamheden.html SER. (2014, oktober 17). Retrieved november 10, 2014, from http://www.ser.nl/nl/actueel/persberichten/2010-‐ 2019/2014/20141017-‐mkb-‐kredieten.aspx
Summer foundation . (2013). Retrieved oktober 4, 2014, from http://www.summer-‐foundation.org/nl/Initiatieven/WIR-‐Bank Timebank.cc. (2014). About. Retrieved from Timebank.cc: http://timebank.cc/ Toxopeus, H. (2014). Een @nder soort geld. Utrecht: STRO. Toxopeus, H., & Toxopeus, S. (2012). Een verkenning van ons geldsysteem. Economy Transfomers en Oxfam Novib. Weinig vetrouwen in banken. (2013, maart 26). Retrieved november 10, 2014, from NOS: http://nos.nl/artikel/488819-‐weinig-‐vertrouwen-‐in-‐ banken.html Welbergen, G. (2013, oktober 15). De oneindige macht van de banken. Retrieved from Biflatie: https://biflatie.nl/artikelen/maatschappij/de-‐oneindige-‐ macht-‐van-‐de-‐banken/ WIR bank. (2014). Retrieved oktober 4, 2014, from http://www.wir.ch/
SPPiLL. (2012, september 7). Op Liemt Gemunt. Retrieved from SPPiLL: http://www.sppill.nl/opliemtgemunt/ STRO. (z.d.). Lokale ontwikkeling. Retrieved from STRO Social Trade Organisation: http://www.duurzamebiobrandstof.nl/jatropha-‐olie-‐voor-‐regionale-‐ economische-‐ontwikkeling Stroom. (2014). Stroom Den Haag. Retrieved from Stroom Den Haag: http://www.stroom.nl/paginas/pagina.php?pa_id=6165707
Pagina | 48
Bijlagen
BIJLAGEN
Bijlage A: Locatie Het Groene Woud
Pagina | 49
Bijlage B: Lokale economie
Tabel 1. Gemiddeld persoonlijk inkomen per inkomensontvanger (CBS, 2011)
Tabel 3. Aantal banen in de tien gemeenten in 2012 (x 1.000)
Regio Best Boxtel Haaren Oirschot Oisterwijk Schijndel Sint-‐Michielsgestel Sint-‐Oedenrode Son en Breugel Vught Gemiddeld gemeenten NEDERLAND
Landbouw, bosbouw en visserij 1,85
Inkomen 2010 (€) 30.700 28.300 30.200 28.600 30.500 27.000 30.300 27.300 33.100 34.000 30.000 28.500
Inkomen 2011 (€) 31.400 28.700 30.500 29.000 31.000 27.700 30.900 28.000 33.600 34.600 30.540 28.900
Best
Boxtel
Haaren
Oirschot
Oisterwijk
Schijndel
Sint-‐ Michielsgestel
Sint-‐Oedenrode
Son en Breugel
Vught
Totaal gemeenten
15,2 19,2 19,0 17,9 16,1 18,0
14,0 15,0 15,0 14,5 14,8 14,1
4,2 4,2 4,5 4,6 4,4 4,2
8,6 9,0 7,3 8,1 10,4 10,8
8,1 8,7 9,1 8,9 8,2 9,5
9,0 9,2 9,7 9,8 10,1 9,7
6,6 6,9 6,8 6,6 7,2 7,0
5,4 5,3 5,4 5,0 5,1 5,2
11,9 11,6 12,2 11,7 11,9 12,2
10,9 11,7 11 11,2 11,7 11,1
93,9 100,8 100 98,3 99,9 101,8
Niet-‐commerciële dienstverlening
20,5
48,05
31,16
Totaal aantal banen 101,58
De producten worden op de volgende locaties aangeboden (Het Groene Woud, z.d.): -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐
Tabel 2. Banen van werknemers (x1000) per werkregio (CBS, 2011)
2006 2007 2008 2009 2010 2011
Commerciële dienstverlening
Nijverheid en energie
Aardbeien bij Van Beerendonk in Best; Aardbeien en asperges van de Vennenhof; Asperges van Ter Stege; Appels, peren en pruimen uit de Philips Fruittuin; Melkveebedrijf en speltteler Jennissen; Bloem bij De Kerkhovense Molen; Speltassortiment bij Bakkerij Bekkers en De Boelaarshoeve; Speltbier bij Brouwerij Sint Servattumus; Meervallen bij Viskwekerij De Stoom; Vlees bij Biologische Varkensboerderij Jofrahoeve en Biologische Boerderij de Blije Big.
Pagina | 50
Bijlage C: STRO 1. Social Trade Credit Circuit STRO doet meer dan al 20-‐jaar onderzoek naar een eerlijker en duurzamer soort geld. Het is gericht op het vinden van een alternatief dat voor iedereen aantrekkelijk moet zijn; zodat het effectiever en minder verspillend is dan het huidige geld. Een alternatief dat meer mensen de kans geeft zich te ontplooien en zuiniger om te gaan met het milieu. Bij het ontwikkelen van een ander soort geld moeten mensen en bedrijven er zelf belang bij hebben het nieuwe geld te gebruiken. Het ander soort geld gaat in tegen de belangen van bankmonopolies en speculanten. Het ander soort geld brengt geld veel dichter bij producten en consumenten en maakt hen minder kwetsbaar voor manipulatie. Het systeem is al meerder malen uitgetest in verschillende regio’s in het buitenland. Uit deze voorbeelden blijkt dat het een systeem is die lokale economie verbeterd en de samenhang versterkt. Sinds kort hebben ze een digitale structuur kunnen opzetten zodat het systeem overal toegepast kan worden. Digitaal geld STRO heeft voor digitaal geld gekozen omdat dit juridisch gezien de beste keuze is. Het Social Trade Credit Circuit gebruik de juridische structuur van een groot conglomeraat, zoals die te zien is bij multinationals. Hierin vinden transacties tussen afzonderlijke bedrijfsonderdelen alleen binnen de boekhouding van het bedrijf plaats. Aan de basis van deze geldvernieuwing staat een boekhouding van onderlinge transacties met claims op geld dat in de toekomst beschikbaar komt. Transacties tussen mensen en bedrijven worden daarbij mogelijk in een digitale administratie van die claims, waarbij het gewone geld dus gebruikt blijf worden als rekeneenheid. De onderlinge verrekening vindt plaats in het zogenaamde Social Trade Credit Circuit. Dit is een bundeling van bedrijven en consumenten die met elkaar handelen buiten het reguliere geld.
Geen rente en geen schaarste Veel van de fatale effecten van geld ontstaan door kunstmatige schaarste aan een ruilmiddel. Die schaarste ontstaat als het ruilmiddel gemonopoliseerd wordt en geld gebaseerd wordt op rentedragende schuld. Door een ruilmiddel te maken van claims op toekomstig geld, verdwijnt de kunstmatige schaarste aan geld en de daardoor veroorzaakte rente. Het verschil met gewoon geld is dat deze claim tijdens de periode dat het nog niet wordt omgezet naar gewoon geld, in een apart betaalnetwerk zit. Daar kunnen spelregels gelden die gekozen worden door de deelnemers. Dit verschil maakt dat dit andere geld dienstverlenend is. De claims op geld ontstaan door een lening die in het circuit in omloop komt. Die lening is niet in schaars geld. De bedrijven hoeven daarom dus ook niet te concurreren om schaars geld, want binnen Social Trade bestaat geen tekort aan ruilmiddelen. Daardoor kunnen de delen van samenleving die normaal buitenspel staan, ook zaken doen. Ook voor bedrijven is het geldsysteem positief omdat zij geen rentekosten hoeven op te hoesten. Dit komt doordat de lening niet in geld is, maar in claims op geld die in de toekomst te verzilveren zijn. Het door STRO ontwikkelde softwarepakket Cyclos bevat revolutionaire technologieën die niet aangetroffen worden bij andere betaalsoftware. Die extra’s maken dit ander soort geld mogelijk en kan er, binnen de Social Trade Credit Circuits, effectief geruild en geïnvesteerd kan worden. Termijn-‐euro’s Termijn-‐euro’s zijn in eerste instantie boekhoudkundige claims, die aan het eind van de termijn waarin ze lokaal gebruikt worden, vrijwel een euro waard zijn. Zolang de termijn niet is verstreken, zijn het nog geen euro’s en is er juridisch gezien geen sprake van geld maar slecht van onderlinge contracten, gerepresenteerd door bites op internet. De termijn van een termijn-‐euro geeft het moment aan dat de geleende euro wordt terugbetaald en dus als gewone euro beschikbaar komt voor degene die de claim op de specifieke termijn-‐euro op zijn of haar rekening heeft staan.
Pagina | 51
Dankzij de technische innovaties in Cyclos kan het Social Trade Credit Circuit termijn-‐euro’s afkomstig van verschillende bronnen bij elkaar voegen en gemiddelde termijnen meegeven. Hierdoor worden deze termijn-‐euro’s een efficiënt betaalmiddel. Ze komen elke dag, een dag dichter bij het aflopen van de termijn. Het bedrijf met het krediet is intussen druk bezig zowel termijn-‐euro’s te verdienen (aan klanten binnen het Circuit), als euro’s (aan klanten erbuiten). Zo is het bedrijf aan het eind van de termijn in staat de lening af te lossen. Dat zal waarschijnlijk deels in aflopende termijn-‐euro’s zijn, en voor de rest in regulier euro’s. Krediet verlening zonder rente Het betaalmiddel in een Social Trade Credit Circuit is dus niet anders dan een (terug)betaalbelofte op een bepaalde datum. Dat kost niets dus kan het Circuit heel goedkoop krediet geven. De enige kosten die gemaakt moeten worden, zijn die voor het afdekken van het risico dat het lenende bedrijf niet kan terugbetalen. En uiteraard de kosten voor de beoordeling van de kredietaanvraag. Door de lage drempel van het krediet en de lage prijs is een Social Trade Credit Circuit belangrijk voor kleine en duurzame bedrijven die op zoek zijn naar goedkope leningen. De software biedt de kredietnemers en leveranciers bovendien een model om samen te werken vanwege gezamenlijk belang bij het krediet, voor de lening en voor de ander verkoop die eruit voortvloeit. Om een lening te kunnen krijgen gaan bedrijven aan leveranciers vragen (waar men het krediet uitbesteed), om een bepaalde commissie af te dragen aan het Garantiefonds van het Circuit. Daar staat tegenover dat er onmiddellijk uitbetaald wordt in regio-‐ euro’s (tot de termijn van een bepaalde periode verstrijkt). De reden dat leveranciers deze commissie mee betalen is dat zij ervan profiteren dat zij een nieuwe klant(en) erbij hebben. Deze samenwerking maakt het mogelijk verzekering af te sluiten voor hogere risico’s dan die een bank accepteert. De verzekeraar weet namelijk dat een bedrijf geen rentekosten hoeft te betalen over de lening. En bovendien is de kans
groot dat een gedeelte van de koopkracht van leningen aan ander leden bij hen besteed gaat worden. Hierdoor kunnen bedrijven die bij de banken geen lening krijgen, vaak wel krediet krijgen binnen het Circuit. En zelfs gemakkelijker naarmate het minder goed gaat met de economie. Makkelijker krediet krijgen als het economisch slecht gaat is, vanuit de banken bekeken, de omgekeerde wereld. Tijdens een crisis wordt er normaal juist minder krediet gegeven. Hierdoor verdiept een crisis zich. Als het gewone geld blokkeert, ontstaat er voor het Social Trade-‐krediet juist extra ruimte. Er ontstaat een nieuwe dynamiek doordat de marktpartijen die geen lening kunnen krijgen en partijen die weinig klandizie hebben, beter af zijn als ze elkaar helpen. De overcapaciteit bij de leveranciers schept ruimte om de garanties te financieren die de kredieten mogelijk maken. Degene die van de leveranties profiteren betalen ook mee aan die garanties. De basis van alle activiteit is dat er voldoende aandacht wordt besteed aan de garanties voor de verstrekte kredieten, want dat is cruciaal voor een succesvolle onderlinge uitwisseling. Als er voldoende bedrijven zijn waar de termijn-‐euro’s besteed kan worden, kunnen de deelnemers ook nog eens zekerheid hebben dat deze binnen enkele maanden Eurowaarde hebben. Zo hoeft het voor niemand een probleem te zijn om termijn-‐ euro’s te accepteren. Versterking lokale economie Een Social Trade Credit Circuit kan ook nog om een andere reden georganiseerd worden. Van termijn-‐euro’s staat vast hoe lang ze in onderlinge boekhouding van het Circuit rondgaan. Als de leden van dat Circuit – de consumenten, bedrijven en overheid – uit een bepaalde streek komen, kan de koopkracht niet zomaar uit de omgeving verdwijnen. De koopkracht die dit andere geld vertegenwoordigt, gaat per definitie voor de vastgestelde termijn in die regio rond en stimuleert daar werk en inkomen. Daarbij versterkt het de gezamenlijke economie en de onderlinge verhoudingen.
Pagina | 52
Verder stimuleert het regionale ontwikkeling, helpt werkloosheid tegengaan en geeft ook duurzame investeringen meer ruimte. Het kan uitstekend helpen bij investeringen voor het energieneutraal maken van woningen en kantoren en bij het ontwikkelen van innovaties die het milieu-‐ en energiegebruik in bedrijven terugdringen. Daarnaast kunnen consumenten ervoor kiezen hun gewone euro’s om te ruilen voor regio-‐ euro’s. Ook die regio-‐euro’s krijgen een termijn mee en blijven zolang voor de regionale economie beschikbaar en stimuleren daar inkomen en werkgelegenheid. Het Social Trade Circuit biedt kleinere onafhankelijke bedrijven ook de kans om samen de koopkracht van consumenten binnen te halen. Ze geven klanten een ‘stadspasje’ waarop de winkel waar men wat in gewone euro’s koop, ‘regiopunten’ bijschrijft. De waarde daarvan bestaat uit regio-‐euro’s. Meestal zullen de regels van zo’n platform zo zijn dat de winkelier het meeste aan deze bonus bijdraagt, maar dat de omloopheffing de winkelier helpt bij de betaling van zijn bonus. Community Het Circuit zal in Nederland bestaan uit verschillende subcommunities met elk hun eigen identiteit, die via het Circuit samenwerken. Deelnemers doen straks in eerste instantie zaken met bedrijven binnen hun eigen subcommunity, maar kunnen veelal ook bij bedrijven in ander communities hun koopkracht besteden. Initiatief gemeente Als de gemeente termijn-‐euro’s accepteert als betaling wordt het voor veel meer bedrijven aantrekkelijk om termijn-‐euro’s de accepteren. Gemeentes kunnen ook subsidies via het Circuit laten lopen. Daardoor hebben deze gemeentes de zekerheid dat die koopkracht minimaal een bepaalde termijn in de gemeente blijft. Verder kan met reversed factoring speciaal gericht op de overheid de betaaltermijnen terugbrengen naar een paar dagen. Doordat in een Social Trade Credit Circuit op basis van rekeningen die naar de overheid zijn uitgeschreven, gratis krediet naar de
leveranciers kan gaan, kan deze aanpak een enorme stimulans voor het MKB betekenen. Stap voor stap naar een Social Trade Credit Circuit 1) Het begint “normaal gesproken” met bedrijven die behoefte hebben aan (goedkoop) krediet, dat ze van de bank niet kunnen krijgen. Deze bedrijven richten een Social Trade Credit Circuit op. 2) Die groep bedrijven gaat naar andere bedrijven en overheden die regelmatig van hen kopen en maken die ook lid. Als het kan wordt de Social Trade versie reversed factoring georganiseerd, want dat geeft een knallend startpunt om een compleet Ciruit te komen dat ook kredieten kan geven. Met name als de overheid mee doet. 3) Tegelijk zullen er ook bedrijven lid worden omdat ze meer klanten willen, of zelfs een potentiele klant hebben die bij de bank geen krediet kan krijgen en dus niet koopt, maar via het Circuit misschien wel krediet kan krijgen om bij hen te besteden. 4) Dan beoordeelt een, door het Circuit ingehuurde, professionele instelling het risico van de krediet aanvragen. Daarbij worden ruimere criteria toegepast dan banken hanteren. Bovendien helpt het natuurlijk dat het Circuit geen rente berekent en ook nieuw klanten oplevert. 5) Als die instelling de aanvraag goedkeurt, kan het lid een krediet in regio/termijn-‐euro’s krijgen, die de terugbetalingstermijn van de lening hebben. Een digitale datumteller houdt bij hoe ver het bedrag op de rekening nog afzit van omwisseling; oftewel hoeveel dagen deze koopkracht nog binnen het Circuit zal moeten blijven circuleren. 6) Het bedrijf dat de lening kreeg, probeert de termijn-‐Euro’s die in omloop kwamen bij zijn lening-‐ of andere met ongeveer dezelfde termijn-‐ te verdienen want dan kan hij de lening ermee terug betalen. Hoe meer dat lukt, des te minder hoeft hij terug te betalen in euro’s.
Pagina | 53
7) De leverancier waar het geld van het krediet besteed wordt, verdient dus de termijn-‐euro’s en betaalt een commissie/bijdrage aan het Garantiefond. De termijn-‐euro’s die hij krijgt kan hij opvatten als een uitstaande rekening die verzekerd is. Tegelijk kan hij die termijn-‐euro’s ook gebruiken als betaalmiddel binnen het Circuit. 8) Om te stimuleren dat de leverancier niet gewoon niks doet met het geld en wacht tot de termijn verstreken is, wordt op positieve saldi, een negatieve rente geheven. Die heffing levert ook direct geld op voor (een deel van) het Garantiefonds, de systeemkosten en voor een investeringsfonds. 9) De leveranciers verder in de keten zien elke dag de afloop van de termijn een stapje dichterbij komen. Gaandeweg lijken die regio/termijn-‐Euro’s steeds meer op gewone Euro’s en worden daardoor makkelijker besteedbaar. 10) En dan breekt de dag aan dat de lening wordt afbetaald. Het bedrijf dat geleend heeft, probeert zoveel mogelijk in termijn-‐ Euro’s terug te betalen en voor de rest betaald hij Euro’s. Deze Euro’s komen dan beschikbaar om termijn-‐Euro’s waarvan de termijn verstreken is voor Euro’s in te wisselen.
Pagina | 54
Bijlage D: LETS-‐kringen in Het Groene Woud LETS Eindhoven LETS Eindhoven is een lokaal ruilhandel-‐systeem. Wie lid is van Lets kan zelf diensten aanbieden en gebruik maken van andermans diensten. Je zet je hobby’s of kennis in om een ander van dienst te zijn. Je verdient daar punten mee die in Eindhoven ‘talenten’ genoemd worden. Daarmee krijg je de kans om van anderen ‘te kopen’ waar je zelf behoefte aan hebt. Op talentenmarkten kun je jouw talenten ook inwisselen voor goederen. Bijvoorbeeld allerlei verse producten uit eigen tuin. Je kunt er ook zelf allerlei spulletjes "verkopen" voor talenten. Als je een maal lid bent, ga je ‘handelen’, dus zelf diensten aanbieden en ontvangen. Het handelstarief is voor alle diensten 30 talenten per uur. Je houdt zelf je LETS-‐talenten bij via Internet (Cyclos). Als je niet over een computer beschikt, laat je dit via de LETS-‐talentenadministratie voor je doen (LETS Eindhoven, 2014). LETS kring De Linde Tilburg De LETSkring vind je in Tilburg sinds 1994. In Tilburg heten de punten "kruiken”. De waarde van een kruik wordt niet bepaald door de overheid of door banken, maar door leden van de Letskring zelf. Een LETSlid die een dienst vraagt, zoekt op wie deze dienst kan bieden. De verrekening wordt gedaan in kruiken. Betaling gaat door de kruiken direct over te schrijven via Local Exchange. Kruiken bestaan dus alleen op de website, en is dus geen munt of betaalmiddel. Iedereen die in Tilburg of omgeving woont kan lid worden. De enige voorwaarde is, dat je een dienstenaanbod hebt waarmee je je in de vereniging staande kunt houden. Elke kruik die je verdient, gaat bij een ander van de rekening af. Binnen de LETSkring vraagt iedereen ongeveer hetzelfde: 15 of 20 kruiken per uur. Vrager en aanbieder mogen zelf kiezen of ze bepaalde kosten in euro’s of in kruiken willen verrekenen (LETSkring De Linde Tilburg, 2014).
Lokale Ruilkring 's-‐Hertogenbosch en omstreken In de Lokale Ruilkring ’s-‐Hertogenbosch en omstreken kun je diensten, kennis en goederen ruilen. De ruileenheid wordt ‘Niks’ genoemd. Het netwerk van 's-‐Hertogenbosch tot Boxtel en van Rosmalen tot Drunen telt nu ongeveer 187 deelnemers. De ruilkring startte in 1995. In deze kring ontmoeten de deelnemers elkaar tijdens maandelijkse activiteiten. Daarbij kun je diensten en goederen ruilen. Dat kan ook via de speciale Niksmail. Dat is een gebruikersgroep op internet, waaraan bijna alle deelnemers meedoen. De ruilkring heeft een sociale functie. Het vormt een regionaal, duurzaam en zelfstandig economisch systeem. Door te ruilen zonder geld stellen ze mensen in staat om zowel hun talenten te benutten en diensten, kennis en goederen aan te schaffen zonder euro's. Deelname aan de Lokale Ruilkring 's-‐Hertogenbosch en omstreken staat open voor inwoners van 's-‐Hertogenbosch, Empel, Rosmalen, Berlicum, Den Dungen, Sint Michielsgestel, Vught, Esch, Boxtel, Haaren, Liempde, Cromvoirt, Helvoirt, Drunen, Haarsteeg, Nieuwkuijk, Vlijmen, Engelen, Bokhoven en Hedel (Lokale Ruilkring 's-‐Hertogenbosch en omstreken, 2014). Stichting Lokale Ruilkring ’n Schijntje In Schijndel was eind jaren negentig en aan het begin van deze eeuw de ruilkring ‘’n Schijntje’ actief. Diensten leverden Schijntjes op of kostten Schijntjes. Met behulp van Strohalm en subsidies heeft Nico Neggers met nog twee medeoprichters deze ruilkring opgezet. In 2002 kende deze ruilkring ongeveer 22 deelnemers (PWO, 2002). Of deze ruilkring nog (op een laag pitje) draait is niet bekend.
Pagina | 55
Bijlage E: Op Liemt Gemunt Naam De Peuterhof Vogelvereniging de Notenkraker Alg. Belang Liempde Beugelclub De Klöskes Bridgeclub Liempde Buurtbusvereniging 203 Liempde Buurtvereniging Den Berg Buurtvereniging Hezelaar Buurtvereniging Kasteren Buurtvereniging Keefheuvel Buurtvereniging Kerkeind Buurtvereniging Kleinhoekje/Nieuwe Wijk Buurtvereniging Looeind Buurtvereniging Roderweg Buurtvereniging Vrilkhoven CV de Vivantjes De Dommelruiters De Zonnebloem E.H.B.O. Liempde Fanfare Concordia Gilde Sint Antonius Abt Handboogschutterij L'Union Hockeyclub Liempde Hofkapel De Kromploegers Liempde Jeugdnatuurwacht Liempde Judoclub Liempde Kath. Sen. Ver. K.B.O. K.P.J. Liempde Dississit
Munten 2019 593 1222 890 796 1441 4138 3021 2087 4040 4508
Euro’s 222,09 65,23 134,42 97,9 87,56 158,51 455,18 332,31 229,57 444,4 495,88
5357
589,27
5387 5243 1327 2748 1106 5622 1160 2707 2352 965 6177 2354 1954 3361 1142 1266 474
592,57 576,73 145,97 302,28 121,66 618,42 127,6 297,77 258,72 106,15 679,47 258,94 214,94 369,71 125,62 139,26 52,14
Liempds Gemengd Koor Liempdse Omni Vereniging Natuurwerkgroep Liempde Stichting De Ploegers Stichting J.A.S. Liempde Stichting Jeugdvakantieweek Liempde Stichting Kèk Liemt Tennisvereniging De Peppelieren Voetbalvereniging D.V.G. Liempde Vrouwencontact Liempde ZGE de Vlaswiek Motorclub Liempde Stichting Pius X Rijtuigenvereniging De Koetsiers Liempde Oudervereniging Basisschool de Oversteek Popkoor Voices
2443 1380 2177 2621 3915 4664 1240 4007 9544 2497 1705 543 861
268,73 151,8 239,47 288,31 430,65 513,04 136,4 440,77 1049,84 274,67 187,55 59,73 94,71
787
86,57
3035
333,85
996
109,56
Pagina | 56
Bijlage F: Interview SPPiLL Désiré van Laarhoven 6 november 2014 Ontstaan Liempse Munt: In 2009 kwam de ondernemersvereniging met het idee dat er iets moest gebeuren voor de bedrijvigheid. Daarom werd de munt geïntroduceerd. Wie iets aankoopt bij een ondernemer in Liempde krijgt muntjes die te besteden zijn aan verenigingen. Dit stimuleert ook de leefbaarheid in het dorp. Door sociale druk/controle zijn mensen eerder geneigd om de muntjes te besteden. Besteding bedrijven à muntje à besteding vereniging à waardebon à waardebon aan bedrijven
Als wij het STRO-‐plan willen toepassen: -‐ Goed onderbouwen -‐ Waarom in HGW? -‐ Wat zijn de kansen voor HGW? -‐ Makkelijk leenbaar systeem à meer initiatieven -‐ Waarom zouden de ondernemers hieraan meewerken? -‐ Sluit aan bij een streeukhuisoverleg -‐ Maak een samenvatting waarin duidelijk naar voren komt: o Wat is het idee? o Wat is het doel? o Wat zijn de voor-‐ en nadelen? o Etc.
Liempse munt mogelijk op grotere schaal, namelijk HW: -‐ Bezoekerscentra -‐ Coöperatie -‐ Ondernemers vereniging -‐ Muntjes aan projecten Lokale valuta mogelijk in HGW? -‐ Coöperatie heeft geen bijzonder sterke band -‐ Misschien lokalen, op kleinere schaal toepassen -‐ Er is wel een netwerk, maar zijn de inwoners ook een community? -‐ Welk percentage ondernemers zit in ondernemersvereniging of coöperatie?
Pagina | 57
Bijlage G: Interview LETS Anske Heerkens (LETS beweging) Anita Remijn (Regiogeld Brabant) 30 oktober 2014 Voorbeelden Lokale Valuta: -‐ Bartersysteem in Limburg -‐ Trade Exchange in Leeuwarden -‐ Sabèr in Brazilië o Pot van €10.000 wordt omgezet naar 10.000 sabèr (voor lagere scholen). Dit wordt uitgedeeld aan leerlingen van 7 jaar. Zij mogen dit alleen uitgeven aan hogere groepen in ruil voor bijles. Hoe meer bijles iemand geeft, hoe meer sabèr die gene heeft om mee te kunnen studeren.
Uitzoeken voor onszelf: -‐ Wat wil Anja precies? -‐ Op welke doelgroep richt zij zich? -‐ Welke functie moet de valuta hebben? -‐ Hoe werkt de kostendekking? -‐ Hoe werkt de uitgifteprocedure? -‐ Vrijwilligers / ondernemers / sociale cohesie / zakelijk? -‐ Welke klokkenmakers zijn er? -‐ Willen zij meewerken aan “ander geld”? -‐ Uit welke budgetten/subsiedies valt geld te halen?
Regiogeld Brabant: Je koopt punten met euro’s. de meerwaarde van deze punten is 5%. Je kunt de punten terugverkopen, maar voor slechts de waarde van 95%. Daardoor blijft het regiogeld in omloop. Ondernemers moeten 5% voorfinancieren. -‐ -‐
Profijt klant: 5% goedkoper Profijt ondernemer: meer klandizie
Pagina | 58
-‐
Bijlage H: Interview Meubelmakerij Den Berg Martien Roestenburg (Meubelmakerij Den Berg) 19 december 2014 -‐
-‐
-‐
-‐
Heeft zich aangesloten bij de coöperatie omdat hij wonen, werken en recreëren in HGW belangrijk vind en graag zijn steentje bijdraagt. Vindt lokale valuta een te grote belasting, omdat er te veel administratieve rompslomp bij komt kijken en de kosten en baten en het rendement niet duidelijk zijn. De EU heeft de Euro, dat is makkelijk, je hoeft niet meer te ruilen etc. Meneer is bekend met Op Liemt Gemunt: o Economie wordt niet erg gestimuleerd o Lbh heeft er wel profijt van o Het gaat een paar jaar goed door ‘ons kent ons’ en enthousiasme. Na 4/5 jaar begint het systeem af te vlakken. Hoelang blijft dit goed gaan? o Verenigingen kregen eerst geld, maar dit werd niet binnen HGW besteed. Daarom omgezet naar waardebonnen, maar hier wordt ook mee gesjoemeld. o Voornamelijk winkeliers doen meet aan OLG, terwijl het ook aantrekkelijk kan zijn voor andere ondernemers o Eventueel OLG richten op lokale projecten zou kunnen werken Meneer is vaag bekend met tijd-‐systemen. o In tijden van crisis goed initiatief o Binnen HGW moeilijk op te zetten, te groot gebied o Het is een idealistisch idee om diensten voor elkaar te leveren zonder ‘geld’
Meneer is niet bekend met STCC o Mensen zijn wantrouwig tegenover digitaal geld (denk aan de bitcoin). o Dat het ‘geld’ inwisselbaar is, is wel een voordeel.
Ideeën -‐ Door een persoon te vragen om zijn mening voelt deze persoon zich overvallen met veel informatie en weinig voorkennis. Een workshop organiseren waarin duidelijk neergezet wordt welke vormen van lokale valuta we hebben gekozen en vervolgens mensen in groepjes bij elkaar zetten. -‐ 9/10 mensen prefereren het economisch belang, al is meneer ook voor maatschappelijk belang. Je bent actief in een gemeenschap, niet alleen met woord maar ook met daad. -‐ Tastbaar geld gaat boven digitaal geld, omdat mensen wantrouwig zijn tegenover geld dat zij niet in eigen handen kunnen hebben. EERST ZIEN DAN GELOVEN. Banken komen ook met mooie ideeën, maar dat loopt ook vaak niet zoals gewenst. -‐ Leg de vraag bij de ondernemersvereniging. Benader maatschappelijk verantwoorde banken voor eventuele samenwerking. -‐ Economisch systeem: de economie is nu gekoppeld aan vrijemarktwerking. Mensen met geld kunnen vaak ‘alles’ krijgen (denk aan de zorg). Een bepaald dualisme is goed, maar er blijft vaak van alles aan de strijkstok hangen. -‐ Begin niet te hoog gegrepen. Het heeft tijd nodig om een grote groep mensen te overtuigen.
Pagina | 59
Bijlage I: Interview Q-‐Studio Design & Creation Amanda Schiltmans (Q-‐Studio Design & Creation) 19 december 2014 -‐ -‐
-‐
-‐
-‐
Mevrouw is bekend met Op Liemt Gemunt Waarom zou zij een lokale valuta in HGW willen? o Privé: sociale betrokkenheid o Zakelijk: economisch belang voor haar onderneming, maar dan moet de valuta wel een zekere duurzaamheid of continuïteit bieden HGW richt zich op mensen die er al wonen/werken, maar deze mensen geven sowieso wel geld uit in HGW. Het is juist van belang om mensen van buitenaf, recreanten, te trekken. Deze mensen brengen geld mee. Een lokale valuta heeft geen zin, omdat recreanten er niets aan hebben, waardoor er geen input is van meer geld. Een systeem als STCC moet een nieuwe gedachtegang op gang brengen bij een groep mensen, terwijl bijvoorbeeld tijd-‐systemen meer vanzelf lopen. Deze diensten zijn meer sociaal gericht, terwijl iets als STCC meer economisch is gericht. Er was een gevoel dat er vanuit ondernemers weinig animo is voor lokale valuta. Wel ligt HGW economisch gezien zeer gunstig. Makkelijke verbinding naar België, Duitsland en Rotterdam en tussen de snelwegen (en steden).
Ideeën -‐ Een idee zou zijn om te werken met Pluimen. Iemand levert een dienst aan een ander, en deze andere geeft die persoon daarvoor een pluim. Dit is een bon waar een bepaalde waarde aanhangt. Die bon kan aan specifieke dingen ín HGW besteed worden. Mensen van buitenaf kunnen op deze manier ook een bon cadeau doen, een ‘stukje Groene Woud cadeau doen’. -‐ Eventueel TIJD-‐SYSTEMEN verwerken met behulp van pluimen??? -‐ Tegenwoordig gaat bijna alles al digitaal. Van al het geld is slecht 70% (ongeveer) tastbaar, de rest bestaat alleen digitaal. Lokale valuta laat mensen wel inzien wat de waarde is van geld. Daarom zijn dergelijke valutasystemen wel van belang. Wanneer je alles digitaal uitbesteed heb je weinig overzicht over de hoeveelheid die je spendeert. ‘Tastbaar’ geld geeft juist een zeker bewustwording. -‐ Je moet je afvragen wat ‘de ideale wereld’ is. Is deze er? En hoe ziet die eruit? Alles heeft voor-‐ en nadelen. Een nieuwe vorm van geld introduceren is tegenstrijdig met wat er de afgelopen jaren is gebeurt, namelijk de invoer van de EURO en het samen scharen van alle valutavormen onder één munt. Grenzen gaan tegenwoordig open, waar dit weer beperken? -‐ Op Liemt Gemunt uitbreiden en richten op projectondersteuning kan, maar dit is net zoiets als Vrienden Van.
Pagina | 60
Bijlage J: Interview Provinciehuis Noord-‐Brabant Emely Jonkers 8 januari 2015 Functie Combibaan Regiomakelaar op afdeling Samenleving en projectbegeleider Leefbaarheidsagenda en IDOP’s. -‐ -‐ -‐
Lokale valuta is opgenomen in de leefbaarheidsagenda. Bekend met Lokale Valuta, voornamelijk Op Liemt Gemunt. Naar idee nog niet in opmars in Nederland, wel wat meer in het buitenland.
Vervanging economisch systeem? -‐ Lokaal bestaan er wel mogelijkheden wanneer de lokale valuta een hogere afzet creëert. -‐ Beginnen met een systeem dat zorgt voor stimulering van de economie, niet als vervanging. -‐ Bij verbreding lokale valuta is het van belang om ondernemers buiten het gebied te betrekken. Werking Het Groene Woud -‐ In economisch slechte tijden is het van belang dat de lokale valuta de economie stimuleert, maar daarnaast moet het ook maatschappelijk stimuleren. -‐ HGW richt zich steeds meer op het People-‐aspect (zorg, ICT, glasvezel etc.) in plaats van het Planet-‐aspect (natuur). -‐ Een muntvorm werkt vermoedelijk beter dan een digitale vorm: muntvorm die mensen in de hand krijgen en direct weer uit kunnen geven leeft meer onder mensen dan wanneer zij online moeten gaan om te werken met de lokale valuta.
-‐
Rentekosten: hangt af van het systeem, zijn er wel of geen banken bij betrokken? Gaat het om de aanvraag van krediet? Inwisselbaar: de bereidheid om mee te doen in het systeem is vermoedelijk groter wanneer de lokale valuta inwisselbaar is voor de euro.
Het Groene Woud -‐ Invoering van een Lokaal Valuta-‐systeem in HGW moet over-‐all initiatieven hebben, zodat mensen niet alleen in projecten, verenigingen of ondernemers in eigen dorp blijven investeren. -‐ Voorstander van Op Liemt Gemunt: mensen worden zich bewust van knelpunten die er spelen. De lokale economie en bewustwording van de leefbaarheid wordt in stand gehouden. Echter, ondernemers die de waardebonnen van de verenigingen niet terugzien hebben wel geïnvesteerd maar krijgen er niet voor terug en zien er daarom vaak het nut niet van in. Het moet een begrijpelijk systeem zijn dat weinig kost bij het instappen. -‐ Het Groene Woud staat bekend om streekproducten. Het is dus verstandig om een systeem te creëren dat de aankoop van streekproducten stimuleert. Dit zou HGW nog sterker het profileren op het gebied van streekproducten. Het is ook van belang dat streekproducten inspelen op de behoefte van mensen, omdat het momenteel soms producten of productcombinaties zijn die mensen al niet in een supermarkt kopen, laat staan voor de iets hogere prijs die streekproducten vaak hebben. -‐ Mensen zouden betrokken moeten worden bij initiatieven, het moet uitnodigend zijn voor mensen om in het systeem te stappen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat niet elke kern een apart systeem op gaat zetten, maat dat het verweven/verbonden blijft in het gehele Groene Woud.
Pagina | 61
Bijlage K: Interview De Oversteek Wout Janssen 8 januari 2015 -‐ -‐
Niet heel bekend met lokale valuta, wel bekend met Op Liemt Gemunt en gehoord vaan LETS. Naar mening dat het huidige economische systeem gebreken heeft en wat aanpassingen kan gebruiken.
Op Liemt Gemunt -‐ OLG is een sterke vorm van lokale valuta, maar niet economisch gericht. -‐ Grotere schaal is moeilijk omdat op grotere schaal de saamhorigheid minder sterk is. -‐ Het is een gemakkelijke handeling om een muntje te krijgen en deze weer in te leveren. -‐ Niet gericht op de economie, maar stimuleert deze wel door de waardebonnen die ingeleverd worden bij ondernemers. -‐ OLG is goed voor de economie en de saamhorigheid, maar is geen systeem om het huidige economisch systeem te veranderen. Social Trade Credit Circuit -‐ Meer gericht op verandering huidig economisch systeem. -‐ Het werkt pas als er genoeg mensen zijn die de eerste stap durven nemen (risico). Mensen die veel te besteden hebben gaan minder snel in een community met mensen die minder te besteden hebben (gevoel van zekerheid). -‐ Door een klein bedrag in te zetten dat met zekerheid inwisselbaar is kunnen mensen het proberen als pilot.
Berkshares -‐ Goed, maar lasten liggen bij de bank. Zou mooi idee zijn als banken daaraan mee willen werken. -‐ Garantie is belangrijk, want wanneer iedereen geld leent maar niemand terugbetaald dan valt het systeem om. -‐ Goed omdat er geen prikkel is om terug te wisselen voor regulier geld, omdat daar waardedaling op zit. Werking Het Groene Woud -‐ Tastbaar of digitaal: maakt niet veel uit welke verschijningsvorm, het draait om het risico dat aan het systeem vastzit. Systeem met Pluimen kan ook toegepast worden. -‐ Inwisseling: wel fijn, maar als iedereen dit tegelijk doet valt het systeem om. -‐ Pilot: door geld dat je ‘over hebt’, waarmee je risico durft te lopen, in te zetten en dit niet inwisselbaar maken zodat er geen geld uit het systeem gehaald kan worden. -‐ STCC op grote schaal OLG op kleine schaal. STCC mogelijk, maar dan wel de drie steden meenemen, want daar worden veel inkopen gedaan. Goed kijken wat de doelgroep is waar het systeem zich op richt. Er kunnen verschillende systemen toegepast worden op aankopen als boodschappen of grotere aankopen. Mogelijk richten op de doelgroep die bewust lokaal aankopen doet. -‐ Krediet: lage rentevoet belangrijk, maar afhankelijk of je daar iets aan hebt. Als je niet van plan bent de valuta uit te geven bij aangesloten bedrijven heeft het geen zin om je aan te sluiten.
Pagina | 62
Bijlage L: Interview Streekpark Oisterwijk Ernst Jonkers 8 januari 2015 -‐
-‐
-‐ -‐
Dhr. Is lid van Coöperatie HGW. Het is erop gericht om van elkaar te leren en gebruik te maken van elkaars diensten. Mensen in de coöperatie zijn naar zijn mening bereid om mee te werken/denken over lokale valuta. De werking van het huidige economische systeem: decentralisatie heeft een positieve werking, omdat de lijntjes tussen verschillende partijen nu korter worden. Denkend vanuit ondernemer: lokale valuta moet de economie stimuleren. Denkend vanuit burger: lokale valuta moet de economie stimuleren, omdat er al andere initiatieven zijn die zorgen voor de maatschappelijke stimulans. Als het met de ondernemers goed gaat, ontstaat er meer werkgelegenheid, wordt de trots van inwoners positief geprikkeld en willen mensen er graag (blijven) wonen. Economische stimulans leidt dus tot maatschappelijke stimulans.
Valutavormen -‐ Bekend met lokale valuta. In Oisterwijk een spaarsysteem genaamd Positoos, dat ongeveer hetzelfde werkt als Op Liemt Gemunt. -‐ Berkshares: i.p.v. een bank gebruik maken van bijv. de provincie? Provincie wil ook graag profit uit de initiatieven. -‐ Tijd-‐systemen: HGW is hiervoor te groot, onvoldoende ons-‐kent-‐ ons in de streek. -‐ STCC: meer bruikbaar wanneer de hoog nood is aan een nieuwe valuta-‐vorm. Het moet wel een versterking zijn van HGW.
Werking in Het Groene Woud -‐ Bij opstart is van belang: breed draagvlak, begrijpelijk en toegankelijk en snel in de roulatie. -‐ De streek promoten is belangrijk. Daarnaast is het wij-‐gevoel in HGW belangrijk. Hier kan een eventueel nieuw systeem op ingespeeld worden. Wat in HGW kan, moet kopieerbaar zijn op andere gelijksoortige gebieden. -‐ Er is een win-‐winsituatie nodig. Het kan niet zo zijn dat er meerdere partijen deelnemen in het systeem maar dat één van deze partijen er niet van kan profiteren. -‐ De lokale valuta moet een aanvulling zijn, het moet niet de Euro vervangen. De lokale valuta moet begrijpelijk en niet te omslachtig zijn. Toegankelijkheid zorgt voor meer draagvlak. -‐ Tastbaar heeft als voordeel dat het meer draagvlak zal hebben, maar als nadeel dat het zorgt voor een volle portemonnee. Digitaal heeft als nadeel dat het niet ‘zichtbaar’ is, dus mensen het minder vertrouwen, maar als voordeel dat het minder kost om een digitaal valutasysteem op te zetten. Misschien beginnen met een tastbare vorm van valuta, en het digitaal maken wanneer mensen er meer vertrouwen in hebben. -‐ Krediet: goedkoop krediet belangrijk, maar daar is een goede beoordeling voor nodig. Bedrijven moeten rendabel zijn. Wanneer het met bedrijven goed gaat, is het ook goed voor de banken. Banken zullen niet snel leningen verstrekken met goedkoop krediet, maar misschien wel een andere financier? -‐ Inwisselbaar: het is wel goed dat het inwisselbaar is, maar het moet niet te gemakkelijk zijn. Er moet bijvoorbeeld sprake zijn van waardedaling bij inwisseling, zodat mensen eerder geneigd zijn om het uit te geven dan terug in te wisselen. -‐ Voor HGW is sociale aspect vooral belangrijk, met een economische aanvulling.
Pagina | 63
Bijlage M: Interview Aardbeienkwekerij Best Frans van Beerendonk 9 januari 2015 -‐ -‐ -‐
-‐
Dhr. is bekend met het begrip lokale valuta. Dhr. is voorstander van duurzaamheidprincipe volgens de drie P’s. Het zijn aantrekkelijke systemen om de lokale economie mee te stimuleren.
Valutavormen -‐ STCC: Dhr. ziet het niet als een afzetting tegen het huidige economische systeem, maar meer als een gebaar van betrokkenheid bij de lokale samenleving. -‐ Tijdsystemen: deze worden regelmatig opgezet, maar de systemen moeten kleinschalig blijven en er moet bereidheid gevonden worden om sterk te investeren in het sociale netwerk. Werking in Het Groene Woud -‐ Er leiden meerdere wegen naar Rome! -‐ Het is belangrijk dat het zorgt voor draagvlak in de samenleving: o Stad en streek verbinden. o Jongere en oudere generaties verbinden. o Sociale innovatie is van belang. o Mensen moeten iets voor elkaar over hebben. -‐ Met moet een drijfveer hebben om mee te doen, ze moeten er baat bij hebben. -‐ Uiteindelijke doel van de valuta moet zijn dat het geld langer/vaker rondgaat in Het Groene Woud. -‐ Economische duurzaamheid is van belang. Er is geld nodig om mogelijkheden te creëren voor bijvoorbeeld maatschappelijke of
-‐ -‐
-‐ -‐
ecologische duurzaamheid. Er moet een economisch goede basis zijn. Valutavorm: Digitaal systemen zijn makkelijker op te zetten en er kan meer geld en grotere bedragen in omgaan. Tastbaar geld geeft mensen meer gevoel van zekerheid, waardoor er meer draagvlak voor is. Digitaal is aantrekkelijker voor HGW, omdat steden en het bedrijfsleven steeds meer interesse hebben in HGW en het dus zal gaan om grotere bedragen. Zij gebruiken de streek als reclameobject om hun producten aan de man te krijgen. Ondernemers willen relaties aangaan met andere ondernemers om hun omzet te vergroten. Inwisselbaar: niet van belang omdat dit niet het doel is van lokale valuta. Het is van belang dat de lokale valuta zorgt voor een verbinding tussen stedelijke netwerken en landelijke netwerken. Denk hierbij economische, sociale en culturele netwerken. STCC zou een goed systeem voor HGW kunnen zijn omdat het de economische duurzaamheid stimuleert. Berkshares is te kleinschalig en Op Liemt Gemunt is teveel gericht op het maatschappelijke aspect.
Pagina | 64
HAS$Hogeschool$
-‐
[email protected]$
’s$Hertogenbosch$
Pagina | 65
