kwaliteitskeurmerk voor onze Kinderafdeling, in december 2008 door het Ruwaard van Putten Ziekenhuis ontvangen.
KOORTS BIJ KINDEREN In deze folder geeft het Ruwaard van Putten Ziekenhuis u algemene informatie over koorts bij kinderen. Leest u deze informatie zorgvuldig. Indien voor u en/of uw kind van toepassing zullen aanvullingen en/of wijzigingen op deze algemene informatie altijd door uw behandelend arts aan u en/of uw kind worden meegedeeld.
Wat is koorts Koorts is een verhoging van de lichaamstemperatuur. Normaal ligt deze temperatuur tussen de 36,5 en 37,5 ˚C. We spreken van koorts als de lichaamstemperatuur hoger is dan 38 ˚C. Koorts herkennen De meeste ouders herkennen koorts bij hun kind doordat het kind warmer aanvoelt dan anders. Ervaren ouders kunnen soms alleen al door te voelen de temperatuur van hun kind redelijk goed inschatten. Als de koorts snel oploopt, kan het kind gaan rillen. Het kind heeft het dan erg koud en de huid ziet bleek. Bij afzakkende koorts gebeurt doorgaans het tegenovergestelde. Het kind heeft het warm en gaat zweten. Bij kinderen kan de koorts snel oplopen tot ruim 40 ˚C. Dat is niet abnormaal. Deze tekenen van temperatuursveranderingen zijn onschuldig en ontstaan doordat de thermostaat van het lichaam als het ware vooruitloopt op de werkelijke temperatuur.
084-241111
Hoe uw kind reageert op koorts zegt meer
tuur te meten. Zie de gebruiksaanwijzing
over de ernst van de ziekte dan de precieze
voor verdere instructies.
hoogte van de temperatuur zelf. Zolang uw Hoe ontstaat koorts
kind voldoende drinkt en normaal reageert,
We spreken van koorts als de lichaamstem-
is er geen reden tot bezorgdheid. Ook
peratuur hoger is dan 38 ˚C. Koorts is een
hangerigheid en veel slapen is normaal bij
zinvolle reactie van het lichaam op virussen
kinderen met koorts.
en bacteriën die het lichaam zijn binnengeDe temperatuur meten
drongen en een infectie veroorzaken. Het
Wanneer u denkt dat uw kind koorts heeft,
griepvirus en de verkoudheidsvirussen zijn
meet u de temperatuur met een koortsther-
hiervan de bekendste voorbeelden. Door de
mometer. Er zijn verschillende thermome-
verhoging van de lichaamstemperatuur kun-
ters te koop. Het meest betrouwbaar is de
nen bacteriën en virussen gemakkelijker
“gewone” thermometer waarmee u rectaal
onschadelijk worden gemaakt.
via de anus (poepgaatje) de temperatuur Is koorts ernstig
meet. Sommige jonge kinderen vinden dit
Koorts op zichzelf is niet ernstig. Het is een
onplezierig. Voor het inbrengen kunt u de
teken dat ergens in het lichaam een infectie
punt van de thermometer insmeren met wat
aanwezig is, die door de koorts wordt be-
vaseline, waardoor het inbrengen makkelij-
streden. Het is een zinvolle reactie van het
ker gaat.
lichaam. Tegenwoordig worden elektronische therAls uw kind de warmte goed kwijt kan (niet
mometers verkocht. Deze werken goed. De
te veel dekens en niet warm inpakken/kle-
glazen kwikthermometers zijn vanwege het
den!) loopt de temperatuur nooit hoger op
milieu uit de handel genomen. Ook zijn oor-
dan 41,7 ˚C. Koorts brengt geen schade toe
thermometers te koop. Deze zijn alleen
aan het lichaam en uw kind kan er niet aan
betrouwbaar als ze worden gebruikt door
overlijden.
mensen met ervaring. Oorthermometers zijn daarom niet zo maar aan te raden.??
Wanneer de koorts langer aanhoudt, bestaat de kans op uitdroging. Soms kan een
Het is van belang dat de thermometer vol-
koortsstuip optreden.
doende tijd krijgt om de lichaamstempera-
2
084-241111
Uitdroging
één van de volgende alarmsymptomen
Kleine kinderen met koorts verliezen meer
herkent, raden wij u aan direct contact op
vocht dan normaal en kunnen daardoor
te nemen met de (dienstdoende) huisarts
sneller uitdrogen. Het belangrijkste is dat
voor overleg.
uw kind goed blijft drinken. Desnoods biedt -
u het kind ook drinken aan tussen de nor-
Uw kind is suf en reageert niet meer goed op de omgeving.
male voedingstijden in. Ook ijslollies, die -
voornamelijk bestaan uit water, vullen het
Uw kind is zwak, huilt kreunend en is niet goed troostbaar.
vochtgehalte van uw kind goed aan. Deze gaan er zelfs bij zieke kinderen meestal goed in!
-
Uw kind is benauwd.
-
Uw kind heeft vlekjes of huidbloedinkjes en ziet er erg ziek uit.
Wanneer uw kind aanmerkelijk minder
-
drinkt dan normaal, bestaat kans op uitdro-
Uw kind heeft veel pijn als u bij het verschonen de beentjes omhoog tilt.
ging. Kinderen met koorts die daarnaast ook
-
Uw kind is jonger dan 60 dagen en heeft
spugen of diarree hebben, verliezen nog
langer dan 1 dag een temperatuur van
eens extra vocht en hebben een nog grotere
38 ˚C of hoger.
kans uit te drogen. Ook als uw kind goed Deze symptomen wijzen mogelijk op een
drinkt, is het belangrijk dat u kijkt naar
ernstige infectie. Het is belangrijk dat u snel
tekenen van uitdroging. “Droge” luiers
contact opneemt met de (dienstdoende)
bijvoorbeeld kunnen een teken van uitdro-
huisarts voor overleg.
ging zijn. Alarmsymptomen De ernst van de koorts wordt niet bepaald door de koorts zelf, maar door de infectie die de oorzaak is van de koorts. Meestal is dit een onschuldige virusinfectie zoals griep of een verkoudheid. In een enkel geval is sprake van een ernstige infectie die door de huisarts of specialist behandeld moet worden. Een ernstige infectie kenmerkt zich door alarmsymptomen. Als u bij uw kind
3
084-241111
Koortsstuip
hebben geen last van schokken. Zelden
Een koortsstuip is een tijdelijke ontregeling
duurt een aanval langer dan een paar
van de hersenen tijdens koorts, vrijwel altijd
minuten. Na een aanval kan het kind nog
in de periode dat de koorts snel oploopt.
enige tijd huilen en onrustig zijn, waarna
Hierdoor reageert het kind niet meer nor-
het kind vaak in slaap valt. Wanneer het
maal. Dit is te zien doordat het kind heel
kind wakker wordt, reageert het eerst soms
stijf of juist heel slap wordt, soms gevolgd
nog wat slaperig, maar al snel weer nor-
door schokken in armen of benen. Twee tot
maal. Dit duurt meestal 15 tot 30 minuten.
drie procent van alle kinderen krijgt er last
Oorzaken
van. Kinderen tussen zes maanden en vier
De meeste gevallen van koortsstuipen doen
jaar oud zijn het meest vatbaar voor koorts-
zich voor bij infecties van de bovenste
stuipen, met name tussen de anderhalf en
luchtwegen, veroorzaakt door (bijna altijd
twee jaar.
onschuldige) virussen. Bij zo’n verkoudheid,
Verschijnselen
keel- of oorontsteking ontstaat bij kleine
Een koortsstuip lijkt op een aanval van val-
kinderen vaak snel oplopende koorts. Door
lende ziekte (epilepsie) en ontstaat meestal
de koorts wordt de lichaamstemperatuur
wanneer een kind net ziek is geworden. In
hoger. Dit is een reactie van het lichaam om
het begin van een ziekte loopt de tempera-
de ziekteverwekker te bestrijden.
tuur namelijk snel op. Koortsstuipen kunnen De hersenen kunnen echter niet goed tegen
vanaf een temperatuur van 38,5 ˚C ont-
een te snel stijgende temperatuur en func-
staan. Opeens reageert het kind dan niet
tioneren daardoor tijdelijk niet optimaal. De
meer normaal en wordt vaak helemaal stijf
signalen die van de hersenen naar de spie-
of slap. Ook kunnen schokken van armen en
ren worden doorgegeven komen verkeerd
benen voorkomen. Meestal aan twee armen
over, waardoor stijfheid, schokken of juist
en benen tegelijk, soms aan één kant van
verslapping van de spieren ontstaat. De
het lichaam. Het kind kan vreemd ademha-
hersenen passen zich vervolgens aan de
len of juist zijn adem inhouden. Hierdoor
verhoogde temperatuur aan waardoor de
kan het kind blauw zien. Soms wordt de
verschijnselen van de koortsstuip verdwij-
plas niet meer opgehouden of komt er slijm
nen. Uw kind kan aanleg hebben voor
uit de mond. Sommige kinderen worden
koortsstuipen als deze in de familie voor-
tijdens een koortsstuip alleen maar slap en
komen.
4
084-241111
Gevolgen
-
Hoewel een koortsstuip er heel ernstig en
de koortsstuip zich herhaalt tijdens dezelfde ziekteperiode.
akelig uitziet, gaat deze meestal vanzelf
-
sprake is van nekpijn en koorts.
over. Het kind functioneert na de aanval en
-
sprake is van een stuip zonder koorts.
na de ziekte die de koorts veroorzaakte
-
u ongerust bent.
weer helemaal normaal. Meestal herhaalt Algemene adviezen en voorzorgs-
een koortsstuip zich niet tijdens dezelfde
maatregelen
ziekteperiode. Bij een nieuwe ziekteperiode
Hoewel een koortsstuip er heel beangsti-
met koorts kan een herhaling zich wel
gend uit kan zien, is het toch van belang zo
voordoen. Dit is bij één op de drie kinderen
rustig mogelijk te blijven.
het geval. Meestal groeien kinderen er in de leeftijd van drie tot vijf jaar vanzelf overheen. Soms verwijst de huisarts een kind
-
oorzaak van de koorts. Als de behandelend hersenvliesontsteking, zal een ruggenprik
op en valt het kind in slaap. Laat het dan lekker slapen. Afsponsen met water is niet
Contact opnemen met de huisarts
nodig. Geef paracetamol alleen na
Het is verstandig contact op te nemen met
overleg met de behandelend arts!
uw huisarts als uw kind voor de eerste keer een koorts-
Wanneer een kind eerder koortsstuipen
stuip heeft.
-
uw kind vaker een koortsstuip heeft
Blijf bij uw kind en laat een ander de
Meestal houdt de aanval na enkele minuten
worden gedaan.
uw kind ouder dan vijf jaar is.
Probeer niets tussen de tanden te stop-
huisarts bellen.
arts in het ziekenhuis ook denkt aan
-
Houd gevaarlijke voorwerpen uit de
pen of armen en benen tegen te houden.
sprake is van hersenvliesontsteking als
uw kind nog geen half jaar is.
-
ziekenhuis. Met name als hij twijfelt of
-
Leg uw kind stabiel op de zij. buurt van uw kind.
dat een koortsstuip heeft gehad naar het
-
-
heeft gehad, kan de behandelend arts een medicijn geven waarmee u zelf een koortsstuip kunt laten stoppen. Indien van toepassing zal de behandelend arts dit met u over-
gehad én de koortsstuip anders verloopt
leggen.
dan normaal.
5
084-241111
Geen spoed, wel afspraak huisarts
arts kan u vragen thuis bij te houden hoe-
Soms is het goed om voor de zekerheid te
veel vocht uw kind drinkt en bovendien
overleggen met de huisarts. In onderstaan-
hoeveel vocht uw kind verliest.
de gevallen is geen sprake van spoed maar Enkele tips
adviseren wij u een afspraak te maken op
-
het spreekuur van uw huisarts. -
veel er in een kopje of bekertje gaat en
Uw kind is ouder dan 60 dagen en heeft
telt u het aantal kopjes of bekertjes.
langer dan 3 dagen een temperatuur van
-
38 ˚C of hoger. -
Heeft het kindje diarree? U kunt de luiers wegen en dit bijhouden om zo na
Uw kind jonger is dan zes jaar en drinkt
te gaan hoeveel vocht er in zit.
aanmerkelijk minder dan normaal. -
Kijk bij baby’s en kleine kinderen goed naar de luierinhoud. Zijn de luiers nat?
Uw kind jonger is dan twee jaar en lijkt last te hebben van de oren.
-
Met een maatbeker kunt u bepalen hoe-
-
Uw kind krijgt opnieuw koorts na een
Ga bij zindelijke kinderen eens mee naar het toilet. Plast uw kind veel of weinig?
paar dagen zonder koorts.
En: hoe is de ontlasting? U kunt het
Deze symptomen wijzen mogelijk op bijzon-
beste even bijhouden hoe vaak uw kind
dere omstandigheden. Het is belangrijk dat
plast of diarree heeft.
uw kind gezien wordt door de huisarts, Verder onderzoek dan het bovenstaande is
maar is geen spoedgeval.
meestal niet nodig. Als een kind langer dan Mocht uw kind andere symptomen vertonen
drie dagen koorts heeft en de huisarts kan
die u niet vertrouwt of maakt u zich onge-
de oorzaak niet ontdekken, wordt soms de
rust, neemt u dan ook contact op met uw
urine onderzocht. Voor baby’s zijn er spe-
huisarts. Een kind met koorts mag in de
ciale plakzakjes om de urine op te vangen.
meeste gevallen worden vervoerd naar de
De assistente onderzoekt de urine met een
praktijk van de huisarts.
teststick en eventueel onder de microscoop.
Informatie verzamelen voor uw
Wat kunt u er zelf aan doen
huisarts
U kunt veel voor uw kind met koorts doen
De huisarts of assistente kan de situatie van
om het leed wat te verzachten en complica-
uw kind het beste inschatten wanneer u
ties te voorkomen.
zoveel mogelijk informatie geeft. Uw huis-
6
084-241111
Rust
Het gebruik van aspirine of aanverwante
Een kind met koorts heeft behoefte aan
producten wordt bij kinderen afgeraden.
rust. Het hoeft niet per se in bed te blijven, Zetpillen hebben twee verschillende einden
maar lekker thuis rondlopen in een pyjama
en lijken op een ‘torpedo’. U dient de dikke
is voor het kind erg prettig. Bezoek kunt u
kant met het puntje het eerste in de anus
beter afzeggen. U kunt uw kind wat afleiden
van het kind te duwen. Wanneer het eerste
met rustige activiteiten zoals samen een
stukje naar binnen is, floept de zetpil van-
spelletje doen of een boekje lezen.
zelf verder en kan dan niet meer terug. Een
Niet te warm aankleden of toedekken
zetpil is gemaakt van vet, dat smelt bij
Een kind met koorts moet zijn warmte kwijt
lichaamstemperatuur. Tegelijkertijd wordt
kunnen. U kunt uw kind beter niet te dik
de paracetamol in het lichaam opgenomen.
toedekken als hij/zij gaat slapen. Het oude Wat kunt u beter niet doen
gezegde “Koorts moet je uitzweten” klopt
Afsponsen
niet en kan bij kinderen zelfs gevaarlijk zijn.
Het afsponsen van een kind met koorts of
Ook als uw kind naar buiten gaat, moet u
het aanbrengen van koude kompressen
het niet te warm aankleden. Zorg ook dat
heeft geen nut.
de kamer niet te warm is. Bij redelijk weer mag uw kind best naar buiten. Pijnstilling en koortsverlaging Koorts is een zinvolle reactie van het lichaam op een infectie. In de meeste gevallen zal de huisarts adviseren de koorts daarom niet te behandelen. Bij hele kleine kinderen en bij koorts boven 40 ˚C kan de huisarts paracetamol voorschrijven. De dosering paracetamol is afhankelijk van de leeftijd van uw kind en de toedieningsvorm. Belangrijk is dat u voor gebruik de bijsluiter goed leest of advies vraagt bij de apotheek.
7
084-241111
Tot slot
Mocht u na het lezen van deze algemene
Voor meer informatie over de rechten van
informatie nog vragen hebben, stelt u die
Kind en Ouder in ziekenhuizen in het
dan gerust aan uw behandelend arts.
algemeen en in het Ruwaard van Putten De medewerkers van de polikliniek Kinder-
Ziekenhuis in het bijzonder, verwijzen wij u
geneeskunde zijn op werkdagen tijdens
naar de folder Kind in het Ruwaard van
kantooruren bereikbaar op telefoonnummer
Putten Ziekenhuis. Deze kunt u o.a. vinden
(0181) 65 83 48.
op onze website www.rpz.nl. Daar treft u tevens onder het kopje Patiënten/Kind en Ziekenhuis de button JA Dokter NEE Dokter met zeer nuttige informatie over dit onderwerp.
8
084-241111
